ENGELAND GETEKEND DOOR LEGENDEN
A
Telkens nieuwe manifestaties van
Nederlandse cultuur in Australië
Glanzende draad door Brits verleden
I ele sporen te vinden van koning
en zijn riddersmaar geen be wijs
M.
7
KONING
ARTHUR EN
DE RIDDERS
VAN
RONDETAFEl
vJ
Het kan niet andersop den duur
moet invloed zich doen gelden
Op vele plaatsen
Er wordt beweerd, dat er op de Britse eilanden zo'n
zeshonderd steden en dorpen zijn, die volgens de over-
levering associaties hebben met Koning Arthur en zijn rid
ders van de Ronde Tafel. De grote vraag echter of
Koning Arthur wel ooit heeft geleefd, zal waarschijnlijk
tot in lengte van dagen onbeantwoord blijven. Er bestaan
verhalen, die zouden moeten bewijzen, dat hij een univer
seel Brits koning is geweest, geboren in 452 na Christus.
Volgens deze verhalen zou hij drie vrouwen hebben ge
had, van wie Genoveva de tweede en de bekendste was
en dat hij op negentigjarige leeftijd tijdens een gevecht
dodelijk werd gewond. Vergeefs zal men echter zoeken
naar feiten, die deze geschiedenis kunnen bevestigen. Het
is trouwens van ondergeschikt belang. Hoofdzaak is dat
deze legendarische figuur door de eeuwen heen het sym
bool is gebleven van ridderlijke volmaaktheid en onge
ëvenaarde dapperheid. De grote kracht van deze Koning
Arthur en zijn stoere ridders schuilt in de reeds tien
eeuwen oude traditie van het schrijven van verhalen over
een edele koning en zijn kranige volgelingen, die zich
altijd opwierpen als de helden der gerechtigheid. Op deae
wijze is hij door dichters en zangers reeds sinds de achtste
eeuw onsterfelijk gemaakt. En dan is de vraag of er ooit
werkelijk zo'n figuur heeft bestaan inderdaad van onder
geschikt belang geworden
Malory heeft al de verhalensagen en legenden, die rond deze roman
tische figuur zijn geweven, verzameld in zijn beroemde uitgave "Morte
d'Arthur", een van de eerste boeken, die door Caxton werden gedrukt.
Deze uitgave was hetdie Tennyson inspireerde tot zijn "Idylls of the
King" en Wagner de stof gaf voor zijn wereldberoemde opera "Tristan
und Isolde".
En in Engeland vindt men overal sporen van Koning Arthur.
Het zuidwesten van Engeland heeft de nauwste relaties. In Win
chester. de stad met de fraaie kathedraal, gelegen in het graafschap
Hampshire treft men in de grote zaal van het kasteel van Willem de
Veroveraar een ronde tafel aan. die verdeeld is in 24 vakken. In elk
vak staat de naam gegraveerd van een van de ridders. Maar één ding
is zeker, deze tafel dateert beslist niet uit de tijd, dat Koning Arthur
op aarde zijn heldendaden bedreven zou hebben. De mogelijkheid be
staat wel, dat deze tafel reeds zo'n achthonderd jaar oud is. Hendrik
VIII heeft hem in ieder geval in 1522 aan Karei V laten zien.
„Dozmare Pool"
Iets dus, dat aan Koning Arthur
zou doen herinneren, maar geen bewijs
van zijn bestaan. Zo is het steeds. Van
Winchester zou men in westelijke rich
ting kunnen reizen door het lieflijke
graafschap Wiltshire naar Somerset,
een van de mooiste, landelijke En
gelse graafschappen. Slechts enkele ki
lometers van de oostelijke grens van
dit graafschap liggen twee kleine
dorpjes, North en South Cadbury, die
zeer sterk herinneren aan Koning Ar
thur. Op de top van de heuvel ten
noorden van South Cadbury staat een
zeer oud bouwwerk, Cadbury Castle,
dat sinds onheugelijke tijden wordt be
schouwd en als zodanig graag in ere
gehouden als het kasteeel van Ko
ning Arthur.
„De Heilige Graal"
In de onmiddellijke nabijheid van
het kasteel vindt men een oude weg,
bekend onder de naam „King Arthurs
Causeway". Oorspronkelijk liep deze
weg door naar Glostonbury en volgens
een oude legende moet Koning Arthur
met zijn ridders nog iedere kerstavond
langs deze route naar de bron bij
Sutton Montis rijden. Glastonbury, dat
een paar kilometer verderop in noord
westelijke richting ligt, is een van En-
gelands grootste schatten. De toren
Glastonbury Tor boven op de heu
vel, is een baken voor bewoners van
het omliggende land en aan de voet
van de heuvel bevinden zich de schit
terende overblijfselen van een abdij,
die in de middeleeuwen een druk be
zocht pelgrimsoord was. Hier ook be
vond zich de eerste christelijke kerk in
Engeland, welke volgens de overle
vering werd gesticht door St.-Jo-
sephvan Arimathea, die met elf volge
lingen de Heilige Graal de beker,
waaruit Christus en Zijn discipelen tij
dens het Laatste Avondmaal hebben
r
gedronken naar Engeland bracht.
En langs deze omweg komt men op
nieuw bij Koning Arthur, want deze
geschiedenis is vermoedelijk ook de
basis voor de legendarische „jacht op
de Heilige Graal", welke jacht altijd
weer opnieuw de kern vormt van de
sagen en legenden rond de ridders van
Koning Arthur.
Bewijsof niet
Daar, waar men nu de vruchtbare
landbouwgronden en de boomgaarden
aantreft, golfde toen de zee en de
heuvel van Glastonbury was toen een
eiland. Het eiland van Avalon
Arthur zou, toen hij dodelijk gewond
was neergestort, hierheen gebracht en
met zijn mooie, maar trouweloze Ko
ningin Genoveva, werd hij in de nabij
heid van de abdij begraven.
In 1177 was het Koning Hendrik II,
die het graf liet opsporen en op grote
diepte werd een kruis van lood en een
grafsteen met het opschrift „Hic jacet
sepultus inclytus Rex Arthurus in in
sula Avalonia" gevonden. Onder de
steen trof men een eiken doodkist aan
met een reusachtig skelet, in de on-
middelijke nabijheid vond men de kist
van de koningin.
Tot zover ljjkt deze geschiedenis de
sterkste troef bij het bewijs van het
het bestaan van Koning Arthur,
maar de verdere beweringen doet de
kracht van dit bewüs sterk afnemen.
Er wordt namelijk by verteld, dat,
toen men de tweede kist opende,
men Koning Genoveva vond in al
haar schoonheid, haar gouden lok
ken nog diep glanzend. Bij de eerste
aanraking verging zy echter tot
stofTachtig jaar later zou Ed
ward I het graf opnieuw hebben la
ten openen en de overblijfselen wer
den toen op zijn bevel overgebracht
naar het hoofdaltaar van de abdij.
Meer naar het westen komt men dan,
als men het graafschap Devon achter
zich heeft gelaten, aan de woeste
grootsheid van de rotsachtige kust van
graafschap Cornwall met haar een
zame heidevelden. Aan de noordkust
ligt het plaatsje Tintagel met een in
drukwekkende ruïne, de overblijfselen
van het kasteel, waar Koning Arthur
het levenslicht zou hebben aanschouwd.
Deze ruïne staat op het topje van de
rotscen, zo'n honderd meter boven de
zee-oppervlakte. Een aantal kilometers
naar het zuidoosten, midden in het
verlaten moeras van Bodmin, bevindt
zich de z.g. „Dozmare Pool", waar
een van de meest dramatische gebeur
tenissen uit het leven van Koning
Arthur zich zou hebben afgespeeld.
Toen Koning Arthur, dodelijk ge
wond, zijn einde nabij wist, vroeg hij
Sir Bedivere zijn toverzwaard Excali-
bur in deze vijver te werpen. Toen het
grote zwaard door de lucht zweefde,
rees er plotseling een arm, gekleed in
wit brocaat, uit het water op, een hand
greep het gevest van het zwaard en
trok het onder het donkere opper
vlak.
Ook in Wales zijn er veel heuvels en
rotsen naar Koning Arthurs genoemd
en de tovenaar Merlin werd naar
men steeds beweerd in Carmarthen
geboren. Ook het noorden van Enge
land en het zuiden van Schotland
maken aanspraken op associaties met
Koning Arthur. Hier beweren de legen
den, dat Arthur niet gestorven is,
maar dat hij en zijn ridders in een
magische slaap zijn gezonken. Zij wor
den er nog in vastgehouden, maar eens
zullen zij er uit ontwaken, om het
Britse rijk weer al zijn pracht en praal
te geven uit de tijd van de enige
Koning Arthur. Sommige legenden ver
halen, dat hij begraven ligt onder het
kasteel van Richmond in het graaf
schap Yorkshire, andere geven als de
enige plaats Sewingshields in het
graafschap Northumberland aan.
Populaire Lancelot
Sir Lancelot, een van de ridders van
Koning Arthur, heeft het in populari
teit door de eeuwen heen steeds kun
nen winnen van zijn collega's. Waar
schijnlijk, omdat hij zo menselijk was
om verliefd 'te worden op de vrouw
van de Koning. Zijn kasteel „Joyous
Guard" waar hij met Genoveva
heen ging moet in het woeste land
schap van het graafschap Northum
berland gestaan hebben. Om precies te
zijn in het plaatsje Bamburgh. Ook
nu staat er in Bamburgh nog een
kasteel, maar dit dateert uit de tijd
van de Normandiërs
Zo zou men kunnen doorgaan. Er
zijn talrijke plekjes In Engeland, die
aan de geschiedenis van Koning
Arthur en zijn ridders herinneren.
Deze verhalen vormen één glanzende
draad in het netwerk van het Britse
verleden. Laach er om als U wilt,
doch lach niet te hardZelfs
sceptici kunnen de vreemde kracht
voelen, die er van het vijvertje
„Dozmare" uitgaat of met een hui
vering kijken naar de schaduw van
een ruiter, die de heuvel van Aveion
beklimt
^ÊBr
Hbl —1 Ué- -V
fit
Merling, de
tovenaar van
Koning Arthur,
zou geboren zijn
in Carmarthen in
Wales.
De eeuwenoude
eikestronk, die
midden in het
plaatsje staatis
bekend als de
..Merlins eik".
Grote bijdrage tot integratieproces
Van onze correspondent in Australië)
De Nederlandse cultuur is in de laatste dagen om zo te zeggen met een
eenparig versnelde beweging door Australië heen gestreken en voortdu
rend nog zijn nieuwe uitingen zichtbaar en hoorbaar. De toenemende
stroom van emigranten naar dit land is er de oorzaak van.
Dit wil niet zeggen, dat alle Nederlandse emigranten, die zich in
Australië vestigen cultuur-verspreiderszijn. Onder hen bevinden zich
echter velen, die een bijdrage leveren tot 't proces van de integratie. De
vraag is natuurlijk of de Australiër receptief genoeg is om die culturele
uitingen te waarderen. Het antwoord op die vraag is niet gemakkelijk te
geven, want de Australiër is van nature geneigd de loftrompet te steken
over de Nederlander (en over Nederland zelf) „over zijn cultuur en over
zijn hebbelijkheden". Hij is vriendelijk en noemt alles „lovely" om zijn
gast te gerieven. Toch zijn er tekenen, waaruit blijkt dat de nieuwe cul
tuur tot hem doordringt, en in elk geval zijn er talloze Australiërs, die er
zichtbaar van genieten. Zelfs al zijn zij er alleen maar getuige van, dan
toch kan het niet anders of op den duur doet de invloed ervan zich
gelden.
gehore worden gebracht door Austra
lische musici.
De machtige ruïne van het kasteel van Tintagel, die staat op de top van klip in Cornwall, zo n honderd
Pieter boven de zeespiegel, is alles wat er over is dat gene. wat eens met de geboorteplaats van Koning
Arthur geweest moet zijn. Vanuit dit kasteel moet de vorst het trotse Engeland hebben geregeerd.
De uitingen van Nederlandse cultuur
zijn legio. Talloze Nederlandse immi
granten zijn cultuurdragers en daarbij
cultuurverspreiders bij uitnemendheid,
hetzij individueel, hetzij in gezamenlijk
verband. Wij doelen met name op cul
tuuruitingen, die de Australiër kan be
leven zonder dat hij de taal als ge
sproken woord verstaat.
Een van de beste vertolkers is de
beiaardier Jos Serré die in Melbourne
woont en een carillon-concert heeft
gegeven op het uit 47 klokken be
staande, vier octaaf carillon van de
universiteit van Sydney.
Deze ui-tversiteit, die gebouwd is naar
het voorbeeld van die in Cambridge
(Engeland) biedt een zeldzame gele
genheid om dergelijk spel te genieten.
Een grote schare Nederlanders en
Australiërs heeft niet verzuimd zich op
het grote ruime binnenhof te verzame
len om in de sfeer van schemer en se
rene omgeving te genieten van door
Serré ten gehore gebrachte Friese,
Gelderse en Limburgse volksliedern,
het Vlaggelied. de „Zilveren Vloot"
..Wij leven vrij" en „Mijn Nederland".
De Nederlandse beiaardier bracht
verder een preludium van Jef Denfjn
en een interludium van M. van der
Ghyn. als ook een Vlaamse compo
sitie, het Lied van Koppelstock", „Hol
landse Vlag" en „Wilt heden nu tre
den". Kan men zich Nederlandser pro
gramma voorstellen?
Cultureel comité
In Melbourne, de hoofdstad van de
zuidelijk gelegen staat Victoria, is een
Nederlands cultureel comité gevormd
onder leiding van dr. J. Smit („senior
lecturer" in de Nederlandse taal- en
letterkunde aan de universiteit van
Melbourne die daarmee tracht iets
van de Nederlandse cultuur naar vo
ren te brengen in Australische krin
gen. Dr. Smit heeft reeds vroeger zyn
Australische studenten in de Neder
landse taal een Nederlands toneelstuk
laten opvoeren (met groot succes),
maar zijn streven is niet beperkt tot
de spreektaal en de literatuur.
Op zijn verzoek heeft de Nederlandse
pianiste mevrouw L. de Goede, by hem
thuis een uitvoering gegeven van
Nederlandse pianomuziek voor een
grote schare Australische muzieklief
hebbers. Begin november zal wederom
maar dan zal Nederlandse muziek ten
xo'n muziekavond worden gehouden,
„De stem van Holland"
In Perth, de hoofdstad van de
staat West-Australië, heeft een gere
gelde radio-uitzending plaats onder
de titel „De stem van Holland". Zij
staat onder leiding van de vroegere
Haagse journalist Walter Peppinck. Hij
zorgt er voor dat er Nederlandse
grammofoonplaten worden gedraaid
en geeft Nederlandse artiesten gele
genheid voor de microfoon op te tre
den, al of niet in groepsverband, zoals
Joop van Dalen en Jan Schilder en
het in Perth gevormde .Nederlands
gemengd zangkoor".
Ook andere radiostations geven re
gelmatig grammofoonplaten- uitzen
dingen, waarin Nederlandse muziek
en Nederlandse zang ten gehore wor
den gebracht.
In Melbourne bestaat een Neder
lands mannenzangkoor, onder de naam
„Dutch male choir", geleid door de
vroegere Hagenaar Gerard Ruiven
kamp, wiens dochter een uitstekende
zangeres is en onlangs haar debuut
heeft gemaakt.
Het koor heeft niet alleen in Mel
bourne, maar ook in het honderd kilo
meter verder gelegen Ballarat succes
geboekt. Op het programma stond on
der andere „De vliegende Hollander"
van Richard Hol.
Tentoonstellingen
Ook het houden van tentoonstellin
gen van werken van Nederlandse im
migranten werkt mee tot verspreiding
van Nederlandse cultuur. Dr Smit
heeft het plan opgevat een tentoon
stelling van Nederlandse schilderden
te houden in Melbourne, maar indivi
duele immigranten zyn hem met eigen
werken voorgegaan. De Nederlandse
schilder Gerard Havekes heeft in
Sydney al ruime bekendheid gekregen.
Een andere Nederlandse kunstschilder.
Cor Greive, heeft een expositie gehou
den in Oowan, Nieuw Zuid Wales, met
werken, die hij in Nederland heeft ge
maakt, naast zyn nieuwe schilder
stukken, die hij in Australië heeft ver
vaardigd, zowel landschappen als por
tretten. De 30 jarige Joop van Lingen
(die pas twee jaar in Australië woont)
heeft schilderstukken geëxposeerd m
Ipswich, in de noordelijk gelegen staat
Queensland. Zijn expositie van dertig
olie- en waterverfschilderijen trok
grote belangstelling. In Sydney expo
seerde Jan van Riel schilderstukken.
Pottenbakker
De uit Nederland afkomstige potten
bakker Henri le Grand heeft in de
federale hoofdstad een tentoonstelling
gehouden van eigen werk. Le Grand,
die opgeleid is aan de Amsterdamse
kunstacademie, emigreerde in 1954
naar Australië, waar hij nu leraar in
het pottenbakken is aan het Canberra
Technical College. Hij had in Neder
land een atelier en was lid van het
gilde van Nederlandse pottenbakkers.
Ook in Sydney en Melbourne heeft hy
exposities gehouden.
De gebroeders Peter en Otto Frank,
die uit een geslacht stammen, dat zich
meer dan drie eeuwen lang op het
beeldhouwen en houtsnijden heeft toe
gelegd, tonen hun kunst op tentoon
stellingen en in grote warenhuizen.
Zij maakten in Australië hun debuut
op 's werelds grootste landbouw- en
industrie-tentoonstelling, de „Sydney
Royal Show". Zy hebben ook opdrach
ten uitgevoerd voor kerken in Cowra en
in Canberra.
Hugo J. Koeken, een oud-Utrech
tenaar, is een andere jonge Nederland
se beeldhouwer, die o.a. werk geleverd
heeft voor het interieur van een ra
dio-studio in Sydney. Herman ten
Brummelaar die in 1955 naar Aus
tralië trok, heeft zyn smeedijzeren
kunstwerken geëxposeerd. Hij heeft
ook smeedyzeren hekken geplaatst bij
grote villa's.
Enkele koren
Nederlandse zangers en zangeressen
hebben eveneens hun bijdragen gele
verd tot verspreiding van Nederlandse
cultuur. Wij noemen o.m. Cobi van
Zutfen-Bakker, die vroeger voor de
VARA optrad en nu ook verschillende
malen voor de Australische radio heeft
gezongen, evenals mevrouw Blanken
zee. De Sopraan Annie van Ommen en
tenor Albert de Wit zijn als solisten op
getreden op een groot zangfeest in
Melbourne. Tenor Harm van der Lin
den, die als voorzitter van de Neder
landse vereniging in Sutherland Shire
bekend staat als de „zingende voor
zitter", heeft niet alleen zyn gemengd
Nederlands-Australische publiek op
by eenkomsten van deze vereniging
onderhouden met zyn zang (alleen dan
wel in groepsverband met andere Ne
derlandse en Australische artiesten),
maar is ook reeds verschillende keren
voor de radio opgetreden. Dat zijn pro
gramma Nederlandse liederen bevat,
spreekt vanzelf. Zowel voor de tele
visie in Sydney als in Melbourne trad
hij op in een duet, samen met een
Australische artiest.
Mieke Maas, moeder van drie kin
deren, is vele malen voor radio en
televisie opgetreden met Nederlandse
en Australische liedjes.
Een van de sprekendste voorbeelden
van invloed van Nederlandse cultuur
op het Australische muziekleven is het
feit, dat het stedelijk orkest van Rock-
hempton in de staat Queensland, wer
ken van de 75-jarige Nederlandse com
ponist P. J. Bisselink heeft ingestu
deerd. Bisselink, die op familiebezoek
was in Australië, componeerde in die
tijd een nieuwe mars „Rockhampton
Forever", die hij aan de stad opdroeg.
Daarmee niet tevreden componeerde
hy nog twee andere marsen, waarvan
hij er één opdroeg aan de dirigent van
het orkest zelf. Bisselink is zelfs een
keer als dirigent opgetreden. Hieruit
blykt hoezeer men elkaar over en weer
waardeerde. Maar het belangrijkste is,
dat de integratie er tot volkomenheid'
werd.
