OOGST
Polens patriottische opgewektheid
van oktober 1956 sterk verminderd
WOORD
VAN
BEZINNING
Warschau toont een vermoeid gezichtwant de
buikriem kan niet verder aangehaald worden
Na heroïsch elan
veel doffe apathie
Onze reisredacteur W. L.
Brugsma is zo juist teruggekeerd
van een reportagereis van een
maand door Polen en Tsjecho-
Slowakije. Hij bleef het langst
in Polen, de „volksdemocratische
republiek", waar precies een
jaar geleden het bevrijdingspro
ces begon, dat, vooral sinds het
tot de Hongaarse uitbarsting
leidde, door de gehele wereld met
de grootste spanning gevolgd
wordt. De jaarbalans van de
„Poolse oktober" zal dan ook de
hoofdschotel vormen van deze
nieuwe reportage van onze reis
redacteur. Ter onderstreping van
het contrast zal aan het eind
van de Poolse reportage een
korte serie artikelen over Tsje-
cho Slowakije komen, dat nog
steeds als de „Stalinistische sa
telliet" te boek staat.
Nu de recente studenten-on
lusten in Warschau de actualiteit
van het moeizame, pijnlijke en
dreigend-explosieve karakter van
de worsteling om meer vrijheid
achter het ijzeren gordijn nog
een duidelijk in het licht hebben
gesteld, zullen onze lezers met
bijzonder belangstelling kennis
willen nemen van de achtergron
den der blijvend zorgelijke be
richten uit Polen. Onze reisre
dacteur toont U vandaag in zijn
;erste artikel de plaats van han
deling: de Poolse hoofdstad
Warschau.
•jv jOG STEEDS leven boer en
stadsmens een eigen leven.
De steden hebben fraaie
parken, fleurige siertuinen, speel
weiden en jeugdnatuurwachten.
Maar niemand zal ontkennen,
dat deze stadse vormen om met
de natuur zoveel mogelijk nog
aanrakingspunten te hebben,
iets kunstmatigs hebben in ver
gelijking met het platteland,
waar gras en bomen, akkers en
vee de sfeer van het leven be
palen.
De algemeenheid van vakantie-
tochten, trekken en kamperen
kan voor stedelingen niet ver
hinderen, dat het contact met de
natuur tot slechts enkele dagen
per jaar beperkt blijft.
Dagelijks komen bijvoorbeeld
brood en aardappelen op onze
tafels. In de vakantie komen wij
langs korenvelden en boomgaar
den, maar de indrukken, die wij
daardoor ontvangen van het boe
renwerk en het boerenleven zijn
slechts zeer beperkt en eenzijdig.
Theoretisch weten wij hoeveel
zorg gevraagd wordt om het pro
ces van ploegen en zaaien tot het
oogsten van graan of het pluk
ken van de vruchten zo goed
mogelijk te laten verlopen, maai
de praktische ervaring ontbreekt
ons. Hoogstens lezen of horen wij
berichten over goede of min
dere goede oogsten. Misschien
zou ook dit ons voorbijgaan, wan
neer de gevolgen niet dagelijks
in verhoogde prijzen merkbaar
waren.
Zelfs in de steden handhaaft
men de gewoonte om in het na
jaar een kerkelijke dankdienst
voor de oogst 'te houden.
Waarom?
Sommigen zullen zich verba
zen over deze vraag. Zij vinden
het een voor de hand liggende
plicht God, de Schepper van het
koren en van andere vruchten,
te eren en te danken. Niet alleen
mensen, die het „nauw" nemen
met het geloof en bijna geen
kerkdienst overslaan, hun bijbel
lezen en bij elke maaltijd bid
den en danken, maar ook ande
ren, die je ronduit zeggen, dat
ze „de drempel van de kerk niet
plat lopen", maar dikwijls on
middellijk laten volgen: „O, U
moet niet denken dat ik onge
lovig ben, er bestaat heus wel
iets voor mij", willen de macht
van de Schepper erkennen.
Toch mag zowel de ene als de
andere groep zich wel eens af
vragen wat nu eigenlijk onder
die zo algemeen verbreide ge
dachte van een Schepper, Die
macht heeft over de natuur en
zonder wiens zegen het werk van
de boer nutteloos is, verstaan
moet worden.
Vanuit bijbels, christelijk ge
zichtspunt!
Vrijwel alle godsdiensten im
mers kennen gebeden, riten en
religieuze voorstellingen in ver
band met de natuur. We mogen
zelfs van natuurgoden spreken.
Deze verraden hun macht in de
groei van koren of bomen; de
welstand van dier en mens is van
hun gunst afhankelijk. De ver
eerders van deze goden staan
dikwijls als machteloze smeke
lingen. Zij moeten afwachten of
de goden horen en antwoorden.
Anderzijs wordt de mening aan
getroffen, dat offers en gebeden
als zodanig de bovenmenselijke
machten dwingen om het ver
langde te geven. Volgens de
bijbel echter staat de mens
niet tegenover God als een mach
teloze smekeling, want de God
van Israël en van de Christenen
mag als Vader worden aange
roepen.
Evenmin is dwang mogelijk,
want de Schepper laat zich een
voudig niet dwingen.
Boer en stadsmens leven hun
eigen leven. De eigenlijke ach
tergrond, het in veel opzichten
aantrekkelijke werk van de plat
telander, ontgaat stedelingen.
Maar staan beiden misschien,
godsdienstig en kerkelijk of niet,
even ver van God, de Schepper,
de Vader, de Gever van elke
oogst?
P. L. SCHOONHEIM.
predikant bijzonder kerke-
werk Ned. Herv. Gemeente
te Leiden.
Lente met een herfstig waas overdekt
(Van onze reisredacteur)
I.
Warschau, oktober. De balie van het ouder
wetse Hotel Bristol, dat nog steeds in de steigers
staat, omdat de bouwarbeiders toch ook af en toe
een kaartje moeten leggen of een glas wodka
drinken, verschaft de reiziger zijn eerste beeld
van het nieuwe Polen-van-na-oktober-1956, de
periode van de „kleine revolutie" in Polen, toen
Warschau zich op Titoïstische wijze van Moskou
losmaakte. Tezamen met Indiërs en Oost-Duitsers,
Russen en Amerikanen, communistische delegaties
zonder das en Westelijke zakenlieden in camel-
coat en zijden sjaal, dringt, dreigt, scheldt en
smeekt deze reiziger mee om een kamer.
Een babylonische heksenketel vol boze woor
den. „Een kamer. a room.ein zimmer.
een kamer, een kamer, een paar nylons, een pak
breiwol, een slof sigaretten voor een kamer! De
oude klanten weten dat en wachten in glim
lachende afzijdigheid hun moment. Dan glijdt er
tersluiks een pakje over de tafel en tien minuten
later zitten zij tevreden zingend wanneer al
thans de warm-waterkraan er zin in heeft in
het bad van hun vertrek. Een uurtje later tronen
zij in de eetzaal, dank zij een handvol „zwarte"
zloty, achter hun zalm en caviaar en monsteren
er gelijk oude bekenden dié meisjes, die altijd
getweeën aan een tafeltje zitten.
In alle Warschause straten treft men kleine
plaquettes aan voor gevallen verzetsstrijders.
Er liggen altijd bloemen bij. En het leeddat
de stad is aangedaan, staat ook getekend in
de vermoeide gezichten van de voorbijgan-
ge'*- J
Nu Is hotel Bristol Warschau nog
niet, evenmin als Warschau Polen is.
Maar wel vindt men in Warschau een
neerslag van de tweede socialistische
oktober-revolutie, die men wat over
haast „de Poolse lente" heeft genoemd.
Wat is er over van de patriottische
extase van die oktoberdagen 1956,
waarin rooms-katholiek en communist,
vroegere prins èn pauper de hoop op
hun Polen beleefden? Op die vraag
geven twee Poolse gezegden twee ver
schillende antwoorden. Het eerste
stamt uit Polens desperate volkslied:
„Nóg is Polen niet verlorenhet
tweede zegt: „De hoop is de moeder
der domheid".
Wie vandaag naar de gezichten der
Warschauers kijkt, voelt dat, zoals zo
vaak, in Polen na het heroïsch elan
veel doffe apathie is gekomen. Het
glanzend wonder is in de grijze och
tendstond van de werkelijkheid ver
magerd en verbleekt. Zeker, veel is
beter geworden, maar even zeker is het
nog niet goed genoeg. Er is meer vrij
heid, maar een paar schoenen kost een
half maandsalaris!
Niemand heeft na de twintigste van
de maand nog geld. Natuurlijk heeft
Gomoelka gelijk, wanneer hij zegt, dat
de buikriem verder aangehaald moet
worden om Polen uit de chaos te krij
gen. Maar de buikriem staat na acht
tien jaar aanhalen werkelijk op het
laatste gat. Harder werken is misschien
goed voor Polen, maar niet voor de
Pool, die tijd en energie moet over
houden om bfj te verdienen, te hande
len, desnoods een beetje te knoeien of
van de staat te stelen. Uit de nogal
menselijke noodzaak om er het leven
bij te houden!
Verslapte moraal
Zeker heeft kardinaal Wyszynski ge
lijk, wanneer hij zegt dat het beter is
heldhaftig te leven dan te sterven voor
het vaderland. Maar toen na het glo
rieus bevrijdend moment Gomoelka de
rekening-op-vooruitbetaling voor Po
lens wederopbouw presenteerde, knapte
de spanning. Uit de vrijere pers steeg
zoveel stank uit het verleden op, de
nieuwe problemen leken zo onoverko
melijk, dat de verslapping van de
ijzeren greep ook tot een verslapping
van de moraal der burgers leidde.
Absenteïsme, corruptie, zwarte han
del en diefstal woekeren met onge
hoorde snelheid door. Het wodka-ver
bruik steeg in één jaar met 36 procent!
Overal zijn in Warschau dronkeman
nen te zien. Ik sprak er 's nachts een,
een keurig man, die mij aanklampte om
geld. Toen ik hem koeltjes vroeg waar
voor. trok hij zijn moede schouders
recht en zei: „Mijnheer, ik heb geen
geld om fatsoenlijk te eten. Derhalve
drink ik".
Nóg is Polen niet verloren, maar het
is wel moe. zéér moe. En die moeheid
staat met diepe lijnen in de gezichten
van de Warschauers geschreven.
Er zjjn vrouwen, die met haast pa
thetische verbetenheid en grandioze
smaak proberen zich goed te blijven
kleden, maar in haar grote Poolse ogen
bouwen zijn ondanks wat monotone
strakheid, niet lelijk. Warchau's Kal-
verstraat, de Nowy Swiat, kan plezie
riger worden, wanneer de etalages wat
anders tonen dan flessen augurken,
mottig bont en andere grauwe een
heidswaar.
Nee, Warschau is minder triest dan
het lijkt. Tussen de gapende ruïnes
met hun holle vensterogen, zijn er nog
kleine, genoeglijke straatjes. De zon
komt er de oude gevels strelen, waarvan
iedere muur vol kogelgaten zit, maar
waar ook achter ieder raam bloemen
staan! De appelverkoopsters op de
straathoeken geven kleur aan het
stadsbeeld, een troep schoolmeisjes in
blauwe jurkjes vliegt kwetterend de
straat op. De mensen vertroetelen
Warschau's duizenden duiven. Achter
de sloverige moeheid en ambtelijke on
verschilligheid bloeien Poolse hoffelijk
heid en beminnelijkheid steeds weer
op de sierlijke handkus is algemeen.
Nog is Polen niet verlorendat de
hoofdstad van dit eeuwig verraden
land zich uit bloed, as en puin over
eind kan werken, is een wonder van
onweerstaanbare levenskracht.
Nog 1$ Polen niet verloren
Die levenskracht schuilt vooral in
de jeugd. Men mag er verbaasd over
zijn, dat de Warschause studenten, die
anderhalf jaar geleden nog met open
hemdkragen en gepaste ernst zaten te
schaken, vandaag de zwarte truien en
nauwe broeken van St.-Germain-Des-
prés hebben verkoren en in dat cul
tuurpessimistisch habijt drie keer per
week in de studentenclub op Dixieland-
muziek jitterbuggen tot zij er bij neer
vallen. Maar dezefde studenten laten
zich zelfs niet door gummiknuppels en
traangas intimideren, wanneer men
aan de vrijheden raakt, die zij met
Poolse durf bevochten hebben. In Po
lens moeilijke positie moet men om
praktisch politieke redenen, die ik later
uiteen zal zetten soms zijn hart
vasthouden over de gevolgen, die deze
steeds weer oplaaiende vurigheid zou
kunnen hebben. Maar dat hart ont
komt niet aan de bewogen herkenning
van de waarheid der regels: „Zolang
wij levenis Polen nog niet verlo
ren", uit het lied van het volk. dat
ieder stukje vrijheid met bloed heeft
gewonnen en met moed heeft verde
digd.
De Sovjet-Unie is lang niet zo
belangrijk als -producent van aard
olie als de Ver. Staten, maar toch
kan Rusland zijn eigen behoeften
min of meer dekken.
Deze kaart geeft een idee van de
ligging van de belangrijkste petro-
leumvelden alsmede van de pro-
duktie in 1956.
5e laargang No- 41
Zaterdag 12 oktober 195
Over Warschau's gewonde huizen torent het Cultuur-paleis, zetel
van de Poolse Academie voor Wetenschappen en tevens van de nacht
club „Kongressowa"waar kleine gezelschapjes zwarte handelaren of
niet al te integere functionarissen per avond gemakkelijk het maand-
salaris van een Poolse arbeider opmaken.
Vroeger moesten die meisjes over hun kortstondige betrekkingen met buiten
landers verslag uitbrengen aan de UB, de geheime politie. Nu hoeft dat niet
meer. Er is in het Polen van Gomoelka het een en ander ten goede veranderd.
Maar nog steeds zijn er Poolse meisjes, die genoeg hebben van kille kamertjes
in de grjjze gewonde stad, genoeg van eeuwige armetierigheid. Zij hunkeren
naar wat warmte, het gedempte licht, de zachte Amerikaanse dansmuziek van
de Bristol-cocktailbar, naar parfum, lipstick en nylons, naar een beetje ver
troostende luxe. Zo vlijen zij zich gewillig in de beschermende rechterarm, die
de vertegenwoordiger van een Westelijke firma op de dansvloer om haar
heen slaat.
De wereldpetroleumproduktie be
liep in 1956 bijna 869 miljoen ton,
tegen bijna 800 miljoen ton in 1955.
De Ver. Staten zijn met meer dan
383 verreweg de grootste producen
ten. Toch is het Midden Oosten
voor wat de reserves betreft veel
belangrijker dan Amerika.
Hoewel de Europese petroleum-
produktie nog niet zeer groot is
valt er toch een verhoudingsgewijs
snelle toeneming van de produktie
waar te nemen. Afgezien van de
kleine Egyptische produktie brengt
Afrika geen petroleum voort. Beter
is wellicht te zeggen nog niet",
want de Fransen verwachten veel
van de Sahara als petroleumpro-
ducent.
blijft de treurigheid schuilen. En op
de gezichten van de mannen ligt die
moeheid ook over de drieste vechtlust,
die van de Polen de beste jachtvliegers
ter wereld maakt, de rebellen ook, die
in augustus 1944 de verloren opstand
van Warschau uitvochten, terwijl de
Russische troepen aan de overkant van
van het ghetto zijn woonblokken op
getrokken van de roodbruine bakste
nen der oude huizen. Toch nog een
spookachtige buurt, want in hun stom
heid spreken die stenen nog van een
huiverende ontzetting. Ook Warschau
is niet aan de Stalinistische architec
tuur ontkomen: boven de stad torent
Jitterbug-avond in de Poolse studentenclub. Maar deze zelf
de jongens gaan niet voor gummiknuppels en traangas uit de
weg, wanneer „Po Prostu" wordt verboden.
de Weichsel zwijgend afwachtten tot
de Duitse moordpartij op 600.000 Polen
ten einde was
Is het beeld van Warschau alleen
maar triest? Nee, de eens afgeschre
ven stad, die voor tachtig procent ver
woest was bloeit, zij het pijnlijk lang
zaam weer op. Het oude gedeelte is
met warme liefde steentje voor steen
tje hersteld. Op de geschroeide vlakte
het Cultuur-paleis, een wolkenkrabber,
die het midden houdt tussen de moskee
uit Marakesj en het Wrigley-paleis uit
Chicago, een monsterlijk uitroepteken
achter de grote leugen van een nieuwe
mensheid. Maar de Poolse goede smaak
heeft de stad verder voor verminking
behoed. De Marszalkowska-boulevard,
breed als de Champs Elysées, het Con
stitutieplein. de nieuwe regeringsge-
Sovjet-Unie en
Oost.Europa
Europa
OUITSE B R
OOSTENRIJK
NEDERLAND
FRANKRIJK
Noord-Amerika
VERENIGOE
STATEN 383-13
CANAOA 21S5
MEXICO 13,23
Stateni
China
Azië
BONDER MIDDENOOSTEN)
INDONESIË 12,71
BRITS-BORNEO 5.80
|NieUW.QOINEA 0,371
Afrika
Midden-Oosten en
Afrika
'KOEWEIT 54.99
SAOEDI-ARABIÊ «8.71
IRAK JIJ*
IRAN 26.51
KATAR 5.88
EGYPTE168
Zuid-Amerika
VENEZUELA 129.10
COLOMBIA 537
ARGENTINE 542
TRINIQAO4.18
JZuid-Amerika
)ELANGRIJKSTE PETROLEUMVELOEN
