Indische Nederlanders werden tot
buitenlanders in „eigen" land
Adenauers CDU staat in september
voor belangrijke verkiezingen
Sprong-in vreemde wereld komt
probleem gaat naar ons land
VOOR EEN SNEL EN GEZOND ONTBIJT!
Daarom ongewone interesse voor
zevende partijdag in Hamburg
Toneelschrijver Arthur Miller
in een moeilijk parket geraakt
96ste Jaargang
Woensdag 15 mei
1957
Derde blad no. 29136
Nederlanders in Indonesië (3)
Onze regering doet wél veel voor hen
(Van onze reisredacteur)
Djakarta. In de smalle streep schaduw langs de winkels kwam
hij aanschuifelen, een kleine, gebogen donkere man met grijs haar in een
sjofele broek en een groen pyjama-jasje. In zijn ene hand droeg hij een
dichtgeknoopte doek; de andere stak hij bedelend naar mij uit, toen hij
stilhield voor het terrasje waar ik zat. Toen zei hij in een verrassend
vlekkeloos Nederlands van omstreeks de eeuwwisseling: „Mijnheer,
wel heb ik enige rijst, maar toespijzen heb ik geenszins". Ik gaf hem
een paar roepiahs en hij vertrok weer op zijn trage wandeling. Maar
mijn blik kon zich niet makkelijk losmaken van zijn magere schouders
die voortschoven door de lawaaierige hitte van de oosterse straat,
triest beeld van een Indische Nederlander in Djakarta.
Het beeld van zijn 36.000 lotgenotenvengenoemde voorstelling van zaken
Nog een kijkje in het veelbesproken
Adek-kamp.
is trouwens zelden opwekkend. In men
selijk opzicht is het probleem van deze
tienduizenden van gemengd Nederland
se en Indische afkomst misschien het
meest tragische van de vele. die rezen
toen Nederland en Indonesië ieder hun
eigen weg gingen. Op dat kruispunt
immers werden zij voor een onmoge
lijke keuze gesteld, de keuze tussen hun
moederland, dat nu Indonesië heette en
hun vaderland dat Nederland bleef, de
keuze tussen wat werkelijk hun lènd
was en een maatschappelijke status, die
deze groep in de koloniale tijd al naar
boven en beneden vaak moeizaam te
verdedigen had gehad. Tienduizend
poogden - overigens ook goeddeels te
vergeefs - de consequenties van de
nieuwe verhouding te trekken en wer
den „Warga Negara". Indonesisch
staatsburger. De meerderheid probeerde
het probleem op te lossen door aan de
nationaliteit van het vaderland vast te
houden, maar in het moederland te
blijven wonen.
Verpauperiserende groep
Ware de verhouding NederlandIn
donesië gegroeid tot hetgeen men ervan
had gehoopt, dan zou die keuze wel tot
een aanvaardbare situatie hebben ge
leid. Nu de laatste banden zijn doorge
sneden, bevinden de Indische Neder
landers zich eenvoudig in de positie van
een geleidelijk verpauperiserende groep
vreemdelingen in de Indonesische staat,
een nimmer benijdenswaardige positie,
die niet rooskleuriger wordt door het
feit dat tussen Indonesië en Nederland
momenteel zelfs niet de normale
vriendschappelijke betrekkingen van
twee soevereine staten bestaan.
Dat onder deze omstandigheden het
leven van de in Indonesië gewortelde
Nederlandse staatsburgers met de dag
moeilijker wordt, kan een kind begrij
pen. Dat zulks in Nederland aanleiding
heeft gegeven tot een campagne ten
behoeve van deze Nederlanders is op
zichzelf een prijzenswaardige zaak.
Alleen, deze actie heeft een paar po
litieke aspecten, die op zijn zachtst ge
zegd onbesuisd en, minder vriendelijk
gesteld, niet geheel onverdacht lijken.
Een uit begrijpelijke verontwaardiging
over het Jungschlager-proces geboren
wrok jegens Indonesië lijkt zich hier te
hebben gepaard aan een in bepaalde
kringen door dik en dun gehanteerde
agressieve kritiek op alles wat de Ne
derlandse regering doet of nalaat.
Of do Indische Nederlanders door de
felle actie, juist uit deze hoek, er bij de
Indonesische regering beter voor zijn
komen te staan, mag men op goede
gronden betwijfelen. Zeker is, dat het
beeld dat men zich in Nederland om
trent hun positie heeft gevormd, in vele
gevallen een scheefgetrokken beeld is.
Wanneer men noodkreten slaakt als
..duizenden Nederlanders zijn gedwon
gen in de kampong te leven temidden
van een vijandig gezinde Indonesische
bevolking. Zij lijden honger en gebrek
en zijn leven en goed niet zeker. De
Nederlandse regering doet niets. Wat
doet II?" dan doet men in zijn mens
lievende ijver de waarheid enig geweld
aan.
Hoe is de woarheid?
Hoe is die waarheid dan wèl?
Er leven inderdaad duizenden Neder
landse staatsburgers in de kampong. Al
leen, zij hebben er sinds jaar en dag
gewoond, voelen er zich niet alleen ..se
nang'. maar zeker beter thuis dan in
het kille Nederlandse pension, dat hun
voorland is. Afpersing, mishandeling of
vijandelijke bejegening door de Indone
sische mede-kampongbewoners? Ja. bij
een burenruzie zal het woord „belan-
da" (Nederlander) misschien wel eens
vallen, vooral wanneer de aldus beje
gende zich op zijn nationaliteit heeft
laten voorstaan. Voor do rest is do bo
niet alleen een aperte onwaarheid maar
een onverdiende beschuldiging jegens
de Indonesiërs, van wie wij op school
niet ten onrechte hebben geleerd, dat
zij een zachtmoedig en vriendelijk
volk vormen. De werkelijkheid is. dat
de Indische Nederlanders die in kam
pongs wonen, zó zeer zijn ingeburgerd,
zózeer zijn ver-Indonesischt, dat de In
donesische buurman zich volstrekt niet
van enig verschil bewust is. Bij de ge
dachte „Nederlander in een kampong"
moet U zich niet meneer Jansen uit
Groningen of mevrouw Pietersen uit
Rotterdam in een bamboehuisje onder
de palmen voorstellen, maar iemand die
vaak gebrekkig of helemaal geen Ne
derlands spreekt, die U. evenmin als ik.
als Nederlander uit de Indonesische
massa zou herkennen, wanneer hij niet
zijn Nederlandse paspoort toont. Het is
veeleer de meer naar Nederlandse aard
opgegroeide middenklasse, die vroeger
bescheiden maar veilige functies placht
te vervullen en bepaald niet in een
kampong woont, die het verschil aan de
lijve moet voelen, vooral als het op
werkgelegenheid aankomt, die hij als
buitenlander minder gemakkelijk krijgt
dan als Indonesiër.
Benard bestaan
Lijden de Indische Nederlanders wer
kelijk honger en gebrek en doet de Ne
derlandse regering niets voor hen? Nu.
paaJd niet. «as dat voor de oorlog trou-
glorieus is hun materiële positie be-
wens ook niet altijd. Zelfs wanneer men
bij het afmeten van hun levensstan
daard de plaatselijke omstandigheden
in aanmerking neemt, die aanzienlijke
aftrek gedogen, blijft hun bestaan vaak
aan de benarde kant. De implicatie dat
de Nederlandse regering daar niets of
bjjna niets aan doet is echter onge
rechtvaardigd.
Zoals men weet heeft de Nederlandse
regering haar beleid jegens deze groep,
dat voorheen bestond uit financiële
steun en maatschappelijke zorg ter
plaatse, herzien in dier voege, dat men
thans vrijwel de gehele groep naar Ne
derland zal doen overkomen, hetgeen
aanzienlijke inkrimping van het appa
raat van „Mawe" 'liet ministerie van
Maatschappelijk Werk) in Indonesië
met zich heeft meegebracht Noch thans
krijgen 9500 zielen van de groep Indi
sche Nederlanders in Indonesië finan
ciële bijstand De basissteun is 240
roepiah per maand plus het huurbedrag
Dit meisje zal het proces van
wennen aan Nederland nog wel
lukken. Zij woont nu in het Adek-
kamp in Djakarta, een van de op
vangcentra voor Indische Nederlan
ders. die om een of andre reden hun
huisvesting zijn kwijt geraakt. Het
kamp is niet florissant, naar Neder
landse maatstaven eigenlijk on
voldoende, maarach weet U
meneer, de zon schijnt en liet is hier
zo gezellig".
en één maal per drie maanden een
kledingtoelage van 100 roepiah per drie
maanden per volwassen persoon. Daar
naast komen oxtra-tcelagen voor kin
deren. Bejaarden krijgen 150 roepiah
extra per maand, waardoor zij zich de
in vele gevallen onmisbare baboe kun
nen permitteren en er zijn gesubsidieer
de bejaardentehuizen. Alle Indische Ne
derlanders krijgen gratis medische en
tandheelkundige hulp. die niet alleen
voldoende maar zelfs voortreffelijk is.
Men moet hierbij niet uit het oog ver
liezen dat dit slechts de minimum-steun
Nederlanders in de kampong: i meneer, maar we hoeven ons toch
Mientje wil best naar Nederland niet te haasten"?.
Advertentie
BRINTA is zo gemakkelijk.
IJ maakt t aan tafel snel klaar!
IIIIIImmM
Het wordt waarschijnlijk harde dobber
(Van onze correspondent in West-Duitsland)
De stad Hamburg staat geheel in het teken van de indrukwekkende partijdag
van de CDU, de Christelijk-democratlsche Unie, Adenauers grote politieke partij.
Deze partijdag werd gisteren op feestelijke wijze in de met vlaggen en bloemen
versierde Opera geopend. Dit congres wordt tot en met morgen-, woensdag
ochtend in een groot gebouw van het uitgestrekte tentoonstellingsterrein „Plan
ten und Blumen" gehouden. En ditmaal worden de gebeurtenissen en de rede
voeringen van de partijdag, de zevende sedert de CDU bestaat, door heel de
buitenwereld met nog veel grotere belangstelling gevolgd dan andere jaren het
geval Is geweest, omdat ons nog maar vier maanden van de algemene verkiezin
gen scheiden, die op de 15de september gehouden worden. Het zal van die
verkiezingen afhangen, in welke koers de binnen- en buitenlandse politiek van
de Westduitse Bondsrepubliek gedurende de eerstvolgende vier jaren zal varen.
Al of geen atoomwapens van
beslissende betekenis
Men is er in alle kringen in heel
het land van overtuigd, dat de CDU
deze keer een harde dobber zal
hebben om haar machtspositie na
acht jaar aan het bewind te zijn
iveest, te behouden. Zij zal vooral
'n heftige strijd tegen de socialisten
moeten voeren, wier partij zowel in
1949. bij de allereerste verkiezingen,
als bij de tweede in 1953, op één
na de sterkste partij bleek te zijn.
Ditmaal zal de kwestie van het al
of niet uitrusten van het Westduitse
bondsleger met atoomwapens een
buitengewoon belangrijke factor in
de verkiezingsstrijd worden. Een
groot percentage van de bevolking is
er immers tengevolge van politieke
en morele overwegingen sterk tegen,
dat de Westduitse strijdkrachten
van zulke gevaarlijke wapens wor
den voorzien. En dat is nu juist één
van de voornaamste leuzen van de
socialistische partij.
Bondskanselier Adenauer schijnt er
echter van overtuigd te zijn, dat zijn
partij ook deze keer weer de zegepalm
zal behalen. Hij heeft dit in de laatste
tijd herhaaldelijk in het openbaar
redevoeringen verklaard en daarbij op
de successen van zijn eigen politiek in
het buitenland gewezen. Hij heeft dit
thans wederom in zijn openingstoespraak
vanaf het toneel van de Hamburgse
Opera gezegd. Hij is echter niet het
enige partijhoofd, dat er vast op schijnt
te rekenen, dat zijn eigen partij de over
winning behaalt. Bijna tegelijkertijd
verklaarde Erich Ollenhauer, de hoofd
aanvoerder van de socialisten, op een
socialistische partijdag in Ludwigshafen,
dat hij er geen ogenblik aan twijfelt, dat
zijn partij het zal winnen. Zijn partij
deelde namelijk niet de verkeerde me
ning, dat men er de Russen door mid
del van krachtpatserij en dreigementen
toe kan dwingen, de Oostzone te ontrui
men.
is een dat de ,.Mawe"-amt)tenaren vol
gens zeer ruime normen extra-steun
mogen uitkeren om tegemoet te komen
aan de sterk verschillende maatschap
pelijke eisen in deze zeer gedifferen
tieerde groep.
Op dit stuk kan van een tekortschie
ten in het regeringsbeleid, dat tenslotte
met belastinggelden moet worden gefi
nancierd. dus bezwaarlijk sprake zijn.
Het meest omstreden punt in dit on
menselijk moeilijke vraagstuk is mis
schien de beslissing om in principe
alle Indische Nederlanders naar Ne
derland te doen komen. Dat geschiedt
door alle reiskosten voor te schieten en
in vele gevallen enige zachte overre-
dingsdwang toe te passen. In principe
alleIn de praktijk zijn er uitzon
deringen: bejaarden bijvoorbeeld die
geen familie in Nederland hebben, of de
eigenlijk Indonesische vrouw die na
tuurlijke kinderen van een betjah-be
stuurder heeft, maar uit een vroeger
huwelijk met een KNIL-soldaat nog
steeds een Nederlands paspoort bezit.
Toch nog een gelukkig
plaatsje
De ondernemendsten, de ontwik
kelden en vooral vele jongeren zijn
al in Nederland. De anderen zullen
in de nabije toekomst hun papieren
in orde gaan maken, in tegenstel
ling met een regeringsverklaring in
de Kamer heb ik niets vernomen
wat op tegenwerking der Indonesi
sche autoriteiten in deze gevallen
zou duiden, integendeel, zij zullen
worden voorgelicht over het leven
in Nederland en sommigen horen
daarbij voor het eerst van hun leven
wat stokenis. Dan komt de
sprong in de vreemde wereld, het
tragische moment van het vertrek
uit het land waar ondanks alle
moeilijkheden voor ieder, altijd wel
een gelukkig plaatsje onder de zon
was, maar wat hen allicht een
vreemde, kille, haast vijandelijke
toekomst moet gaan lijken. Met een
derde klas kaartje gaan zij aan
boord. Het probleem verplaatst zich
naar Nederland
Lof voor Adenauer
Bondskanselier Adenauer verklaarde in
Hamburg, dat zijn partij op het sterke
fundament van de „christelijke huma-
nitas" staat en de leus voor de verkie
zingscampagne uit drie woorden moet
bestaan: „vrede - vrijheid - gerechtig
heid". Zonder vrijheid èn gerechtigheid
zou men nooit tot een vrede kunnen
komen.
De overige sprekers zwaaiden Aden
auer veel lof toe. De voorzitter van de
fractie in de Bondsdag (Tweede Ka
mer) in Bonn, dr. Krone, en de voorzit
ter van de Bondsdag. Gerstenmaier,
wezen op Adenauers politieke inzichten
op zijn beleid. Gerstenmaier herinnerde
aan de woorden, die de vorige Ameri
kaanse ambassadeur Conant nog maar
kort geleden, vlak voor zijn terugkeer
naar de Ver. Staten, had gesproken. Hij
had in een rede tot Adenauer gezegd:
„Het is u gelukt de eer en het aanzien
van Duitsland in de wereld te herstel
len. Dat alleen reeds is een prestatie
van historische betekenis".
Wanden te gehorig.
Op de vooravond voor de officiële ope
ning heeft zich een merkwaardig in
cident voorgedaan. Het partijbestuur
vergaderde in een gebouw van het ge
noemde tentoonstellingsterrein, maar
Adenauer brak de zitting plotseling af,
omdat de wanden, naar hij zei. te dun
waren, zodat men buiten alles moest
kunnen horen. Op deze vergadering had
men overigens geconstateerd, dat in het
gedrukte programma van de partijdag
advertenties van de D.G.B. (Deutsche
Gewerkschaftsbund), het algemene vak
verbond. en van enkele vakorganisaties
waren opgenomen, wier leuzen helemaal
niet met die van de CDU. strookten!
Daarom gaf men onmiddellijk opdracht
de programma's uit de circulatie te ne
men. Toen de leden van het partijbe
stuur de voor ontbonden verklaarde ver
gadering tamelijk ontstemd verlieten,
waren buiten suppoosten al druk aan de
gang die gelaakte programma's in be
slag te nemen.
Na de oorlog ontstaan
De Christelijk Democratische Unie is
pas na de oorlog ontstaan. Het is geen
uitsluitend r.-k. partij, zoals het „Cen
trum" indertijd is geweest, want de
C.D.U. heeft ook een vrij sterke protes
tantse vleugel. Onder Hitier zijn protes
tanten en katholieken in hun taai ver
zet tegen het nazi-regime dichter bij
elkaar gekomen en het zijn hoofdzake
lijk gewezen politieke gevangenen van
het nazi-regime geweest, die wat met de
mislukte aanslag op het leven van Hitier
van 20 juni 1944 hadden uit te staan,
die de C.D.U. in Berlijn hebben opge
richt. De partij is overigens niet conser
vatief, zoals zo vaak wordt aangenomen,
maar men kan haar aan de andere kant
ook nog niet als liberaal bestempelen.
Men verwijt de partij vaak, dat zij een
één-man-partij is, d.w.z. dat Adenaver
oppermachtig schijnt te zijn, en dat het
er veel van weg heeft alsof de partij
met hem staat of valt. Het wel en wee,
het bloeien en het gedijen van de partij,
en eventuele tegenslagen, hingen gro
tendeels van het optreden van Konrad
Adenauer, van de door hem behaalde
successen in het binnen- en buitenland,
en van de beslissingen af, die hij nam.
En, last but not least, van zijn gezond
heidstoestand. De C.D.U. en Adenauer
lijken onafscheidelijk met elkaar ver
bonden te zijn.
Ongerustheid
Ongeveer twee jaar geleden heerste
niet alleen in de partij zelf, maar ook
daarbuiten, in politieke en economische
kringen, nogal heftige consternatie, toen
het heette, dat de lichamelijke en gees
telijke conditie van de bejaarde kanse
lier tamelijk veel te wensen overliet.
Men zat er werkelijk ernstig mee in,
want men had er nog geen flauw idee
van, wie zijn opvolger zou kunnen wor
den. Enkele namen. o.a. die van de mi
nister van Buitenlandse Zaken Von
Brentano, werden genoemd Men nam
aan, dat het haast onmogelijk zou zijn,
alles wat Adenauer had gepresteerd, op
de schouders van één enkele man over
te laden, en daarom werden verleden
jaar op de partijdag in Stuttgart vier
mannen aangewezen, die in het bestuur
als plaatsvervangers van Adenauer moes
ten fungeren. Een ervan is de 56-jarige
Carl Arnold, die gedurende een lange
reeks van jaren minister-president van
het aan ons land grenzende Westduitse
Bondsland Noordrijnland-Westfalen is
geweest, en die, sedert hij dat ambt niet
meer bekleedt, veel meer tijd heeft zich
aan de belangen van de partij te wijden.
De tweede is de 69-jarige Bondsminister
voor vraagstukken, die geheel Duitsland
betreffen, Jakob Kaiser, die zich in de
laatste tijd echter niet zo heel gezond
meer voelt en die daarom al te kennen
heeft gegeven, dat hij in een volgende
Bondsregering geen ministerszetel meer
ambieert. De derde is de pas 44 jaren tel
lende min.-pres. van de deelstaat Slees-
wijk-Holstein v. Hassel, die niet in Duits
land zelf. maar in Tanganjika, het vroe
gere Duits-Oost-Afrika, is geboren, en de
vierde is de 50-jarige dr. in de theologie
Eugen Gerstenmaier, sedert vier en een
half jaar voorzitter van de Westduitse
Bondsdag (Tweede Kamer). Arnold en
Kaiser zijn rooms-katholiek, Von Hassel
en Gerstenmaier beiden protestant. Niet
minder dan 481 gedelegeerden en ca.
1000 waarnemers uit politieke, kerkelijke,
diplomatieke en journalistieke kringen,
zijn voor de partijdag naar Hamburg
gekomen. Onder hen bevinden zich
negen Bondsministers. Kort voor het
einde van de bijeenkomst zal Bonds
kanselier Adenauer woensdagochtend,
doelend op de verkiezingen in septem
ber. over „de beslissing van het jaar"
spreken.
Schatkist verder achteruit
Staat weer meer in de schuld
Uit de weekstaat van de Ned. Bank
per 13 mei komen 2 punten sterk naar
voren. Allereerst de verdere achter
uitgang van de positie van de schat
kist; daarnaast de verbetering van de
saldi der banken. De Staat heeft
thans f41.1 miljoen (vorige week f22.6
miljoen) aan renteloos voorschot btf
de Ned. Bank opgenomen.
Vorige week hebben de deviezen geen
eisen aan hun kassen gesteld, terwijl er
f 51 miljoen bankbiljetten terugkeerden.
Door aflossing van f 10.7 miljoen voor
schotten is deze rekening gedaald tot
f32 miljoen: dit peil kan nagenoeg nor
maal worden genoemd.
Communistische sympathieën uit vroeger
tijd spelen „de man van Marilyn" parten
Belangrijke uitspraak van
Opperste Gerechtshof
(Van onze correspondent)
Toen de bekende toneelschrijver
Arthur Miller trouwde met Marilyn
Monroe, de vrouw die voor velen het
summum van aantrekkelijkheid schijnt
te zijn. wist hü dat hij voorlopig
althans vooral bekend zou zijn als
„de man van Marilyn". Het Opperste
Gerechtshof van Amerika moet nu bin
nenkort een uitspraak doen, waar deze
Miller nauw bij betrokken is. Ongeveer
vijftien jaar geleden heeft Miller be
langstelling gehad voor organisaties
waarin communisten actief waren. Mil
ler heeft dat nooit ontkend, maar toen
hem gevraagd werd anderen te noemen,
die hij in deze organisaties had gekend,
weigerde hij dat.
Miller was, evenals sommige andere
Amerikanen, van oordeel, dat hjj geen
vrienden of bekenden een slechte naam
mocht bezorgen, omdat zij, lang geleden
iets te maken hebben gehad met ge
noemde. ietwat links-politieke, organi
saties. Te minder, omdat deze mensen
sinds lang tot anders inzichten zijn ge
komen. Miller en anderen beroepen
zich op het eerste amendement van de
Amerikaanse Grondwet, waarin onder
andere de vrijheid van spreken en de
vrijheid van vergadering worden ge
garandeerd. Op grond van dat amende
ment menen zij. dat zij niet verplicht
zijn de namen te noemen van deelne
mers aan bepaalde vergaderingen enz.
Het Opperste Gerechtshof moet nu
uitmaken of dergelijke personen zich
inderdaad met recht op dat eerste
amendement kunnen beroepen. Zou het
Hof in dit amendement geen excuus
vinden voor hun zwijgen, dan kunnen
zij worden veroordeeld tot gevangenis
straf wegens „minachting van het Hof".
In Amerika trekt deze zaak nog niet de
aandacht van de grote massa, maar
mocht de uitspraak van het Hof ongun
stig uitvallen voor Arthur Miller, dan
kan men er verzekerd van zijn, dat het
geval toch vrij veel publiciteit zal krij
gen. Te meer daar Miller de man is van
Marilyn en tevens, omdat die buiten
landers, die gaarn kritiek hebben op
de Ver. Staten, juist dit geval zullen
uitbuiten om te wijzen op wat zij be
schouwen als een gebrek aan vrijheid in
Amerika.
