Het Oosters Genootschap herdacht
prof. dr. Chr. Snouck Hurgronje
Met expositievoordrachten en
aanbieding van bloemlezing
Leidse huisvrouwen luisterden
naar lezing over Nieuw-Guinea
Stijve nek j
Kloosterbalsem
Onze houding tegen over het
vreemde en vreemdelingen
Prof. dr. W. F. Donath overleden
95ste jaargang
Donderdag 21 februari 1957
Tweede blad no. 29068
In naar hem genoemde huis
Prof. Pedersen besprak
wetenschappelijke arbeid
(Ingez. Med.-Adv.)
Het Oosterse Genootschap in Nederland heeft gisteren het feit her
dacht, dat prof. dr. Chr. Snouck Hurgronje op 8 februari j.l. een eeuw
jeleden werd geboren. Deze honderdste geboortedag van de grote
Leidse Arabicus, grondlegger van de moderne Islam-wetenschap en
geestelijke vader van de pacificatie van Atjeh onder Van Heutz,
maakte onlangs een van de voornaamste punten uit van de Leidse dies
viering, thans werd aan zijn wetenschappelijke arbeid aandacht be
steed door het genootschap, dat mede door zijn arbeid tot stand ge
komen is.
Deze herdenking vond plaats in het naar Snouck Hurgronje ge
noemde huis aan het Rapenburg, waarin hij gedurende zijn Leidse tijd
woonachtig was en waarin thans enige wetenschappelijke instellingen
gevestigd zijn en bijeenkomsten op wetenschappelijk niveau worden
georganiseerd.
De herdenking omvatte een kleine expositie van orientalistisch
materiaal, door Snouck Hurgronje verzameld, en een voordracht door
de Deense orientalist prof. dr. J. Pedersen uit Kopenhaqen.
Bescheiden expositie
Des middags werd de expositie van
door Snouck Hurgronje verzameld ma
teriaal ingeleid door prof. dr. G. Pijper.
Deze wees er op, dat de expositie niet
tot doel had een volledig beeld te geven
van de arbeid van prof. Snouok Hur
gronje. doch slechts enkele etnografica
wilde tonen, waaronder vooral hand
schriften, uit de landen die het voor
naamste arbeidsveld van de geleerde
zijn geweest. Vooral waren dit Ara
bische. Javaanse. Soendanese en Atjehse
handschriften. Prof. Pijper releveerde
de grote invloed van Snouck Hurgronje
op de Nederlandse oriëntalistiek en de
belangrijke rol die hij gespeeld heeft bij
de vorming van oriëntalisten. Veel van
de door hem verzamelde handschriften
zijn de grondslag geworden van studies
en dissertaties oP orientalistisch gebied.
Bloemlezing uit werk
Des avonds werd de bijeenkomst in
het Snouck Hungronjehuis geopend door
de voorzitter van het Oosters Genoot
schap in Nederland prof. dr. A. de
Buck, waarna prof. dr. J. Schacht, Leids
hoogleraar in het Arabisch, het eerste
exemplaar aan het bestuur van het Ge
nootschap aanbood van een door hem
en de Franse orientalist G. H. Bousquet
samengestelde bloemlezing in het Frans
en het Engels uit de werken van Snouük
Hurgronje.
Nieuwe benadering
Eigen ervaring
Maar Snouck Hurgronje wilde meer.
Hij wilde het gewone leven in de Isla-
mietische wereld leren kennen, en in
1885 vertoefde hij zeven maanden in
Mekka, het brandpunt van de Moham
medaanse wereld, na een verblijf van 5
maanden in Djeddah Zijn grote werk.
waarin hij de geschiedenis en het maat
schappelijk leven van Mekka beschrijft,
heeft een unieke waarde, omdat hij een
van de zeer weinige niet-Mohammeda-
nen is geweest en onder hen de enige
wetenschaps-beoefenaar. die deze verbo
den stad bezochten. Snouck Hurgronje
leerde hier het leven kennen van men
sen uit de meeste Mohammedaanse lan
den. waaronder ook Indonesiërs.
Nieuw terrein
In 1885 ging hij naar Indië. naar la
ter bleek voor niet minder dan zeven
tien jaar. Hij kende de belangrijkste
talen van het eilandenrijk en heeft op
dat gebied veel gepubliceerd. Het be
langrijkste echter waren zijn boeken en
artikelen over de mensen zelf en hun
gemeenschapsleven, in het bijzonder de
werken „De Atjehers" en ..Het Gajo-
land
Ondanks de vijandigheid van de oor
logszuchtige Atjehers kon hij met hen
in contact komen en daarbij alle facet
ten van hun gemeenschap bestuderen en
beschrijven. Hoewel zij vurige Moslims
waren, leefden zij naar een eigen ge
woonte-recht (de adat), dat afweek van
de fiqh maar niettemin erkend werd.
Hier vond Snouck Hurgronje zodoen
de een nieuw studieveld voor zijn Is-
lamonderzoek en als adviseur voor in
heemse zaken van het gouvernement
kreeg hij gelegenheid de denkbeelden
van zijn jeugd vorm te geven
Groot gezag
Als hoogleraar in Leiden sinds 1906
zette hij zijn nimmer onderbroken studie
van de Islam voort evenals zijn publi-
katies op dit gebied. Geboeid volgde hij
voortdurend de ontwikkelingen in de Is
lamitische wereld, waarover hij regel
matig commentaren schreef.
Zijng ezag in de wetenschappelijke
wereld was groot en hij werd een cen
trale figuur en vraagbaak voor de Is-
lamonderzoekers, met velen van wie
hij een levendige correspondentie
voerde.
Snouck Hurgronje kon er op bogen
zijn levensdoel te hebben bereikt dat
hij zich had gesteld. Bovendien zal
zijn omvangrijke arbeid nog in verre i
toekomst rijke vruchten afwerpen.
Het westelijk deel van het op een na
grootste eiland op aarde, Nederlands
Nieuw-Guinea, staat nog steeds in het
middelpunt van de wereldbelangstelling.
In de tweede wereldoorlog kwam o.m.
de militaire betekenis van Nieuw-
Guinea aan het licht. Japan immers be
zette het eiland vrijwel geheel. Na de
capitulatie van Nippon wenste de bevol
king niet te worden opgenomen in de
(Ingez. Med.-Adv.)
Wrijven met de verwarmende,
lenigmakende Klooster balsem
heeft een weldadige werking
wrijft de pijn weg J
Prof. dr. Pedersen
(Foto L.D./Van Vliet)
het begrip van de Koran en de soenna
en bindend voor de latere generaties,
ook al heeft slechts een gedeelte van
het complex van denkbeelden praktische
betekenis. Doordat de overeenstemming
niet volledig was hebben zich vier er-
kende scholen ontwikkeld, en de fiqh
werd het dominerende element in de'
hechte samenhang van de Islam
Prof. dr. J. Pedersen uit Kopenhagen
hield een uitvoerige voordracht over
het wetenschappelijke werk van Snouck
Hurgronje.
Snouck Hurgronje behoorde tot de
indrukwekkende reeks grote Neder
landse oriëntalisten, die sinds de ze
ventiende eeuw een fundamentele
bijdrage leverden tot de westerse stu
die van de Islam, aldus prof. Peder
sen. Waar echter de vroegere 'oriën
talisten de Islam bestudeerden tot
verdediging van het Christendom of
zoals in de negentiende eeuw uit his
torische oogmerken, stelde Snouck
Hurgronje zich ten doel het wezen
van de Islam te doorgronden en dit
begrip dienstbaar te maken aan het
verbeteren van de verhouding tussen
zijn land en de Indonesische Moham
medanen, waarvoor Nederland de ver
antwoordelijkheid droeg.
Reeds zijn eerste publikatie, de dis
sertatie ..Het Mekkaansche Feest",
waarop hij in 1880 op 23-jarige leeftijd
promoveerde, werd een van de klassieke
werken op dit terrein. Het tekende de
pelgrimstooht naar Mekka als een oor
spronkelijk heidens Arabisch cultisch
feest, later door Mohammed in dien zin
tot een Islamitische plechtigheid ge
transformeerd. dat hij Abraham maakte
tot de grondlegger van het Mekkaanse
heiligdom. De bedevaart werd aldus
verbonden zowel met de oude Arabische
overleveringen als met de reeds be
staande. geopenbaarde godsdiensten, de
Joodse en de Christelijke, terwijl tevens
hiermede de Islam tot een zelfstandige
relegie werd.
Dit alles werd aangetoond door een
methodisch onderzoek van de „hadibh"
de Islamitische traditie waarvan Snouok
Hurgronje de oorsprong in latere his
torische instellingen en omstandig
heden terug vond. Op soortgelijke wijze
toonde hij in artikelen in 1880 en 1884
de ontwikkeling aan van de gedachte
van de Mahdi, de ideale heerser, die on
der leiding van Allah de ware Islami
tische heerschappij zou herstellen en
aan het einde der dagen de wereld zou
regeren.
Mohammedaans recht
Na deze historische werken, die van
bijzonder belang waren voor het begrip
van de Islam in verleden en heden,
volgden in het begin van de tachtiger
jaren zijn fundamentele publikaties
over Mohammedaans recht. Snouck
Hurgronje toonde hierin aan. dat dit
recht, fiqh genaamd, wezenlijke ver
schillen vertoont met de Europese
rechtsopvattingen. Het is een systeem
dat de verhoudingen regelt zowel tussen
de mensen onderling als tussen de men
sen en God. en voorschriften geeft voor
al het menselijke handelen, van cul
tische plicht tot de simpelste daad van
bet dagelijks leven. De bron van dit
rechts is de wil van Allah, zoals die ge
openbaard is in de Koran en in de
soenna". het gewoontepatroon gevormd
op grond van de tradities omtrent de
uitlatingen en handelingen van de pro
feet. de hadith.
Vier erkende schelen
Doordat deze tradities eerst later uit
gewerkt werden in de botsing tussen de
verschillende soholen en groeperingen,
•noest hieruit een selectie gevormd wor
den die tot stand kwam door compromis
en leidde tot een overeenkomst of ..con-
w?aXérdmen^etgfêm ITs. snS Een maand vroeger dan gewoon
Hurgronje wees met nadruk op het lijk start dit jaar de kleurenweelde
principe van deze consensus (idjma) \van pp Rn]\pn^trppU mrt dp hlnei
als het leidinggevend denkbeeld van de .7 nouensireeh met ae Oloei
klam, aangezien het bepalend Is voorlVflrt ne krokusvelden. Het is nog
Over barbaren, kannibalen en kaaskoppen
Republik Indonesia Serikat en boven
dien verzette Australië zich er tegen
Over dit overzeese gebiedsdeel, dat een
oppervlakte beslaat van 388.000 km2 en
naar schatting 200.000 inwoners telt,
sprak gistermiddag voor de leden van
de afdeling Leiden van de Ned. Vereni
ging van Huisvrouwen in een der bo
venzalen van „Het Gulden Vlies" mevr.
C. C. Klaij-Lancée.
Zij werd met enkele woorden ingeleid
door mevrouw Van Dissel, een lid van
de afdeling Leiden, die geruime tijd op
Nieuw-Guinea heeft gewoond. Mevrouw
Klaij begon haar causerie met te vertel
len van Biak. welk knooppunt van
luchtlijnen behoort tot de groep eilan
den. die ten noorden van het vasteland
van Nieuw-Guinea is gelegen. Aan de
hand van lichtbeelden gaf mevrouw
Klaij voorts een uiteenzetting over ze
den en gewoonten van de Papoea's. In
Hollandia en Biak. waar het contact met
de Westerse wereld het grootst is, ont
staan spanningen in het leven van de
jonge Papoea, die zich in de loop van
enkele jaren losmaakt uit het bestaan
van zijn ouders en stamgenoten, die
zich soms nog in het stenen tijdperk
bevinden. Hij echter tracht zich aan te
passen aan de wereld van techniek, wel
ke hij om zich heen ontwaart,
In Manokwari. minder opgenomen in
het verkeer op de wereldroutes, groepe
ren de spanningen zich om de „kolonis
ten". de Indo-Europese landbouwers, die
kort na de laatste wereldoorlog uitweken
uit Indonesië om te trachten een nieuw
bestaan op te bouwen in een nieuw
stamland vooral terwille van hun kin
deren. die Nederlanders moeten blijven.
Aan Nederland de taak om orde en wel
vaart te scheppen uit deze chaos van
problemen, aldus mevr. Klaij. Een en
ander kost veel tijd, want naar een
woord van de tegenwoordige gouverneur
van Nieuw-Guinea, dr. v. Baal. „Nieuw-
Guinea is een land. waar men slechts
vordert met vallen en opstaan".
Wat de recente gebeurtenissen rond
om de Wisselmeren betreft was mevrouw
Klaij van oordeel, dat dit niet anders is
geweest dan een strijd tussen de conser
vatieve en de meer vooruitstrevende Pa
poea-stammen.
Zij tot slot nog vermeld, dat op deze
leerzame middag ook aandacht werd ge
schonken aan de fauna van Nieuw-Gui
nea. dat vrij arm aan grote zoogdieren
is, doch rijk aan buideldieren en vogels.
De voordracht van mevrouw Klaij werd
gegeven in samenwerking met het Kon.
Instituut voor de Tropen.
In de lezingen-reeks van het Rijks
museum van Volkenkunde hield gister-
avtnd de heer H. H. Frese. van de
1 educatieve afdeling, een inleiding over
«Barbaren, kannibalen en kaaskop
pen".
Deze werkmethode en opvattingen,
door Snouck Hurgronje uitgewerkt en
naar voren gebracht, vinden wij te
zelfdertijd ook bij Goldziher in Boe- Hij toonde aan, hoe leder van deze
dapest; deze twee geleerden legden begrippen is ontstaan in een bepaald
daarmede tezamen de grondslag voorI tijdperk; zij weerspiegelen het denken
de moderne Islamwetenschap. van de Europeanen over „de buitenwe-
niet te voorzien, of ook de andere
bloemen, de narcissen, hyacinten en
tulpen zich dit jaar niets van de
kalender aantrekken.
reld". Zo beschouwden de oude Grieken
de vreemdelingen als „barbaroi" of sta
melaars. In de 17de eeuw vonden de
Europese ontdekkingsreizigers mensen,
die zij „wilden" noemden, want men
meende dat deze mensen nog leefden als
beesten en elkaar opaten. Het is intus
sen gebleken, dat dit sterk overdreven
is; het is moeilijk „kannibalen" te vin
den, die aan mensenvlees de voorkeur
geven boven ander vlees.
Zo passeerden nog vele andere woor
den de revue, immers, ook over be
paalde rassen en volken hebben wy ons
oordeel klaar, vaak ten onrechte: de
nikker, de rare chinees, zij zijn ons be
kend uit radioprogramma's, tekengrap-
jes en boeken. Met deze voorstellingen
in het hoofd bezoekt men het museum.
Van zyn Europese buren, dichter bij
huis, heeft de Nederlander eveneens een
bepaalde voorstelling: als men spreekt
over dé Fransman, de Duitser, is het
oordeel lang niet altijd gunstig!
Al deze voorstellingen, die stereotiepen
worden genoemd, heoben dit gemeen dat
zij meestal bezijden de waarheid zyn.
Dat blykt duidelijk als wij horen wat
men in het buitenland over ons denkt,
waar men ons „kaaskoppen" noemt.
Inleider betoogde, dat dergelijke ste
reotiepe voorstellingen een goede ver
standhouding tussen de volken in de weg
kunnen staan. Zy vormen met name een
struikelblok bij het tot stand komen van
een verenigd Europa. Ideeën, die uitgaan
van de minderwaardigheid van anderen,
zijn bovendien niet te rijmen met de
erkenning van de gelijkwaardigheid der
rassen en volken binnen de Verenigde
Naties
Door betere voorlichting over an
dere volken, door reizen en interna-
Sinds 1949 biochemicus bij
Praeventieve Geneeskunde
Op 67-jarige leeftyd is in zijn wo
ning te Den Dolder overleden prof. dr.
W. F. Donath, oud-hoogleraar aan de
Medische Hogeschool te Batavia en
sinds 1949 bio-chemisch medewerker
van het te Leiden gevestigde Instituut
voor Praeventieve Geneeskunde.
Willem Frederik Donath werd op 25
juni 1889 geboren te Wormerveer. Hij
studeerde biologische wetenschappen in
Utrecht, Wageningen en Zürich en trad
in 1921 als natuur-wetenschappelijk
technisch ambtenaar in dienst bij Volks
gezondheid te Batavia. Van 1922 tot
1927 was hij hoofd van het Analitisch
Laboratorium van het departement van
landbouw te Buitenzorg, in 1930 werd
hij hoofd van de afdeling nijverheid van
dit departement en tevens buitengewoon
hoogleraar in de geneeskunde aan de
Medische Hogeschool te Batavia.
Hij verwierf grote bekendheid door in
1926 te Batavia in samenwerking met
prof. dr. B. C. P. Jansen het Bi-vitamine
in kristalijne vorm te isoleren
Voorrongsweg door Leiden
verdwijnt 1 maart
Naar wy vernemen ligt het in de
bedoeling om de voorrangsweg in Lei
den over het tracé Hoge Rijndyk, Le
vendaal. Kprevaarstraat, Breestraat,
Noordeinde*n een gedeelte van de
Haagweg. met ingang van vrydag 1
maart op te heffen.
Mr. Dr. W. HUGENHOLTZ TREEDT
AF ALS VOORZITTER
DIERENBESCHERMING.
In verband met drukke werkzaamheden
tionale uitwisseling, door opvoeding zal mr. dr. W. Hugenholtz in de op 7
en onderwijs in een nieuwe geest
hier ligt ook een taak voor de volken
kundige musea kunnen deze voor
stellingen worden verruimd. Dit moet
gebeuren willen wjj met ons
denken over anderen by de tijd zijn",
zo besloot de heer Frese zijn door
lichtbeelden en geluidsband geïllus
treerde lezing.
BINDINGSAVOND VAN DE B B.
Ter compensatie van alle avonden,
die een B B.-er doorbrengt buiten zijn
huiselijke kring, organiseerde men gis-
teravon^Koor een groot aantal B.B -ers
en hun echtgenoten een jaarlijkse bin
dingsavond in het Wijkgebouw Leven
daal.
De commandant van de O.R.D., de
heer C. v. d. Kraan, heette allen wel
kom en wees op de belangrijke taak,
die de B.B. te vervullen heeft. Iedereen
moet zich inspannen om steeds paraat
te zijn maar. zoals de commandant zei.
één ding moeten wij voor ogen houden i
n.l. dat we moeten blijven hopen dat
ons werk nooit in praktijk gebracht
moet worden. Hij sprak er zijn vreugde
over uit dat de oefeningen steeds met
veel animo uitgevoerd werden, en hoopte
dat men door zou gaan met de leden
werfactie.
Hierna bracht het mannenkwartet
„Sempre Avanti" o.l.v. H. v. d. Broek,
een zestal liederen ten gehore.
Na de pauze trad de toneelgroep
„Sempre Avanti" met het blijspel „Oome
Koos liegt nooit" voor het voetlicht. De
heer S. W. Hagedoorn, Hoofd Bescher
ming Bevolking sprak een kort slot
woord en dankte allen, die medegehol-
pen hadden tot het welslagen van deze
avond.
maart te houden jaarvergadering van de
afdeling Leiden van de Ned. Vereniging
tot Bescherming van Dieren aftreden als
voorzitter van deze afdeling Mr. dr.
Hugenholtz, die, zoals bekend, ook zal
aftreden als voorzitter van de Wereld
federatie, blijft evenwel voorzitter van de
Landelijke Vereniging voor Dierenbe
scherming.
OOK HERVORMDE ZONDAGAVOND
DIENSTEN IN ASSERSTRAAT.
Nu er zo grote belangstelling blykt te
bestaan voor de hervormde zondagoch-
tenkerkdiensten in de bijzondere Mulo-
school in de Asserstraat (Burgemeesters
en Professorenwijk) zal met ingang van
a.s. zondag ook een proef worden ge
nomen met een avonddienst in dit ge
bouw. Ds. D. J. Vossers zal in deze
dienst, welke om zeven uur aanvangt,
voorgaan.
I Na in 1938 te zyn gerepatrieerd werd
hij het jaar daarna medewerker van het
Instituut voor Moderne Veevoeding te
j Schothorst.
I In 1949 werd prof. Donath als bio-
chemicus medewerker van het Insti
tuut voor Praeventieve Geneeskunde te
Leiden, waar hy zich voornamelijk
met vitamine-onderzoek bezig hield.
In de loop der jaren heeft prof. Do
nath vele publikaties verzorgd in Neder
landse, Indonesische en buitenlandse
tijdschriften, voornamelijk op het ge
bied van de voedingsleer.
Kerkelijk Leven
NED. HERV. KERK.
Beroepen te Boven-Hardlnxveld J. H.
Cirkel te Woudenberg. Te Kerkdrlel J. A.
Poelman, vicaris te Wassenaar. Te Wes-
terhaar (O.) (toez H. van Dijk vicaris
te Brulnlsse Te Barendrecht J. C. Stel
wagen te Hillegersberg
GEREF. KERKEN.
Tweetal te Dokkum J Banga te Vleu
ten-de Meem en G. Oppedijk te Appel
scha (Fr.).
Beroepen te Oude-Pekela H. Hortensius
te Engwierum (Fr.). Te Bruinisse C A.
Wlelemaker, kand. te Sllvolde.
GEREF. GEMEENTEN IN NEDERLAND.
Bedankt voor Nleuwerkerk a. d. Ussel
H. Ligtenberg te Rotterdam-West.
PROMOTIE LEIDSE UNIVERSITEIT.
Gepromoveerd tot doctor in de rechts
geleerdheid op proefschrift getiteld
Post-war international civil aviation
policy and the law of the air", de heer
H. A. Wassenbergh. geboren te Hattem
en thans wonende te Scheveningen.
E.H.B.O. BEDRIJFSWEDSTRIJDEN
Zaterdag organiseert de E.H.B.O.-
Raad, waarbij aangesloten alle E.H.B.O.
verenigingen uit Leiden en Oegstgeest.
E.H.B.O. bedrijfswedstrijden voor ploe
gen uit Leiden en omgeving.
Waar deze wedstrijden reeds voor de
vierde maal in successie worden gehou
den en het bestuur ook nu reeds vele
Inschrijvingen ontving, zal de rivaliteit
ook nu zeer groot zijn.
De wedstrijden worden gehouden ln
de Don Boscoschool aan de Boerhaave-
laan en vangen aan om half vier.
Bij beschikking van de minister
van O., K. en W. is onze stadgenoot de
heer J. Marks, benoemd tot lid van' de
examencommissie voor het diploma
scheepwerktuigkundige aan boord van
zeeschepen.
De heer E. J. Tjerkstra alhier werd
benoemd tot lid van een dergelijke com
missie voor het diploma stuurman aan
boord van zeeschepen en mevrouw M.
Verhoef-De Vlieger en de heer N D.
Verhoef eveneens alhier tot plaatsver
vangende leden van laatstgenoemde
commissie.
De heer Verhoef werd bovendien be
noemd tot plaatsvervangend lid van de
commissie voor het diploma stuurman
aan boord van zeevissersvaartuigen.
Hedenochtend is de heer H. v. d.
Velden, wonende in de Magdalena
Moonstraat. in het Stadhuis van één
der trappen gevallen. Vermoedelijk heeft
de heer v. d. V. hierbij zijn linker enkel
gebroken.
Geen salarisverhoging voor
Britse (tand) artsen
(Van onze Londense correspondent).
Er dreigt een crisis in de Engelse na
tionale gezondheidsdienst, omdat de re
gering de eis van dokters en tandart
sen om hun inkomen met 24 procent te
verhogen, waarmee een bedrag van 200
miljoen gulden zou zijn gemoeid, heeft
verworpen. In plaats daarvan stelt de
regering voor een staatscommissie in
zake de gezondheidsdienst te benoemen,
welke o.a. de positie van de medici na
moet gaan. Hiertegen volgde onmiddel
lijk een krachtig protest van de Engel
se maatschappij voor de geneeskunst,
omdat deze meent dat de zaken daar
mee op de lange baan worden geseho
ven. Het is niet uitgesloten, dat velen
van de 40.000 Britse artsen in de ko
mende weken de gezondheidsdienst de
rug zullen toekeren, hoewel zij hun pa
tiënten natuurlijk niet in de steek zul
len laten.
