Curruptie, diefstal en zwarte handel
bedreigen Poolse economie en moraal
HULP
Ambtenaren nemen trams in privé-exploitatie
Een kolonel als taxi-chauffeur
Pools
huishoudboek j e
Lonen en salarissen
(per maand):
Arbeider 1150 tot 1250—, fa-
brieksmeester f300.bedrijfs
leider f 400.directeur f 500
tot f600.—. Ambtenarensalaris
sen komen met deze schaal over
een. Een minister krijgt f 1000.-,
bevoorrechte klassen zijn mijn
werkers en staalarbeiders, kun
stenaars en geleerden, kleine on
dernemers en sommige boeren,
die f 1000 tot f1500.kunnen
verdienen.
Op wat de Warschauers
men nieuwe of gedragen kh
praktijken aan de liperalisering v
het regime toe te schrijven.
Zeker heeft de afschaffing van de
politieterreur ze vergemakkelijkt. Maar
vooral heeft de grqtere armslag, die de
Prijzen:
Sigaretten f 1.tot f 3.Bo
ter f 4 tot f 5.per pond. Kof
fie f 25.per pond. Vlees f 6.50
per kilo. Wodka f 25.— per liter.
Herenkostuum f 150 tot f 250.—.
Overhemd of paar sokken f 15
tot f 25.Damesjapon f 50 tot
f 250.Nylons f 20 tot f 30.—.
Damesmantel f 100 tot f 250.
Huur f 10.per kamer per
maand (officieel) tot f 65.—
(zwart). Radio f200 tot f300.—.
Televisie f 1000.—. Theater of
opera f3 tot f 8.Bioscoop
f 0.75 tot f 1,50. Warszawa auto
f20.000 tot f26.000— (zwart).
Amerikaanse lipstick of nagel
lak f 10.—Amerikaanse sigaret
ten f6.—. Deens bier per blik
f 4.—. Franse cognac f 60.
Lonen en prijzen zijn hier
herleid in gulden op basis van
de zlotykoers voor buitenlandse
bezoekers, zes zloty voor een gul
den. De koers op de vrije markt
is 33 zloty voor een gulden. Bij
prijzen voor duurzame gebruiks
artikelen moet men rekening
houden met de kwaliteit, die in
bijna alle gevallen in het Wes
ten of in de laagste klasse zou
vallen of niet geaccepteerd zou
worden.
Onderwijs en medische zorg in
Polen zijn vrij. Belasting, be
halve voor salarissen boven de
1500 gulden, variëert van uiterst
laag tot minimaal.
..grijze markt" noemen, koopt
Poolse pers kreeg, de corruptie van
hoog tot laag, die vóór Gomoelka in
het geheim plaats greep, in het dag
licht der publiciteit geplaatst. Hetgeen
winst mag heten. Al zei een Pool mij:
„Vóór Gomoelka aan de macht kwam
was Polen een kapotte auto. Nu is het
nog steeds een kapotte auto, alleen
heeft men de claxon gerepareerd".
VARIA
Een aantal huisvrouwen in een voor
stad van Birmingham heeft on
der aanvoering van de 24-jarige
mrs. Kelly Osborne het besluit
genomen dat de amoureuze avances
van automobilisten in hun wyk niet
langer „genomen" zullen worden.
De dames hebben zich nu met wa
terpistolen bewakend.
„We zijn het moe door deze lieden
aangesproQcen te worden en nu gaan
we hun een les leren", vertelde mrs.
Osborne. „Vorige week heb ik een
waterpistool van een gulden gekocht
en ik heb het al een keer gebruikt.
Een automobilist hield me driemaal
aan. Bij de derde maal haalde ik
mijn pistool voor de dag en gaf hem
de volle laag, Hij sprong weg als
een bang konym. Als hij getrouwd
was, zou ik niet graag in zijn schoe
nen staan. Het zal hem moeite ge
kost hebben aan zyn vrouw te ver
klaren waarom zyn kleren zo ston
ken".
Tot begrip van deze laatste op
merking van mrs. Osborne: Zij en
haar mede-Kenau's vullen de water
pistolen met een overigens on
schadelijk vies ruikend desinfec-
tiemiddel, dat door de fabrikant
voor de keuken bedoeld is.
per dag gestolen, plus grote hoeveel
heden onderdelen, die naar de zwarte
markt verdwenen. Een Duitse zaken
man zei mij, dat hy geregeld steek
penningen ten bedrage van duizenden
guldens bij de staatsinkoopcentrales op
tafel legde om orders los te krygen.
Het complete Poolse speedwayteam
werd van de zomer op de Oostenrijkse
grens gearresteerd, omdat hun motor
fietsen vol deviezen zaten. Een kolo
nel reed mij met zijn legerauto tegen
taxi-tarief door Warschau.
Er zyn dit jaar al 68.000 soortgelijke
overtredingen berecht, die tezamen een
miljard zloty schade voor de staat
hadden aangericht. Men moet aanne
men dat dit slechts een klein gedeelte
van het totaal is, aangezien de corrup
tie ook is doorgedrongen tot politie en
rechterlijke macht en omdat het euvel
zo algemeen is, dat er geen kruid meer
tegen gewassen schijnt. Hoewel de re
gering de stryd tegen de „speculan
ten" thans verscherpt, ziet men hen
openlyk in nachtclubs op één avond
het maandloon van een Poolse arbeider
aan eten en drinken spenderen. In de
buitenwijken van Warschau laten zij
zich villa's van een half miljoen zloty
bouwen en zjj kopen auto's voor zwarte
prijzen, die van 25.000 tot 50.000 zloty
hoger liggen dan normaal.
Rampzalig kruimelwerk
Nu zijn dit slechts de uitwassen,
rampzaliger voor 's lands economie zijn
de kruimeldiefstallen van staatsgoed,
die door de Polen niet meer als dief
stal worden aangemerkt, juist omdat
het staatsgoederen betreft. En nog
noodlottiger is het absenteïsme, de
diefstal van staatstijd, die vergemak
kelijkt wordt door het algemene ge
brek aan werk, het teveel aan arbei
ders in de bedrijven. Het ljjdt geen
twijfel, dat wanneer aan dit „zwarte
privé-initiatief" een eind gemaakt zou
kunnen worden, een legale verhoging
van de levensstandaard in Polen mo
gelijk zou zijn, aanzienlijk groter dan
20 procent salarisverhoging en de 25
procent stijging van de consumptie, die
de regering Gomoelka in één jaar be
werkstelligd heeft. Het zou voorts
uiterst oneerlijk zyn, om zoals de
Stalinisten dat doen al deze kwade
(Van onze reisredacteur)
Lodz - oktober. De regen, die wel eeuwig
over de „rode" textielstad Lodz (de Polen zeggen
„Woedzj") lijkt te vallen, slaat de vette damp
neer, die uit de honderden fabrieksschoorstenen
walmt en verft er de norse, ouderwetse huizen
vuil-zwart mee. Lodz is even vochtig somber als
de Britse textielsteden in Lancashire. Zelfs de
Malinovazaal in het Grand Hotel, waar vroeger
textielmagnaten handenvol zloty's in de vleugel
gooiden, omdat dat zo'n aardig geluid gaf, lijkt
op de Victoriaanse eetzaal van een Brits hotel,
waar fabrikanten met relaties de gebraden was
handjes eten, die het menu als „steak" aanprijst.
De weefgetouwen in Lodz' dozijnen textielfabrie
ken zijn trouwens ook Brits. Alleen stammen zij
uit 1900 of daaromtrent. En dat hebben zij ge
meen met een aantal van de omstandigheden,
waaronder de arbeiders in Lodz moeten leven en
werken. Wie de ontevredenheid der Poolse arbei
ders op haar hoogtepunt wil zien, vindt haar in
III.
Lodz. Zij kankeren op lonen en prijzen en op hun
lekkende, kille fabrieksgebouwen, persen zich
woedend in de overvolle, krakende trams of han
gen in een tros aan de balkons. Zij staren moe en
verbitterd naar de glanzende nieuwe auto's van
speculanten, buitenlanders of regeringsfunctiona
rissen. En tóch is er in het „rode" Lodz, waar
voor de oorlog iedere van de vele stakingen op
de sympathie van de bevolking kon rekenen, in
het afgelopen jaar, sinds Gomoelka het stakings
recht weder invoerde, maar één staking geweest,
namelijk van het vrouwelijk trampersoneel, dat
verhoging eiste van het maandloon, dat slechts
900 zloty bedroeg. Betekenisvoller nog: hoewel
iedere Pool dagelijks aan den lijve voelt, dat men
van 900 zloty niet leven kan, was voor het eerst
in Lodz' revolutionaire geschiedenis het meren
deel der bevolking niet solidair met de
staaksters.
HET VRAAGT niet veel ver
beeldingskracht om de el
lende en het leed van mil
joenen medemensen vóór zich te
halen.
Maar wat heeft het voor zin?
Kunnen wfj helpen? Kunnen
wij voldoende helpen?
Alles wat gedaan wordt, in
stilte en via grootscheepse ac
ties, is meestal te weinig om
mistoestanden, pijn of gebrek
voorgoed uit de weg te ruimen.
Wat bereikt kan worden, is ver
zachting, een gebaar, een daad
van meeleven. En zelfs dat blijkt
meer dan eens achterwege.
U hebt gelijk, wij kunnen alle
leed en ellende niet zo maar
wegwerken. Wij zijn beperkt door
omstandigheden, door tekort aan
geld en hulpmiddelen.
Het is ook niet billijk om steeds
aan te wijzen waar nood geen
aandacht en geen voorziening
ontvangt en te verzwijgen hoe
veel goeds op allerlei gebied
wordt verricht.
De ontstellende tekorten aan
voedsel, huisvesting, onderwijs,
medische verzorging in uitge
strekte gebieden van het Oosten,
waar miljoenen dagelijks in een
onbeschrijfelijke misère leven,
kunnen niet in een handomdraai
opgeheven worden.
Het kost tijd en geduld om
volken, zoals wij, die niet be
seffen in hoe gróte weelde zij
eigenlijk leven, te overtuigen,
dat het wel en wee van mede
mensen voor een heel groot deel
voor hun verantwoording ligt.
WOORD
VAN
BEZINNING
Het valt niet te ontkennen,
dat internationale hulpverlenin
gen langzaam maar zeker de be
langstelling trekken. Wie zal zich
bijvoorbeeld willen en kunnen
onttrekken aan het dringende
beroep, dat NOVIB de Neder
landse Organisatie voor Inter
nationale Bijstand op ons
doet? De publikaties vermelden
cijfers en feiten, die ieder mens
diep moeten treffen. Daden zul
len niet uitblijven.
Ondertussen gaat een dergelijk
verzoek om hulp, als wij werke
lijk oog krygen voor het ver
driet en de honger, de wantoe
standen en de verwarring in
onze wereld, verder dan een po
ging om medelijden en mede
leven op te wekken.
De diepste achtergrond van
alle hulporganisaties is tenslotte
een aanklacht tegen ons. Wij de
monstreren samen als mensen
nog steeds onze machteloosheid
om een afdoende verandering en
een afdoende verbetering van de
wereld-samenleving door te voe
ren. Terwijl theoretisch en tech
nisch de mogelijkheden daarvoor
aanwezig zyn.
Verwacht U soms, dat ik nu
aan deze bezinning de bekende,
wellicht zelfs beruchte draai zal
geven, dat wij altijd wel in een
onvolmaakte wereld zullen blij
ven leven?
In dat geval is het een teleur
stelling misschien ook een
verhelderende kritiek wanneer
hier nadrukkelijk en onomwon
den wordt gezegd: die opvatting
van zo te moeten blijven leven is
een vernietigende kracht. Elk
voorstel, elk plan, elke organi
satie om een zo doeltreffende en
een zo grondige hulpverlening te
geven dat de toestanden zelf ver
anderen, worden vermoord door
de noodlotsgedachte, dat alles
per slot van rekening bij het
zelfde moet blijven.
Wie, in onkunde of uit over
tuiging, beweert, dat de bijbel
de onveranderlijkheid van het
bestaan predikt, moge zich haas
ten het Evangelie te lezen en te
onderzoeken. Daar vinden wij
Jezus. Die naam alleen reeds be
tekent de door God gegeven, al
les volledig vernieuwde hulp.
P. L. SCHOONHEIM,
predikant Bijzonder Kerkewerk
Hervormde Gemeente Leiden.
Herkent U de haardracht en de nauwe broekspijpen? Ook Warschau heeft zijn
nozems Zwarte handel, diefstal of relletjes verwekken op instigatie van Gomoelka's
Stalinistische tegenstanders? Zolang het maar betaalt, zijn zij er voor te vinden.
Zaterdag 26 oktober 19J
post voor de volksdemocratieën zijn
verzameld.
Een groep ambtenaren van de War-
schause stadstram liet lange tijd zes
trams per dag voor eigen rekening
rijden. Een inspecteur van de genatio
naliseerde bouwindustrie verkocht op
eigen gelegenheid 100.000 bakstenen,
17 ton cement en 13 ton yzermateriaal.
Een student, die ik ontmoette, liet trots
zijn smokkelpak met geheime zakken
zien, waarin hij radio-onderdelen ver
voerde, die hij stal uit de fabriek waar
hij werkte. Alle arbeiders deden dat,
zei hij, monteerde de radio's thuis en
verkochten ze zwart, zei hij.
Zes auto's per dag
In de Warszawa-autofabrieken wer
den de laatste tijd zes complete auto's
Bijverdienen
Daarom moet iedere Pool, arbeider
of hoge ambtenaar, militair of politie
man, huisvrouw of student, bijverdie
nen. Die bijverdiensten worden geput
uit een onschuldig bijbaantje, zwarte
handel of nog zwarter corruptie en
vooral uit diefstal van staatsgoed of
staatstijd! Dit dichte netwerk van ille
gale transacties heeft een verlammende
invloed op de Poolse economie, het
verslapt ook de morele instelling van
burger tegenover staat in een mate,
die onvoorstelbaar zou zijn in een de
mocratisch land. Overdreven? Ik zal
Maar ook gesmokkelde koffiecognac, lipsticksigaretten
en scheerzeep uit het Westen
5e laargang No. 43
Van het loon is niet te leven
Voor Gomoelka is dit een van de beduidendste winstpunten op de jaarbalans
van de Poolse oktober geweest. Lodz immers symboliseert de misère, waarin de
Poolse arbeider nog leeft, de textielarbeiders behoren tot de slechtst betaalden,
en statistieken spreken er duidelijk taal: in 1948 waren er 15.228 tbc-gevallen,
in 1952 steeg dat tot 20.800, in 1956 tot 30.805
In 1935 waren er 205 scholen met 1851 lokalen voor 84.000 leerlingen, thans
zyn er 109 scholen met 1203 lokalen voor 79.000 scholieren, hoewel de bevolking
gelijk bleef en Lodz in de oorlog niet werd verwoest. Lodz is derhalve ook het
aanvalsfront van Gomoelka's „Stalinistische tegenstanders" in de party, die
iedere methodistische zwijnerij uit het leerboek der agitatie tegen Gomoelka aan
wenden, van aanwakkering van anti-semitisme tot misbruik van de nieuwe
vrijheden om aan te tonen, hoe gevaarlijk die vrijheden wel zijn. De naam Lodz
zal in de komende periode meer dan eens „in het nieuws" zyn.
Belangrijkste vraag:
hoe wel te leven
Men hoeft overigens niet speciaal
naar Lodz te gaan, om te zien hoe
moeilijk de Poolse arbeider, in feite
iedere Poolse stedeling, het heeft. Bij
gaand staatje over het Poolse huis
houdboekje geeft duidelijk aan, dat
men van zijn loon niet kan leven. Het
beantwoordt echter niet de vraag, waar
men dan wel van leven kan. Dat ant
woord ligt in het schemerduister van
illegale bijverdiensten, waaraan wel
haast iedere Pool zich schuldig moet
maken om de eindjes enigszins aan el
kaar te knopen. Men kan weliswaar
niet zeggen, dat er werkelijk honger
wordt geleden, want eten is niet al te
duur. De meeste Polen spenderen er
trouwens driekwart van hun inkomen
aan onder het motto: „Wat je binnen
hebt, kunnen ze je niet meer afne
men". Maar kleding, meubilair, een
fiets, een radio, dingen die het leven
wat minder grijs kunnen maken, zijn
van een salaris onbetaalbaar.
een aantal voorbeelden geven uit eigen
ervaring en uit gegevens die door onze
Weense correspondent op zyn uitkijk-
