EAMER en TUIN
in
.Xeegh water": de Rijpster jongen,
die nieren herschiep in land
WESPENBUIZERD
w
PAGINA 2
Bleef 45 min
onder water
spelend op
zijn schalmei
ZAT EK DAG 23 NOVEMBER
ontfangen hebben de suppltcatie. aen ons gepresenteert
bv Pleters Pletersz Jan Adriaensz. ende Willem Pleten,
alle woonende ln de Rijpe. Inhoudende en?
Was getekend AERSSEN. 1606
Bewogen Leven
Een geheimzinnig mens
Wij mogen nog gerust het eigene verheerlijken, doch niet meer ten koste van de
waarde van het andere.
Al va is voor sommigen de bloedhond geweest, die er behagen in schepte de Neder
landers roveel mogelijk te kwellen. En voor velen onzer is hij nog de ..boeman bij uit
stek die geen gelegenheid voorbij liet gaan een Nederlander uit te zuigen door
middel van zijn belastingsysteem, om hem daarna levend te laten verbranden.
Aan de ene kant is het normaal dat de tegenstander van onze Vader des Vader
lands aldus voortleeft, hij werd tot de belichaming van tirannie en willekeur. Uit de
haat tegen hem putte een jong volk kracht.
Zijn truc zou ook nu veel
ucces hebben
Kijkjes
in de
Natuur
het roeken van zUn voedsel lets onge
oorloofde zou doen, dat natuurlijk onzin
is Men kan trouwen* ook beswaar
maken tegen het woord ..roofvogel"
en ..roofdier" U zult zeggen: ..Wat
hindert dat. wat kan son naam toch
schelen".
Toch wel! Een woord heeft wel de
gelijk invloed op de gedachten van een
mens-
We spreken van ..roofdier", maar het
roofdier doet niet anders dan gehoor
zamen aan HJn natuurdrift. We zeg
gen: ..een roofvogel heeft een roof-
klauw".terwijl we beter konden zeg.
gen ..een prooivogel gebruikt sjn
grhpklauw" wy mensen zyn trouwens
weinig consequent met onz.e naamge
ver!). »*nt we rekenen de kraaien, de
gaaien en de eksters niet tot de roof
vogels. hoewel zij Juist meester» zyn
in dat sg ..roven"! Er klopt dua Iets
niet
Laten we het dus over de wespen
buizerd hebben en niet over een dief.
HET dier wss. waarschynlyk als
doortrekker ergens ln een stads
tuin terechtgekomen, waar het
zich onder de struiken hsd verstopt
Het w»s mager, te mager voor een
reiziger, die honderden km voor de
borst heeft, en ztyn r^ten vertoonden
zuchtige gezwellen Hij was du» niet
ln eoede poaltle en dat moet de oor
zaak geweest sljn van zyn vreemde
landing
Een weepenbulrerd kende Ik wel van
een afbeelding of als opgezet dier, maar
tn leven had lk hem nog nooit gezien
Du» aas de kennismaking met deze
zeldzame Nederlandse broedvogel een
bUaonder geval
HU maakte een zeer rustige, ik mag
wel zeggen een „vrlendeiyke Indruk en
vertoond# geen spoor van het wilde,
het onrustige, dat havik sperwer of
valk bU hun eerste ontmoeting met de
mens gewoonlijk hHMkl
Over een keukenaanrecht stapt# hU
rond. hy nlbbelde wat sar. de met
honing besmeerde stukje* brood dl#
zijn verzorger hem voorhield er. slin
gerde de kleverig# zoetigheid kwistig
ln h#t rond.
Ook klauterde hy klapwiekend over
de arm van zyn baas" naar boven en
Het rustig toe. dat ik zijn ktftUWI
voor een uit de wollen «tof loswurmde.
Honing? Een ..rover die honing
eet' r.let hier. hoe vreemd de naam
roofvogel ls Een wespenbuizerd h*a!t
wllde-bUennesten leeg en vernielt de
nesten vin wespen en hommels D*t
doet hy met zijn sterke klauwen. d:e
voor dat graafwerk zeer doelmatig zyn
gebouwd Het liefst r.eemt hy er de
wespen- en hommellarven zelf ook by.
alsmede alle overige Insecten en likkar
grondgedlerte, dat hem voor de voeten
komt Dat zyn dan kikkers, sprinkha
nen. kevers, rupsen en muizen, om
maar een greep te doen Als U nu nog
leeet dat de vogel heel graag vruchten
eet. bv bessen en pruimen, dan kunt
U begrijpen, dat hU van een tameiyk
onschuldig en goedaardig soort ls
Dat nabUe contact heeft me nog een
tweede verachllpunt tusaen de wes-
penbulzerd en de overige bulzerden
opgeleverd Een mu'.zenbuizerd en een
rulgpootbulzerd hebben belde aan de
snavelbaala styve borstelharen zitten,
wat ze gemeen hebben met havik en
valk Maar deze borstels ontbreken vol
komen by or.ze wHpmtgr HU heeft
echter Iets anders, n 1 tusaen oog en
•navel 'de zg teugel» z.yn de veertjes
achubschtlg Deze gladde veerbedek-
klng geeft aan het dier een geheel an
dere uitdrukking dan de bovenge
noemde vogela hebben
Ook de hoornschubbcn en schilden
op de poten van de wespenbuizerd iUn
veel meer ontwikkeld dan we by vogel-
poten gewooniyk aantreffen.
DE vraag ligt voor de hand. of deze
schubbige kop- en pootbedekkir.g
ook een bescherming zou kunnen
zyn tegen de ongetwijfeld woedende
aanvallen van de veratoorde angel-
dragers
Toch moeten we voorzichtig zyn met
zo'n menselijke overweging De natuur
heeft vaak maling aan onze scherpzin
nige vondsten De ogen van de wespen-
buizerd zyn tenminste vsst en zeker
niet beschermd tegen wespensteken.
Hoe de vogel er dan by zyn gekrab
en gehsk ln de honingvoorraden zon
der kleerscheuren afkomt, ziehier weer
eens een vraagstuk, waar we maar uit
moeten zien te komen
De enige Juiste weg. die we daartoe
kunnen bewandelen ls.... waarnemen.
Ik vrees, dat dit waarnemen, wat deze
zeldzame vogel betreft, maar voor
weinigen zal zyn weggelegd Die ge
lukkige moet echter woonachtig zyn
ln het oosten of het zuiden van ons
land. want daar vindt de vogel nog de
stille eenzame bossen, waar hy op niet
zeer grote hoogte zyn horst bouw t een
takkennest. waarin beide seksen het
broed verzorgen. Eerst de twee prach
tige roodbruin gevlekte eieren endaar-
na de witte donsjongen Laten we ho
pen. in alle rust. en beschermd door
de wet- Laten we ook hopen onbe
dreigd door kortzichtigheid en wan
begrip
Nederland moet zuinig zjjn op zyn
zeldzame vogels!
SJOUKE VAN DER ZEE.
Aan de andere k&nt ls het abnormaal dat een aldus
verwrongen beeld zo lang stand houdt ln een land waarin
ln alle eeuwen veel ruimdenkenden gewoond hebber.
Maar Nederland kleeft aan de glone van de Tachtig
jarige oorlog als de Joden aan de tocht door de Rode
Zee. Het water week voor hen. zy konden rustig door de
droog geworden zee marcheren en toen zy hun tocht had
den volbracht, kwam het water weer om de Egyptische
achtervolgers te verslinden!
De Nederlanders verwonnen door vlyt en dapperheid
het machtige Spanje. Bovenal omdat de Heere hun
naby was.
Plunderende geuzen werden helden, de vyand werd een
biest. Meestal is de vyand dat. En hy alleen. In Indo
nesië zyn wy nu ln de ogen van een schare verblinden
beesten. De meest zachtmoedlgen, die zich waariyk heb
ben Ingespannen om de volkeren daar op hoger plan te
brengen, behoren ertoe.
Men denke toch Tooral niet dat dit daar over een
halve eeuw beter zal zUn. Wel erger zal het zyn. jrant
vele jonge volkeren, die tezamen een natie moeten vor
men hebben een „algemene boeman" broodnodig. Er is
groter kans dat in het jaar 2000 een Javaanse jongen
gelovrn zal dat de blanken zijn voorouder» hebben
opgegeten, dan dat zy uiteindelijk óók nog heel veel
goeds hebben gedaan
f anneer de doden nog beïnvloed worden door de
haat der levenden, heeft Alva het wel heel erg
getroffen. Waaraan heeft hij dit verdiend f Hy
was werkelijk een voornaam en beschaafd hoveling, die
hier een ellendige opdracht had uit te voeren voor zyn
Koning. Laat hy fouten gemaakt hebben dat heeft hy
zeer zeker zyn streven om hier noodzakelyke verbete
ringen in te voeren, vergoedt veel.
Zo heeft hij voortdurend ggetracht de dijken te ver
zwaren. vooral in Noord-Holland. Zyn plannen tot ver
beteringen waren juist, doch kostten veel geld. en de
boeren w ilden n et ..van de centen" af.
Noord-Holland is in de 16e eeuw zwaar door het
water geteisterd en het heeft maar weiiflg gescheeld
of het ganse gebied ten noorden van het IJ was een
prooi der golven geworden.
Alva. „de bloedhond", waakte dus voor h^t wel en
wee der mensen, en nu ik het neerschrijf klinkt het me
zelf byna belachelijk in de oren.
Er warwi wel nfeer mensen die zich, na Alva. ernstig
bezig hielden met de stryd tegen het water Zo
iemand was de ..Rijpster jongen": Jan Adnaensz
Leeehwater Zen geheimzinnig mens", volgens sommigen
Doch overbekend. Ieder schoolkind kent zyn naarr. hy
was de ingeniejir die meren herschiep ln land. hij was
de man die Frederlk Hendrik hielp by het belegeren van
's-Hertogenbosch ln 1629
Een der gemalen van de Haarlemmermeer ls naar hem
genoemd.
Is er een reden om hem een geheimzinnige figuur
te noemen? Wij weten zo weinig van hem. Van zijn
privé-leven ls wel héél weinig bekend. Door sommigen
hemelhoog geprezen als de grootste ingenieur van de
l"e eeuw, door anderen geringschattend de molen
maker van de RÜP genoemd, zo vindt hy zUn weg
door de tijd.
Wat ook geleerden over hem zullen publiceren, hoe
ze zijn waarde ook aan zullen slaan, zijn standbeeld
in het hart van het volk ontneemt men hem niet meer.
In dit Bewogen Leven willen wy Iets uit zyn Jonge Jaren
beschryven wat allervennakelijkst aandoet Hyzelf
heeft het beschreven en de tekst van het octrooi, dat
betrekking had op zyn „experiment" is bekend
Die Staten Generaal der Vereenlchde Nederlanden.
Allen den ghenen die desen jegenwoordige sullen sien
ofte hooren, ieeen, taluyt, Doen te weeten, dat wy
De mooie witte bessen van het radijsboompje of van de sneeuwbes.
Jan Adrlaenat had nameiyk ln zyn Jonge jaren een
geheim ontdekt, of beter, een uitvinding gedaAn Door
die uitvinding kon hyouder water eten, tingen.
musiceren, wandelen en wat dies meer zy
Voor Prins Maurits heeft hij zyn truc gedaan geassis
teerd door twee RUpeter Jongen* en de valkenier van de
Prins Een van zyn helpen bleef zo lang onder water,
dat Graaf Willem van Vncslant mopperde. „Den kerel
werd versoepen, hy en kan hem nicht langer holden!"
Prina Maurits was zeer tevreden over de ..water-
con.ste en zei: „Mannen, lek sie dat de conste goet la.
Gaet niet uyt den HAge aleer lek U ghesproken heb. ende
gaet ln een goede Herberge ende maeckt goede der!"
In Amsterdam baarde hun optrden groot opzien! Alleen
Jan Adnaensz heeft daar gedoken, en hy bleef drie
kwartier onder! Maar laten we kort mededelen hoe
alles daar verliep
Vlak voordat hy sprong zei hy tot de grote schare
„Adieu, ghy vrome borgers van Amsterdam, dat is U ter
eeren: daer gaen lek onder
En toen dook Jan! De mensen zagen hem in zyn
„lynen kleedtverdwynen ln de diepte Allen hadden ge
zien dat de makelaar Lems hem een getekend, doch
blanco papier had meegegeven! Daarop zou hy onder
water gaan schryven!
Ieder had gezien dat hy twaalf peren tn zun zakken
had gestoken Elke peer zou hy onder water half opeten
Ook had ieder gezien dat hy vlak voor de sprong een
schalmei by zich had gestoken
Nu i* hij onder water De mensen, honderden, staan
reikhalzend aan de kant Nergens ls let* te zien Frederlk
Jacobsz heeft zyn „nachtglas meegenomen Nu kan een
ieder weten hoe lang Jan Adnaensz onder biyven zal!
Vijf minuten, tien minuten En dan plotseling
klinken er tonen uit het water De tonen van een
schalmn Het ls de 23ste psalm, die daar uit de diepte
tot de honderden komt: ..Myn Ood voedt my als myn
herder geprezen".
Toen hy, na 45 minuten!fris als een waterhoen
weer boven kwam. 12 half-afgrkloven peren In de zak
ken, weerklonk, na doodse stilte, donderend gejuich!
En ik veneker U dat iemand, die In onze dagen het
kunstje sou volvoeren, met de oude truc nog veel «ucces
zou hebben.
REIN BROUWER.
WIE wel eens In de gelegenheid I»
geweest, ren lexendr roofxogel
\in naby aandachtig te bekij
ken of, wat nog heter i«. wie verschil
lende typen roofvogels met elkaar
heeft kunnen vergelliken. die zal by
het xlen TAB de afhrrldlng \in vandaag
w,i.ir*< hljnltjk zeggen: „Dat moet een
buizerd rUn".
Jammer genoeg krijgen maar weinig
mensen de gelegenheid voor zo'n per
soonlijk contact met een roofvogel, het
geen verklaarbaar I* RiafVMlh prr-
venteren zich nu eenmaal niet voala
muvsen en merels dat doen. hoewel «y
toch vaker In het luchtruim boven een
stad voorkomen, dan menigeen :ou
willen geloven. De meeste mensen ky-
ken slechts naar wat er vlak xoor hun
xoetcn loopt of xlirgt Wie dat niet
doel. wie gewoon Is ook te letten op
wal er In de lurht gebeurt, zal vast
wel eens op z'n wandelingen In het
open veld het vliegbeeld van een roof
vogel hebben opgemerkt Want juist
dere vogelsoort l« In zijn verschijning
zo karakteristiek en zo opvallend.
DHB E buizerd maakt hierop geen uit
zondering Minutenlang laat hy zyn
vhrrpgesneden figuur, zichtbaar
xoor ledereen bewonderen terwyl hy
met uitgespreide onbeweeglyke vlerken
rich op wind en thermiek maar wat
laat dryven Zo ïykt het tenminate
Ook dit schynbaar doelloos zich maar
wat laten gaan ln een hoge wolken
lucht zal wel zin en betekenis hebben
Inderdaad, een buizerd vandaag:
Maar niet onze bekende algemeen
voorkomende muizenbuizerd. U ziet de
Ietwat opgekrulfde kopveren wel? Dat
ls een kenmerk van de weapenbulzerd.
ook xvel xvespendlef genoemd, maar lk
heb bezwaar tegen da* dief" omdat
het de indruk wekt. dat het dier by
U kent toch wel die aardige 0
witte bessen van het radysboom- J
pje. dat men ook wel sneeuwbes
pleegt te noemen1 Het wordt a
ook ln de parken en plantzoenen a
overal aangeplant en 1* een luzt J
voor het oog Symhorlcarpu* al- J
bus noemt de boomkweker
anrl groeiende struik en juut 0
omdat hy zo weinig eisen ateit. f
wordt hy vee! aangeplant Het f
ia zelfa tó. dat er nog heel goede i
reaultaten mee te bereiken rijn
op een vry donkere plaat*, doch a
verwacht daar dan toch niet te
veel van die witte ronde bezaen J
Krygt de stank echter erti ion- f
nig plekje, dan kunt U er elke f
herfst volop beaaen van ver- 0
wachten en D hebt er plezier van f
totdat strenge vorst een eind 4
maakt aan al dat moois De i
bessen kleuren na een strenge
nachtvorst nameiyk bruin en
dan ls het met de schoonheid f
gedaan.
Misschien dat niet .edereen J
overtuigd ls van de schoonheid J
van deze sneeuwbes: doch dsn f
misschien alleen omdat het zo'n 0
goedkope struik ls U moet eerst f
eens wat takjes afsnyden en dan f
ln een donkere «tenen pul iet- a
ten U komt dan wel tot andere a
gedachten en dan ziet U wel dat
ook het goedkope en eenvoudige J
Juist zo mooi kan zyn.
Het rad0»b-«ompje kan elke 0
boomkweker leveren, bijzon- 0
der voorzorgen behoeft U by het f
poten nle» m acht te nemen j
Het groeit ln alle grondsoorten, z
doch ls desniettemin toch wel
dankbaar voor een diep en breed
plantgat en nog dankbaarder in-
dien in de omringende grond wat 0
oude mest wordt onder gewerkt. i
In feite is het dan zo De eerste j
jaren behoeft U er niet meer a
naar om te kijken' de struik J
groeit rustig verder en na drie
jaar zal men dan misschien tot
de overtuiging komen dat er 0
eens gesnoeid zal moeten wor-
den Er zyn mensen die dit al 0
eerder doe:, perse-r.iyk heb lk i
nooit zo'n haast met dat snoeien s
Snoeien ontaardt zo dtkwyis in a
het wegknippen van takken; als J
er maar veel takken op de grond
liggen, neemt men aan dat er
wel goed gesnoeid zal zyn. Ik f
zou zeggen: laat eerst maar eens f
groeien en als later blijkt dat er 0
te veel hout ln zit, dan kunnen j
immers enkele van de oudste en f
dikste takken weggenomen wor- a
den Bovendien vormt deze struik
onder aan de voet veel dunne,
Jonge takjes en die kan men ook f
ec Boeten Het Is voldoende f
indien enkele van dc dikste kans 0
krygen om door te groeien (I
Van dez sneeuwbes komen te- 0
Van deze sneeuwbes komen te- f
rode vruchten en dan past de 0
naam radysboompje beter; U
moet dan bes eller. Symphori- f
carpus chenaultil: de boomkwe- a
ker weet dan wel wat er ge- J
stuurd moet worden.
O KROMWIJK 0
t
0
./.-es /.vzs ~yn 1 -.vw
SHisJ' ty. jrt
y,\xt iCxTuier hfLms Ms
tot 1
