OPSTAND IN BOEDAPEST MET
RUSSISCHE HULP ONDERDRUKT
Afremming der stijgende welvaart
is wellicht een noodzakelijkheid
WEERBERICHT
Vanochtend smeulde verzet blijkbaar nog na
De scholen zijn tot nader order gesloten
De koek komt niemand toe als
zij reeds geheel is opgegeten
Verklaring van dr. Drees over
de „kwestie - Soestdijk"
95ste jaargang
DONDERDAG 25 OKTOBER 1956
No. 2&WS
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.—
aAU V UUR JLLILU11N HiN
per kwartaal; f2.35 per maand; f0.
1.55 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Tweehonderd doden en grote brandschade
Joegoslavische leiders verre van gerust
(Van onze Weense correspondent)
Tweehonderd doden, ontelbare gewonden, vernielde en brandende
gebouwen, met bloed bespatte ziekenauto's, Russische straaljagers in
de lucht, Russische pantserauto's, speciale Russische troepen met
machinegeweren: dat is de oogst van de opstand in Boedapest, die met
geweld werd onderdrukt. Volgens Radio-Boedapest is het verzet, dat
gisteren de gehele dag voortduurde, thans vrijwel geëindigd. De scho
len zijn tot nader order gesloten, de tram rijdt niet, zodat de arbeiders
met vrachtauto's naar de fabrieken worden gebracht. Het Nationale
Museum staat in brand, zodat met het verlies van grote kunstschatten
moet worden gerekend. In het gehele land is de staat van beleg afge
kondigd. Alle telefoonverbindingen met het buitenland zijn verbroken,
ook met de Joegoslavische hoofdstad Belgrado. Wel is er een verbin
ding met Praag, maar de gebeurtenissen in Boedapest worden zowel
door de Tsjechische pers als Radio-Praag verzwegen.
De nieuwe Hongaarse premier, de zojuis in ere herstelde Imre Nagy, heeft
intussen veel van de sympathie, die hij in allerlei kringen van de bevolking genoot,
door het te hulp roepen van Russische troepen verloren. Of hij dit gedwongen
dan wel vrijwillig deed, laat de bevolking tamelijk koud; in elk geval staat de
inmenging van de Sovjetrussische troepen op zijn naam. Hij zal voorlopig een
compromis-programma opstellen en vooral Moskou niet willen intimideren. Het
aureool van „nationale figuur", die voor de belangen van zijn land opkwam, is hij
echter kwijtgeraakt. In een regeringsverklaring werd het optreden van de gehate
Russische troepen voorgesteld als een poging de vreedzame bevolking te be
schermenIn de Joegoslavische hoofdstad Belgrado was men van mening,
dat de gebeurtenissen van gisteren hebben aangetoond, dat de huidige Hongaarse
leiders niet berekend zijn voor de taak „het socialisme tot ontwikkeling te bren
gen. De Joegoslavische leiders maken er zich vooral ongerust over, dat het ge
bruik van Russische troepen in Boedapest tot gevolg zal hebben, dat die Kremlin-
heersers, die nog steeds wensen, dat Moskou een krachtig standpunt inneemt
tegenover Oost-Europa, in opvatingen gesterkt zullen worden.
Voetbalwedstrijd als
kalmerend argument
Onze Weense correspondent geeft ver
der nog de volgende beschrijving van
het verloop van de opstand:
De opstand was begonnen door onge
veer tienduizend studenten, bij wie zich
spoedig honderdduizend betogers spon
taan aansloten, die openbare gebouwen
bestormden en een aanval deden op het
gebouw van Radio-Boedapest. Tijdens
de eerste uitzendingen van deze omroep
kon men in Wenen geschreeuw en scho
ten horen. Na de vorming van een nieu
we regering, waarvan Nagy nu het hoofd
is. deed de premier een beroep op de be
volking de wapens neer te leggen. Hij
beloofde, dat hij zijn hervormingsplan
nen uit het jaar 1953 zou uitvoeren, wel
ke gericht waren op de democratisering
van het openbare leven en de opbouw
van een socialisme in Hongaarse geest.
Vijandige elementen hadden, zo zei hij.
een vreedzame betoging van de jeugd
misbruikt om de volksdemocratie ten val
te brengen.
Later werd medegedeeld, dat leiders
van de tegen-revolutie amnestie voor de
opstandelingen hadden geëist. Dit werd
ook beloofd op voorwaarde, dat de ge
vechten om 16.00 uur, dus vier uur des
Wisselend bewolkt
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Wisselend bewolkt met enkele buien
vooral in de kustprovincies. Vannacht
in het binnenland kouder, overigens
weinig verandering in temperatuur.
Matige tot krachtige en langs de
kust af en toe harde wind tussen west
en noordwest.
(Opgemaakt te 1115 nur.)
26 OKTOBER.
Zon op: 7.26 uur; onder: 17.25 uur.
Maan op: 23.37 uur; onder: 13.51 uur
(L.K.).
Hoogwater te Katwijk te 125 en 19.52 u.
Dit nummer bestaat uit 14 pagina's
middags beëindigd zouden zijn. Deze
termijn werd later tot 18.00 uur ver
lengd. Intussen deed de bekende voet
balcommentator Szepesi een beroep op
het volk om de orde te herstellen, om
dat anders de voetbalmatch tussen Zwe
den en Hongarije op zondag a.s. niet zou
kunnen doorgaan! Ook de vroegere mi
nister-president Tildy sprak het volk
door de radio toe en maande tot rust en
kalmte. Niemand wist tot op dat ogen
blik, dat Tildy op vrije voeten was. In
tussen duurde de strijd nog voort. De
gevechten concentreerden zich in het
stadsgedeelte „Pest" en wel tussen het
Nationale Museum en het Westerstation,
vooral bij het parlement, de kettingbrug
en het hotel Duna. Ook in de staalfa
brieken van Csepel werd verzet gebo
den, maai' na enkele uren weer afgebro
ken. In de andere steden scheen het rus
tig te zijn.
Het beeld valt.
Na drie uur vergeefse pogingen om het
18 meter hoge standbeeld van Stalin
omlaag te trekken, gelukte dit tenslotte
toch. toen arbeiders met snijbranders op
de voeten van de kolos losgingen en het
zo losmaakte.
De gewapende opstand was mogelijk
omdat het gewone Hongaarse leger zich
volkomen passief gedroeg en de op
standelingen zich ongehinderd van wa
pens konden voorzien. De meeste solda
ten rukten de communistische kokardes
van hun kepi en lieten de mensen op
straat, ofschoon dit verboden was. Daar
om werd de hulp van Russische troepen
ingeroepen, want de staatspolitie was te
zwak. De Russen verschenen met pant
serauto's, machinegeweren, en sloten
Boedapest van de buitenwereld af Bo
vendien verschenen er ook gevechts
vliegtuigen, die op mensen en gebouwen
vuurden. Verscheidene gevechtsgroepen
gaven zich omstreeks zes uur 's avonds
over. maar elders bleven de gevechten
voortduren, ofschoon de radio bij herha-
Twee Hongaarse stemmen
dooreen in de ether
(Speciale berichtgeving)
Zo verward als de toestand than*
in Hongarije is, zo verward waren
gisteravond ook de uitzendingen
van radio Boedapest. Twee zenders
op de middengolf zonden rond de
550 meter op nagenoeg dezelfde
golflengte. De een was kennelijk in
handen van een regeringszender.
c_) de andere lieten de opstande
lingen zich horen. Twee Hongaar
se stemmen klonken gelijktijdig uit
de luidsprekerDe een wekte op
om in staking te gaande an
der vermaande mensen om rus
tig thuis blijven en gaf aanwij
zingen a? de colonnes ambulance
wagens, die honderden gewonden
naar de ziekenhuizen moesten
transporteren
Terwijl de regeringszender met
zigeunermuziek de stem der
opstandeling trachtte te over
stemmen bleef deze hardnekkig
proclameren.
„Morgen om acht uur zal
geen Hongaar meer aan het werk
zijn" Het klonk bezwerend uit de
luidspreker dwars door de zigeu
ner en operetteklanken heen. In
eens kwam dan weer van de ande
re zender, een stem, die de mensen
vermaande en uitriep, dat de rust
geheel was hersteld, dank zij het
krachtdadig optreden van een uit
gebreide politiemacht
Vanmorgen waren beide stem
men verstomdMen laat ons
alleenwij vechten tegen de
RussenDeze vertwijfelde
Hongaarse uitroep was de enige,
die wij toen nog heel zwak op de
30 meter van de Hongaarse zender
konden opvangen
ling verkondigde, dat de termijn spoe
dig zou aflopen. Kort daarna werd me
degedeeld, dat de gewapende macht haar
plicht zou doen.
Tot zover onze Weense correspondent.
Om acht uur gisteravond waren nog
zware gevechten aan de gang. vooral
rondom de Robert Karoiyi-Kazerne.
Ook hedenochtend was de rust nog niet
hersteld. Want de Hongaarse minister
van Defensie, Generaal Bata, heeft be
vel gegeven, dat tegen 12 uur vanmid
dag het herstel van de orde voltooid
moest zijn.
Verrassende kracht
Waarnemers in Wenen zijn onder de
indruk van de geweldige omvang en
kracht van deze klaarblijkelijk spontane
opstand tegen de Sovjetrussische over
heersing en het „Stalinisme". De groot
te van de omvang kan worden afgeleid
uit de bevelen van de regering, waaruit
blijkt dat de fabrieken in het gehele
land hebben stil gelegen, dat de winkels
overal gesloten waren en het verkeer tot
stilstand was gebracht.
Volgens deze waarnemers in Wenen, is
de kracht en het fanatisme van de op
standelingen gebleken uit het feit, dat
deze groepen van jonge arbeiders en
studenten, die onvoldoende bewapend en
vrijwel ongeorganiseerd waren, zolang
aan een machtige tegenstander weer
stand hebben geboden.
net heeft het goed uitgeruste en uit
stekend opgeleide Hongaarse leger, het
grote aantal eveneens goed uitgeruste
strijdkrachten van de Hongaarse poli
tie en tenslotte de met tanks en artille
rie gewapende Sovjetrussische eenheden
twee dagen gekost om het verzet neer te
slaan.
Een beeld van de recente onlusten gearresteerd, omvergeworpen en
in Tunisnadat de Fransen vijf j brandende auto's op een plein waar
Algerijnse rebellenleiders hadden I
hevige gevechten werden geleverd
tussen militairen en demonstranten.
Voorzitter van Verbond van Ned. Werk gevers:
In zijn vanmiddag in de vergadering der Tweede Kamer gehouden redevoe
ring ter beantwoording van de opmerkingen gemaakt over de regeringsverklaring
en de Rijksbegroting is de minister-president, de heer Drees, allereerst ingegaan
op de verklaring der vijf fractievoorzitters, de heren Oud (VVD), Bruins Slot
(A.R.), Burger (PvdA), Romme (KVP) en Tilanus (CHU) nopens de „kwestie-
Soestdijk" en opmerkingen dienaangaade van de heer De Groot (CPN).
De minister-president zeide het vol
gende:
„Alvorens de verschillende sprekers,
die bij de algemene beschouwingen het
woord hebben gevoerd, te antwoorden,
wil ik, zoals ik gisteren reeds aanduidde,
ingaan op de korte verklaring, welke de
heer Oud, mede namens de heren Bruins
Slot, Burger, Romme en Tilanus bij de
aanvang van zijn rede heeft afgelegd.
Tegen de achtergrond van uiterst be
treurenswaardige buitenlandse perspu-
blikaties, waarop ook reacties van birt-
nenlandse zijde zijn gevolgd, geeft de
afgelegde verklaring blijk van een grote
terughoudendheid.
Ook in mijn antwoord stel ik er prijs
op terughouding te betrachten. Met
name omdat, hoewel inderdaad ernstige
verontrusting in den lande is verwekt.
hier mede aan de orde zijn aangelegen
heden, die ten nauwste het privéleven
van ons Koninklijk gezin raken.
Op 15 oktober is medegedeeld, dat
H. M. de Koningin zich rustig wenst te
beraden op de voorzieningen, welke zul
len moeten worden getroffen tot het be
reiken van een doelmatiger coördinatie
van de verschillende diensten van het
Koninklijk Huis. Krachtens artikel 25
van de Grondwet behoort dit tot de taak
van de Koningin. Ik verwacht, dat deze
voorzieningen binnenkort zullen leiden
tot mutaties in genoemde diensten. Het
is mijn overtuiging, dat dit zal moeten
worden afgewacht, alvorens men zich
een mening terzake kan vormen.
Het Kabinet is zich bewust van zijn
verantwoordelijkheid het mogelijke te
doen tot het hooghouden der Monar^lj
De factor arbeid blijft een knelpunt
(Speciale berichtgeving)
Wij kennen thans in ons land een stijgende welvaart. Maar het
kan nodig zijn zoals op dit moment het geval lijkt te zijn die
stijging tijdelijk wat af teremmen, wanneer de welvaart een grotere
expansie blijkt te vertonen dan in het gehele economische beeld ver
antwoord zou zijn. De stringente loon- en prijsstop, die zo juist is afge
kondigd in ons nabuurland België, dat zich altijd heeft laten voorstaan
op zijn niet-dirigistische politiek, is ook voor ons een teken aan de
wand. Wij bevinden ons duidelijk voor een situatie die tot voorzichtig
heid noopt en die wellicht het nemen van beslissingen op korte termijn
noodzakelijk maakt.
Aanwijzingen voor inflatie
Met deze niets aan de fantasie overlatende woorden kenschetste vanmiddag
op de te Arnhem geopende en morgen te besluiten algemene ledenvergadering van
het Verbond van Nederlandse Werkgevers haar voorzitter, de heer T. J. Twijnstra,
in zijn jaarrede de moeilijkheden in de economische sector van onze samenleving,
waarvoor overheid, werkgevers en werknemers zich thans gezamenlijk geplaatst
zien. Nadrukkelijk verklaarde de heer Twijnstra verder, dat thans het verloop van
de Nederlandse betalingsbalans en de teruggang van de goud- en deviezenreserve
een aanwijzing lijken te zijn dat er zich in ons land een relatief sterkere infla
toire toestand voordoet dan in het buitenland, een verschijnsel dus tegenoverge
steld aan dat van de laatste jaren, toen een sterkere buitenlandse inflatie ons de
mogelijkheid gaf onze goud- en deviezen reserves aanzienlijk te versterken.
Verder legde spreker er de nadruk op, dat hij van oordeel was dat de over
heid geen enkele maatregel aan het bedrijfsleven zal mogen opleggen zonder ook
de hand in eigen boezem te steken. Het bedrijfsleven, ondernemers en arbeiders
zullen slechts dan begrip kunnen opbrengen voor beperkingen, die zij zich door
de omstandigheden zullen moeten getroosten, wanneer ook de overheid zelve
blijk geeft zich in haar uitgaven te willen beperken.
Rapport Spaak in
sneltreinvaart
De heer Twijnstra opende zijn jaar
rede met de opmerking, dat de econo
mische integratie van Europa beschouwd
moet worden als een noodzakelijke voor
waarde voor het behoud van de positie
van de oude Westeuropese staten in de
wereld. Het moet daarom aldus de
heer Twijnstra van vérstrekkende be
tekenis worden geacht, dat de ministers
van de zes samenwerkende landen het
rapport-Spaak hebben aanvaard als
grondslag voor een verdere samenwer
king.
en van H.M. Koningin Juliana, die zo
zeer de liefde geniet van de bevolking
van het Koninkrijk.
Wat de opmerkingen van de geachte
afgevaardigde, de heer de Groot betreft,
kan ik mededelen, dat het Kabinet met
H.M. de Koningin overlegt op welke
wjjze het beste kan worden vastgesteld
hoe bepaalde persp^blikaties tot stand
zijn gekomen. Indien zou blijken, dat
deze vanuit Nederland zijn geïnspireerd,
zo zullen maatregelen niet achterwege
blijven.
In verband met de veelal fantastisch
onjuiste voorstellingen in sommige pu-
blikaties gegeven, stel ik er prijs op, zij
het ten overvloede, nog eens uit te spre
ken, dat al wat H.M. de Koningin in
de loop der jaren op publiek terrein ge
zegd en gedaan heeft natuurlijk ten
volle komt voor verantwoordelijkheid
van de ministers.
Tot zover de mi nister-president over
de kwestie-Soestdijk.
Nobelprijs voor
Spaanse (lichter
De .Nobelprijs voor letterkunde voor
dit jaar is te Stockholm toegekend aan
de Spaanse dichter Juan Ramon Jime
nez. Hij kreeg deze prijs „voor zijn lyri
sche poëzie, die een voorbeeld vormt
van verheven geestesgesteldheid en ar
tistieke zuiverheid".
Geroe van zijn functie
ontheven
De eerste secretaris van de Hongaarse
communistische partij, Ernoe Geroe, is
van zijn functie ontheven; hij wordt
vervangen door Janos Kadar. het on
langs gerehabiliteerde lid van het
politieke bureau der Hongaarse commu
nistische partij. Geroe schijnt het kwa
lijk te worden genomen, dat niet ter
stond gevolg is gegeven aan de eisen, die
maandagavond door de Petöfi-kring zijn
gesteld.
De 44-jarige Kadar is in 1948 minis
ter var Binnenlandse Zaken geweest.
In juli werd bekendgemaakt, dat hij
was gerehabiliteerd. Hij heeft van 1948
tot 1953 gevangen gezeten om politieke
redenen.
In juli werd de „stalinistische" eer
ste secretaris Matyas Rakosi vervan
gen door Geroe. Kadar werd toen geko
zen tot lid van het politieke bureau in
het algemene secretariaat.
„Wanneer wij constateren", zo ver
volgde de voorzitter van het Verbond
van Nederlandse Werkgevers, hoe an
dere landen de meest vérgaande eisen
stellen om hun bijzondere positie te sau
veren, dan is het voor ons land van
groot belang om zich niet in een con
structie te laten manoeuvreren, waarin
onze denkbeelden van vrije economische
ontplooiing nauwelijks meer tot hun
recht zouden komen.
De Brusselse conferentie streeft in
sneltreinvaart naar beslissingen, die
het zowel onze waarnemers als de
speciale commissie uit de SER moeilijk
maakt het tempo bij te houden en
daarbij dreigt het gevaar, dat beslui
ten zouden worden genomen, waar
van de consequenties onvoldoende zijn
overwogen. Interessant noemde de heer
Twijnstra de belangstelling, die En
geland in de laatste tijd toont voor de
Brusselse besprekingen, maar het ge
vaar moet evenwel niet denkbeeldig
worden geacht dat bij de voorkeur die
aan die zijde wordt getoond voor de pre
ferenties binnen de eigen Common
wealth, de besprekingen met Engeland
slechts een uitermate vertragende in
vloed zouden kunnen hebben op de
totstandkoming van definitieve resul
taten tussen de landen op het con
tinent.
Industriële situatie
onveranderd
De industriële situatie in ons land
noemde de heer Twijnstra in belang
rijke mate analoog aan die van een
jaar geleden: de gunstige conjunc
tuur houdt nog altijd aan, de produk-
tie blijft een gunstige stijging verto
nen, zij het in een geleidelijk minder
wordend tempo, het uitvoervolume
blijft toenemen, doch die toeneming
wordt door de vergroting van de im
port overtroffen, en men kan tevreden
zijn over de behaalde resultaten, doch
veelal werden de marges nauwer, te
genover echter als regel gestegen om
zetten.
De schaduwzijden zijn echter ook on
veranderd gebleven: schaarste aan ar
beidskrachten, groter verloop in de be
drijven en spanningen, die het gevaar
inhouden, dat lonen en prijzen in een
snelle opeenvolging in beweging kunnen
komen.
Verheugend noemde spreker het dan
ook, dat mag worden geconstateerd, dat
in het algemeen gesproken prijsstabili-
satie in het raam waarvan destijds
de regering een beroep op de onderne
mersorganisaties heeft gedaan aan
het doel heeft beantwoord.
Na op de discriminerende werking van
deze prijsstabilisatie voor verschillend
geaarde ondernemingen gewezen te
hebben, zeide de heer Twijnstra, dat het
goed is te constateren, dat tenminste de
gehele opbrengst van de produktiviteits-
stiigine in de bedrijven aan de loonsom.
fen soede is eekomen. nu stemmen op
gaan. dat ook aan de arbeiders hur.
aandeel toekomt in de belangrijke in
vesteringen der industrie.
Niemand kan immers stellen al
dus spreker dat hem een deel van
de koek toekomt, indien hij eerst die
koek reeds helemaal heeft opgegeten.
De gestelde eis moet ook daarom on
juist worden genoemd, volgens de heer
Twijnstra. omdat men is overeengeko
men het arbeidersaandeel te bepalen
lan de hand van de hoogte van het
nationale inkomen waarin immers de
voordelen van de produktiviteitsver-
hoging reeds zijn opgenomen, welke
van de tot stand gekomen Investerin
gen h«t revolg zijn.
Slot op pag. 2
