OP REIS DOOR
LATIJNS-AMERIKA
EILAND WEST-BERLIJN STAAT
VOOR GROTE MOEILIJKHEDEN
ZATErxDAG 19 OKTOBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
Kauwgom en
banaan zijn
troef in
Guatemala
Eén stadmaar toch twee iverelden (I)
Hard werken en veel humor helpen bevolking
heen over het gevoel van afgeslotenheid
Een sinistere scheidingslijn!
Mijn zitplaats in het vliegtuig uit Mexico naar
Guatemala was vrij nauw. Geen wonder:
het diende vooral voor vrachtvervoer en voor mij
was er op het laatste ogenblik nog een stoeltje
bijgezet. Rondom mij stonden kratten en balen en
ik zat vlak bij een (overigens secuur gesloten)
deur. Dit was mijn eerste kennismaking met de
„vliegende muilezels" in Midden-Amerika.
Deze vrachtvliegtuigen zijn een verlengstuk ge
worden van de echte muilezels die nog overal ten
zuiden van de Rio Grande door het landschap
ploegen. Vroeger brachten ze zo uit de afgelegen
provincie Peten, in Guatemala de „chicle" naar de
markt. Chicle is een soort Middenamerikaanse
rubber, die de voornaamste grondstof voor kauw
gum vormt. Maar die transporten waren weken
onderweg en fabrikanten als Wrigley en Beechnut
II.
waren blij te horen dat dit vlugger zou kunnen.
De grote pionier van het luchtverkeer in deze
streken, een zekere Lowell Yerex, bood hun n.l.
aan een soort luchtbrug te maken. Daartoe liet
hij een troep potige kerels met „machetes"
kapmessen naar een eilandje in het Petén-Itia-
meer vliegen. De mannen roeiden in kano's naar
de noordelijke oever en vandaar kapten zij een
pad naar de ruïnes van een oude Mayastad. Een
maand later was er voor Yerex al genoeg plaats
om er met zijn sportvliegtuigje te landen en een
paar weken daarna ook met een groter toestel.
Dat bracht een tractor mee en nu ging het werk
veel vlugger. Er werden nog tien van dergelijke
vliegvelden in de wildernis aangelegd, waardoor
het mogelijk werd een „kauwgumexpress" te be
ginnen. Die brengt uit dit gebied nu ongeveer an
derhalf miljoen kilo chicle per jaar!
maakt met Manuel Bonilla, een vroe
gere Hondurese president, die in bal
lingschap gevlucht was en twee van
zijn vrienden: Lee Christmas bij
genaamd „de generaal" en Guy
„Machinegeweer" Molony, die naam
in de Zuidafrikaanse boerenoorlog
maakte. „Als je mij helpt zal ik jou
steunen om weer aan de macht te ko
men", zei Zemurray tegen Bonilla en
hy zette hem en zijn trawanten
plus een mitrailleur, geweren en de
nodige munitie op zijn jacht de
„Hornet". Dit voer naar Honduras,
waar Christmas en Molony zeshonderd
vrijwilligers bij elkaar trommelden.
Toen dit president Dóvila ter ore
kwam telegrafeerde hij naar Washing
ton en het resultaat was, dat een
Amerikaanse kanonneerboot de „Hor
net" voor de kust enterde. Maar
Christmas en Molony waren niet meer
tegen te houden. Binnen twee weken
hadden zij de hoofdstad Tegucigalpa
bezet en Davila vluchtte. Kort daarop
werd Bonilla weer president en hij
vergat Zemurray niet
Een dergelijke gang van zaken lijkt
ons, als Europeanen, bijna ongelofe
lijk, maar in Midden-Amerika is
hij vrij normaal. In veel opzichten heeft
de tijd hier honderd jaar stil gestaan.
Natuurlijk gelden nog de chaperonne-
regels en die zijn hier zo mogelijk nog
strenger dan in Mexico. Minnekozen
wordt niet als een voorwaarde tot in
leiding van een verloving beschouwd
en meisjes, die er bij gesnapt zijn, krij
gen een flink pak slaag of ze gaan een
poosje naar het internaat van de zus-
Straatverkoop is in Guatemala
bijna even populair als de tortila.
een maispannekoek met vlees en
groente erin gerolddie deze In
diaanse aanbiedt.
ters van St. Vincentius de Paolo. „Dan
koelen ze wel af", zei me een vader
En hij voegde er aan toe: „Maar veel
ouders laten het zo ver niet komen.
Ze sluiten hun dochters 's avonds een
voudig op!"
Men denke intussen niet, dat de
vrouw in Guatemala niets heeft in
te brengen. Integendeel: in veel fa
milies, vooral de Indiaanse, wordt
„Mamita" in dit geval de oudste
vrouw als onbetwist hoofd be
schouwd. Een zakenvriend vertelde
my, dat hij een dringende transactie
af moest doen met een Guatemal-
teek, maar deze hield die vieren
twintig uur tegen. „Ik begrijp dat de
zaak belangrük is", zei hü waardig,
„maar ik begin niet zonder mijn
moeders goedkeuring. Om die te
krügen zal ik eerst naar haar toe
moeten reizen". En zo gebeurde het!
HANS YKEMA
De „chicleros", de mensen die de
chicle uit de zapote-boom tappen,
hebben door het vliegtuig een
veel beter leven gekregen. Vroeger
woonden zij tijdens het regenseizoen
in geïsoleerde en primitieve kampen
in de jungle. Maar tegenwoordig wor
den medicijnen, verse eetwaren, radio's
en verder alles wat men wenst in een
handomdraai door de lucht aange
voerd. De grote eenzaamheid is voor
bij en veel chicleros bouwden op de
plaats van hun vroeger kamp een huis
waar zy vrouw en kinderen mee naar
toe namen. Op onze vlucht over het
oerwoud zagen wy verscheidene van
die plaatsen. De was wapperde er soms
aan de lijn en een groentetuintje gaf
er altijd iets vriendelijks aan. Ergens
kwam juist een man met een pot
„chicle" aanlopenVerderop zagen
wy telkens muilezels met grote trossen
bananen beladen.
Mocht van „Unifniit"
Ook na onze landing zagen wij op
het vliegveld een grote partij
bananen voor verzending klaar
staan. Guatemala is een typische „ba
nanenrepubliek", evenals de meeste
andere Middenamerikaanse landen
„Unifruit" de machtige United Fruit
Company heeft er heel wat te ver
tellen en verscheidene regeringen heb
ben daarop al hun nek gebroken. Naar
men zegt had onlangs het aftreden
van de Hondurese president er iets
mee te maken en in Guatemala kon
Arbenz het er met zyn grondhervor-
mingen ook niet tegen bolwerken. De
meeste van zijn maatregelen werden
door Armas, de tegenwoordige presi
dent, weer te niet gedaan
United Fruit betaalt haar em-
ployé's in deze landen drie k vijf keer
zo veel als de „standaard "-lonen en
bovendien worden ze nog vaak gratis
gehuisvest. Geen wonder dus, dat er
wel liefhebberij is om bij deze maat
schappij in dienst te treden. Evenmin
een wonder dat er hoge eisen gesteld
worden! Kennelijk is Unifruit welva
rend en dat heeft soms naijver gewekt.
Het is haar gewoonte geworden om
sommige gronden een poosje braak te
laten liggen en ze dan te doen over
stromen ter bevordering van de vrucht
baarheid. In Guatemala ging men nog
een stapje verder: goede gronden wer
den aangekocht en voor later (onbe
bouwd) achter de hand gehouden.
Toen Arbenz deze landerijen ging ont
eigenen ontstond er nogal wat deining,
die er mee eindigde dat hij moest af
treden en het verlaten.
Guatemala en de andere Midden- amerikaanse republieken drijven voor een goed deel op de bananen
cultuurdie vooral opkwam door de grote vraag in de V.S. Daaruit vloeit weer de invloed van de Uni
ted Fruit Company voort.
Expeditie met de „Hornet"
Dit alles doet een beetje denken
aan de oude dagen van Cuyamel,
vroeger de grote concurrent van
Unifruit, later er mee verenigd. „Sam"
Zemurray, de baas van Cuyamel, werd
daarna spoedig president-directeur.
Vanouds had hij de gewoonte om nooit
„en bloc", maar altijd met elk land
afzonderlijk zaken te doen. Hij had al
gauw gemerkt dat de bananenhandel
het voordeligst was, wanneer je ook
de produktie kon controleren. Zemur
ray, een Amerikaan van Roemeense
afkomst, begon daarom in 1910 met in
Honduras voor 200.000 dollar grond te
kopen. Maar de president van dit land
Miguel Davila traineerde met het ver
schaffen van de nodige garanties, die
de toekomst van de jonge onderne
ming moesten beveiligen. Hij onder
handelde juist over een lening met
Amerikaanse financiers en die wilden
in de plannen van Zemurray gekend
worden. Deze voelde daar niets voor
en hij besloot zijn eigen weg te gaan.
In New Orleans had hij kennis ge
Maar als men geregeld met de men
sen spreekt komt naast deze humor
ook een zekere geprikkeldheid naar
voren als gevolg van dat gevoel altijd
opgesloten te zitten, en de Berlijners
worden dan onbillijk in hun verwijten
aan de regering in Bonn die toch wer
kelijk heel veel doet om Berlijn te
helpen en jaarlijks ongeveer een mil
jard D.M. bijdraagt aan het Berlynse
budget van drie miljard D.M.
Er zyn echter ook zoveel zorgen. Het
aantal werklozen in West-Berlijn is
nog 95.000, dat is in verhouding zeven
maal zoveel als in de Bondsrepubliek.
Het is een structurele werkloosheid;
de meeste werklozen zijn ambtenaren
die vroeger emplooi hadden bij de de
partementen, toen Berlijn nog rijks
hoofdstad was of ze behoren tot het
personeel van de kantoren van de vele
grote bedrijven, die toen in Berlyn hun
hoofdkantoren hadden. Het zyn ook
vooral oudere mensen, die weinig kans
hebben in hun eigen vak aan de slag
te komen, tenzij Berlijn weer hoofd
stad wordt.
Enorm puinprobleem
Daarnaast is er het probleem van
het puin en het woningprobleem. Ber
lijn is de zwaarst gebombardeerde
Duitse stad; het centrum ligt nu nog
grotendeels in puin. Om te kunnen
bouwen moet dit puin opgeruimd en
afgevoerd en juist die afvoer is zo
moeiiyk omdat rondom de stad de
Duitse Democratische R ubliek ligt
en die helpt vast niet.
Als men nu bedenkt dat volgens een
deskundige, die ons hier rondleidde,
voor de afvoer van alle puin een goe
derentrein nodig zou zijn, waarvan de
locomotief in Berlijn staat en de
laatste wagen in Sydney in Australië,
dan is het begrijpelyk dat er een puin-
probleem is. De reusachtige bunkers
uit de Hitlertyd worden dus niet meer
afgebroken, maar volgestort met dit
puin, overdekt mèt aarde en zo tot
heuvelachtige plantsoenen gemaakt.
(Van een bijzondere medewerker)
Een uur nadat we in Hannover zijn opgestegen, landt de P.A.A.-
machine op Tempelhof, het midden in de stad gelegen Berlijnse
vliegveld. We zijn over een deel van de Oostzone gevlogen, maar
in het vliegtuig valt het niet op dat we een nauwkeurig voorgeschre
ven corridor moeten volgen en dat we over communistisch gebied
vliegen, want hier is geen overmaat van politie en het landschap
beneden ons vertoont geen verschil met dat in het Westduitse ge
bied. De aankomst op Tempelhof is niet anders dan op enig ander
vliegveld in West-Europa, behalve dan het eigenaardige, dat het
vliegtuig tussen de huizenblokken vliegt voordat het landt.
Buiten, voor het enorme gebouw van de Flughaven, staat de dub
beldeksbus van lijn 19a en, op de rit naar het stadsdeel Grunewald
gaat het door een wereldstad, waarvan je zo op het eerste gezicht
niet zou zeggen, dat ze zo grondig is gebombardeerd. Er zijn enorm
veel nieuwe panden gebouwd en open plekken zijn bedekt met nood
gebouwen. Het lijkt allemaal alweer vrij gewoon.
Maar als ik in Grunewald aankom maak ik meteen kennis met de
bijzondere situatie waarin West-Berlijn verkeert. Het blijkt, dat ik
niet logeer op het opgegeven adres, maar dat ik naar Wannsee moet.
Op mijn vraag hoe ik daar het gemakkelijkst kom, antwoordt de por
tier, dat ik met de S-Bahn kan gaan. „Maar u moet uitstappen aan
het tweede station, want als u verder gaat komt u in Potsdam in de
Oostzone en dan weten we niet wanneer u weer terugkomt". Daar
mee is de Berlijnse situatie meteen volkomen duidelijk gegeven: een
stad verdeeld in een vrije en een communistische sector, omgeven
door de communistische Duitse Democratische Republiek, waar je per
S-Bahn gemakkelijk in komt, maar waar je nooit weet öf (en zo jr.
wannéér) je er weer uitkomt!
Voor het station Wannsee, dat dicht
bij de zonegrens ligt. staat een met
radio uitgeruste politieauto. Dergelijke
auto's staan aan alle uitgangen van
West-Berlijn, sinds de pogingen tot
mensenroof door de heren uit het an
dere deel van de stad begonnen. Een
van de slachtoffers van deze overval
len was dr. Linse. de leider van de
Vrije Duitse juristen.
Een ander beeld van de sinistere be
tekenis van de dwars door Berlijn ge
trokken grenslijn vindt men in hei
vluchtelingenkamp Marienfelde, waar
iedere week nog honderden mensen uit
het oosten binnenkomen. Dit kamp is
daardoor nog steeds vol en deze men
sen moeten per vliegtuig naar West-
Duitsland worden gébracht, want zij
kunnen de Russische zone uit de aard
der zaak niet passeren. Een klein ge
deelte mag in Berlijn blijven, maa
deze stad kan niet veel menser
opnemen gezien het woningtekort er,
het grote aantal werklozen.
Sinds 1945 heeft West-Berlijn al
twaalf miljoen vluchtelingen uit
het oosten opgenomen en er ko
men per jaar nog 250.000 bij. Het
is te begrijpen dat dit niet altijd
vlot verloopt, vooral omdat de Ver
Naties zich met deze vluchtelingen
niet bemoeien en de Bondsrepu
bliek dus alles zelf moet doen. Is
er weer even internationale span
ning, zoals in november 1956 tij
dens het Suez-conflict, dan zijn
velen in de Oostzone bang voor
verscherping van het regiem en de
vluchtelingenstroom wordt veel
groter.
Ruim 50 pet. van de mensen in het
kamp Marienfelde is jonge dan 25 jaar
60 pet. behoort tot de arbeidende klas
se: ook voor hen is de democratische
arbeiders- en boerenrepubliek nog geen
paradijs! Maar juist het opvangen van
die jonge mensen schept grote proble
men, vooral als ze zonder hun familie
zyn weggetrokken en dreigen te ver
eenzamen in een andere wereld, die
niet steeds voldoende begrip voor hun
moeilijkheden kan opbrengen.
De zwaar beschadigde Kaiser
Wilhelm Gedachtniskirche wordt
hersteld.
Berlijn In zijn vroegere
glorie: Slot en Dom
kerk in ongehavende
toestand.
tr
Onverwoestbare humor
West-Berlyn heeft 2.200.000 inwoners,
de hele stad Berlyn heeft een opper
vlakte van 35 by 30 kilometer en de
Westberlyners zyn aangewezen op ruim
de helft van deze oppervlakte. Welis
waar liggen juist in dit gedeelte de bos
sen tussen Grunewald en Wannsee en
rond de Tegelersee en aan de Ha vel is
een prachtig watersportgebied, maar
hier moeten dan ook al die ruim
2.000.000 mensen heen als ze eens naar
buiten willen en dus „zit op zondag
onder elke boom een Berlijnse familie".
Wie een auto heeft kan over de auto
baan naar het westen, maar de Harz
ligt 300 km van Berlijn, de controle aan
de grens kost dikwijls veel tyd en ook
in Berlyn heeft niet iedereen een auto.
Als je dan zelf na een week al het ge
voel krijgt opgesloten te zitten op een
betrekkelijk klein oppervlak, hoe moet
het dan voor de gemiddelde Westber-
lijner zijn, die dit al jaren meemaakt.
Zeker de Berlyner bezit een onver
woestbare humor, die hem over veel
dingen heen helpt. Het Russische mo
nument bij de Brandenburgertor noemt
lij ..Das Denkmal des onbekannten
Plünderers"; het uiterst moderne ge
bouw van de Hochschule für Musik heet
bij hem de „Symphoniengarage"; en
toen de Knie-Platz werd omgedoopt in
Ernst Reuter Platz sprak hij voortaan
van de Ernst Reuter Knie".
Berlyn is verdeeld in 20 Bezirke met
een eigen burgemeester en een eigen
gemeenteraad. De burgemeester van
Kreuzberg. een Bezirk in het centrum,
is Willy Kressmann. Hij kondigt op
eigen houtje tegenmaatregelen af als de
autoriteiten in de Oostsector moeilijk
heden veroorzaken en dus noemt de
Berlyner hem: „König der unabhan-
gigen Republiek Kreuzberg". Hij is in
de U.S.A. geweest, kwam terug in een
Trumanshirt en liet in Kreuzberg een
zeer modem stadhuis bouwen. Dit heet
nu in de volksmond Texas Willy's
Glaspalast.
In Grunewald verrijst een puinberg
van honderd meter hoogte, er komt
een skispringschans op en straks kan
men van het restaurant op de top heel
Berlijn overzien.
Koortsachtige bouw
Er wordt in koortsachtig tempo ge
bouwd. Ruim 20.000 huizen komen er
per jaar bij. Maar er zijn 180.000 wo
ningzoekenden. Daarbij komen nog de
vluchtelingen die in Berlijn mogen
blyven en dus rekent men dat de op
lossing van het woningvraagstuk nog
tien jaar zal vergen. Intussen doet
men wat men kan. Ook grote zaken-
paleizen schieten als het ware uit de
grond.
Het kost alles enorme bedragen. Een
arbeiderswoning van drie kamers kost
in Berlijn 28.000 D.M. en dus zijn de
huren niet bepaald laag. Aan het
oosteinde van de Kurfürstendamm
wordt de Kaiser Wilhelm Gedachtnis
kirche (overigens een foeilelijk ge
bouw), die veel geleden heeft van de
bombardementen, weer opgebouwd.
Maar ter wille van het verkeer moet
het gebouw wat verplaatst worden.
Daarvoor is grond aangekocht t
1000 D.M. per vierkante meter.
Dwars door Berlijn komt een nieuwe
verkeersweg om het centrum te ont
lasten: er moet hiervoor veel grond
werk worden gedaan, grote gebouwen
moeten worden onteigend, alle leidin
gen voor elektriciteit, gas en water
moeten worden verlegd en het gevolg
is dat in de buurt van Kurfürsten
damm één kilometer weg 37.5 miljoen
Mark gaat kosten!
Het zijn grote vraagstukken, die hier
om een oplossing vragen. Maar men
weet van aanpakken en wie zou den
ken dat dit eiland Berlijn een dode
stad is geworden, vergist zich deerlijk.
Zeker, er zyn allerlei dingen die er op
wijzen dat Berlyn in een bijzondere
positie verkeert, maar men wordt
sterk getroffen door de grote activiteit
die in West-Berlyn wordt ontwikkeld.
