Kort dagboek uit de schuilkelders van Hongarije's dappere hoofdstad hö *fl6 c,ank zi' ASPRO ASPRO'. Afschuwelijke stank van lijken en verbrand hout Zon kon in binnenstad niet doordringen door dichte ivolken van stof en rook Opgekropte liaat tegen tal van volksverraders Engeland eist vergoeding voor beschadigingen in Suezkanaal 95ste Jaargang Donderdag 15 november 1956 Vierde blad no. 28987 Dertien dagen in strijdend Boedapest (Van onze Weense correspondent, prof. dr. N. Greitemann) Dinsdag, 30 oktober. Overal ligt glas op de straten van Boedapest, de mensen staren voor zich uit zonder een glans in hun ogen. Wanneer zij bemerken, dat wij buitenlanders zijn, bestormen zij ons met vragen over de hulp uit het Westen! Ik bezoek een gezin in de Rakoczi-straat. De kamers aan de voorkant zijn volko men onbewoonbaar. Alle ruiten zijn stuk, de gordijnen aan flarden, spiegels en schilderijen aan splinters. Een heel gezin van acht personen woont nu in een smalle achterkamer, twee kinderen slapen in de keuken, en een meisje van 18 in de badkamer. Plotseling horen wij schieten, in paniek vliegen de vrouwen en kinderen de trappen af en rennen naar de kelder, waar zij de vorige week dagen en nachten hebben doorgebracht. Zij zijn totaal overstuur. Onze zenuwen zijn sterker, wij blijven boven en gaan de trap af, wanneer het schieten op houdt. Een paar verzetsstrijders hebben jacht gemaakt op een lid van de gehate geheime staatspolitie, de man wordt neergeschoten en met ontbloot bovenlichaam aan een boom opgehangen, met het hoofd naar omlaag. Wanneer snellen de V.N. ons te hulp?" Hier ontlaadde zich de jaren lang opgekropte haat tegen de volksverraders en het ergste gebeurde op het plein, links van het parlement, waar men onder het plaveisel klopsignalen hoorde. Leden van de A.V.H. zaten hier in een bunker opgesloten en konden niet ontvluchten, omdat de deur klem zat. Men trachtte het puin voor de deur weg te graven, maar honderden omstanders brulden: „zet er de waterkraan op" of „gooi er benzine in en steek ze allemaal in brand". Er wordt nog de hele nacht fel gevochten en geschoten in de omgeving van de Kilian-kazeme, vanwaar de commandant, overste Maleter, wapens geleverd heeft aan de verzetsstrijders. (In het tweede korte kabinet-Nagy is Maleter minister van Defensie geweest en hij schijnt nu gevlucht te zijn). de burgerbevolkingFabrieken en grote bedrijven blijven zonder stroom. Er wordt nergens geplun derd. Op de tanks hebben de solda ten met krijt het oude Hongaarse wapen getekend en in een oogwenk ziet men dit embleem op vrijwel alle huisdeuren en achter de ramen. De Hongaren voelen zich door de Tsjechen en Roemenen verraden, omdat de zenders Praag en Boekarest volsla gen leugens over de opstand publiceren. Men is vol vertrouwen en wil ook een einde maken aan de willekeurige wraak neming. De verraders van de A.V.H. moeten weer normaal voor de rechtbank verschijnen om veroordeeld en gestraft te worden. Men is niet meer in Rusland maar in een cultuurstaat! Boedapest is intussen langs de luchtweg van de bui tenwereld afgesneden, omdat Russische tanks zich rondom de twee vliegvelden bij Boedapest hebben opgesteld, terwiil de gebouwen zelf door de verzetsstrij ders zijn bezet. Nagy heeft het volle vertrouwen van alle bevolkingsgroepen. Hij protesteert herhaaldelijk tegen het binnenrukken van nieuwe Russische troepen, maar de Sovjet-Unie antwoordt niet. Zijn toespraak tot het volk vanaf het bordes van het parlement is ver ward. Men voelt, dat zijn omgeving hem steeds meer in een zuiver democratisch- parlementaire richting dringt. Ik heb de indruk, dat hij door de nationale beweging is overrompeld en wordt mee gesleept en daarom, tegen zijn oorspron kelijke bedoelingen in. het verdrag van Warschau opzegt. Men hoort geruchten, dat de Russische troepen zijn blijven staan en dat zij weer op weg naar Boe dapest zijn. Verscheidene buitenlanders nemen de wijk naar Oostenrijk. Ontroerende dank voor verleende hulp Woensdag 31 oktober Er wordt nog steeds gestaakt en men ziet nog weinig mensen op straat. Voor de bakkerswin kels staan lange rijen om brood te kopen, alleen de eersten hebben geluk. Kleine jongens delen kranten uit ondei de titel „Igazsak" (Waarheid). Het is een blad van de revolutionaire jeugd en verklaart, dat de studenten en jonge arbeiders de strijd blijven voortzetten, totdat de laatste soldaat het land heeft verlaten. „Wij zullen dapper vechten, of zo nodig, sterven". En de meesten van hen zijn inderdaad voor het vaderland gevallen. 's Middags daveren Russische tanks met een snelheid van 40 km per uur langs de Donau. De bevolking kijkt ze ha. Uit alle vlaggen is de Russische stei weggeknipt, daarnaast hangt uit de meeste huizen een rouwvaan. Alle men sen. die wij spreken, vragen telkens: ..Waar blijven de V.N. en waarom komt Hammerskjöld niet naar Boedapest?" Men is teleurgesteld en verbitterd over het optreden van Frankrijk en Engeland inzake Suez. De jeugd hoopt nog altijd op mili taire interventie uit het Westen en beroept zich daarvoor op de belof ten van „Radio Vrij Europa". Ter wijl wij Nederlanders, en ook de Oostenrijkers, door de bevolking worden begroet, en zelfs gekust, voor de verleende hulp in de vorm van levensmiddelen en medicamenten, schamen wij ons over de houding van het Westen. Russeny gaat naar huis Donderdag 1 november De mensen lunnen niet zoals andere jaren naar de terkhoven gaan om bloemen neer te leggen op de graven van hun dierbaren, sant er gaan nog steeds geen trams of lUtobussen. De zon schijnt, maar in de linnenstad kan zij niet doordringen, zo «licht zijn de wolken van stof en rook. )p muren en stukgeschoten tramrij tui en staat met krijt geschreven: „Ruskik. nenjetek hazza" (Russen, gaat naar ais). Recht tegenover de Franciscus kerk Ie ik een kleine grafheuvel onder ergen bloemen bedolven. Het is iet graf van een veertienjarige engen. Een paar straten verder heeft 'en twee zusjes van 15 en 16 jaar op en binnenplaats begraven. Ze hadden e studenten bij het verzet geholpen en wamen hierbij om het leven. Het is de ooravond van Allerzielen, achter de amen hebben de meeste mensen kaars- b aangestoken. Vrjjdag 2 november Gelukkig ihijnt de zon weer. Een paar oude lensen voeren de duiven op het Mar ris-plein en kinderen spelen op een apotgeschoten trap. De inwoners heb- het gevoel, dat de revolutie het pleit eeft gewonnen. Dertig zware Russische ®ks staan in een rij voor het parie ent en ratelen weg. Op het Vrijheids min heeft men 'n Russisch monument 'der handen genomen. De Sovj etnis che ster is verdwenen alsmede het Pbleen van sikkel en hamer. Een Hon- larse vriend geeft toe, dat zijn land roten daarmee de Russen provoceren. °e Oostenrijkers zijn volgens hem veel handiger diplomaten geweest in •m verhouding tot de Russen. ,Er is een nieuw blad onder de titel "tbad Szo" (het Vrije Woord) ver men in plaats van het vroegere com- 'itische orgaan. Het blad eist het [trekken van de Russische troepen vrije verkiezingen. Op de straten "telt het van de mensen en hele sa's vullen de markthallen, die ech- spoedig volledig zijn uitverkocht. Volslagen leugens - ten dertigtal tanks met verzet- Riders ratelt langs de Museum- 9 traat. Het lijkt op een soort parade Me menigte ivuift de soldaten maar de stemming is mat en Fmoeid. Enkele soldaten dragen nu Hongaarse kepi's. Op ver- b, willende punten begint men de pscherven op te ruimen. De sta rt duurt voort, maar de publieke Ffcen zorgen voor licht-, gas- en I «tervoorzieningdoch alleen voor Lugubere persconferentie Zaterdag 3 november De Russen zijn niet gekomen en men voelt zich opgelucht. In Boedapest begint men hier en daar al te werken, ofschoon Nagy het volk pas heeft opgeroepen om hier mee eerst maandag a.s. te beginnen. In de verschillende ministeries en bedrij ven worden de vroegere communistische ambtenaren en bedrijfsleiders weggezui verd en men smeedt weer nieuwe plan nen voor een betere en solidere weder opbouw. De lagere ambtenaren blijven op hun posten; ze zwaaien met iedere koersverandering mee. o.a. ook mevr. Erdely, die in het ministerie van Bui tenlandse Zaken met de perszaken is belast en die nu opvallend vriendelijk is geworden. Er zijn beslist zeer vele vroe gere communisten, wier ogen zijn open gegaan voor het. afschuwelijke optreden van de Sovjet-Unie. 's Avonds maakte ik de meest lu gubere persconferentie van mijn le ven mee. Nagy zou de internationale pers te woord staan, maar hij liet zich door de socialist Tildy en de communistische staatsminister Lo- sonszy verontschuldigen. Met wie onderhandelt hij op het ogenblik? Tildy komt telkens weer terug op de eis tot vrije verkiezingen, meer par tijen en het terugtrekken van de Russen, maar op het einde maakt hij een zwakke en vertwijfelde in druk door te verklaren, dat Honga rije ondanks alles wat er gebeurd is, toch als goede nabuur met de Sovjet Unie wil samenleven en zelfs de vriendschappelijke betrekkingen wil handhaven, op voorwaarde dat de onafhankelijkheid van het land wordt erkend en gerespecteerd. Als wij weggaan brandt er in de lange en holle gangen van het parlement slechts hier en daar een zwakke lamp. Er hangt een onheïlspellezide stemming. In een hoek zie ik hoe een dame van een heer afscheid neemt. Zij valt hem om de hals en heeft tranen in de ogen. Het is de vrouw van Imre Nagy, die, op Hon gaars-emotionele wijze afscheid neemt van diens secretaris. Als wij op straat komen is het doodstil. Is het de stilte voor de storm? Het grote verraad Zondag 4 november De listige en onberekenbare Russen dringen Boeda pest opnieuw binnen. Het is vijf uur in de morgen. Alle buitenlanders zoeken bescherming in de verschillende gezant schappen. Daar de bruggen over de Donau door dc Russen bezet zijn, kun nen wij de Nederlandse legatie aan de overkant niet meer bereiken. Met andere journalisten vinden wij onderdak in het Franse gezantschap, dat in de onmid dellijke nabijheid van de Russische am bassade ligt. Daaromheen staan nu een tiental zware Russische tanks. Er zijn heftige gevechten uitgebroken in de achtste en negende wijk en voor al opnieuw in de deerlijk gehavende Uelloei-ut en rondom de Kilian-kazerne. De verzetsstrijders hebben een munitie opslagplaats geplunderd. Wij worden door onze Franse gastheren vriendelijk ontvangen, maar wij hebben nagenoeg niets te eten en slapen op de harde grond, toegedekt met onze overjassen. Maandag 5 november Daar het des morgens rustig schijnt te zijn. bezoeken wij een ziekenhuis in de buurt en spre ken met de directeur, dr. Dolleschall. Die hospitalen hebben vooral gebrek aan penecilline. anti-biotica, gamma-globu- line en narcotica. In de Andrassy-ut zien wij een paar dode soldaten in een voortuin liggen. In de Brigittastraat worden wij plotseling door geweer- en kanonvuur verrast. Wij blijven in een portiek staan en zien hoe vrouwen en kinderen in de kelders vluchten. De mensen zijn zo uit het lood geslagen, dat zij de hele dag in de kelder willen blijven. Ook ons trachten zij er toe over te halen om de eerste uren niet meer op straat te komen. Maar in een korte ge vechtspauze gaan wij er vandoor, achter elkaar sluipend, plat tegen de muren van de verschrikkelijk toegetakelde hui zen. (Ingez. Med.-Adv.) Dank zij 'ASPRO* kan Ik vandaag toch mijn werk doen. Gisteren had ik wat pijn in mijn schouder en nek. Ik nam meteen 2 'ASPRO' tabletten in en vanmorgen voelde ik mij weer prima. 'ASPRO' is een ideaal middel tegen pijnen, want verdrijft de pijn! Thuisblijven! Dinsdag 6 november De Franse militaire attaché verbiedt ons het huis te verlaten .omdat er nu in de Tendvay- utca geschoten wordt. „La feu tue", zegt hij. Wij mogen niet „met vuur spelen". Partisanen schijnen het op de Russische ambassade te hebben gemunt. Een villa tegenover ons krijgt een voltreffer uit een Russische tank. Ook bij ons is een aantal ramen door de luchtdruk verbrij zeld. Wij zijn bijna de gehele dag in de kelder, die wij ook voor de nacht heb ben ingericht. Wij krijgen per dag één sneetje brood, een bord dunne soep en een driehoekje kaas. maar wij denken aan de bevolking, die eveneens honger lijdt, maar die de zekerheid niet heeft, zoals wij, dat zij ooit aan de hel zal kunnen ontkomen. Woensdag 7 november Er worden in onze groep van journalisten plannen gesmeed om op illegale wijze naar Oos tenrijk te gaan en een doorbraak te wagen. Anderen weer zijn voorzichtig. Urenlange discussies volgen tussen „moedigen" en ..verstandigen". De Fran se attaché prijst „la morale parfaite" (ongeveer te vertalen als: de voortreffe lijke houding) van de Nederlandse groep. Brigade-generaal Grebenniyk vaardigt het verbod uit. dat niet meer dan twee personen bij elkaar op straat mogen lopen. Toch staan er honderden in de rij voor de levensmiddelenwinkels en op hen schieten de Russen niet. Een vrouw met een baby op de arm laat mij een leeg melkkanrietje zien. Zij heeft „harom orat" (drie uur) in de rij ge staan en niets gekregen voor haar kind De nieuwe verwoestingen in de stad zijn onbeschrijflijk en onvertelbaar. De verzetsstrijders vechten met geweren of lichte mitrailleurs, de Russen met de zware kanonnen van tanks, die niet alleen kleine verzetscentra liquideren, maar daarbij tevens gehele huizen. Een weldoener Donderdag 8 november Het wofdt rustiger in onze buurt, maar nu zijn er nieuwe gevechten ont brand rondom de burcht en de cita del. Onze voorraad aan levensmid delen is totaal uitgeputzodat wij de laatste chocolade verdelen als nood rantsoen. 's Middags laat echter de Oostenrijkse gezant ons levensmid delen brengen. Hij heeft ze zelf on der groot levensgevaar over de Do- naubrug gebracht, daarna ons ver zorgd en vervolgens ook het Engelse gezantschap, ofschoon dit laatste verleden zondag geweigerd had niet- Britse staatsburgers op te nemen Deze Oostenrijkse diplomaat is in geheel Hongarije bekend geworden. Men noemt hem de weldoener van Boedapest. Nadat alle plannen om op eigen ge legenheid en verantwoording de ijzeren ring te doorbreken op het veld van de eeuwige discussies zijn gesneuveld, gaan wij 's avonds met een collega naar het gebouw van de Russische stadscomman- dant in de Gorki-allee. Het is donker en wij wuiven met een blad wit papier. De Iwans schieten niet. maar onze. in het Russisch geschreven boodschap, kunnen zij niet lezen. Dan komt er een officier opdagen uit het donker, die dit wel kan en die ons naar de commandant brengt. Wij willen een „propoesk", een docu ment. hebben, dat ons tot de Oosten rijkse grens vrijgeleide verschaft. Er wordt inderdaad door een plompe sol- datenhand een stuk papier beschreven, maar dan ontbreekt opeens het stem pelHet is de bekende Russische uitvlucht, maar we mogen morgen te rugkomen Prins Charles van Engeland vier de gisteren zijn achtste verjaardag ziet hier de jeugdige jubila ris met zijn 6 I /2-jarig zusje Anne genieten van een boek in een der vertrekken van Buckingham Palace. Portretstudie Tony Armstrong Jo nes) Ook tie financiën tellen mee Amerika houdt zich op dit moment nog als pruilende vrijster ver van Engeland (Van onze correspondent te Londen) ,,De Britse regering behoudt zich het recht voor om vergoeding te eisen voor de beschadiging van de installaties van het Suezkanaal", verklaarde de kanselier van de schatkist, Macmillan, in het Lagerhuis. Nasser heeft zich namelijk meester gemaakt van de in de kanaalzone bij de ontruiming door Engeland achtergelaten Britse voorraden van technisch materiaal en wapens, welke waarde door de Egyptische dictator geschat wordt op 300 miljoen pond sterling, hoewel zij volgens de Britse regering niet meer dan 40 miljoen pond waard zijn, gelijk aan de kosten van de tegenwoordige militaire actie. Nieuwe storm Er stak een nieuwe storm op in het Lagerhuis, toen deze kwesties werden behandeld Gaitskell, de leider der oppositie, zeide dat mag worden aangenomen dat Egypte niet bereid is tot onderhande len. zolang de Britse en Franse strijd krachten in Egype waren Hij wilde we ten op welke wijze de onderhandelingen tussen Egypte en de kanaalgebruikérs- vereniging zouden worden hervat. Eden had eerder verklaard dat het doel van de regernig blijf', de Verenigde Naties als vredesmacht te versterken en ook als een doelmatig instrument om het recht af te dwingen. Gaitskell wilde weten welk deel van het handvest der Ver. Naties zegt, dat landen op hun eigen houtje zouden kun nen beslissen, hoe de Ver. Naties te ver beteren. Het lezen van het handvest was, volgens Gaitskell, de aanvaarding van collectieve besluiten. Sir Anthony Eden zeide, dat het eveneens vaststaat, dat de Britse mening is, dat, als we hadden gewacht, totdat de Ver. Naties in actie waren gekomen, de vlammen niet zouden zijn gedoofd. Toch is Eden nog bereid te betalen Zoals bekend, heeft Engeland nog een grote schuld aan Egypte voort vloeiende uit door dit land tijdens de oorlog aan de Britten bewezen dien sten. Engeland is, ondanks alles, nog altijd bereid deze schuld aan Egypte te be talen, in de hoop op een duurzame regeling voor het Midden-Oosten. Er zijn reeds zo vaak stemmen opge gaan om deze schuld teniet te doen, aangezien Engeland tenslotte Egypte tijdens de tweede wereldoorlog be schermd heeft voor een Duitse inval. Sir Anthony Eden weigerde deze week in het Lagerhuis de verzekering te geven dat de Britse regering zou afzien van onderhandelingen met Egypte over het Suezkanaal, zolang de Britse en Franse strijdkrachten in de kanaalzone aanwe zig waren. Hem werd de vraag gesteld of hij nog altijd vasthoudt aan het oorspronke lijke doel van de militaire actie om de Brits-Franse bezetting als middel te ge bruiken om op Egypte druk uit te oefe nen. Eden antwoordde met nadruk, dat dit helemaal niet het geval is. Onder handelen veronderstelt bereidheid van beide zijden om elkaar tegemoet te ko men. (Ingez. Med.-Adv.) Wéér dat schroeiend, brandend maagzuur. Tijd voor 'n paar Rennies! Wéér een avond bedorven waarvan ze zich zoveel hadden voorgesteld. Bij de eerste hap eten al viel 't verkeerd. Zuur- branden voor en na. En niet te stillen... Totdat een paar Rennies redding brach ten. Onmiddellijk 'n Wonder die Ren nies - U gebruikt ze toch ook? In iedere apotheek en drogisterij verkoopt men U Rennies graag. Vrijdag 9 november Wij staan met alle buitenlandse journalisten in de vestibule van de stadscommandant. Bij dag maakt alles een veel minder angst wekkende indruk dan bij avond en slechte belichting. Wij worden urenlang voor de gek gehouden met beloften, met verontschuldigingen en uitvluchten. Wij zijn terecht gekomen in de militaire bureaucratie van Sovjet-Rusland en daarom hebben wij 's avonds nog steeds geen propoesk. Tranen in de ogen Zaterdag 10 november Ook nu weer de gehele dag het bekende Russische spel van uitvluchten, zodat velen de moed opgeven en geloven dat de Rus sen wraak nemen op de journalisten, die de waarheid willen schrijven over datgene, wat zich in Boedapest heeft afgespeeld en nog afspeelt. Zondag 11 november De Russen kennen geen zondagsrust en met on verwachte voortvarendheid worden nu de bekende documenten uitge reikt. Jammer voor hen, die de moed hebben opgegeven en niet meer zijn verschenen. De officier, die de auto nummers en de namen der inzitten den invult, lacht ons toe. Hij spreekt een beetje Duits en ivenkt ieder van ons een „ge-luk-like reiw-se" toe. Wij nemen afscheid van de stad, waar een afschuwelijke stank hangt van lijken, puin, rook en verbrand hout. De Hongaren, die rond onze auto staan, hebben tranen in de ogen. Zij stoppen ons briefjes toe en wuiven ons na. Arm Hongarije Vurige Butler De door de oppositie uitgesproken verwachting, dat vice-premier Butler Eden in de steek zou laten, werd niet be waarheid. Hij verdedigde aan het slot van het debat met vuur de door de Britse regering gevolgde koers, die vol gens hem hoe langer hoe meer gewaar deerd wordt, vooral in Engelands in dustriële gebieden. Hij haalde een uit lating van Sjepilov; de Russische minis ter van Butienlandse Zaken aan, waar uit bleek, dat de Russen hun plan tegen Hongarije hadden opgesteld, vóór er sprake was van de Brits-Franse actie. In het Lagerhuis werd een op Nasser veroverd document voorgelezen, volgens hetwes k Egyptische troepen werden aangespoord te zorgen voor de volkomen vernietiging van Israël waarbij niet mocht worden teruggedeinsd voor de bruutste en wreedste methoden. Russische vazal Tijdens het debat werd gezegd, dat het tijd werd, dat de Ver. Staten besef ten, dat Engeland en Frankrijk geen ouderwets imperialisme toepasten, maar dat zij in Egypte staan tegenover een vazal van Rusland. Algemeen wordt in Engeland beseft, dat zonder Amerika het Westen niet in staat zal zijn zich in het Midden-Oosten te handhaven. De vraag werd gesteld, of het waar was, dat het vuren werd gestaakt, omdat de Ver. Sta ten met economische sancties tegen En geland hadden gedreigd. Men ziet in Londen op het ogenblik het gevaar .dat Amerika zich in een soort half-isolationisme zou willen te rugtrekken. daarbij Europa praktisch aan de Russen overlatend. Een ge dachte, welke min of meer door senator Knowland is uitgesproken. Maar men vertrouwd, er nog altijd in Londen op, dat Eisenhower het nooit zo ver zal la ten komen, al houdt Amerika zich op dit moment als een pruilende vrijster ver van Engeland, de Ver Staten schij nen in elk geval nog buiten het conflict te willen blijven, ook om eventueel te kunnen bemiddelen. Daarom schijnt een driemogendheden-conferentie nog niet mogelijk te zijn. Een uitlating van Nas ser tegenover de nieuwe Amerikaanse ambassadeur in Cairo schijnt in de Ver. Staten nogal indruk gemaakt te hebben, namelijk dat Nasser niet bereid zou zijn om zijn huid helemaal aan de Russen te verkopen. Londen is in dit opzicht minder naïef dan Amerika en beweert, dat Nasser een Russische marionet is geworden. Ook al zou hij willen, hij kan niet meer terug, zei Lennox Boy de minis ter van Koloniën, in he Lagerhuis. Het is de bedoeling van de Britse regering om opgeroepen Britse reservisten zo snel mogelijk te demobiliseren. Bij de mili taire actie zijn niet meer dan 100 Engel, sen gesneuveld en er zijn 540 gewonden. Het Suezkanaal blijkt over de gehele lengte geblokkeerd te zijn. Er zijn door Egypte 32 schepen tot zinken gebracht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1956 | | pagina 11