Slechts wonder kan mr. Burger
pogingen tot een formatie redden
.Nieuwe relletjes in Oost-Europa,
als Moskou niet soepeler wordt"
WEERBERICHT
Prof. de Goay Fortman weigerde
ministerie Overzeese Rijksdelen
DULLES STEUNT LONDEN EN
PARIJS IN SUEZ-KWESTIE
Tito zou de Russische leiders
ernstig hebben gewaarschuwd
95ste Jaargang DONDERDAG 4 OKTOBER 1956 K No. 28951
Directeur: J. W. Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN wltu singel l> Lelaen Glr0 no 57055
Hoofdredacteur: 3. Brouwer j7._ per tcwartaal; 1235 per maand; f055 per week Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
LEIDSCH
DAGBLAD
(Van onze Haagse redactie)
Het aantal politici, dat nog gelooft in een slagen
van mr. Burger, slinkt met het uur. Evenals zijn
voorgangers is de informateur in de laatste fase
van zijn voorbereidend werk, op zoveel moeilijk-
heden gestuit, dat nog slechts een wonder hem
van een falen kan redden.
Dat wonder zou dan moeten bestaan uit een
akkoordverklaring der bij het overleg betrokken
politieke groeperingen met het conceptprogramma
en het schema ter verdeling van de beschikbare
minister-portefeuilles.
Stemming bij partijen niet optimistisch
Zo verluidt, dat hü opnieuw beden
kingen heeft geuit tegen het regerings
programma en wel speciaal met betrek
king tot de paragraaf die handelt over
de gehuwde ambtenares. Er wordt zelfs
in de kring der ingewijden gemompeld,
dat de heer Romme het gehele program
ma slechts schoorvoetend heeft geac
cepteerd. In zijn hart hebben de wijze,
waarop de huurverhoging voor de huis
eigenaren wordt afgeroomd, de maatre
gelen, welke in de sociaal-economische
sector getroffen zullen moeten worden
(welke slechts vaag in het programma
worden aangeduid) en de formulering
van het punt der bezitsvorming, nooit
zijn volledige instemming gehad. Mede
onder de druk van zijn eigen fractie,
waarvan een belangrijk deel het wen
selijk vindt, dat zo spoedig mogelijk aan
de houdige crisis een einde komt, zou
hij overstag zijn gegaan. De eis van de
ARP van twee volwaardige ministers
zetels. zou voor hem een onverwachte
gelegenheid zijn geweest, de heer Bur
ger de voet dwars te zetten. Twee derde
van de KVP-fractie zou prof. Romme
achter zich hebben gekregen, toen hij
voorstelde alleen dan de voorstellen van
de informateur te steunen indien aan
de wensen van de anti-revolutionairen
tegemoet zou worden gekomen.
Nederland bestelt
10 Hawker -Hunters
„Sneller dan het geluid"
Het Nederlandse Ministerie van
Oorlog heeft in Groot-Brittannië tien
twee-persoons straallesvliegtuigen van
het type Hawker „Hunter" T-7 be
steld, aldus is te Londen bekend ge
maakt. De fabriek (Hawker Siddeley
Group) deelde mee later nog een be
stelling van tien van deze toestellen
te verwachten.
De „Hunter" T-7 is het eerste Ies-
vliegtuig met dubbele bestudering, dat
sneller dan het geluid kan vliegen.
Vier personen door
gas gestikt
Een gezin van vier personen is gis
termiddag dood aangetroffen in zün
woning aan de ten Katestraat in Am
sterdam.
Met een voorbijganger heeft een
buurman toen hij gas rook, de deur
naar de bovenverdieping geforceerd.
De heer W. J. Philip en diens vrouw,
resp. 65 en 58 jaar oud, werden leven
loos in hun slaapkamer gevonden. Ook
de beide zoons, 26 en 22 jaar bleken
om het leven te zijn gekomen.
In de slaapkamer zou zijn geconsta
teerd, dat een gasslang los van de buis
hing en in de keuken zou de gaskraan
hebben opengestaan.
Soekarno in Peking
„WEST-IRIAN ZAL WORDEN
BEVRIJD".
President Soekarno van Indonesië
heeft gisteren te Peking verklaard, dat
zowel Taiwan (Formosa) als „West-
Irian" (West-Nieuw-Guinea) zal wor
den „bevrijd", aldus heeft het persbu
reau „Nieuw China" gemeld.
President Soekarno sprak tot een me
nigte van 30.000 personen in het sta
dion van Peking. Hij zei. dat het Indo
nesische en het Chinese volk hun
strijd nog niet hebben voltooid, daar
„West-Irian" nog in handen van Ne
derland is en Formosa in die van de
Chinese nationalisten.
Koud
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Wisselende bewolking met nu en dan
enkele buien. Matige tot krachtige en
aan de kust tijdelijk harde westelijke
wind. Koud weer.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
5 OKTOBER
Zon op: 6.49 uur; onder: 18.11 uur.
Maan op: 8.31 uur; onder: 18.24 uur.
Hoogwater te Katwijk te 3.39 uur en
16.00 uur.
Dit nummer bestaat uit 20 pagina's
Nu in deze kring zo langzamerhand
wel duidelijk is geworden dat niet mag
worden gerekend op een bezetting van
zowel Verkeer en Waterstaat als van
Economische Zaken, daalt ook bü de
AR de animo om zich achter de vanen
van mr. Burger te scharen. Prof. de
Gaay Fortman heeft een invitatie
voor Overzeese Rijksdelen geweigerd.
Dit evenwel om geheel persoonlijke
redenen. Maar het ligt in de lijn van
de verwachtingen dat ook de Anti-
Revolutionaire Partij in haar geheel
Twee partijen, op wier medewerking van socia
listische zijde prijs wordt gesteld, t.w. de K.V.P. en
de A.R., zouden dat wonder dan moeten voltrek
ken. Maar de geneigdheid daartoe was ook gister
avond bij geen van twee te bespeuren. Uit be
paalde symptomen zou men zelfs af kunnen leiden
dat vooral bij vooraanstaande rooms-katholieke
parlementariërs met aan het hoofd de Tweede
Kamer fractie-voorzitter prof. Romme, een merk
bare tegenzin bestaat mr. Burger bij zijn pogin
gen om tot een oplossing van de crisis te geraken,
de helpende hand te bieden.
dit Departement niet rekent tot een
volwaardig ministerie.
Men wil nu wel Justitie, een Depar
tement dat in het 6chema-Burger gere
serveerd is voor een socialistische be
windsman. Het ziet er niet naar uit dat
de PvdA zo bereidwillig zal zijn deze
portefeuille af te staan, waarbij nog
komt dat zjj als partij, die het sterkst
uit de verkiezingen te voorschijn is ge
komen, zeker niet met maar vier porte
feuilles tevreden zal zijn. En er is ook
niet op te rekenen dat de PvdA voor de
vyfde zetel dan maar Overzeese Rijksde
len zal aanvaarden.
Hoe het eventuele wonder zich dan
wel zal moeten voltrekken, weet geen
mens. Maar uit het feit dat mr. Bur
ger bljjft volhouden, zou men kunnen
afleiden dat hij er toch nog in ge
looft en met hem ook dr. Drees, die
voortdurend met zün geestverwant in
contact staat.
De stemming bü alle partijen was
gisteravond niet bijster optimistisch.
Maar hij vermeed „koloniale houding"
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Foster Dulles,
heeft zich grote moeite getroost Engeland en Frankrijk in het Suez-
geschil te steunen, zonder zichzelf bloot te stellen aan mogelijke beschul
digingen dat hij het kolonialisme in Azië en Afrika steunt.
- Het verschil in benadering van de kwestie tussen Engeland en
Frankrijk enerzijds en de Ver. Staten anderzijds vloeit voort uit het
technische feit, dat de drie landen in het gebied van Suez niet door
verdrag verbonden zijn tot gemeenschappelijk optreden op de manier,
die geldt in het gebied van de NAVO.
De Ver. Staten kunnen kwesties, die een „gevolg zijn van oplevend
nationalisme in voormalige koloniën, onafhankelijker benaderen omdat
zij, anders dan Engeland en Frankrijk, geen kolonies bezitten en ook
niet bezeten hebben.
Amerika waakt tegen een
gewelddadige omwenteling
Bü het proces van kolonialisme naar
onafhankelijkheid, dat nog wel een vüf-
tig jaar zal duren, trachten de Ver. Sta
ten er voor te waken, dat de omwente
ling niet gestuit wordt of geschiedt door
middel van geweld of revolutionaire da
den, maar plaats vindt lang een con
structieve evolutionaire weg.
Hij zei voorts dat hü in New York,
voor het begin van het debat in de Vei
ligheidsraad over het Suez-geschil,
waarschünlijk met zijn Britse en Franse
collega's, Selwyn Lloyd en Pineau, be
sprekingen zal voeren.
Op een desbetreffende vraag ant
woordde Dulles, dat de de Egyptische
weigering, Israëlische schepen door het
Suezkanaal te laten varen, in de Veilig
heidsraad ter sprake dient te komen. De
juiste vorm waarin en wijze waarop dit
behoort te geschieden, moeten echter
nog worden vastgesteld.
Romeinse soldaten trokken gistermiddag
langs de Morspoort als een kleurrijke groep
in de optochtdie het hoogtepunt vormde van
de 3 oktoberviering. Al mogen dan die Ro
meinen van een veel vroeger tijdperk stam
men dan de poort en het bruggetje die op
deze foto als decor dienen, zij vormden niet
temin een geheel door hun herinnering aan
het verleden. Zoals het gehele feest van
3 oktober Leiden een herinnering aan het
verleden biedt. Zoals dat ook spreekt uit wat
wij elders over dit feest vermelden.
Vertraging bij de vaart door
het Suezkanaal
In de konvooidiensten door het Suez
kanaal is tengevolge van enige inciden
ten een vertraging van enkele uren ont
staan. Woensdag voer het konvooi in
noordelijke richting met zes uur vertra
ging het kanaal bij Suez binnen, ter
wijl het konvooi naar het zuiden drie
uur te laat was.
Scheepvaartdeskundigen te Port Said
verklaarden, dat dit oponthoud te wijten
was aan een drietal incidenten. Maan
dag kreeg het Britse schip „Scotstoun"
met motorstoring te kampen, de dag
daarop zat het Britse vaartuig „Hen
drik" enige tijd aan de grond en hetzelf
de overkwam woensdag aan de Pana
mese vrachtboot „Archon Michael". Dit
schip kwam na twee uur onbeschadigd
op eigen kracht vlot. Deze reeks onge
vallen vormde de oorzaak van een keten
van vertragingen in de vaart door het
kanaal.
In sommige kringen werd gezegd, dat
dergelijke voorvallen niet ongewoon zijn
en dat dergelijke dingen zeer vaak onder
het bestuur van de oude kanaalmaat
schappij voorkwamen". Men verwachtte,
dat het verkeer binnen enkele dagen
weer normaal zal zijn. Met nadruk werd
Britse Gemenebest moet
groter worden of sterven
Vijftien conservatieve leden van het
Britse parlement willen het Britse Ge
menebest uitbreiden om ook andere lan
den gelegenheid tot toetreding te geven.
Woensdag hebben zij een boekje het
licht doen zien. dat de titel „Het uitdij
ende Gemenebest" draagt. Daarin ver
klaren de schrijvers dat „het Gemene
best of groter zal worden en groeien of
kleiner zal worden en sterven". Slechts
een sterk Gemenebest kan de integri
teit van zijn leden beschermen en voor
een machtsevenwicht zorgen. Het kan
Engelands Europese buren verenigen en
zelfs volkeren verzoenen".
Volgens het boekje draagt het Geme
nebest de mogelijkheid in zich om de
macht van de Ver. Staten of Rusland
te evenaren. Op een persconferentie ter
toelichting van hun plan, zei Patrick
Maitland, een der vijftien opstellers, dat
hij persoonlijk graag Noorwegen, Soedan
en Birma tot het Gemenebest zou zien
toetreden.
verklaard, dat nog geen enkel schip by
een van de ingangen van het kanaal
heeft behoeven te wachten.
17 Indonesiërs
vragen asiel
Prouw bij Fak Fak
(Ned. Nieuw-Guinea)
aangekomen
In de omgeving van Fak Fak (Ned.
Nieuw Guinea) is een prauw met 17
Indonesische opvarenden aangekomen.
Zü verklaarden te zün gevlucht uit
een plaatsje op de Aroe-eUanden met
de bedoeling asiel te verzoeken.
Zij zyn door de politie aangehouden
en overgebracht naar Fak Fak voor
nader verhoor.
Scheepvaart en atoomenergie
STUDIECOMMISSIE INGESTELD
Naar wij vernemen is er overleg gaan
de tussen het reactorcentrum Neder
land, de Nederlandse Redersvereniging
en het studiecentrum voor scheepsbouw
en navigatie T-N.O., dat ten doel heeft
te komen tot oprichting van een studie
groep die zal nagaan, welke perspec
tieven de toepassing van atoomenergie
voor de scheepvaart voor Nederland
biedt.
Een van de eerste, vrijwel onopgemerkt verlopen
plechtigheden van de Leidse 3 oktoberviering was een
hulde aan Rembrandt in de vorm van een krans om zijn
borstbeeld op de hoek van Witte Singel en Noordeinds-
plein. Mr. De Ruyter de Wildt hing die krans om half
acht in de ochtend om, met als belangstellenden slechts
enkele politieagenten die voor hei bewaren van de orde
onder de afwezigen waren opgeroepen.
Maarschalk Tito van Joego-Slavië zou tüdens zün besprekingen met de Sovjet-
russische leiders in Jalta laatstgenoemden hebben gewaarschuwd, dat er opnieuw
„Poznan-relletjes zullen uitbreken als de Sovjet-Unie haar greep op de Oosteuro-
pese satelliet-staten niet verslapt, aldus meldt het Parüse blad „l'Aurore". Tito
zou aan Kroesjtsjef tüdens diens bezoek aan Joego-Slavië al hebben uitgelegd, dat
er een „vruchtbare samenwerking" kan ontstaan tussen de Sovjet-Unie en de
communistische landen van Oost-Europa, indien Moskou de nationale aspiraties
van deze landen begrijpt.
In dit verband is ook van belang wat een speciale correspondent van het Franse
blad „Le Monde" in Polen schrüft. Dit land maakt thans een grote politieke en
economische crisis door en de toestand lükt veel erger dan vóór de gebeurtenissen
in Poznan. Er wordt op het ogenblik een hardnekkige strüd aan de top van de
communistische partij gevoerd, aldus de correspondent. De „harden" onder leiding
van de minister van Defensie, maarschalk Rokossofski, vice-premier Nowak, de
vakbondsleider Klosomitsch en anderen, zouden het standpunt huldigen, dat de
nieuwe lijn slechts chaos brengt. De „liberalen" onder leiding van premier Cyran-
kiewicz en minister van Buitenlandse Zaken Rapacki, wensen de nieuwe lün tot
het einde toe te volgen.
Russen willen Tito's hulp voor
het Midden-Oosten
Een geheel andere lezing over de be
sprekingen geeft United Press: volgens
nieuwe diplomatieke berichten van ach
ter het ijzeren gordijn tracht Rusland de
steun van de Joegoslavische president
Tito te verkrijgen voor een nieuwe krach
tige campagne in het Midden-Oosten.
Het Kremlin heeft zijn steun nodig, al
dus de berichten, omdat Joego-Slavië
het communistische blok de enige poort
op de Middellandse Zee verschaft.
Welke prijs Rusland zal betalen is een
goed bewaakt geheim. Het zal een zeer
hoge zijn om de Joegoslavische leider
zijn onafhankelijke positie en aanzien
lijke Amerikaanse bijstand te doen ris
keren. Maar naar verluidt oefent Sovjet-
Rusland ook een sterke druk uit: som
mige ingewijden beweren, dat Tito de
Russische toenadering niet geheel kan
negeren, zelfs al zou hij dat willen, om
dat zijn regiem tenslotte communistisch
is en ook vanwege mogelüke binnen
landse invloeden.
Men veronderstelt in Londen, dat Rus
land vastbesloten is zijn positie in het
Midden-Oosten te behouden en te ver
stevigen en in dat gebied een nieuw koud
front heeft geopend. Zijn positie is even
wel nog zwak en precair. Men meent dat
deze afhankelyk is van voortgezette
samenwerking tussen Rusland en presi
dent Nasser van Egypte. En hier kan
Joego-Slavië van nut zyn.
Joego-Slavië is Ruslands „natuurlyke
uicgangspoort" naar de Middellandse
Zee. Albanië ligt óók aan zee maar is
strategisch bezien waardeloos, omdat het
van het communistische blok is geschei
den door een neutraal Joego-Slavië.
Het is derhalve noodzakelyk voor Mos
kou om tot nauwere samenwerking met
Joego-Slavië te komen, zowel ideologisch
als politiek. Daardoor zouden strategi
sche winstpunten kunnen worden ge
boekt en de rusteloze satellietlanden tot
bedaren worden gebracht.
Begrafenisplechtigheid voor
Laszlo Rajk
Het bestuur van de Hongaarse arbei
derspartij heeft besloten een nationale
begrafenisplechtigheid te organiseren
voor oud-minister van Buitenlandse Za
ken, Laszlo Rajk, die in oktober 1949
werd terechtgesteld, en voor drie mede-
veroordeelden, aldus heeft de Hongaarse
omroep woensdags gemeld. De plechtig
heid zal zaterdag aanstaande worden ge
houden. De drie medeveroordeel-den wa
ren Alexander Szalay, Tibor Szoenye en
George Palffy.
De voormalige communistische leiders
worden herbegraven op het deel van een
begraafplaats, dat is gereserveerd voor
„grote stry'ders van de arbeidersbewe
ging", aldus het Hongaarse nieuws
bureau. Rajk is indertijd veroordeeld
wegens „hoogverraad" bü de zuivering
in Oost-Europa tüdens Stalins vete met
maarschalk Tito en Joego-Slavië. Ook
de minder vooraanstaande communisten
die ten onrechte zy'n terechtgesteld zul
len volgens Radio-Boedapest een herbe
grafenis met militaire eer krügen.
Tweede explosie van
Brits atoomwapen
Voor de tweede maal in de huidige se
rie proeven is een Britse atoomwapen
met succes tot ontploffing gebracht, al
dus is hedenochtend officieel in Londen
medegedeeld. De explosie geschiedde te
Maralinga in Zuid-Australië.
De Britse minister van bevoorrading,
Reginald Maudlin, omschreef deze
atoomproef als een „kleine ontploffing
op de grond". Dit is de eerste maal ge
weest. dat er in Australië een atoom
wapen tot ontploffing is gebracht op de
grond. Bü de explosie waren geen jour
nalisten, maar wel leden van het
Australische Parlement tegenwoordig.
Er zullen in deze serie proeven nog
atoomwapens tot ontploffing worden
gebracht vanaf een toren en vanuit de
lucht.
De huidige serie is de vierde van een
reeks proeven met atoomwapens ;n of
in de omgeving van Australië. De
eerste serie is in oktober 1952 genomen
op de eilandengroep „Monte Bello", de
tweede een jaar later in het gebied van
Woomera en de derde op 16 mei en
17 juni van dit jaar, weer op de „Monte
Bello"-eilanden.