Prof. Brand pleit in oratie voor
le minder ontwikkelde gebieden
Uitgesproken schilderstalenten
exposeren in de „Lakenhal"
Kapitaal nodig maar niet als
enige factor in een sociaal
gedifferentieerde wereld
Aantal aanrijdingen stijgt!
Zij
bewuste weg
gaan
een
eigen
6ste Jaafpane
Zaterdag 5 oktober 1957
Tweede blad no. 29257
Ambtsaanvaarding Leids hoogleraar
Werkgelegenheid neemt
iets af
Het aanbod arbeidsreserve on
derging geen wijziging van enige bete
kenis en bedroeg op 26 september 350.
Analyseert men het aanbod naar vorm
van werkloosheid, dan levert dit het
volgende beeld op: wrijvingswerkloos
heid 230, seizoenwerkloosheid 45 en
overige vormen van werkloosheid 75
(w. o. minder validen).
Een vergelijking met de stand van het
overeenkomstig tijdstip in de jaren 1953,
1954, 1955 en 1956 wijst uit, dat t.a.v. 1953
en 1954 een voordelig verschil van resp.
705 en 115 en t.a.v. 1955 en 1956 een na
delig verschil van resp. 125 en 350 be
staat.
De werkgelegenheid kan. hoewel ln
het algemeen een afneming geconsta
teerd wordt, nog gunstig genoemd wor
den. Het aantal geregistreerde aanvra
gen beliep 450. waarvan er 115 betrek
king hadden op jeugdigen. In de me
taal- en textielindustrie, vooral in laatst
genoemde bedrijfstak, bestaat nog een
zodanige behoefte aan arbeidskrachten,
dat van een tekort gesproken kan wor
den. In de overige bedrijfstakken bestaat
nog plaatsingsmogelijkheid, zij het met
de nodige restricties, zoals leeftijd en
bekwaamheidseisen.
Jeugdigen 15 t/m 18 jaar kun
nen, behoudens in de administratieve
sector, in vrijwel alle bedrijfstakken ge
plaatst worden.
Het aanbod van vrouwelijke arbeids
krachten onderging geen wijziging en
bedroeg 130. De geregistreerde vraag
beliep 295, waarvan ruim 30% betrek
king had op jeugdigen.
In de confectie-industrie. de textiel
industrie en in de huishouding bestaat
nog steeds grote behoefte aan vrou
welijk personeel.
Gistermiddag aanvaardde prof. dr. W. Brand met het uitspreken
in een oratie over „De eenheid der wereld" in het Groot Auditorium
t ambt van buitengewoon hoogleraar in de staathuishoudkunde der
et-westerse beschavingsgebieden aan de Leidse Universiteit als een
tn de opvolgers van thans wijlen prof. dr. J. H. Boeke, wiens leer-
idracht de oosterse economie omvatte.
Prof. Brand stelde in deze inaugurele oratie, dat de eenheid van de
ereld uit het oogpunt van zijn wetenschaprichting nog een gebrekkige
en dat de tendenties die naar versterking der eenheid gericht zijn,
vens vooral op korte termijn leiden tot de bewustwording van tegen-
ellingen tussen de volkeren. Het westen dient verder te streven naar
:stiging van een eenheid maar mag daarbij de waardigheid van het
fividu niet offeren op het altaar van de co-existentie.
Twee systemen
'rof. Brand schetste in het kort zijn
'attingen over wat in de wereld be
id is geworden als tegenstelling tus-
Oost en West ondanks het alge-
en bestaande besef dat wij in één
reld leven en de delen van de men-
jke maatschappij steeds nauwer met
aar verbonden worden. Die tegen-
lling mag niet geformuleerd worden
een conflict tussen kapitalisme en
nmunisme. Slechts de wijze van han-
ing van het kapitaal is in de syste-
n van de beide „werelden" verschil-
d, niet de functie van het kapitaal
r.
n het westen is een zekere zelf vol-
inheid ontstaan over de economische
ichting van de eigen maatschappij,
gens een systeem waarin verschil
de machtscentra als overheid, onder-
ners, vakverenigingen en boeren een
■te eigen soevereiniteit bezitten en
i grote mate van bereidheid tot pas-
i en meten. Na gewezen te hebben op
gevaren en zwakke plekken van het
jetsysteem (agrarische sector boven-
meende prof. Brand toch te moeten
llen, dat een totalitaire economie een
[ere groeigraad heeft dan de wes-
se, omdat daarin niet de anticipatie
i een hogere persoonlijke consumptie
atsnoer is voor expansie, maar de
vang van geplande investeringen,
te laatste worden slechts begrensd
>r de hoeveelheid besparingen, die de
«ring meent aan de bevolking te
anen opleggen.
)e relatieve voor- en nadelen (of de
the hunner verdiensten) van wat in
wandeling kapitalisme en commu
nie zullen blijven heten beheerst voor
i belangrijk deel de andere hoofd-
itroverse die de eenheid van de we-
d in de weg staat, namelijk die tus-
de relatief ontwikkelde en minder
iwikkelde gebieden. Deze controverse
a men echter niet, zoals veelal wordt
lacht, opheffen door willekeurige
pitaalsinjecties.
Ten aanzien van de minder ontwik-
de gebieden dient men te bedenken,
lus prof. Brand, dat elk van deze
iden een eigen problematiek heeft,
.danks die verschillen worden echter
die landen gekenmerkt door het feit,
t zij in versneld tempo die elementen
i het westen trachten zich eigen te
iken. die hun economieën een hogere
leigraad kunnen geven. Nieuwe per-
TENTOONSTELLING LEIDS
KUNSTCENTRUM
Wandkleed voor het stadhuis
*Ia een inleidend woord van Chris-
an de Moor zal de burgemeester jhr.
F. H. van Kinschot, vrijdag in de
erhaavezalen een tentoonstelling ope-
n van het Leids Kunstcentrum. Op
ze expositie zal o.a. het wandkleed
Tden getoond, dat in opdracht van
t gemeentebestuur werd vervaardigd
ór een van de zalen van het Stad-
is.
LEIDSCHE SPAARBANK
tn de maand september werd er bij de
idsche Spaarbank f. 1.071.611,98 inge-
fd en terugbetaald f. 1.349.380,77.
Het aantal nieuwe boekjes bedroeg
3 en het aantal afbetaalde boekjes 179.
6.402 rekeningen van deelnemers aan
Afhaaldienst werd f 133 782,bijge-
hreven.
Er werden 554 spaarbusjes ter lediging
ngeboden met een gezamenlijke in-
<ud van f. 16.410.08.
Het tegoed der 40.049 inleggers bedroeg
ffi het einde der maand t. 27.954.739,34.
soonlijke drijfveren en organisatievor
men dienen hiertoe te worden geïntro
duceerd, doch zonder hulp van de ver
der ontwikkelde gebieden kan dit niet
gebeuren. Maar daarvoor is meer no
dig dan kapitaal: ook een heroriënte
ring in die landen zelf.
Verdere steun noodzaak
Prof. Brand verklaarde zich een
voorstander van verdere kapitaals-
steun door het westen aan de minder
ontwikkelde gebieden, ondanks het
feit dat de opheffing van die gebie
den niet alleen daarop berust en dat
zelfs de omvang van de wenselijke
steun niet te berekenen valt.
Om politieke en humane redenen
dient die steun in hoofdzaak op die
punten van het economisch mecha
nisme te worden ingezet, die een zo
groot mogelijk deel van de bevolking
de beste kans geeft zich uit haar
armoede op te heffen.
Zulk een vaststelling van prioritei
ten in hulpprogramma's binnen het
kader van nationale ontwikkelings
plannen is een vraagstuk op zichzelf.
Belangrijker nog dan het besef, dat
grotere offers van het westen vereist
zijn dan thans worden gebracht voor
de opheffing van de arme landen,
scheen prof. Brand het begrip, dat
men hier met een vraagstuk van
lange duur te doen heeft, waarbij men
niet van vandaag op morgen specta
culaire resultaten kan venvachten.
De eenheid van de wereld van van
daag is nog een gebrekkige. De tenden
ties die de economische eenheid ver
sterken en tot culturele convergentie
leiden, openen ook de weg (vooral op
korte termijn) tot bewustwording van
vermeende of werkelijke tegenstellingen
tussen volken en landen.
Eenheid leeg zonder doel
Het westen heeft geen alternatief dan
voor een groeiende eenwording te ijve-
De rector magnificus, profdr. S.
E. de Jongh (links), wenst prof.
Brand en echtgenote na de oratie
geluk.
(Fobo L.D./Vam Vliet)
ren op grond van enige onzer beste
cultuurwaarden, o.a. ons geloof in de
vooruitgang en in de gelijkvormigheid
van de mensen en hun behoeften en
idealen.
Advertentie
TELEVISIE UITVERKOCHT?
Bij diverse grote fabrieken is televisie
geheel uitverkocht. De enorme voorraden
die als buffer voor de winter moesten
dienen, zijn naar wij vernemen geheel
uitverkocht.
De aanvragen naar dit medium over
treffen de totale produktie. Of dit het
gevolg is van de verwachte verhoging
van de omzetbelasting weten wij niet.
Wat ons wel bekend is. is dat de
Fa. J. P. VAN BERGE HENEGOUWEN,
Aalmarkt 12, deze enorme verkoop voor-
zien heeft en nu nog alle gewenste mer
ken en typen uit voorraad leveren kan
tegen de oude prijzen.
Spionage in Italië ontdekt
Anderzijds echter moet men beden
ken, dat eensgezindheid een leeg con
cept is, dat slechts inhoud krijgt door
de doeleinden, die men gezamenlijk
nastreeft. Ons dierbaarst bezit, de
waardigheid van het individu, dient
niet te worden opgeofferd op het al
taar der eenheid of co-exisitentie.
In 9 maanden 127 verkeersongevallen meer
dan in overeenkomstige periode van 1956
Het aantal verkeersongevallen, dat
zich in Leiden in de week van 27 sep
tember tot en met 3 oktober heeft voor
gedaan. bedraagt in totaal 40, waarvan
drie lichamelijk letsel tengevolge hadden
en 37 met slechts materiële schade. Het
totaal aantal aanrijdingen is hierdoor in
dit jaar gestegen tot 1451.
Nu wederom een kwartaal kan wor
den afgesloten, blijkt uit de cijfers.dat
het totaal aantal aanrijdingen in de
eerste negen maanden van dit jaar
belangrijk hoger ligt dan in een over
eenkomstige periode van 1956. Deden
zich het vorig jaar in negen maanden
1315 verkeersongevallen voor, thans
zijn dit er reeds 1442, waaronder
zes met dodelijke afloop (v. j. in negen
maanden zeven).
Gespecificeerd over deze periode, geeft
de verkeersongevallenstatistiek het vol
gend beeld: januari 111 (v. j. 137 w.o.
2 doden), februari 113 <v. j. 98), maayt
159 (v. j. 123 w.o. 2 doden), april 169
(v. j. 141 w.o. 1 dode), mei 170 (v. j.
169), juni 193 w.o. 2 doden (v. j. 150),
juli 181 w.o. 2 doden (v. j. 175 w.o. 2
doden), augustus 178 w.o. 1 dode (v. j.
148) en september 168 w.o. 1 dode (v. j.
174).
Deden zich in de eerste vijf maanden
van dit jaar geen aanrijdingen met do
delijke afloop voor, thans zijn dit er in
vier maanden reeds zes. Een aantal, dat
mede gelet op de hoge thermometer-
Stand van de eerste negen maanden, een
ieder weggebruiker oproept tot grote
voorzichtigheid en het zich houden aan
de regels van het verkeer.
Agenten van de Amerikaanse geheime
dienst in Italië hebben de „voornaamste
tipgevers" ontdekt van een spionage- j
groep die berichten over de bewegingen i
van de Amerikaanse Zesde vloot „aan I
een Oosteuropese mogendheid" doorgaf.
De spionage zou ontdekt zijn, toen toe-
vallig een uitzending van een clandestie- j
ne zender bij Napels werd opgevangen.
Na de oratie, die met de gebruikelijke I waarmee naar een Oosteuropees koop- j
toespraken werd besloten, vond in het vaardyschip in de Middellandse Zee
academiegebouw een receptie plaats. I werd geseind.
Belangrijke expositie
De herfsttentoonstelling in de „Lakenhal" is gewijd aan werken van drie
uitgesproken talenten, t.w. Frans Hazeveld, Kees van Roemburg beiden Ha
genaar - en zjjn vriend, de Leidenaar Will H. Tweehuysen. Drie „vrije" kunste
naars, die ook hun sporen in de „toegepaste" kunst ruimschoots verdiend heb
ben. Het is een geluk, dat zij, naast hun maatschappelijke functie, welke de kun
stenaar zo veelvuldig gebonden doet zijn, toch de tijd vinden en de energie op
brengen, de eigen persoonlijkheid in de „vrije" kunst te doen uitleven.
Ieder van hen heeft een eigen stijl,
een eigen uitdrukkingswijze, een eigen
palet ook, maar toch is er iets, dat hen
bindt, een zekere kleurenharmonie, al
is deze bij de een licht, soms uit
bundig van toon en bij de ander stem
miger.
Het kan de directeur van de Laken
hal. de heer J. N. van Wessem, zeker
tot eer strekken Hazeveld tot exposeren
bewogen te hebben; tot nu toe was nog
niemand daarin geslaagd. En tóch be
zitten zijn stukken grote kwaliteiten.
Weliswaar heeft hij zich aan impressio
nistische invloeden nog niet kunnen
ontworstelen, doch van slaofse imitatie
is geen sprake. Dominerend is de ge-
pronoceerd warm-lyrische instelling
en de preferentie van het blauw, dat
welhaast in al zjjn stukken een belang
rijke plaats inneemt.
Een weldoende poëtische voornaam
heid en een groot gevoel voor harmo
nisch kleurenevenwicht zijn Hazeveld
eigen.
Kees van Roemburg is in zijn mo
derne zeggingswijze raak en gedurfd.
Ondanks zijn moderniteit is een zekere
binding met het primitieve opvallend.
Will H. Tweehuysen heeft in onze
stad reeds herhaaldelijk geëxposeerd.
Opvallend is zijn productiviteit; er zijn
immers talrijke nieuwe schilderijen,
gouaches o.a. het voortreffelijke „rode
tulpen" en tekeningen van zijn hand
aanwezig. Ook een Tweehuysen herkent
men onmiddellijk door het „aparte" van
zijn kunnen. Een superieure vlakverde
ling paart zich aan meestal stemmige
kleurenkeuze, waarbij iedere kleur wel
bewust haar volle betekenis verkrijgt.
Zijn verstilde kunst, merkwaardig ver
stild ook. omdat er welhaast nooit men
selijke figuren op zijn doeken voorko
men, waardoor uitsluitend het natuur
beeld zijn volle recht verkrijgt, heeft aan
verdieping sterk gewonnen. Tot zijn
dient, is door vele belangstellenden, o.w.
de Rector-Magnificus der Leidse Uni
versiteit, prof. dr. De Jongh, bijgewoond.
Na een geestig welkomstwoord van de
heer J. N. van Wessem, gafde heer
Harry Verburg, directeur van het Ge-
meene Museum te Arnhem, een uitvoe
rige beschouwing over de loop der
eeuwen, waarop wethouder J. C. van
Schaik de opening verrichtte en de so
ciale zijde van de kunst belichtte, daar
bij uiteenzettend, hoe noodzakelijk het
zal zijn een beter begrip voor de schil
derkunst door middel van onderwijs op
de scholen de jeugd bij te brengen, op
dat de democratische doelstelling der
musea op de duur haar volledige ver
wezenlijking zal kunnen vinden. Het
thans helaas nog veelvuldig te geringe
bezoek zal hierdoor wellicht in de loop
van een of twee generaties een algehele
wijziging kunnen ondergaan.
Doch ook nu reeds zy onzerzijds tot
een bezoek van harte opgewekt!
Bovendien is in de Lakenhal een
unieke kleine tentoonstelling inge
richt van werk van de graficus Marius
Bauer, omtrent de eeuwwisseling een
onzer meest beroemde etsers, wiens
oeuvre eeuwigheidswaarde heeft en
dus ook nu van een ongemene actua
liteit getuigt.
Van Roemburgs: stilleven
(genoemd: Het einde van
de dag).
Tweehuysem. Begraafplaats,
Zich niet verliezend in het détail, be
zitten zijn voorstellingen of figuren
o.a. enige clowns, voor wie de voorkeur
evident is een directe en gespannen
overtuigingskracht. Zijn palet, waarin
vooral veel wit is verwerkt, heeft veel
vuldig op de beschouwer een stralende
uitwerking. De stillevens zijn dat niet
zo zeer in de traditionele betekenis, veel
eer geven zij stemmingen weer. De ori
ginele verbeeldingskracht van Van
Roemburg en zijn grote trefzekerheid
ook in de tekeningen, de gewogenheid,
die er aan ten grondslag ligt doen zyn
composities ongetwijfeld een belangrijke
plaats in het hedendaagse veelzijdige
oeuvre innemen, vooral ook omdat Van
Roemburg een uitgesproken eigen weg
gevonden heeft.
beste werken behoren: „Stilleven met
guitaar", „Pesthuislaan" en „Achterge
vels", hoewel het volop loont elk schil
derij op zichzelf te laten inwerken.
Wij zijn benieuwd naar het wand
kleed voor het Stadhuis, dat mevrouw
Van Oerle naar zijn ontwerp weefde en
dat binnenkort in de Boerhaavezaal
tentoongesteld zal worden. Tweehuysens
groei zal de Leidenaars bijzonder ver
heugen
Drie kunstenaars, die weten wat zij
willen, zich ryet aan het wilde experi-
men of de gewilde extremiteit overge
ven en wier ontwikkeling wij graag met
belangstelling zullen volgen.
De opening dezer belangrijke exposi
tie. welke wy een groot bezoekerstal toe
wensen, omdat zij deze ruimschoots ver-
De werken zyn door de heer Bevers
uit Delft en het museum Boymans te
Rotterdam, waar binnenkort een grote
Bauer-tentoonstelling wordt ingericht,
afgestaan, waarvoor grote erkentelijk
heid past!
H.
NIEUWE UITGAVEN
Bij J. B. Wolters uitgeversmaatschap
pij ls in druk verschenen de rede van
prof. dr. J. Arlëns Kappers uitgesproken
bij de overdracht van het rectoraat van
de Rijksuniversiteit te Groningen op 16
sept. Jl„ onder de titel „Over de hersen-
vloelstof en de hersenkamers".