IN KAMER EN TUIN
Catharina en Peter: vuur en water!
OP DE DREMPEL VAN DE HERFST
PAGINA 2
Bewogen Leven
Er moest toegeslagen worden
Kijkjes in de Natuur
GROENTEN
UIT
EIGEN TUIN
Orloff stormde in 1762 naar „Mon Plaisir"
Catharina had het met Peter niet zo best getroffen. Peter met haar ook niet. Na haar
„eerste geliefde" kwam er weldra een tweede zich aanbevelen in haar gunst: de
Pool Poniatowski. Wat hij de Grootvorstin aan te bieden had was weinig. Zijn gevoelens
bewogen zich om het eigen „ik". Hij wilde met behulp van de schrandere Grootvorstin
tot macht en aanzien komen, in Rusland of in zijn eigen vaderland.
Hij was ontwikkeld, bereisd, hij bewoog zich met gratie en daarom werd hij de
tweede „liefde" van de Grootvorstin. Bewogen ook haar gevoelens zich niet in hoofd
zaak om het eigen „ik"? En een mens die aan het Hof leeft, die in de toekomst de
gemalin van de Tsaar zal zijn, moet toch verstrooiing hebben?
Verstrooiing kréég ze en ook weldra een dochter, die de
naam Anna Petrowna kreeg. Spoedig na de geboorte van
dit meisje moest de Pool Poniatowski op bevel van Kei
zerin Elisabeth het Hof verlaten.
Catharina en Peter werden vuur en water. Zij min
achtte de onvolgroeide man, die in zijn beste ogenblik
ken slechts leven kon bij het licht van een ander: Fre-
derik de Grote. Maar haar minachting, beter: verachting,
was haar ook tot middel hem de baas te worden en ze
liet geen gelegenheid voorbijgaan een ieder die belangrijk
was te laten voelen hoe slecht hij haar behandelde.
Zij kreeg een vriendin: Catharina Woronzoff. de zuster
van Elisabeth Woronzoff, die bij haar echtgenoot in bla
kende gunst stond. Zij kreeg ook een nieuwe vriend:
Gregor Orloff, een man die, evenals zijn broer, door het
leger werd verafgood. Gregor leek een Rus van het for
maat van Peter de Grote. In hem was vastheid. Alles wat
tegen hem was sloeg hij neer. Doch de grote ideëen, die in
Peter de Eerste geleefd hadden, leefden in hem niet.
Catharina zou pas veel later ontdekken dat Gregor
Orloff. evenals zijn broer, bij Peter de Grote niet in de
schaduw kon staan. Wel kon men ook Peter de Eerste
beschuldigen van hardheid, wreedheid, zo men wil, doch
diens wreedheid kende een positief doel. Diens wreedheid
was er op gericht zijn volk de baas te blijven opdat
nieuwe ideëen, die het Russische volk nodig had als
brood, leidraad konden worden bij een beter bewind.
DE Tsarina is gestorven.
Elisabeth, de dochter van Peter de Grote, de moe
der van Rusland is niet meer. Weken en weken du
ren de rouwplechtigheden. Nu zal Peter van Holstein
Tsaar worden, nu zal Catharina proberen hem de macht
afhandig te maken.
Welk een verandering brengt de dood van Elisabeth te
weeg. Peter, die in zijn grootvorstentijd zich hoofdzakelijk
bezig had gehouden met het dresseren van honden en zijn
poppenspel, is nu plotseling met idealen bezield. Met
geleende idealen.
Zijn held is Frederik de Grote. Die heeft de pijnbank
afgeschaft. Hij zal het ook doen. Die heeft geschreven
dat de Koning de eerste dienaar van de Staat is. Hij wil
óók een dienaar zijn. Frederik de Grote heeft gezegd:
„Alles vóór, maar niets door het volk". Dat is juist. Dat
is zéér juist vindt hij. Dat is nieuw voor die tijd en hij
wil een vernieuwer zijn, net als zijn held. Hij roept ver-
bannenen terug uit Siberië, hij heft de inquisitie op. en
met die inquisitie verdwijnen andere dwanginstellingen.
De adel zal voortaan vrij zijn in de Staatsdienst te tre
den of op zijn landgoederen te leven. De ambachtsman
en de handelsman zien heel wat belemmerende slagbo
men voor hen weggeruimd.
De schatrijke kerk zal een deel van haar bezit moeten
offeren ten bate van de Staat
DE onvolgroeide Tsaar leeft bij het licht van een an-
dtr.
Hij kent géén groter genot, nu hij Tsaar is gewor
den, dan Frederik de Grote na te volgen.
Hij heeft in dit spel een kinderlijk plezier. En hij be
grijpt niet dat dit spel voor hem een spelen is met vuur.
Hij beseft de draagwijdte van zijn eigen beslniten niet.
Op het moment dat hij aan de regering komt is Rusland
met Pruisen in oorlog. De Zevenjarige Oorlog woedt, de
oorlog waardoor alle vroegere bondgenootschappen om
vergeworpen zijn. Frankrijk, eens de erfvijand van Oos
tenrijk vecht na met datzelfde land tegen Pruisen. Enge
land. eeuwen een vriend van Oostenrijk helpt nu Pruisen.
Maar nu Peter de Derde regeert kan het Russische leger
toch niet oprukken tegen dat van de Oude Fritz? Peter
sluit een wapenstilstand en spoedig daarna vrede met
Frederik II. Weldra wil hij aan diens zijde de vijanden
van de Pruisen te lijf.
Frederik, door de plotselinge ommekeer in Rusland ge
red. vermaant zijn bewonderaar niet te hard van stapel
te lopen. Peter wil al vast Denemarken te lijf, doch Fre
derik de Grote raadt het hem met klem af.
HET Russische volk is conservatief, de Russische staat
is log. De zo plotselinge ommezwaai van Peter, die
Rusland van vijand tot vriend gemaakt had van
Pruisen, verwekte onrust, ontsteltenis, haat.
De goden van het leger, de gebroeders Orloff waren,
nog niet eens zo heel lang geleden door de Oude Fritz
verslagen. Zouden ze nu met hem die hun een nederlaag
had toegebracht mee moeten marcheren tegen Oosten
rijk?
Peter de Derde ging door met zijn hervormingsplannen.
Hij leek opeens een ander mens. Hij die vroeger alleen
maar kinderachtig vermaak had gekend, die zich altijd
had gedragen als een puber, leek nu plotseling een man
die Rusland naar zijn hand wilde zetten.
Ach nee. ook dit was spel. Indien hij wezenlijk begre
pen had wat hij veranderen wilde, zou hij begrepen heb
ben dat hij alleen kon slagen met als bondgenoot: Vader
Tijd.
Wat betekende het eigenlijk dat hij de 22-jarige Iwan.
een bloedverwant en slachtoffer van de overleden Kei
zerin Elisabeth bezocht en gelastte die milder te behan
delen? Het volk werd van dit alles niets gewaar. Het volk
wist niet eens dat deze Iwan zo lang alleen was geweest
in zijn somber hol dat hij het spreken opnieuw moest le
ren. Het volk wist wel dat het mal was om vandaag
vriend te zijn van degene tegen wie men gisteren vocht op
leven en dood. Het volk wist ook dat de geestelijkheid op
de Tsaar geiden was en dan is er iets fout. Want de
geestelijkheid heeft de wijsheid. Die heeft gelijk.
ER werd een samenzwering op touw gezet tegen de
nieuwe Tsaar. Duizenden wisten ervan. Alleen Peter
lachte er om. Nu was hij immers de Tsaar en de
Tsaar is machtig. Niemand kan de Tsaar zijn macht ont
nemen. Hij zou wel iemand de macht ontnemen, dat was
zijn gemalin. Hij haatte haar uit het diepst van zijn
hart. nmdat ze geen goede echtgenote was. om nog véél
meer dingen. Zij wilde boven hem staan, dat voelde hij
duidelijk en dat zou hij haar wel afleren. Om een ieder
duidelijk te maken hoe de verhoudingen waren bespotte
hij haar in het openbaar. Soms waar ze bij was
Dan verliet zijn gemalin schreiend de zaal. En omdat
ze schrander was en schoon, bovendien een vrouw, wekte
ze dusdoende bij velen sympathie. De vrouw kreeg zeer
machtige vrienden. Op de Orloffs kon ze bouwen, en
deze hadden grote invloed op het leger, en de Aartsbis
schop van Nowgorod was de mening toegedaan dat de
Russische Kerk onder de nieuwe Tsaar een slechte toe
komst tegemoet ging. Dat zou onder Catharina beter
gaan. Ztj vervulde stipt haar kerkelijke plichten, zij had
zich met Rusland vereenzelvigd en daarom was ze te
verstandig om de macht van de geestelijkheid te fnuiken
of het bezit van de Kerk te verkleinen.
PETER had maar één grote vriend: de Koning van
Pruisen. Peter was "n trouw vriend geweest. Feitelijk
had hij de grote Fritz gered. Deze wilde hep ook
gaarne redden, doch hij kon niet. want Peter zat 'te ver
weg en had geen gezond verstand. Hij merkte de bom
niet waarop hij leefde.
De Tsarina had wél gezond verstand. Ondergronds
ging haar organisatie zo ver dat ze nauwelijks meer on
dergronds kon worden genoemd. Op een dag begon een
der samenzweerders, een vriend der Orloffs. een zekere
luitenant Passek. in beschonken toestand, door te slaan.
Hij vertelde met dubbele tong wat er weldra te gebeuren
stond. En bij dat grote gebeuren kreeg hij een heldenrol.
Hij zou de Tsaar vermoorden. Dat was zijn opdracht!
Toen dit gezegd was. in het openbaar, ontstond er in
beide kampen onrust. Zij die nog op de Tsaar wedden,
zorgden ervoor dat Passek gegrepen werd en in de gevan
genis gesmeten. Weldra zou men hem aan het spreken
krijgen. Wat betekende nu nog een mensenleven? In
Rusland was een mensenleven nooit zo héél veel waard
geweest. Men zou Passek op de pijnbank leggen en de
duimschroeven aan draaien. De partij van de Tsaar moest
alles weten wat Passek wist.
Toen de gebroeders Orloff hoorden wat er met
Passek was gebeurd, wisten ze dat het voor hen kort
dag was geworden. Voordat men Passek had ver
hoord, voordat de tegenpartij kans had gehad „het
volk in te lichten en het leger", moesten zij toeslaan.
Op de 9e juli van het jaar 1762 reed Alexei, heel
vroeg in de morgen, in razende vaart naar de Tsa
rina, die op enkele mijlen van Petersburg woonde, in
de villa: Mon Plaisir.
REIN BROUWER
WEET U het nog, die zevende sep
tember, enige weken geleden?
Die onverwachte zomerse dag
als een verademing in de monotone
reeks van regendagen? Als een glim
lach op een stuurs gezicht. Een stra
lende septemberdag, die openstond tot
de avond, mild van stemming, een
avond met waarlijk zomerse geluiden,
met herinnering aan een zoel terrasje
ergens in Zuid-Frankrijk, waar je
maar bleef zitten babbelen of een
beetje zwijgen, waar je aan geen tjjd
dacht.
Die dag was als een groet van de
zomer, die aarzelde op de drempel van
het seizoen.
In bijna volkomen stilte was de
druipende tuin nog weer openbloeid.
nog eenmaal etalerend, misschien voor
het laatst, zijn rijkdom, volop, zonder
terughouding, als gold het een bloe-
menfeest op de schoonste der zomer
dagen. Rood en bruin brandden phlox
en rudbeckia tegen een muur van
groen, helgeel vlamden de heleniums.
blauwgroen lagen de rijksdaalders van
bladeren der oostindische kers op het
geschoren gras.
Op de budleya, donkerpaars gepluimd
honinggeurend, wiekten onze mooiste
kapellen: fluweelbehaarde atalanta's
en dauwbeademde pauwogen. Ze wan
delden over de bloemen, zoekend met
hun tong, krom als een speld, ze maak
ten snelle afspraakjes met elkaar,
flitsten weg. zonder gewicht, geluid
loos.
OVER de dierenwereld is in deze
septemberdagen een zwijgen ge
vallen, een stilte, die ons bij de
late felle bloei het einde van de zomer
wel zeer zwaar doet voelen. De zang
lijster, de bruine met witte zwaar ge
vlekte borst, is nog aanwezig. Waar
voor zou hij zingen? Zijn gezin is groot
geworden, de jongen zitten verspreid.
Alleen een enkel lijsterjong. dat al
lang op eigen benen staat en zelf aan
de kost kan komen, laat zich door zijn
vader of moeder nog wat lekkers in de
bek stoppen.
Maar zingen, nu nog in september?
Er staat een lange reis voor de deur.
Afrika of Azië moet voor december nog
worden gehaald. Volgend jaar komen
ze wel weer terug, met de nieuwste
glansrollen op het voorjaarsmuziek
feest.
De roodborst, heel mooi „op kleur",
scharrelt door en keurt, rank op de
naaldfijne pootjes, zijn wintervoedsel-
terrein, waar nog geen nette harken
en schoffels aan het werk zijn ge
weest. Maar zingen doet ook hij niet.
Al even zwijgzaam is de insektenwe-
reld. Ze zijn er nog wel, de vliegen,
maar steeds trager wordt hun bewe
ging en al groter wordt de serie vlie-
genlijkjes, die 's morgens de venster
bank bestippen. Ook de libel, die flit
sende vlieger van de zomertuin, is tot
rust gekomen, lijkt nu op een helikop-
tertje, dat zich bedachtzaam neerlaat
op een uitstekend blad of een tak,
hoog, boven de bloemenpracht.
VAN één ding zijn we echter zeker:
de septembermaand is de feest
maand van de wespen. Ook op die 7e
september, die oase temidden van onze
natte moeson, waren ze vroegtijdig
present. Als zelfmoordpiloten stortten
ze zich op het geurende kopje koffie,
maar hun hinderlijke bemoeizucht kon
ons buitenzitje in de zon toch niet be
derven.
We dachten: „Laat ze maar. Nog een
maandje en dan hebben ze hun kort
stondig seizoenbestaan beëindigd en
zijn ze allemaal dood; op die ene over
winterende stammoeder na, hun z.g.
koningin, die haar kostbaar leven er
gens veilig gaat opbergen in een win-
terschuilplaats, achter boomschors, op
een vorstvrye zolder, in een holle
boom.
Hun soortgenoten, de bijen, lopen
ook al op hun laatste benen. Nog even
en dan breekt hun grote vakantie aan.
een vakantie met wintersport, namelijk
in een grote kluit aan elkaar hangen
binnen in de byenwoning, de korf of
de kast. Deze hangsport beoefenen ze
onder het spaarzaam genot van hun
wintervoer. waarmee ze tot het ko
mende voorjaar moeten rondkomen.
Er is in deze tijd van het jaar niet zo
veel meer te zaaien en te poten, doch de
moestuin heeft toch nu ook zijn aan
trekkelijke kanten: er kan nu veel ge
oogst en ingemaakt worden. Andijvie
en dan heb ik hier het oog op de win-
terandjjvie kan uitstekend in het zout
gelegd worden, doch ook wecken is heel
goed mogelijk. En vergeet niet, dat de
laatste postelein uitstekend geweckt, kan
worden. Over het algemeen meent men
dat het niet gaat, doch deze groente
leent zich speciaal voor dit doel.
Boontjes de late soorten worden
nu ook nog ingemaakt en dan kan men
zich langzamerhand al weer voorberei
den op het komende winterseizoen. Het
is in ieder geval nuttig, dat men goed
onthoudt noteer het waar de ver
schillende groenten groeiden- Wie al
jarenlang groenten in eigen tuin
kweekt, weet best dat groenten steeds
in verse grond gezaaid en gepoot moe
ten worden en dat wil dus zeggen: men
dient wisselteelt toe te passen. Op de
plaats waar nu de aardappelen staan,
mogen volgend Jaar beslist geen nieuwe
gepoot worden; daar komen dan bij-
Komkommers
voorbeeld de bladgroenten. Tracht bjj
het kweken van uw groenten ook de
verschillende groepen zoveel mogelijk
Witte kool. Roem van Enkhuizen
(Foto's Tujrkenburg)
bij elkaar te houden; ik bedoel: de kool
soorten; de aardappelen, de bladgroen
ten; de peulvruchten en de wortel- en
knolgewassen. Telkens kan een bepaalde
groep dan verschoven worden en zo
schuift volgend voorjaar elke groep op
en kweekt u steeds in verse grond.
De komkommers doen het nog goed,
doch vooral nu komt het er op aan de
ranken zoveel mogelijk met rust te
laten; trap er niet op De komkommers
kunnen er bitter door worden en het
gewas wordt ziek. Op natte grondsoor
ten zal men wel ervaren hebben, dat
het toch niet meevalt die ranken ge
zond te houden als ze maar in de mod
der liggen te slingeren. Dat is allemaal
gemakkelijk te voorkomen, doch dan
moet men volgend jaar voorzomer wat
rijshout op de grond leggen; de ranken
behoeven dan niet meer op de grond
te liggen, doch kruipen wel over het
hout heen.
Hoe staat het met uw koolsoorten;
misschien nog late bloemkool gepoot?
Die kan dan nog geoogst worden, doch
u weet het: witte kool en gesloten kool
bereikt u alleen maar. indien de kool
tegen het licht wordt afgedekt: de hart
aderen dient men dus bijtijds om te
cnikken. De rode kool groeit uitstekend.
Het is nuttig de grond tussen de plan-
ren goed los te houden; ze zal dan nog
beter door groeien.
G. KROMDIJX.
IN deze septemberdagen, als het niet
bij voortduring zo wanhopig re
gent tenminste, is er nog een
late gast, die onze aandacht vraagt.
Het is de sprinkhaan, het insekt met
het paardegezicht. In normale, dus
zonnige nazomers hebben we gewoon
lijk een aantal van deze forse groene
knapen in een glazen bak. met een
bodem van graszoden, rondwandelen
en dan verbazen we ons altijd over de
grote gelijkenis met een paard. Ik be
doel nu de sabelsprinkhaan, een on
geveer 5 cm. lang dier. dat aan het
achterlijf een lang uitsteeksel draagt,
tenminste als het een wijfje is, want
die heeft dat aanhangsel nodig om er
eieren mee te leggen in de grond.
In deze herfstdagen presenteert zich
in onze huizen ook wel de groene larve
van deze sprinkhaan, die net een ver
kleinde uitgave is van de ouwelui
springers, maar dan zonder vleugels.
Dat kleine ding, ongeveer 1 cm. lang,
draagt vaak ook al zo'n legboortje, dat
als een turks kromzwaard naar ach
teren uitsteekt. Ook dit jonge beestje
heeft al die uitpuilende knikkers van
ogen boven op z'n glimmende groene
voorhoofd staan, ogen met een ver
wonderde blik (dat lijkt maar zoi die
aan het sprinkhanengezicht een grap
pige indruk geeft,
Jammer genoeg zitten zijn rimpels
niet op, maar achter zijn hoofd, nJ.
waar zijn halsschild begint. Anders
zou zelfs de gelijkenis met een men
sengezicht nog mogelijk zijn.
WILT U een sprinkhaankop goed
bestuderen, dan raad ik u het
volgende aan:
U vangt het dier door er een
glas overheen te stulpen, er een
stevig blaadje papier onder te schuiven
en het geval dan om te draaien, zodat
het papieren dekseltje boven en de
sprinkhaan op de bodem komt. Dan
doet U er wat gras of blaadjes en het
liefst een stukje appel bij en vervangt
het papiertje door een vergrootglas.
Als deksel dus. Kijkt U dan door dat
vergrootglas, dan gaat er een wonder
wereld voor U open, waarin dat sterk
vergrote insekt met zyn ingewikkelde
mummelmond als een groteske figuur
uit een droom zal verschijnen. Ik voor
spel, dat U niet gauw genoeg zult krij
gen van het schouwspel van die eten
de spookfiguur, die bij wijze van
spelletje soms een van zijn 6 poten in
de bek neemt en er op gaat zitten
sabbelen. Dit lijkt een grapje maar die
sprinkhaan is natuurlijk helemaal niet
aan het piassen: door zijn poten te
bevochtigen, kan hy er mee tegen een
gladde glaswand omhoogkruipen. Van
daar dat dekseltje met gaatjes op zijn
tydelyke verblijf.
Hebben we genoeg genoten van zijn
kunsten, dan zetten we hem in het
gras van de tuin, draaien ons om,
lopen een paar passen endan pro
beren we hem in zijn vertrouwde om
geving terug te vinden. Dat is een heel
aardig spelletje, waarby we even heel
goed aan de weet komen, hoe fenome
naal zo'n groen insekt zich onzichtbaar
kan maken, alleen maar door onbe
weeglijk op dezelfde plaats te blijven
zitten. De wetenschap spreekt van be
schermende kleur en aanpassing aan
de omgeving. „Mimicry" zegt de En
gelsman en in legertaal noemt men
het camouflage, als de soldaat met
groengevlekte kleding en met takjes en
bladeren op zijn helm zich als een
sprinkhaan gedraagt. De natuur doet
het eenvoudiger en minder kostbaar,
maar met haar simpele middelen weet
ze toch wel de wonderbaarlijkste re
sultaten te bereiken.
En nu is het wachten maar op de
eerst sabelsprinkhaan. Gezien de treu
rige klimatologische ervaringen van
onze nazomer kan dat weieens lang
wachten worden.
SJOUKE VAN DER ZEE.
VARIA
Een Britse firma heeft een soort won
derpil op de markt gebracht, die
blaffende honden het zwijgen op zal
leggen en nerveuze dieren kalmeren,
althans volgens de firma. Het mid
del wordt in het bijzonder aanbevo
len voor veeartsen, met de bewering,
dat de pil de dieren niet slaperig
maakt. Volgens een circulaire brengt
de pil een „rustige geestestoestand"
zonder hypnose by het dier teweeg,
terwfjl het normaal blijft reageren
op zyn omgeving. Echt iets om te
proberen bij een woedende grote
hond op een eenzame landweg.
Met veel chocola en druiven is het
hoofd van politie in Lillestroem. ten
oosten van Oslo, van een zesjarig
jongetje te weten gekomen, dat hij
met een vriendje van vyf jaar een
vuurtje had gestookt, waardoor twee
fabrieken afbrandden. De jongens
hadden het eerst aan hun vaders
verteld. De lekkernyen dienden om
de angstige jongen wat op zyn ge
mak te stellen.
De schade, die door de brand ver
oorzaakt werd, bedraagt ongeveer
drie en een half miljoen gulden.
