ZWITSAL
Hard werken en aardig verdienen,
maar wat zal de toekomst brengen?
Totale maansverduistering in de
avonduren van vandaag
Nederlanders in Indonesië (II)
De employé: Hoe is het nu
in Hollandof ben ik te oud?"
KINDERSHAMPOO
Kleurrijk schouwspel als weer
ons niet in de steek laat
96ste jaargang
Maandag 13 mei 1957
Derde blad no. 29134
Pasar Baroe, een van Djakarte?s
drukste winkelstraten: modemaga
zijn LibertyBata, de Snoeper, de
Bijenkorf Het lijkt zo Neder
lands, het is het zo weinig
Sterke overcapaciteit van de
Europese maalbedrijven
Tqdens de algemene vergadering van
de Vereniging van Duitse maalbedrijven
te Bad Godesberg, heeft de Nederlandse
voorzitter van de Int. Vereniging van
Meelfabrieken, de heer H. J. de Koster
uit Leiden gesproken over de overcapa
citeit van de Europese maalbedrijven.
De maalderij vraagt grote investerin
gen, doch kost verhoudingsgewijs weinig
aan bedrijfskosten. De afschrijvingen
daarentegen zijn. vooral indien het be
drijf enige uren per dag stil ligt, hoog,
aldus de heer Koster.
In deze bedrijfstak is de drang naar
continubedrijf groter dan in bedrijven,
waarin loon- en energiekosten grotere
rollen spelen. Bij lage prdduktieprijzen
zal de drang naar continubedrijf eerder
stijgen dan afnemen. In vele landen
bestaat een grote overcapaciteit in de
maalindustrie waardoor de molens
slechts 4 tot 5 dagen per week kunnen
draaien.
Het broodverbruik neemt niet toe in
verhouding tot de bevolkingsaanwas,
doch vermindert zelfs iets, zodat de
meelafzet nauwelijks op hetzelfde niveau
gehandhaafd kan worden.
De vraag is dan ook, hoe het vraagstuk
van de overcapaciteit in deze kapitaal
intensieve industrie moet worden opge
lost. In vrije concurrentie zou dit aan
zienlijke kapitaalsvernietiging beteke
nen. Op de lange duur zal het bestaan
van aanzienlijke overcapaciteit grote
nadelen voor bedrijfstak en nationale
economie betekenen, omdat te kleine
produktie prijsverhogend werkt. Een op
lossing langs organisatorische weg ligt
dus voor de hand.
Bij het voortschrijden naar een Euro
pese markt zullen de vraagstukken van
de maalindustrie steeds meer interna
tionaal moeten worden opgelost. In de
bedrijfstak zelve is de samenwerking
over de grenzen groeiende. In de
komende bijeenkomsten van de Inter
nationale Vereniging zullen vraagstuk-
Nog geen resultaten
der Ned.-Duitse besprekingen
(Van onze
redactie)
De leider van de Duitse delegatie
bü de Nederlands-Duitse besprekingen
in Den Haag, prof. dr. Erich Kauf-
mann, is naar Bonn teruggekeerd. De
delegatieleiders hebben de technische
uitwerking van de financiële proble
men aan hun deskundigen overgedra
gen.
De besprekingen tussen oud-minis
ter Bejjen en prof. Kaufmann hebben
in een informele en vriendelijke at
mosfeer plaats gevonden. De hoofd
schotel van de onderhandelingen werd
ditmaal gevormd door de kwestie van
de „Auslandbonds", de tijdens de oor
log uit ons land weggevoerde Duitse
effecten.
De delegatieleiders hebben het tijdstip,
waarop zij elkaar in Bonn of in Den
Haag, dat hangt van de omstandighe
den af zullen ontmoeten nog niet be
paald. Hoewel de besprekingen tot dus
ver niet onbevredigend zijn verlopen,
wijst men er van bevoegde zijde op, dat
er nog wel enige tijd overheen zal gaan,
voordat men van bepaalde resultaten
kan spreken.
In Nederland beseft men bovendien,
dat er in Duitsland ten aanzien van ver
schillende problemen nog sterke weer
standen heersen. Dit is, in het bijzonder,
het geval in de kwestie van de Eems en
de Dollart. Wanneer men van Neder
landse zijde de zaken zou forceren zou
den de Duitse weerstanden alleen maar
groter worden.
ken over concurrentie, transportprijzen
en gezondmaking worden behandeld.
De Duitse minister van Voedselvoor
ziening, Landbouw en Bosbouw, dr. H.
Lübke, heeft tijdens de bijeenkomst o.a.
gezegd, dat de Duitse maalcapaciteit van
10 miljoen ton ongeveer het dubbele is,
van wat men nodig heeft.
Opstanden in Neord-Vietnam
met geweld neergeslagen
Vandaag is de president van Zuid-
Vietnam, Djem, met confetti-regen
in New York verwelkomd, nadat hij in
Washington de gast was geweest van
zijn ambtgenoot Eisenhower. Djem zal
drie dagen in New York blijven. Alvo
rens uit Washington te vertrekken gaven
de beide presidenten een gemeenschap
pelijke verklaring uit, waarin zij te ken
nen gaven vastbesloten naar vreedzame
hereniging van Vietnam te zullen stre
ven. In de verklaring wordt voorts ge
zegd, dat de twee presidenten zieh be
wust zün van de sterke uitbreiding van
de Noordvietnamese strijdkrachten in
de afgelopen twee en een half jaar.
„Wijw eten, dat vrijheidslievende inwo
ners van Noord-Vietnam in verzet
tegen het communistisch bewind zijn
gekomen en dat deze opstandpogingen
met geweld zijn neergeslagen".
De verklaring wordt besloten met de
opmerking, dat president Djem er in
minder dan drie jaar in geslaagd is de
toestand van wanorde, die in Zuid-
Vietnam na jaren van oorlog heerste,
te veranderen in een situatie van voor
uitgang en stabiliteit.
Zodat in de ochtendschemering op
Kemajoran voor het vertrek van de da
gelijkse KLM-connie of wanneer de
Oranje de waarschuwing „wegbrengers
van boord" over de haven van Priok
doet loeien, men van de vrienden en
kennissen die verlofgangers gaan „af-
douwen" altijd wel weer hoort: „Dag
mensen. Veel plezier. Zien we jullie nog
terug?" Nu, met dat plezier schikt het
nog wel, al gaat er veel kostbare verlof
tijd verloren met dat „toch eens rond
kijken in Nederland. En het terugzien?
Aan weerszijden van het tropisch
silhouet tigt het heimwee van de
Nederlander in Indonesië besloten.
Hij verlangt naar Nederland en als
hij daar is, verlangt hij naar
Indonesië terug.
Zoals bekend omvat het kwantum dat
onder deze overeenkomst valt in to
taal 2000 vluchtelingen. Hiervan zijn er
reeds 700 naar Canada vertrokken, met
het s.s. „Zuiderkruis" op resp. 11 maart
en 8 april j.l. De „Johan van Olden-
barneveldt". die op 20 mei a.s. naar Ha
lifax vertrekt zal ongeveer 6 700 Hon
garen vervoeren. De laatste vluchtelin
gen zullen op 7 juni a.s, naar Canada
vertrekken. Daarmede zal dan het ex
tra kwantum dat tijdelijk in Nederland
verbleef vertrokken zijn.
Figuur 2.
In het bovenste deel van de tekening
is een klein gedeelte van het onderste
deel vergroot getekend.
Boven: de dampkring verstrooit de
blauwe stralen van de ondergaande zon.
Alleen de rode stralen gaan ongehin
derd door. Dientengevolge lijkt de on
dergaande zon rood. Stel U voor dat U
juist op de grens van het lichte dag- en
het donkere nachtgedeelte van de aarde
staat.
Onder: de rode zonnestralen worden
door de dampkring gebroken en aldus
binnengesmokkeld in het gebied waar
volgens figuur 1 geen zonnestraal zou
mogen doordringen. Deze afgebogen
rode zonnestralen verlenen de verduis
terde maan haar opmerkelijke rode
kleur.
Men Iaat zich niet onder druk zetten
(Van onze reisredacteur)
Djakarta. Terwijl ik in de gloeiend hete auto allang mijn boordje
had losgemaakt en de transpiratie de plooi uit mijn broekpijpen dreef,
bleven witte lange broek en wit overhemd, mèt das, van mijn metgezel
voldoen aan het decorum dat van de Nederlandse employé in Indo
nesië vereist wordt. Hij transpireerde alleen een beetje aan de slapen
en wiste dat in een gewoontegebaar met de rug van zijn hand af. Er
was trouwens al véél gewoonte geworden, hij was nu vijf jaar in
Indonesië, een flinke eenvoudige jongen, nog geen dertig, die vroeger
snel carrière zou hebben gemaakt. Hoe het nu was? „Hard werken,
een hoop verantwoordelijkheid, een hoop ged.Maar hét is wel te
harden. We vermaken ons wel zo'n beetje. En we verdienen niet zo
slecht".
Hij werd er warempel nog een beetje
geestdriftig over, „van moeilijkheden
overwinnen leer je wat", vergat in het
vuur van zijn betoog haast een ander
gewoontegebaar, de omzichtige boog om
een onverhoeds afzwaaiende betjah
„Nooit een betjah aanrijden, krijg je de
grootste ellende mee, ze springen je met
z'n allen op Je nek". Hy zei ook „Waar
krijg ik ergens anders een baan, waar
ik zo veel zelf mag beslissen en waar
niet een of andere baas de hele dag in
mijn nek staat te ademen?"
Toen keek hij tfen minuten stil voor
zich uit. Daarna: „Hoe is het nou in
Nederland? Zijn daar nu nog kansen?
En wanneer vinden ze je te oud? Weet
je, het is hier allemaal wel heel aardig,
maar hoe lèng nog? Dè,t is het onzekere.
Als ze over vijf of tien jaar de maat
schappij hier definitief de hals omdraaien,
dan ben ik te oud, dan komen ze ineens
allemaal. En dan zijn er ook nog de
kinderen. Als ik straks met verlof ga,
wil ik toch eens rondkijken in Neder
land naar wat anders. Alleen zal ik er
misschien niet meer kunnen wen
nen.
Het blijft vervelend
Ziedaar in een notedop de Neder
landse employé in Indonesië. Met hun
vrouwen en kinderen vormen zij een
groep van omstreeks 18.000 zielen. Zij
zitten er bij de olie, in de handel, de
cultures of de scheepvaart. Er zijn er
ook nog 2500 (families inbegrepen) in
dienst van de Republiek. Zij wonen en
werken in Djakarta, Soerabaja, Makas
sar, Medan, Padan of Palembang of op
de ondernemingen. In het laatste geval
hebben zij het niet zo gemakkelijk, er
zitten nog altijd planters in gebieden in
West-Java waar de Daroel Islam opper
machtig heerst en waar het Indone
sische leger voor geen geld ter wereld
durft te komen.
Niet dat daar groot lijfsgevaar bestaat
voor de eenzame administrateur en zijn
vrouw, die haar kinderen zo goed en
kwaad als dat gaat een beetje onderwijs
geeft, maar de „D.I." komt wel op ge
zette tijden eten, geld en kleren eisen.
Onder bedreiging met wapens natuurlijk.
Er wordt daar trouwens zo wat iedere
nacht geschoten. Men went eraan, maar
het blijft vervelend
De KLM-machines vèn Djakarta lyken
altijd voller dan die nè&r Djakarta, het
personeelsverloop baart de maatschap
pijen grote zorg, het eindeloos geharre
war met entry en re-entry visa doet daar
nog een schepje bij.
Liquidatie-mentaliteit
D&t was dus de onzekerheid waarvan
die doorsnee-employé sprak. „Hardwer
ken", zei hij verder. Nu, d&t gebeurt, de
lange lieve hete dag lang voortploeteren
over de onwaarschijnlijkste obstakels.
Over niet zo slecht verdienen had hij het
ook. Daar moet men zich geen overdre
ven voorstellingen van maken. In luxe
baden doet vrijwel niemand zich, de pas
uitgezondenen moeten zich uitgesproken
beknibbelen, want Indonesië is een duur
land geworden. Wonen is het grootste
probleem. Er zitten jonge employé's al
jaren in hotelkamers die zij met ande
ren moeten delen, geen onverdeeld ge
noegen in de hitte. En er zijn jonge
echtparen die in zij het dan aardig
ingerichte en nogal ruime garages wo
nen. De laatste tijd worden er door de
maatschappijen overigens wel huizen en
flatgebouwen neergezet. Uiterst comfor
tabel. Maar toch een teken aan de wand!
Er hangt in het buitenlandse bedrijfs
leven een zekere liquidatie-mentaliteit,
een fiks deel van de winst die niet ge
transfereerd mag worden, wordt niet
meer produktief belegd, maar in objec-
Bouwen op drijfzand?
Er zijn onder die Nederlandse em
ployé's de „ouden" en de „nieuwen". De
eersten hebben „tempo doeloe", de oude
tijd, nog meegemaakt. Hun aanpassing
aan de nieuwe is vaak van licht-iro-
nische zwijgzame aard. Al houden zij
natuurlijk wèl van het land. De onze
kerheid over de toekomst raakt hen ook
minder, zij dienen de tijd uit, die hen
scheidt van het pensioen en het huisje
in Loosdrecht waar zij in de trage hitte
van dromen. Het zal diè tyd nog wel
duren.
Voor de nieuwen ligt het net anders
om. Zij zyn na de oorlog gekomen,
met de beste bedoelingen en met veel
energie, zij hoefden zich niet om te
schakelen, accepteren nu de dagelijkse
moeilijkheden als haast vanzelfspre
kend.
Maar hun grote zorg betreft de toe
komst, hun pensioen is nog ver weg,
een heel werkzaam leven lang. En als
zij zien hoe de activiteit van de bui
tenlandse bedrijven steeds verder
wordt afgekneld, rijst bij hen de kwel
lende vraag of zij niet op drijfzand
bouwen.
Hongaren met „Grote Beer"
naar Canada
Het bij de Holland-Amerika Lijn in
beheer zijnde emigrantenschip „Grote
Beer" van de Nederlandse regering,
vertrekt morgen van de Wilhelmina-
kade te Rotterdam naar Quebec en
Montreal in Canada. Aan boord be
vinden zich ongeveer 400 Hongaarse
vluchtelingen die na een tijdelijk ver
blijf in ons land naar Canada emigre
ren.
ten die gemakkelijk van de hand ge
daan kunnen worden, èls
Het dure leven
De duurte van het leven beknot ook
de bescheiden vermaaksmogelijkheden.
Ik heb eens in een Nederlands week
blad over slemppartijen en bandeloos
heden gelezen. De auteur van dat stuk
moet wel zwaar door de muskieten
gebeten zijn. Ja, in de hitte brengt
een fles koud bier vaak soelaas en het
„splitje" één vinger whisky en een
plens soda valt er na acht uur
transpireren op kantoor ook mooi in.
Maar een biertje kost 8 roepiah als
men uitgaat en dus gaat men niet
veel uit. Waarheen trouwens? In Dja
karta ritselt het echt niet van de
nachtclubs.
Er is de Britse „Box Club", innemende
schoolfeestatmosfeer onder een portret
van Koningin Elizabeth, en de golfclub.
Voor de weekends de „Jachtclub" in
Priok waar het echt waait en men zich
een heel klein beetje op Kaag of West
einde kan wanen. En dan, iets plech
tiger, de „Djakarta Club". Vroeger was
dat de sociëteit „De Harmonie", die in
100 jaar nimmer haar poorten sloot. Nu
staat er bij de w.c. een bordje „gentle
men" en de bibliotheek heet „Library",
hetgeen iets internationaal-neutraler
klinkt. Op de buitenplaatsen rest slechts
de „soos", waar de tijd van rumoerige
feesten en grote rijsttafels voorbij is.
Wel wordt het kringetje aldoor kleiner,
steeds minder van dezelfde gezichten.
De gesprekken variëren nauwelijks: „Ja,
met Kees heb ik nog op school gezeten,
die KeesJe boft als je naar Padang
wordt overgeplaatst, lekker klimaat
Gaan jullie nü al met verlof?We
moeten opstappen, baboe heeft vrij
nou, nog een laatste biertje dan".
(Door dr. J. J. Raimond jr.)
Tijdens een totale maansverduistering, die vanavond te zien valt, zal
ons een kleurrijk schouwspel worden geboden. De gehele ons omrin
gende natuur doet er aan mee. Terwijl de verduistering aan de gang
is, heeft de gehele hemel een afwijkende kleur en zien we rondom de
weiden, de bomen en de huizen in verrassende kleurschakeringen.
Doch dit alles gaat teloor indien de hemel bewolkt is. Ons goede Ne
derland is helaas ook wolkenland, we kunnen niet anders dan dit
aanvaarden en hopen dat vanavond de hemel wolkenloos zal zijn.
Indien de natuur ons vergast op een wolkenloze of bijkans wolken
loze hemel, dan zal zij ons tevens een schier ideale maansverduistering
aanbieden. Ideaal, omdat zij zich nu eens niet diep in de nacht of in
de vroege ochtend afspeelt, maar in de loop van de avonduren, ideaal
ook, omdat het niet een koude winteravond maar een prettig frisse
lenteavond is.
maan dan gaat vertonen: de schaduw
van de aarde begint over de maan te
kruipen. Tegen drie en twintig uur is
de maan geheel in de schaduw van de
aarde. De grauwe kleur is gaandeweg
in diep rood overgegaan. Rood? Een
rode schaduw en niet een zwarte?
Verduisterde maan is rood!
Indien de aarde niet in een dampkring
was gehuld, zou de schaduw van de
aarde een scherp begrensde ronde vlek
zijn (zie figuur li-
Een gewone schaduw dus, zoals wij
die bij' zonneschijn en lamplicht overal
om ons heen kunnen opmerken.
Doch de aarde bezit een dampkring
en deze draagt de schuld dat de scha
duw van de aarde een wazige onscherpe
rand heeft en bovendien rood,is.
Aan de hand van figuur-2 'is dit ge
makkelijk duidelijk te maken. Laten
we eerst het bovenste deel vaüi de figuur
bezien, waar een gedeelte van het
aardoppervlak is getekend. De damp
kring is door een verzameling stipjes
voorgesteld. De zonnestralen komen van
rechts. Er zijn rode, oranje, gele, groe-
Figuur 1:
Indien de aarde geen dampkring be
zat, zou tijdens een maansverduistering
geen zonnestraal tot de maan doordrin
gen.
Denk de zon op grote afstand rechts
van de aarde. De maan zou tijdens de
verduistering volkomen onzichtbaar zijn.
Begin vroeg
Ik zal niet trachten Uw gewaarwor
dingen te beschrijven, ge moet zelf het
schouwspel ondergaan, bij voorkeur in
andere reactie ondervonden dan in Ne
derland zélf.
Dat de Nederlanders in Indonesië
zich nochtans niet onder druk la
ten zetten, hebben prof. Drost en de
zich journalist noemende Willem
L. Oltmans met hun onbezonnen, ja
uiterst kwalijk adres inzake -Nieuw-
Guinea ondervonden.
Dat er weinig regelmatig vriend
schappelijk contact met Indonesiërs
is, weinig belangstelling voor de In
donesische cultuur kan men betreu
ren, maar ook begrijpen. Dat echter
een van de Nederlandse professorale
initiatiefnemers van het Nieuw Gui-
nea-adres jegens mij de houding
van zijn landgenoten in Indonesië
als „massale hysterie" wilde ken
schetsen, doet ernstige twijfel rij
zen aan zijn waarnemingsvermogen
en menselijk inzicht.
In de hitte van de dag onder
moeilijke omstandigheden en met
een onzekere toekomst in het ver
schietdoet het overgrote deel van
de Nederlanders in Indonesië ge
staag en onopvallend zijn iverk.
Wat loïl men méér van hen ver
langen?
de stille natuur. En wilt ge het schouw
spel ook begrijpen, beperk U dan niet
tot de totale verduistering dochbe-
jgin uw waarnemingen om twintig uur!
Om twintig uur is de zonneschijf op
weg naar zijn plaats van ondergang. Het
zonnelicht komt bijna rakelings over het
aardoppervlak naar ons toe. Het bereikt
ons oog nadat het een lange weg door de
aardse dampkring heeft afgelegd. Daar
om ziet de zon rood.
Terwijl de zon ter kimme neigt, komt
pal er tegenover de maan te voorschijn.
Evenals de ondergaande zon wordt ook
de opkomende maan door de dampkring
rood gekleurd. Prent hun kleur in uw
geheugen, opdat ge die straks kunt ver
gelijken met de kleur die de maan
tijdens de verduistering zal vertonen.
Gedurende een tiental minuten zijn
zowel de zon als de maan boven de ge
zichtseinder. We hebben dan ruim
schoots de gelegenheid vast te stellen
dat de zon en de maan vrijwel recht
tegenover elkaar staan. Vergeet vooral
niet dat de aarde, waarop ge zelf staat
er ook bij behoort. De aarde staat tus
sen de zon en de maan in. Derhalve is
de verlichte helft van de maanbol in
zijn geheel zichtbaar; de maan is „vol"!
Toch staat de aarde om twintig uur nog
niet precies tussen de zon en de maan
in, want dan zou de verduistering reeds
aan de gang moeten zijn.
Neen, om 21.45 begint de aarde zich
werkelijk tussen de zon en de maan
te schuiven. Ge kunt het zien aan de
grauwe kleur die de linkerrand van de
ne, blauwe en violette zonnestralen. Wij
letten alleen op de rode en de blauwe
stralen; dit is voor ons doel voldoende.
Het lukt de blauwe stralen niet de lan
ge weg door de dampkring ongehinderd
af te leggen; de een na de ander onder
gaat het lot van de blauwe straal in de
tekening. De blauwe stralen worden
naar allerlei kanten geknikt, zij ver
spreiden zich in allerlei richtingen. Dit
is de oorzaak dat we overdag de hemel
blauw zien.
De rode lichtstralen zien wel kans de
reis door de dampkring zonder al te
veel ongelukken te volbrengen. Toch
hebben ook zij iets te verduren. Terwijl
zij de dampkring binnendringen en in
steeds dichtere luchtlagen terechtko
men, worden ze gebroken. In plaats van
rechtuit te gaan, volgen ze een kromme
weg. En dit is hetgeen het onderste deel
van figuur 2 verduidelijkt.
De rode zonnestralen die door de
aardse dampkring zijn afgebogen, de
een meer dan de ander, dringen door
in het gebied waar zonder toedoen van
de dampkring geen zonnestraal kan
binnenkomen.
Met andere woorden: er bevindt zich
links van de aarde niet een donker
schaduwgebied, maar een bundel ros
sige lichtstralen, die de maan tijdens
de verduistering een Bordeaux-rode
kleur verlenen.
De verduisterde volle maan verspreidt
op haar beurt niet het bleke licht dat
we van de volle maan gewend zijn,
maar zij zet de hemel en onze omgeving
in een violette of paarse gloed, die het
aanschouwen van een totale maansver
duistering tot een bijzondere gewaar
wording maakt.
Vooral géén politiek!
Eén ding raken die gesprekken nooit:
de politiek. Met een zo uiterste angst
valligheid mijden de Nederlanders de
interne politieke aangelegenheden van
hun gastland, dat zelfs sommige grotere
Nederlandse maatschappijen politiek
verbazend slecht geïnformeerd blijken.
Zelfs de politieke processen hebben bij
de Nederlandse gemeenschap in Indo
nesië een veel gematigder en ook geheel
