Anton Philips deed kattekwaad en
te het leren aan zijn laars
laptt
REGENT
Bereisde de wereld en bracht
Philipsconcern tot grote bloei
f
Luchtfotografie onthult vaak
merkwaardige
dingen
„Ook ideologisch moet liet
Westen Rusland weerstaan'1
95ste jaargang
Vrijdag 26 oktober 1956
Derde blad no. 28970
(Ingez. Med.-Adv.)
In de jaren omstreeks 1880 woonde er in Zalt-
bommel een gezonde Hollandse jongen, die meer
hield van kattekwaad dan van leren. Hij was
haantje de voorste onder zijn vriendjes, haalde
halsbrekende toeren uit en legde een volslagen
minachtig voor iedere schoolkennis aan de dag.
Zijn ouders hadden niet al te hoge verwachtingen
van de toekomst van hun zoon; vader zou hem
echter wel aan een betrekking helpen, liefst in de
effectenhandel, waartoe de jongen zich aange
trokken voelde, zonder er precies begrip van te
Indrukwekkend boek van prof. P. J. Bouman
over Anton Philips-de mens, de ondernemer
Prof. dr. P. J. Bouman, hoogleraar in de sociologie aan de Rijksuniversiteit
te Groningen, heeft een boek geschreven over dr. Philips, dat tot titel heeft
.Anton Philips, de mens - de ondernemer". Het is een boeiend boek: niet alleen
omdat het leven van dr. Anton Philips spreekt tot de verbeelding, doch ook
omdat prof. Bouman op zo voortreffelijke en menselijke wyze dit leven heeft
beschreven. Prof. Bouman is uitvoerig, doch dringt nooit té diep door in het
persoonlijk leven; hij weet telkens een logisch verband te leggen tussen Anton
Philips, als mens in zijn gezin én in zijn onderneming, en Anton Philips als
ondernemer, die dan tegelijk ook weer de mens Anton Philips is.
Niets was dr. Philips te veel
hebben, wat daarvoor nodig was. Zonder het
eindexamen van een middelbare school te hebben
behaald, ging de levenslustige jongeman de han
del in.
Die jongeman was Anton Philips, die later een
zo vooraanstaande positie in zou nemen in het
Nederlandse bedrijfsleven Jaren later zou zijn
naam over de gehele wereld bekend zijn en
zouden de produkten uit zijn fabrieken overal ter
wereld worden gebruikt.
Het zou onmogelijk zijn In kort be
stek een volledige levensbeschrijving te
geven van dr. Anton Philips: wij wil
len hier slechts enkele grepen doen uit
het boek van prof. Bouman.
Anton Frederik Philip» werd geboren
op 14 maart 1874. Zijn vader Frederik
Philips, was o.m. eigenaar van de gas
fabriek te Zaltbommel. in welke plaats
het gezin woonde. De ruim 15 jaar ou
dere broer van Anton. Gerard, studeer
de in Delft en behaalde zijn ingenieurs
titel, toen Anton nauwelijks op school
was. Het schoolgaan was allerminst
naar de zin van dè levenslustige Anton,
die liever op straat speelde. Tijdens zijn
h.bs.-jaren, zeilde hij eens op de rivier
met een wrakke, zelf-gerepareerde roei
boot die hem ook begeleidde toen hij als
eerste van alle Bommelaars de Waal
overzwom.
Doch dat waren niet de enige bra-
vour stukjes die hij uithaalde: er be
stond niets prettigere dan halsbrekende
toeren te verrichten op de hoogste om
megang van de St. Maartenstoren en
eenmaal kwam Anton op het idee de
strijkplank op een raamkozijn van de
eerste verdieping van het huis aan de
markt te leggen. Eén jongen zat op het
uiteinde van de plank, dat in de kamer
stak en op het andere einde, buiten het
raam dus, zat Anton. Feeds in deze ja
ren bleek de jonge Philips over een gro
te dosis moed en vindingrijkheid te be
schikken!
Jeugdportret van Anton Philips.
Naar Amsterdam
Omdat het op de h.b.s. te Zaltbommel
niet al te best wilde vlotten, besloten va
der en moeder Philips hun zoon naar de
Handelsschool te Amsterdam te sturen.
De school trok Anton niet in het minst,
maar de stad des te meer. Twee jaar
hield hij het op school uit; daarna kreeg
hij een betrekking bij de Amsterdamse
firma Burdet en Druyvesteyn, commis
sionairs in effecten. Na ruim een jaar
vertrok hij naar Londen om verder in
de geheimen van het vak ingewijd te
worden. Doch lang zou zijn verblijf daar
niet duren.
en Eindhoven
De heer Philips en zijn zoon Gerard
hadden in 1891 in Eindhoven een fa
briekje opgericht voor het vervaardigen
van gloeilampen volgens een procédé,
uitgewerkt door Gerard. De zaak. waar
voor vader Philips het geld had geleverd,
liep echter niet al te best, en dreigde
een fiasco te worden, maar een bod. dat
op het bedrijf gedaan werd, kon de heer
Philips niet aanvaarden en hij wilde
liever nog meer verlies lijden dan het
gevoel te hebben een onredelijk voorstel
te hebben aanvaard. De zaak moest dus
voortgezet worden, hetgeen met een re
organisatie gepaard diende te gaan. De
grootste zorg was het vinden van een
goede vertegenwoordiger, en er ging een
brief naar Londen of Anton onder zijn
vrienden niemand wist, die geschikt zou
zijn voor deze functie. De vrienden, die
Anton noemde, hadden echter geen zin
naar de uithoek Eindhoven te gaan, of
hadden reeds een behoorlijke positie. De
enige oplossing was Anton zelf te vra
gen naar Eindhoven te komen, doch va
der Philips aarzelde of hij dit wel mocht
vragen van zijn zoon. Niet alleen dat het
werk de jongeman misschien niet zou
liggen, maar bovendien zou het moeilijk
voor hem zijn de leiding van zijn oude
re broer te aanvaarden.
Men kwam tenslotte overeen, dat An
ton het voor een half jaar zou proberen.
Encrzyds speet het hem wel zijn werk
in Londen te moeten prijsgeven, maar
anderzijds trok het avontuur hem. Op
S januari 1895 kwam Anton in Eindho
ven aan.
Met koffer op stap
Hij pakte het werk energiek aan en
begon allen, die ooit lampen hadden ge
kocht van de fabriek, te bezoeken. Met
zijn koffertje, gevuld met allerlei typen
lampen trok hij er op uit. eerst naar de
mogelijke afnemers in Nederland - de
elektriciteit vond toen nog slechts wei
nig toepassing in ons land - en spoedig
ook naar het buitenland, vooral naar het
Duitse industriegebied. Gemakkelijk was
het werk niet en Anton kreeg menige te
leurstelling te slikken, maar zijn opti
misme leed er niet onder. In ieder ge
val werd de produktie rendabel en over
het boekjaar 1895/1896 werd de eerste
winst gemaakt.
Naast zijn reizen, hield Anton zich
ook bezig met de correspondentie en met
de fabriek. Gaarne maakte hij een
praatje met de arbeiders, die hij allen
- het waren er omstreeks 100 - bij name
kende. Ook voor het technische werk
van zijn broer legde hij grote belang
stelling aan de dag. Hoewel hij van
techniek weinig verstand had. verwierf
hij zich ook op dit terrein de nodige
kennis. De verhouding tussen de twee
broers was over het algemeen uitste
kend: zij voerden als het ware een on
derlinge strijd, Anton trachtte zoveel
te verkopen, dat de fabriek het aantal
niet kon leveren, en Gerard probeerde
zoveel te fabriceren, dat Anton er geen
afnemers voor kon vinden.
Nooit was Anton iets te veel. Een
Groningse fabrikant schreef ontevreden
te zjjn en de relatie te willen verbreken.
Anton vroeg om een onderhoud en de
Groningse fabrikant noemde een tijd:
maandagochtend 9 uur. kennelijk met de
bedoeling Philips af te schrikken. Er
werd op zaterdagmiddag tot 5 uur ge
werkt in de fabriek te Eindhoven en An
ton zou dus zondags moeten reizen en
de nacht in een hotel doorbrengen. Als
de fabrikant echter gedacht had Anton
af te schrikken, dan kende hij hem
niet: precies om 9 uur was Anton pre
sent en bij zijn vertrek liet hij een te
vreden klant achter!
Drie maal naar Rusland
Dezelfde werklust bleek bij de bezoe
ken aan Rusland. Aanvankelijk zou Ge
rard, die deze reis niet aan zijn jongere
broer toevertrouwde, zelf naar Rusland
gaan. maar aangezien er enkele zeer be
langrijke onderzoekingen op stapel ston
den. moest Anton gaan. Dit was wel
even een teleurstelling voor deze, omdat
hij juist twee maanden tevoren in het
huwelijk was getreden met Annetje de
Jongh, dochter van de directeur van ge
meentewerken te Rotterdam. Begin au
gustus 1898 reisde Anton over Riga naar
St. Petersburg. vol enthousiasme en zelf
verzekerd, doch zonder enige kennis van
het Russisch. Hij bemerkte dat de Duit
se vertegenwoordigers hem voor geweest
waren, hetgeen echter niet mocht ver
hinderen dat hij belangrijke orders
kreeg, die totaal 50 van de jaarpro-
duktie bedroegen. Om zijn Duitse con
currenten vóór te zijn besloot Anton in
de winter van hetzelfde jaar nogmaals
de grote reis te ondernemen, niet zozeer
voor het verkrijgen van orders als wel
voor het verstevigen van de relaties.
Vroeg in het voorjaar van 1899 vertrok
Anton pogmaals naar Rusland, daarme
de zijn Duitse collega's de loef afste
kend.
Altijd te laat
De concurrentie met de Duitse fabrie
ken was het felst, doch ook tegen deze
wist Philips zich te handhaven. In Eind
hoven werden flinke voorraden ge
maakt. om tegen lage prijzen in Duits
land aan de markt te komen. Toen An
ton. die op 1 april 1899 mede-firmant
was geworden, de directeuren van enke
le concurrerende firma's ontmoette,
kreeg hij de raad zijn concurrentiepo-
gingen maar op te geven.
„Ik behoef slechts op deze knop te
drukken en de prijs van de lampen gaat
omlaag tot 20 Pfennig", zei een van hen.
Antons antwoord luidde „U kunt op die
knop drukken zoveel U wilt, maar U
komt toch te Iaat. Sedert een maand
bevatten al onze verkoopcontracten de
clausule, dat de prijzen van de Philips-
lampen steeds een halve Pfennig bene
den Uw offertes zuilen liggen". Met de
jonge man uit Eindhoven was niet te
spotten
Ook een „trekbank"
Niet alleen in het Oosten, ook in het
Westen, lag het werk op Anton te wach
ten. In 1911 bevond hij zich in Amerika
om te trachten enkele „hamermachines''
te kopen, die nodig waren voor een ver
beterd fabricageproces.
Spoedig had hij de leverancier van
deze machines gevonden, maar het kost
te moeite twee machines te kopen, om
dat die reeds besteld waren door een
Duitse firma. Toen Antons pogingen op
niets uit dreigden te lopen, klaagde hij
zijn nood bij de echtgenote van de fabri
kant, die Frangaise van geboorte was.
Philips speculeerde handig op gevoelens
van de Fransen ten opzichte van de
Duitsers en binnen twee weken was An
ton Philips in het bezit van de beide
machines!
Voor alle zekerheid kocht hij er ook
nog een „trekbank" bij, omdat hij had
vernomen, dat de Duitse firma daar
eveneens belang in stelde. Wat er met
deze trekbank gedaan moest worden,
wist Anton in het geheel niet. maar zijn trum, een nijverheidsschool voor meis-
...öiWr» öw. &Su CiL\
«DiiiiiiiuiniiuiiuiHuiiuininiiumiülltUlUUlllliBilllinilinni
KnirnrnnTTmnmiTmiiiianuimiiniTTmnTTmniHiiiiutiuiiuia»
Voor de roker die
zich graag verwent:
n reuze bolknak voor
ZZcf.
lniiiiiniiiiiiiiiinBHiiiinnof
In Eindhoven, dan kwam er vast en
zeker een briefkaart met de hartelijke
gelukwensen.
Zijn vrouw, die veel begrip had voor
het werk van haar man, en die hem
vaak vergezelde op zijn zakenreizen,
steunde hem zoveel zij kon in het so
ciale werk. De sociale voorzieningen, die
in het bedrijf werden getroffen waren
in die tijd nog een bijzonderheid: er
een pensioenfonds, een kraamcen-
intuïtie zei hem dat hij een goede koop
had gedaan, hetgeen een jaar later juist
bleek te zjjn!
De zaak breidde zich sterk uit, niet
alleen wat de omvang van de produk
tie. maar ook wat het aantal werkzaam
heden betreft. Men zette een eigen glas
fabriek en nam zelf de fabricage van
argongas ter hand. In het buitenland
werden verscheidene dochteronderne
mingen opgericht, omdat Eindhoven niet
zoveel kon produceren, dat alle afne
mers tijdig en voldoende konden wor
den voorzien. Aan het hoofd van dit
enorme concern kwam Anton Philips te
staan, toen zijn broer Gerard, die in 1917
een ere-doctoraat kreeg van de Tech
nische Hogeschool, op 1 april 1922 zijn
functie neerlegde. Hij werd bijgestaan
door drie onder-directeuren.
Koopmansinstinct
Anton Philips ontving zelf ook een ere
doctoraat, en wel van de Economische
Hogeschool te Rotterdam. De plechtig
heid had op 8 juni 1928 plaats. In zijn
antwoord merkte de jonge doctor o.a.
op: „Men moet koopmansinstinct bezit
ten en die is niet aan te leren. Wel geeft
de volbrachte studie aan de Handels
hogeschool natuurlijk een groot voor
deel, dat, naarmate men zich in de
praktijk ten nutte maakt, meer tot uit
drukking zal komen". De studenten kon
den deze woorden misschien meer waar
deren dan de hoogleraren, die betwijfel
den of dr. Philips de betekenis van het
economisch hoger onderwijs wel naar
waarde wist te schatten.
Dr. Philips bleef bij ai zijn werkzaam
heden „mens". Hij stelde belang in het
gezinsleven van zijn arbeiders en nooit
zou hij een jubileum vergeten. Was hij
bij de herdenking van het jubileum niet
Dr. A. F. Philips op latere leeftijd.
jes, een ziekteverzekering, ontspannings
verenigingen en een bedryfs-geneeskun-
dige dienst.
Dr. Philips vergat nooit, dat zijn ar
beiders en medewerkers in de eerste
plaats mensen waren. Hoezeer dr. Phi
lips werd gewaardeerd bïrek duidelijk bij
zijn jubilea en verjaardagen.
In Eindhoven is een standbeeld opge
richt voor dr. Philips, hem door het. ge
meentebestuur aangeboden bij zijn 75ste
verjaardag: op 15 mei 1951 werd het
onthuld. Dr. Philips zelf kon wegens zijn
ziekte deze plechtigheid niet bijwonen,
doch enige tijd later is hij er nog met
een auto langs gereden. Het komt slechts
zelden voor dat een standbeeld opge
richt wordt voor iemand die nog leeft.
Grote leegte
In de nacht van 6 op 7 oktober 1951
overleed dr. Anton Philips. Drie da
gen later werd hij begraven. Groot
was het aantal bloemstukken, waaron
der een krans van H. M. de Koningin
een centrale plaats kreeg. Alle Philips-
bedrijven lagen op die dag stilDe
mens Philips liet een grote leegte ach
ter: zij die hem hebben gekend zullen
hem nimmer vergeten!
Wij hebben slechts enkele momenten
uit het leven van Anton Philips kun
nen aanstippen. In het boek van prof.
Bouman is zijn leven op boeiende wijze
uitvoerig beschreven. Het keurig uitge
voerde en met vele foto's verluchte boek
is een monument ter ere van Anton Phi
lips, de mens - de ondernemer.
Schuin invallend licht leidde
tot ontdekking van oude
Romeinse kazerne
Deskundigen, die zich bezighouden
met de studie van luchtverkennings-
foto's zoals onlangs tijdens vluchten over
Rome genomen kunnen hierbij wonder
baarlijke ontdekkingen doen.
In het begin van de tweede wereld
oorlog waren zy er reeds in geslaagd
door middel van luchtfoto's de juiste
plaats vast te stellen waar de vijand
mijnen had gelegd, dank zy foto's ge
nomen bij zonsopgang en zonsondergang
waarbij het licht vanuit een schuine
hoek in de lens valt. Deze foto's brengen
tot in de kleinste bijzonderheden het
terrein in beeld, en tonen zelfs de meest
onopvallende oneffenheden, die zelfs
aan de aandacht van mensen ter plaat
se zouden ontgaan, doch die dank zij het
schuin invallende licht op de foto's dui
delijk waarneembaar zyn. Hierdoor is
het mogelyk geworden bouwwerken uit
vroege eeuwen op het spoor te komen
die diep onder de grond begraven liggen.
Een van de meest opmerkelijke ontdek
kingen op dit gebied was het resultaat
van een serie luchtfoto's die genomen
werd boven het militaire vliegveld van
Centocelle dicht bij Rom<>. Een lucht
foto genomen bij schuin invallend licht
leidde tot de ontdekking van een grote
Romeinse kazerne onder het vliegveld,
waarvan de omtrekken en gehele opstel
ling zo duidelijk te zien waren alsof de
aarde doorschijnend was!
Gedurende de tweede wereldoorlog
heeft de luchtfotografie wonderbaarlijke
vorderingen gemaakt, in niet geringe
mate dank zij de moderne fototoestellen
voor het nemen van stereoscopische en
drie-dimensionale foto's, met behulp
waarvan de juiste afmetingen van de
gefotografeerde objecten berekend kun
nen worden, en welke het mogelijk
maken de kleinste details op de grond
vast te stellen.
Heden ten dage bestaan er speciale
kleurenfilms welke het mogelijk maken
onderscheid te maken tussen de echte
groene kleur van gebladerte en de
groene kleur van kunstmatige takken,
die gebruikt worden bij wyze van camou
flage! Het is nu niet meer mogelijk
fabrieken, die voor oorlogsdoeleinden
ondergronds gebouwd zijn, geheim te
houden.
Als men dit alles weet, is het gemak
kelijk te begrijpen, waarom de Russen
het voorstel van president Eisenhower
met betrekking tot wederzijdse luchtver-
kenningen en inspectie verworpen heb
ben.
Prins Bernhard te Neiv Orleans:
Z.K.H. Prins Bernhard heeft te New Orleans voor de Vereniging tot bestudering
van Internationale Vraagstukken een rede gehouden over de betrekkingen tus
sen Europa en Amerika.
Ervan uitgaande, dat onbekendheid met elkanders omstandigheden soms tot
spanningen kan leiden in de groeiende Atlantische gemeenschap, zei de Prins,
dat dergelijke dingen geen reden voor ongerustheid geven maar dat het wel van
belang is dat het gemeenschappelijke ideologische standpunt sterk blijft en dat
eventueel gerezen geschillen dusdanig worden opgelost dat er geen wrok over
blijft. In aanmerking genomen dat de kracht van het communisme voornamelijk
blykt te liggen in zijn ideologie, moeten wij, aldus Prins Bernhard, tot de con
clusie komen dat wy in staat moeten zyn de communistische uitdaging in het
bijzonder tegemoet te treden op ideologisch gebied.
Oorlogen, economische noodzaak en
bureaucratisering hebben geleid tot ont
worsteling en verlies van de persoonlijk
heid, een toestand waarin de merke
lijke gemeenschap op eon maevne ga&f
gelijken. Tot op zekere hoogte loont ce
Westerse maatschapoij gevaar ha<r
cultureel richtingsg oei te /erliezen.
Slechts door dr massa met de maat
schappij te verzoenen en haar daarin
weer op te nemen, kan het westen hopen
een einde te maken aan deze inwendige
verdeeldheid, welke zijn kracht onder
mijnt en zijn eenwording belemmert Dit
is 'n onderwerp, dat veelvuldg in de be
sprekingen tussen Amerikanen en Euro
peanen behandeld moet worden, ook al
doen zich daarbij wederzijds misvattin
gen voor over het ware karakter van
onze gemeenschappen.
Zo is het ook van belang, dat de
samenwerking: tussen de landen van
de Atlantische gemeenschap wordt
uitgebreid tot cultureel gebied.
Mtr overleg
Veel meningsverschillen tussen de
Verenigde Staten en Europa zouden
waarschijnlijk voorkomen kunnen wor
den, wanneer meer voorafgaand overleg
werd gepleegd voordat openbare stap
pen verklaringen, het uitbrengen van
een stem in de V.N., diplomatieke
stappen worden gedaan.
Prins Bernhard zei verder, dat nau
were samenwerking op het gebied van
economische en technische hulpverle
ning aan ten achter gebleven gebie
den een wezenlijke versterking van
de positie van het westen in vele be
langrijke delen van de wereld zou
kunnen opleveren.
Wel zal althans de algemene lijn van
de buitenlandse politiek los moeten
blijven van partijpolitiek wanneer men
voorkomen wil, dat de geestelijke bood
schap van het westen overstemd wordt
door het lawaai van onze interne ge
schillen. Behalve overleg op regerings
niveau kunnen en moeten ook particu
liere groeperingen bijdragen tot weder
zijds begrip tussen Europa en Amerika.
wording
Prins Bernhard verklaarde tenslotte
van mening te zijn, dat Europese een
wording een noodzakelijke eerste stap
Is, zowel in het belang van Europa zelf
als in dat van de Atlantische gemeen
schap. Een gezonde fundering voor po
litieke vereniging moet gelegd worden
door economische integratie en om te
beginnen moeten de belemmeringen
voor vrijhandel verwijderd worden en
een gemeenschappelijke markt worden
ingesteld. Dit betekent niet. dat de
militaire samenwerking veronacht
zaamd zou moeten worden, want er is
niets in de huidige toestand, dat een
verzwakking, hoe klein ook. van onze
defensieve paraatheid schjjnt te recht
vaardigen.
Maar naar mijn mening, aldus Prins
Bernhard, moet onze militaire samen
werking. wil zij effectief zijn. behalve
dat zij gebaseerd is op een door onze
gemeenschappelijke idealen begees
terde gemeenschap, aangevuld wor
den door nauwe samenwerking op an
dere gebieden. Een van de meest be
lovende schijnt wat dat betreft het
vreedzame gebruik vaft atoomenergie
te zijn.
Walter Gieseking overleden
Prof. Walter Wilhelm Gieseking, de
befaamde Duitse concert-pianist, is he
denochtend in een Londens ziekenhuis
overleden. Hij was 60 jaar.
In december van het vorige jaar had
Gieseking zijn vrouw verloren en zelf
zware verwondingen opgelopen bij een
busongeluk in Stuttgart, tengevolge
waarvan hij zes weken in een ziekenhuis
doorbracht.
Walter Gieseking was een van de be
kendste pianisten van deze tijd. Hij had
zioh in het bijzonder toegelegd op de
vertolking van moderne werken, maar
was evenzeer thuis in de klassieken.
Geboortig uit Lyon als zoon van een
Duitse arts, leerde hij op vierjarige leef
tijd al pianospelen. Op 26-jarige'leeftijd
maakte hij zijn eerste buitenlandse
toernee en sindsdien heeft hy de hele
wereld bereisd. Omdat hy in Nazi-
Duitsland en tijdens de oorlog in bezet
Europa was blijven optreden, mocht hy
na de oorlog niet meer in het openbaar
spelen, doch in 1947 is dit verbod opge
heven. Twee jaar later verklaarde de
Amerikaanse regering hem voor geheel
gezuiverd. Tydens na-oorlogse bezoeken
aan Melbourne en New York betoogden
Joodse organisaties tegen hem.
In 1952 werd hy begiftigd met het
Franse Legioen van Eer.
Z.K.H. Prins Bernhard heeft een
tweedaags onofficieel bezoek ge
bracht aan de Atlantische vloot van
de Ver. Staten. De Prins steeg van
het vliegveld bij Jacksonville in een
Thunder-Fighter op om zich naar
het vliegdekschip „Uss Forrestal
te begeven. Op de foto ziet men
Z.K.H. Prins Bernhard, die zijn
reddingsgordel omdoet.
