NOORSE KONING HAAKON VII
HEDENOCHTEND OVERLEDEN
WEERBERICHT
Zijn 54-jarige zoon volgt liem als Olaf V op
Heel Noorwegen vlagt halfstok
KOMEND JAAR GEEN SPRAKE
VAN ALGEMENE LOONRONDEN
Zelfbeheersing is noodzakelijk
FAUBUS TREKT DE TROEPEN
IN LITTLE ROCK TERUG
96ste jaargang
ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1957
No. 29246
LEIDSCH m DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Witts Stogel l' Lelden - Glro D0 57055
Hoofdredacteur J. Brouwer f.7.50 per kwartaal; f.2.55 per maand; f.o.59 per week Telefoon Directie en Administratie: 25041; Eedactie 21507
HAAKON VII
De Koning is dood
OLAF V
leve de Koning
Hedenochtend om vijf minuten over vijf heeft Koning Haakon van Noor
wegen de laatste adem uitgeblazen, 's Konings zoon, Kroonprins Olaf, diens
twintigjarige zoon Harald (de nieuwe Kroonprins dus) en de 25-jarige Prinses
Astrid vertoefden de gehele nacht tot aan het einde bij het sterfbed van de
vorst. Sinds Koning Haakon in juni 1955 zijn dijbeen brak had zijn gezondheid
veel te wensen overgelaten. Twee weken geleden kreeg hij een storing in de
bloedsomloop van zijn rechterbeen en een aandoening van de luchtwegen.
Kroonprins Olaf die de functie van regent vervulde sinds de ziekte van
zijn vader is thans automatisch de overleden Koning opgevolgd onder de
naam van Olaf de Vijfde. De nieuwe Koning is 54 jaar oud. Tezamen met
Prinses Astrid heeft hij in de afgelopen twee jaar alle officiële plichten van
het staatshoofd op zich genomen. Onmiddellijk na de dood van Koning
Haakon werd de eerste kabinetsvergadering onder leiding van Koning Olaf
in het koninklijk paleis in Oslo gehouden.
In geheel Noorwegen en op alle
Noorse sdhepen werden de vlaggen half
stok gehangen, hetgeen zo zal blijven
tot na de 'begrafenis van Koning Haa
kon. Olof de Vijfde zal in januari, bij
de opening van het nieuwe parlement,
de eed op de Grondwet afleggen. Er zal
geen kroningsplechtigheid zijn: na de
kroning van Koning Haalkon in 1906
- is de Grondwet op dit punt gewijzigd
n het artikel over de kroning ge
schrapt. De huidige regering zal de
nieuwe soeverein haar ontslag aanbie
den, hetgeen evenwel geen politieke ge
volgen zal hdbben. Het sitaat vast, dat
de regering van premier Gerhardsen
zichzelf zal opvolgen. De nieuwe Koning
volgt zijn vader ook op als opperbevel
hebber van de Noorse strijdkrachten.
Van Koning Haakon kan gezegd wor
den, dat hij als buitenlandse Prins
die door het spel der omstandigheden
vorst werd van een klein, vrijheidslievend
land erin geslaagd is zich de eerbied
en de liefde van zijn nieuwe volk te ver
werven en dat hij, inde tweede wereld
oorlog, een nationaal symbool werd voor
alle Noren, die streden voor de nationale
vrijheid en onafhankelijkheid.
Toen hij op 3 augustus 1872 in Char-
lottenlund in Denemarken werd gebo
ren als tweede zoon van Koning
Frederick VIII en Koningin Louise be
stond er voor de jonge Prins Christian
Frederick Carl Georg Waldemar Axel
geen hoop, dat hij ooit koning zou
worden. Hij werd opgevoed als Marine
officier en, aangezien hij op geen enkele
wijze boven anderen werd bevoordeeld,
Zacht en vochtig
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Morgen zal ons land zich in zachte
en vochtige lucht van subtropische oor
sprong bevinden. Daarom zal er ook
morgen vrij veel bewolking zijn, waaruit
plaatselijk wat regen of motregen kan
vallen. (Opgemaakt te 10 uur).
22 SEPTEMBER.
Zon op: 6.27 uur; onder: 18.41 uur.
Maan op: 4.36 uur; onder: 17.41 uur
(23/9 n m.).
Hoogwater te Katwijk te 1.37 en 14.04
uur; laagwater te 9.49 en 22.08 uur. (23/9
hoogwater te 2.23 en 14.49 uur; laagwa
ter te 10.37 en 22.57 uur).
Dit nummer bestaat uit 16 pagina's
on een Bijvoegsel.
was hij kapitein, toen Noorse staatslieden
hem de kroon van Noorwegen aanboden.
Noorwegen had namelijk in 1905 zich
losgemaakt van Zweden, waarmee het
sedert 1814 onder de kroon van de Ber-
nadottes verenigd was geweest.
Prins Carl was in 1896 gehuwd met
Prinses Charlotte Mary Victoria Maud,
de jongste dochter van Koning Edward
VII en Koningin Alexandra van Enge
land, die op 26 november 1869 in Lon
den was geboren. In 1903 (op 2 juli)
werd hun een zoon geboren, de huidige
troonopvolger, Olaf. Koningin Maud
stierf op 20 november 1938.
Noorwegen werd op 7 juni 1905 een
onafhankelijke staat, waarna Prins Carl
door Noorse staatslieden werd aange
zocht de Noorse troon te beklimmen.
Zijn karakter werd duidelijk, toen hij op
dat aanbod reageerde door te verklaren,
dat hjj de kroon wel wilde aanvaarden,
maar niet nadat het Noorse volk zich
bjj plebisciet voor hem zou hebben uit
gesproken. Dat plebisciet had op 12 en
13 november 1905 plaats: de Noren ko
zen hem met een overweldigende meer
derheid tot hun Koning. Een paar dagen
na het plebisciet koos het Storting (het
Noorse parlement) hem met algemene
stemmen tot soeverein.
Zo werd een Deense Prins Koning van
Noorwegen, als hoedanig hij de naam
aannam van Haakon VII, waarmee hij
het lot van de nieuwe en constitutionele
monarchie verbond met het roemrijke
middeleeuwse rijk, waarvan de Konin
gen heersten over Groenland, IJsland,
de Faröer-eilanden. de Shetland-eilan-
den, de Orkneys en de Hebriden, het
eiland Man en het koninkrijk Dublin.
Boven de partijen
Gedurende al de jaren van zijn heer
schappij streefde Koning Haakon er
steeds naar een positie in te nemen bo
de binnenlandse politieke strijd. Hij
wenste Koning te zijn over alle klassen
van de bevolking en geen partij te kiezen
tussen belangen, die met elkaar in te
genspraak waren.
Hij won de eerbied van de ministers
en van het volk door zijn wjjze raad en
zijn on-conventionele manier van leven.
Als constitutioneel monarch van een
democratische natie kwam Koning
Haakon VII alleen maar éénmaal bij
een politieke crisis tussenbeide. Dat was
in 1928, toen hij, tegen het advies in van
de aftredende premier en dat van de
voorzitter van het Storting maar ge
heel en al in overeenstemming met de
constitutionele praktijken de parle
mentaire leider van de grootste party,
Minister Sttnrhof spreekt klare taal:
Minister Suurhoff stelt het in zijn memorie van Toelichting op de begroting
voor Sociale Zaken zeer duidelijk: er zal volgend jaar behoudens onvoor
ziene wijzigingen ten gunste in de conjunctuur geen sprake kunnen zijn van
algemene loonsverhogingen. Ook bedrijfstaksgewijs zal slechts bij zeer hoge
uitzondering verbetering in de lonen of andere arbeidsvoorwaarden kunnen
worden toegestaan. Met betrekking tot het loonpeil zal de grootst mogelijke
zelfbeheersing moeten worden betracht. De huidige economische situatie ver
eist een stabiel loonniveau om niet in een loon- en prijsspiraal terecht te
komen. De minister hoopt, dat de stijging van de prijsindex (per half juni)
plotseling met 4 punten opgelopen als gevolg van de sterk opgelopen prijzen
van aardappelen en fruit) tegen het einde van het jaar weer zal zijn verdwenen.
Ernstige situaties
Er kan, naar ds mening van de
minister iveinig tivijfel bestaan over
de ernst van de situatie. Een nieuw
evenioicht tussen middelen en beste
dingen en daarbinnen tussen bespa
ringen en investeringen is nog aller
minst in zicht. De minister merkt
echter op, dat het geen verwonde-
ring behoeft te wekkendat nog
A-griep neemt af
in het zuiden
Naar wij van het ministerie van So
ciale Zaken en Volksgezondheid bij na
vraag vernemen is de Aziatische griep
in het zuiden des lands thans aan het
afnemen. In het midden wordt nu het
hoogtepunt genaderd, al zijn er plaatse
lijk verschillen. In het noorden, met
name in Groningen, heeft de ziekte nog
geen grote afmetingen aangenomen.
In 't ziekenhuis te Maastricht heeft men
het aantal opnemingen van niet-drin-
gende gevallen moeten beperken, door
dat ook verpleegsters door A-griep zijn
aangetast.
geen verbetering is ingetreden om
dat de meeste maatregelen pas in de
tweede helft van dit jaar zullen be
ginnen enig effect te sorteren.
Daarom zullen de in het vorig jaar
uitgestippelde beleidslijnen ten aanzien
van de sociale politiek, naar de mening
van de minister gehandhaafd kunnen
blijven, tenzij inderdaad zou blijken, dat
de bestedingsbeperking in de naaste
toe&oanst niet de verwachte resultaten
zou hebben.
de Noorse Arbeiderspartij, verzocht de
nieuwe regering te vormen.
Toen de militaire strijdkrachten van
Hitler-Duitsland in april 1940 Noorwe
gen binnenvielen was Koning Haakon
gedwongen zijn hoofdstad te verlaten,
gevolgd door zijn regering en leden van
het Storting en bovendien door Duitse
vliegtuigen en tank-patrouilles, die hem
trachtten op te vangen of te doden.
Ongeschokt door inval
In die dagen verwierp Koning Haakon,
ongeschokt door alles wat om hem heen
gebeurde en niet in het minst aangetast
door enige neiging tot defaitisme, die
ook in Noorwegen niet helemaal afwezig
was, zonder aarzelen het voorstel, door
de Duitse ambassadeur aan hem over
gebracht, om naar Oslo terug te keren
en als Duitse marionetten-koning te
fungeren met Quisling als premier.
Hij zou nog liever aftreden en met zijn
hele familie afstand doen van de troon
dan ooit zo'n oplossing aanvaarden.
Na de ontvangst van dat antwoord
zonden de Duitsers een escadrille bom-
bai\ements- en jachtvliegtuigen boven
Nybergsund in midden-Noorwegen. met
het doel Koning Haakon te doden en,
mèt hem, zijn zoon, Kroonprins Olaf en
de hele Noorse regering.
Laaiende geestdrift
Gedurende de rest van de Noorse cam
pagne trok Koning Haakon van plaats
tot plaats in zijn land, steeds met de
Duitsers op zijn hielen, die er bijna in
slaagden de toen 68-jarige vorst te
doden, totdat hij, aan boord van de
Britse kruiser „Devonshire", op 7 juni
1940 vanuit Tromsö naar Engeland ont
snapte.
In Londen trad hij op als chef van de
Noorse strijdkrachten overzee en van de
ondergrondse strijdkrachten in het be-
zette Noorwegen.
Zijn 70ste verjaardag „vierde" hij in
Londen, in ballingschap, waarbij vijf
duizend Noren in Engeland hem hun
aanhankelijkheid betuigden.
Hij sprak in die tijd meermalen voor
de B.B.C. en zijn stem was zijn benarde
landgenoten een steun en een troost.
Op 7 juni 1945, precies vijf jaren na
dat zijn ballingschap begonnen was,
keerde de vorst naar zijn land terug. Hij
werd toen door honderdduizenden on
derdanen met laaiende geestdrift ver
welkomd.
Ook na de oorlog zette Koning Haakon
zijn zegenrijke arbeid als constitutioneel
vorst voort. Hij toonde daarbij grote
belangstelling voor de wederopbouw.
Op zijn koninklijke jacht „Norge"
een geschenk van zijn volk na zijn te
rugkeer uit ballingschap zeilde hij
vaak langs de hele Noorse kust en
bracht hij ook een bezoek aan Dene
marken en Engeland.
Na de dood van Koningin Maud trok
de Koning zidh min of meer uit het
openbare ileven terug, maar Ihij bleef
zich 'kwijten van zijn vele plichten. De
Koning was altijd te inden bij belang
rijke sportgebeurtenissen. Elke zomer
woonde hij in Zuid-Noorwegen de zeil
wedstrijden bij, waaraan zijn zoon en
kleinkinderen deelnamen.
De Koning was een uitzonderlijk veel
zijdige persoonlijkheid en zijn kennis
van de wereldpolitiek heeft de Noorse
regering vele keren geholpen bij het
nemen van een beslissing. Zijn wens
om alles uiLt de eerste 'hand te weten en
nauwkeurig te bestuderen verschafte
hem een gedegen kennis van alle zaken
die verband houden met het besturen
van helt land.
In augustus 1954 brach/t Koning
Haakon een officieel bezoek aan Neder
land.
Slot op pag. 2
Nieuwe trending in Arkansas
Negerkinderen willen maandag van recht
gebruik maken om school te bezoeken
(Van onze correspondent in Washington)
Gisteravond heeft Faubus, de gouverneur van Arkansas, zijn troepen terugge
trokken van de middelbare school in Little Rock. Deze staatstroepen hadden
negen negerkinderen verhinderd de school te bezoeken. Faubus gaf eerst toe. na
dat het federaal gerechtshof hem had gelast de troepen terug te trekken. Rechter
Ronald Davis, die in de gespannen situatie blijk heeft gegeven van grote moed
en volharding, concludeerde op grond van getuigenverklaringen, dat er geen
gevaar van verstoring van rust en orde bestond, toen Faubus besloot de school
met staatstroepen te omringen. Faubus zelf was niet voor het hof verschenen.
Zijn advocaten hebben eerst nog getracht rechter Davies niet competent te ver
klaren, omdat hij niet onbevoordeeld was, doch deze vlieger ging niet op.
Demonstratie in New York
Faubus heeft thans dus gehoorzaamd
aan het bevel van het federaal ge
rechtshof. Hij raadde in een rede voor
de televisie de negerkinderen niettemin
aan, voorlopig de school niet te bezoe
ken, doch te wachten tot de gemoede
ren in Little Rock wat zijn bekoeld.
Faubus zei, dat de rassenintegratie
slechts kan slagen als het op -vreedzame
wijze geschiedde, hetgeen betekende, dat
een meerderheid van de bevolking zich
ermee verenigt. Als de rassenintegratie
met geweld zou worden opgelegd zou
zulks onnoemelijk veel kwaad berokke
nen. Berichten uit Little Rock wijzen er
evenwel op. dat de negerkinderen
maandag van hun recht gebruik zullen
maken om de school te bezoeken. Ver
moedelijk zal de burgemeester van
Little Rock hen dan door de politie
doen beschermen.
Een honderdtal negers en Portorica-
nen heeft gisteren voor het stadhuis in
New York gedemonstreerd omdat vol
gens hen hun kinderen onderwijs van
mindere kwaliteit krijgen. Zij droegen
borden met zich mee waarop de eis „on
middellijke integratie" stond. Op de
IBREESTP.I75>TEL.235571
Dit betekenr voor de uitbouw van de
sociale zekerheid het volgende:
1. de indiening va nde algemene kin
derbijslagwet kan binnenkort tege
moet worden gezien,
2. aan de wetsontwerpen inzake een
weduwen- en wezen voorziening en
inzake herziening van de invalidi
teitswet wordt met kracht gewerkt.
Aan het eerste wetsontwerp wordt
prioriteit verleend,
3. verwacht mag worden, dat nog dit
jaar een nieuw ontwerp ziekenfonds
wet aan de ziekenfondsraad om ad
vies kan worden voorgelegd.
Uitvoerig gaat de minister voorts in
op de problemen, die verband houden
met de emigratie. Hij komt echter tot
de conclusie, dat er geen nieuwe ver
schijnselen van zodanige aard optreden,
dat zij een herziening van het emigra-
tiebeleid zouden motiveren.
Verder merkt de bewindsman op, dat
op basis van een SER-advies in samen
werking met het ministerie van Verkeer
en Waterstaat met spoed een nieuw rij
tijdenbesluit wordt, voorbereid en dat
het vraagstuk van de nachtarbeid in
broodbakkerijen momenteel nog bij de
Sociaal Economische Raad in onderzoek
is.
Ook kan spoedig de totstandkoming
van een meer bevredigende regeling van
de financiering van de zeemansaorg
worden verwacht.
Finse componist Jean
Sibelius overleden
De wereldbekende Finse compo
nist Jean Sibelius is gisteravond om
kwart over negen in zijn landhuis
„Ainola", even buiten Helsinki, ten
gevolge van een hersenbloeding in
de leeftijd van 91 jaar overleden.
De nog immer vitale Sibelius
maakte nog iedere dag een wande
ling in de hem zo inspirerende bos
sen en ging dan urenlang lezen,
componeren en luisteren naar bui
tenlandse uitzendingen van moder
ne muziek. Voorts nam hij nog
steeds regelmatig een sauna, een
Fins stoombad.
Op het tijdstip van Sibelius' over
lijden, begon juist de Engelse diri
gent Malcolm Sargent in het Con
certgebouw te Helsinki met het diri
geren van Sibelius' Vijfde Sympfonie
Na de nieuwsberichten van gister
avond om 11 uur over de zender Hil
versum I is de componist herdacht
met de uitvoering van een van Sibe
lius' meest bekende werken, name
lijk zijn beroemd symfonisch ge
dicht „Finlandia"gespeeld door het
Fïlharmonia Orkest onder leiding
van Herbert von Karajan..
9 Slot op pag. 2
Leeuwarder raad in
verzet tegen regering
Geen verhoging der
topsalarissen
De gemeenteraad van Leeuwarden
heeft met slechts drie stemmen voor
een voorstel ingevolge een rege
ringsmaatregel van de meerderheid
van het college tot wijziging van de
jaarwedderegeling van secretarissen
en ontvangers en tot het wijzigen van
de bezoldigingsverordening 1948 ver
worpen.
De voorstanders twee wethouders
en een lid van de K.V.P. vreesden bij
afwijzing, dat Leeuwarden een leegte-
scholen in New York bestaat geen ras
senscheiding. Door de opeenhoping van
negers en Portoricanen in bepaalde wij
ken zijn er wel scholen, die vrijwel uit
sluitend door kinderen van deze groe
pen bezocht worden.
Italiaanse wapens
voor Tunesië
Frankrijk heeft Italië stilzwijgend
goedkeuring gegeven, wapens aan Tu
nesië te leveren, aldus werd gisteren
in officiële kringen te Parijs onthuld.
Tunesië had Italië om wapens gevraagd
voor de uitrusting van een bataljon. De
Italiaanse regering had nog geen besluit
genomen, maar overleg gepleegd met
de Franse regering, die stilzwijgend had
toegestemd. Frankrijk aarzelt met de
leveranties van wapens aan Tunesië
omdat het bevreesd is, dat deze in han
den komen van de Algerijnen opstan
delingen.
De Algerijnse Nationale Beweging
(MNA), een organisatie van Algerijnse
verzetsstrijders, heeft in een te Parijs
verspreid vlugschift aangedrongen op
algemene verkiezingen in Algerije onder
auspiciën van de Ver. Naties. Volgens
de MNA moet er een grondwetgevende
vergadering in Algerije gekozen wor
den, die een regering zal benoemen, die
met Frankrijk zal moeten onderhande
len en de betrekkingen tusen beide lan
den moet vastleggen.
Voor gaskraakbetlrijl
bijna 15 miljoen
Rijke aardgasvoorraden in
Zuid-Holland
De aardgasvoorraden in de Neder
landse bodem blijken aanmerkelijk om
vangrijker dan aanvankelijk werd ver
ondersteld. Met name in de provincie
Zuid-Holland is men bij proefboringen
tot de bevinding gekomen, dat de bo
dem daar zeer rijke aardgaslagen bevat.
Hierdoor is in overleg met de minister
van Economische Zaken besloten, dat
het gasbedrijf Centraal-Nederland de
bouw van het in de Lage Weide te
Utrecht te stichten gaskraakbedrijf in
eigen hand neemt en afbouwt. Met de
afbouw van de installatie, die onder
gezamenlijk beheer zal komen van het
gasbedrijf Centraal-Nederland en de
op te richten N.V. Nationale Gasmaat
schappij en waardoor een rationale gas
uitwisseling tussen de verschillende gas-
voorzieningsgebieden van ons land wordt
bereikt, is een bedrag gemoeid van
f. 14.720.000,—.
De ministers van Economische Zaken
en van Financien hebben zich bereid
verklaard de bedragen, welke voor de
bouw van de kraakgasinstallatie in de
Lage Weide op de begroting van het
Staatsgasbedrijf voor de jaren 1957 en
1958 zijn uitgetrokken, in de vorm van
een lening aan het gasbedrijf Centraal-
Nederland ter beschikking te stellen,
voor zover die middelen niet reeds zijn
gebruikt voor verplichtingen, die het
staatsgasbedrijf heeft aangegaan voor
de bouw van de installatie.
Geslaagde raketproef
in de Ver. Staten
Van de Amerikaanse raketbasis bfj
Cape Canaveral in Florida is gisteren een
raket, vermoedelijk een „Thor", die een
afstand van 2.400 km kan afleggen, ge
lanceerd. De circa 20 meter lange sigaar-
vormige raket steeg rechtstandig tot een
hoogte van circa 30 km, daarna begon
zij, nog steeds stijgend, een grote boog
in oostelijke richting te beschrijven, tot
zij uit het zicht verdween.
De raket steeg eerst geluidloos op, een
wit rookspoor achterlatend. Op grotere
hoogte maakte zij een geluid als van
een groep bommenwerpers.
Als de raket inderdaad een „Thor"
was, zou dit de vierde proef met dit type
zijn, en de eerste die gelukte. De eerste
twee keer was het succes twijfelachtig.
De derde, eind augustus gelanceerd,
raakte kort na het opstijgen uit de
koers.
De Amerikaanse generaal Thomas
White vei-klaarde gisteren in Washing
ton dat de Ver. Staten „in de nabije
toekomst" zullen beschikken over een
radarstelsel, dat een intercontinentale
raket op een afstand van 4.800 km kan
waarnemen. Hierdoor zullen de Ameri
kaanse straaljagers voldoende tijd krij
gen om op te stijgen en het naderende
projectiel te onderscheppen, zo zei hij.
eiland zal worden en dat het daardoor
moeilijk zal vallen, goede krachten aan
te trekken.
De tegenstemmers 26 in getal
wezen op de financieel ongunstige posi
tie van de Friese hoofdstad en het on
sociale element in het voorstel, omdat
juist die groepen, die het hardst om
salarisverhoging zitten te springen,
niet aan bod komen.