Vierde (kritieke) bespreking is
„in uitstekende geest" verlopen
WEERBERICHT
Gematigde toon van Britten en
Fransen in NAVO-raad (Parijs)
Foster Dulles was afwezig
Voor 45 miljoen opdrachten aan
de Nederlandse industrie
Uitbreiding der P.E.N.-Centrale Velsen
De financiële toestand van de
Ned. Radio Unie is onrustbarend
Kabinetsformatie staat weer
volkomen op losse sehroeven
P. v. d. A. koestert verschillende bezwaren
95ste jaargang
DONDERDAG 6 SEPTEMBER 1956
No. 28928
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.per kwartaal; f2.35 per maand; f0.55 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21607
Het overleg tussen de Vijf en Nasser
De vierde bijeenkomst van de Commissie van Vijf in Cairo duurde gisteravond
105 minuten en zij verliep, naar een woordvoerder van de Commissie mededeelde,
„in uitstekende geest". Na afloop van de bijeenkomst reden de Australische pre
mier en de andere commissieleden naar het paleis op het in de Nijl gelegen
eiland Rodah, waar president Nasser him een diner aanbond. Vóór de bespreking
van gisteravond bestond de verwachting, dat deze een kritieke fase zou inluiden
en dat tot in bijzonderheden zou worden gesproken over een der voornaamste
geschilpunten.
Intussen heeft de Nederlandse tijdelijk zaakgelastigde in Cairo. mr. D. J. Slin-
genberg, gisteren bij de Egyptische regering mondeling geprotesteerd tegen de
weigering der autoriteiten de terugreis mogelijk te maken voor de twee Neder
landse baggermolens. De Nederlandse bezwaren waren tevens neergelegd in een
aide-mémoire, welke door de heer Slingenberg bij zijn protest werd overhan
digd. De Nederlandse regering heeft in dit stadium nog geen officiële protest-
nota doen overhandigen.
In Sjanghai hebben zich 29 rivierloodsen vrijwillig opgegeven voor dienst bij
de Egyptische Suezkanaalmaatschappij. Ook een bevoegde Indonesische kracht
heeft voor de functie van loods bij de nieuwe maatschappij gesolliciteerd.
over een te groot aantal bezettingstroe
pen. dat met het oog op de Suezcrisis
aan de verdediging van West-Duitsland
zou kunnen worden onttrokken en ten
slotte is er dan natuurlijk nog Rusland,
dat met economische en militaire steun
zijn gewicht steeds openlijker ten gunste
van Nasser in de weegschaal werpt in
de hoop het Westen van Egyptische
avonturen af te kunnen doen schrikken.
Al die factoren werden al voor de zit
ting op een lunch aan de Quai d'Orsay
tussen Pineau en Selwyn Lloyd uiter
aard overwogen en besproken en zij
hebben er blijkbaar toegeleid dat deze
ministers zich gisteren nogal op gema
tigde toon schijnen te hebben uitgela
ten. Het gebruik van geweld, zo moet de
Britse minister ongeveer hebben gezegd.
stuit onze volkeren nog altijd tegen de
borst, maar het is denkbaar dat onze
en niet alleen onze vitale belangen ver
dedigd zullen moeten worden. Die nood
zaak kon in beginsel door alle 15 NAVO
landen gemakkelijk worden onderschre
ven, maar het denkbeeld van een com
promis met Nasser, waarbij zelfs de
Londense resolutie nog enkele veren zou
moeten laten, wint intussen, zo lijkt het,
ook in de Franse en Engelse hoofdstad
zienderogen veld.
Twintig doden bij
treinramp in V.S.
De snelste passagiers trein van de
„Santé Fe Railways' is woensdag bp
Springer in de Amerikaanse staat
Nieuw Mexico ingereden op een stil
staande posttrein. Volgens sommige be
richten zjjn achttien mensen om het
leven gekomen, volgens andere twintig.
De posttrein stond op een zijspoor te
wachten tot de passagierstrein gepas
seerd zou zijn, doch door een verkeerde
wisselstand reed ook de sneltrein het
zijspoor op. Vier diesellocomotieven
van de nassagier tein, en ze. /y.cigen
liepen uit de rails.
Een van de diesellocomotieven van de
posttrein werd vernield. De posttrein
vervoerde geen betalende passagiers,
doch in de laatste wagon reden spoor
wegarbeiders mee.
De directie van het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland
(PEN) heeft 2 turbine-installaties van elk 125.000 kw en 2 ketelinstallaties
eveneens elk 125.000 kw. besteld. Deze opdrachten belopen in totaal een be
drag van rond f. 45.000.000 en worden geheel in Nederland uitgevoerd.
De turbines zullen worden vervaardigd
door de Kon. Machinefabriek Gebr.
Stork en Co N.V. te Hengelo. De ketels
zullen worden vervaardigd door een
daartoe gevormde combinatie van de
N.V. Kon. Maatschappij ..De Schelde"
te Vlissmgen en de N.V. Machinefabriek
„Breda" v h Backer en Rueb te Breda.
Door de opstelling van deze twee
nieuwe units (een combinatie van één
turbine met één ketel, die te zamen een
eenheid van 125.000 kw vormen) wordt
in het eerste halfjaar 1960 de capaci
teit van Centrale Velsen, welke thans
rond 250.000 kw bedraagt, verdubbeld.
De nieuwe installaties zullen een aan
zienlijke besparing op brandstoffen mo
gelijk maken.
De ketels zullen geschikt zijn voor het
verstoken van kolen en /of olie; ook
hoogovengas kan worden bijverstookt.
Protest van Israël
Israël heeft bij de voorzitter van de
Veiligheidsraad geprotesteerd tegen de
weigering van Egypte om een Grieks
schip, dat door Israël gecharterd is. het
Suezkanaal te laten passeren. Het is de
„Panagia" van 400 ton, die in mei al met
een lading cement van Haifa naar Elath
vertrok. Het schip is echter in Port Said
vastgehouden. Israël heeft al tweemaal
eerder bij de Veiligheidsraad over dit
geval geprotesteerd. Het vraagt geen op
treden van de raad, maar behoudt zich
het recht voor dit later alsnog te doen.
Een Israëlische woordvoerder in Lon
den deelde mede, dat de Egyptische re
gering aan drie categorieën schepen de
doorvaart door het kanaal weigert: alle
Israëlische schepen, andere schepen, die
„contrabande" naar Israël vervoeren en
buitenlandse schepen die Israëlische ha
vens aandoen. De blokkade tegen de
laatstgenoemde categorie wordt niet zo
streng doorgevoterd en sommige niet-
Israëlische schepen, die geen contra
bande naar Israël vervoeren wordt wel
toegestaan door het kanaal te varen,
terwijl andere schepen worden gewei
gerd. De „Panagia" valt onder de derde
categorie, en de reden waarom het
schip in Port Said is gebleven was, dat
de bevrachters hoopten, dat Egypte het
alsnog de doorvaart zou toestaan. Ce
ment staat namelijk niet op de Egypti
sche contrabandelijst, aldus de woord
voerder.
NAVO-raad achter
potdichte deuren
Onze Parijse correspondent telefoneer
de ons hedenochtend:
De zitting van de permanente NAVO-
raad in Parijs, waarbij zich gisteren de
vijf ministers van Buitenlandse Zaken
van Engeland. Canada, West-Duitsland.
België en Frankrijk - de heren Selwyn
Lloyd, Pearson, Hallstein, Spaak en Pi
neau - hadden gevoegd, is gisteren in
Palais Chaillot achter potdichte deu
ren gehouden. Verklaring van deze dis
cretie, om niet te zeggen geheimzinnig
heid. was natuurlijk gelegen in het feit.
dat de middagvergadering geheel aan
het onderwerp Suezkanaal gewijd was
en dat het uiteraard niet gewenst werd
geacht, dat vanuit dit gezelschap, dat
tenslotte maar zijdelings bij de kwestie
is geïnteresseerd, standpunten naar vo
ren zouden komen, die het overleg in
Cairo tussen Nasser en de Commissie
van Vijf zouden kunnen bemoeilijken.
De omstandigheid, dat de Amerikaan
Foster Dulles als enig lid der Westelijke
Grote Drie niet naar Parijs was overge
komen, ofschoon het hem aan diploma
tieke reislust over het algemeen toch ze
ker niet mankeert, kan stellig als een
teken te meer worden uitgelegd dat
Washington de Frans-Engelse opvat
ting over de Egyptische kolonel nog al
tijd niet volledig wenst te delen. Die
zelfde conclusie wordt in Parijs trou
wens ook getrokken uit de houding van
de Amerikaanse vertegenwoordiger te
Cairo, Loy Henderson, die, naar Franse
inzichten althans, de Egyptische kolo
nel de beschermende hand nog altijd
boven het hoofd blijft houden. Er zijn
trouwens ook nog wel andere krachten
indirect ten gunste van Egypte werk
zaam, die eveneens in de NAVO-raad
tot uiting zouden zijn gekomen.
Zo staat Griekenland nog altijd aar
zelend tegenover mogelijke militaire ac
tie van Engeland en Frankrijk in het
oostelijke Middellandse-Zeegebied. ter
wijl Bonn zich al ongerust moet maken
Zonnig weer
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Aanvankelijk nog een enkele bui, maar
morgen over het algemeen zonnig weer.
Matige tot krachtige wind, ruimend naar
zuidwest. Weinig verandering in tem
peratuur. (Opgemaakt te 11.15 uur).
7 SEPTEMBER
Zon op: 6.03 uur; onder: 19.16 uur.
Maan op: 9.40 uur; onder: 19.57 uur.
Hoogwater te Katwijk te 4.40 uur en
17.06 uur.
Dit nummer bestaat nft 12 pagina's
Kawilarang naar
Washington vertrokken
Kolonel Kawilarang, de voormalige
militaire commandant in West-Java,
die drie weken geleden opdracht gaf
tot aanhouding van minister Roeslan
Abdoelgani, is vandaag uit Djakarta
naar Washington, waar hy benoemd
is tot militaire attaché in de V. St.,
vertrokken.
Een leger-woordvoerder heeft mede
gedeeld., dat kolonel Kawilarang zich
voor zijm. vertrek heeft verantwoord
voor zijn opdracht tot ondervraging van
de minister van Buitenlamdse Zaken
en dat de kwestie thans is overgedragen
aan de chef-staf van de Landstrijd
krachten, generaal-majoor Nasoetion.
Kawilarang werd bij zijn vertrek uit
geleide gedaan door militaire autoritei- j
ten en door ambtenaren van het mi- I
misterie van Buitenlandse Zaken.
„Oneerbiedig
Mr. A. R. Roosjen verklaart:
(Speciale berichtgeving)
Onrustbarend zyn de financiële moeilijkheden van de Ned. Radio Unie. Dit
onthulde NCRV-voorzitter mr. A. B. Roosjen gistermorgen op een persconferentie
te Hilversum.
Dit is vooral te wijten aan de toenemende personeelskosten. Zo zal b.v. de 6%
niet kunnen worden uitgekeerd, tenzij men hiervoor de reserves aanspreekt.
Mr. Roosjen achtte dit buitengewoon bedenkelijk en hij zag hierin opnieuw een
aanleiding om de financiering van de Nederlandse Radio te herzien.
Schatkist enige hope
Hiervoor zijn naar zyn mening twee
.mogelijkheden, een verhoging van de
luisterbijdrage, die echter zal stuiten op
de afkeer van de minister van Economi
sche Zaken om de prijzen te verhogen.
De enige andere oplossing is naar zijn
mening de Wereldomroep te financieren
uit 's Rijks schatkist. Hij meende uit de
jongste uitlating van minister Cals te
kunnen opmaken, dat 'hij thans voor deze
laatste oplossing is gaan voelen. Mr.
Roosjen gaf een overzicht van de moei
lijkheden met de Omroepwet sinds twee
jaar geleden de Kamers in hun voorlopig
verslag een vernietigend oordeel gaven
over het ontwerp van minister Cals.
Sinds die tijd aarzelt de minister met
zijn Memorie van Antwoord te komen.
Het feit dat daardoor nog steeds de Om
roep geregeerd wordt door ministeriële
besluiten, achtte hij hoogst onbevredi
gend. De financiële moeilijkheden zijn
hiervan slechts een aspect.
Moeizaam
Ook drong mr. Roosjen aan op een
spoedige benoeming van een regerings
commissaris als opvolger van mr. Kes-
per. „Hoezeer wy ook de waarnemend
Regeringscommissaris waarderen, hy
is per slot van rekening een hoger
departementaal ambtenaar".
Het langzame malen van de departe
mentale molens ten aanzien van radio
en televisie spreken ook duidelyk uit
de moeizame gang van zaken met het
Televisiebesluit, dat 1 januari gedeel
telijk, 1 oktober volledig van kracht
zal worden.
Het is typisch dat op de 2de oktober
de N.T.S. zijn 5-jarig bestaan viert en
dat dan pas een min of meer definitieve
regeling tot stand kan komen. Ook deze
nieuwe regeling is evenwel nog niet ge
heel duidelijk. In ieder geval zal in het
nieuwe bestuur een drietal door de
minister aangewezen personen zitting
nemen, t.w. mej. Marga Klompé, H. Al-
gra en prof. P. T. ten Have.
De in het Omroepbesluit genoemde
algemeen secretaris zal zeer zeker op
1 oktober nog niet aangewezen zijn.
In televisiekringen voelt niemand voor
een dergelijke functionaris. Niemand
weet ook precies wat deze algemene
secretaris zou moeten doen. Hierover zul-
Op weg naar Le Havre, waar zij
zich voor een reis naar de Ver.
Staten zouden inschepen, verbleven
Prins Rainier en Prinses Gracia van
Monaco enige dagen in Parijs. Hun
aankomst in het Gare de Lyon in de
Franse hoofdstad.
Gistermiddag heeft Prins Bern-
hard als Koninklijk Commissaris
van de Nationale Padvindersraad
de leden van het Internationale
Comité van de Padvindersbeweging,
die thans in het Kurhaus te Scheve-
ningen vergaderen, in Paleis Soest-
dijk ontvangen. Op de foto Koningin
Juliana en Prins Bernhard met hun
gasten op het bordes van het Paleis.
De primaat van de Orthodoxe kerk in
Griekenland heeft woensdag een brief
gezonden aan de aartsbisschop van
Canterbury en de Wereldraad van Ker
ken, waarin hij de Britse autoriteiten
beschuldigt van „oneerbiedige hande
lingen tegenover de Orthodoxe kerk op
Cyprus".
De synode van de Grieks-Orthodoxe
kerk deed een beroep op de Wereldraad
van Kerken zijn bemiddeling te verle
nen om „aan de onedele en anti-chris
telijke maatregelen van gouverneur Har
ding" een halt toe te roepen.
Ook bisschop Jennadios van Salamis,
de voorzitter van de Etnargische raad
(d.i. de Grieks-Orthodoxe Kerkeraad)
op Cyprus heeft aan verschillende in
stanties en personen telegrammen ge
zonden, waarin hij protesteert tegen de
arrestatie van de secretaris van de raad
Krani^iotis.
(Er is in beginsel geen enkel bezwaar
tegen, dat de Grieks-Orthodoxe kerk op
Cyprus, aartsbisschop Makarios voorop,
zich met de opstand bemoeit en hand
en spandiensten verleent om de verzets
strijders te steunen. Maar aan die zijde
dient men dan te begrijpen, dat daar
mee het recht op „eerbied" verspeeld
wordt, waarop de primaat van de Or
thodoxe kerk in Griekenland nu aan
spraken laat gelden. Als de Britten ver
moeden en blijkbaar niet ten onrech
te dat de hoogste autoriteiten van de
kerk op Cyprus aan het verzet steun
verlenen, hebben zij uiteraard het recht
de verdachten gevangen te nemen en
dergelijke „oneerbiedige handelingen" te
plegen. Red. LD.)
In Manchester is woensdag een grote
stapel pamfletten van de Eoka, de
Grieks-Cyprische verzetsbeweging, van
een vrachtauto gevallen, zo meldt de
politie. In de pamfletten werd de gou
verneur van Cyprus, veldmaarschalk
Sir John Harding, een „moordenaar"
genoemd. De politie stelt een onderzoek
in naar de herkomst van de vlugschrif
ten.
Pessimisme overheerst opnieuiv
(Van onze parlementaire redacteur)
De kopstukken van de PvdA, die gisteravond bijeen waren in het gebouw van
de Tweede Kamer, hebben hun partijgenoot J. van Tilburg niet geadviseerd te
weigeren minister-president te worden, maar hy is wel op de hoogte gebracht
(hij was er zelf bij) van de velerlei bezwaren van de PvdA tegen de plannen en
het regeringsprogram van prof. De Gaay Fortman. Dat betekent, dat het er zeer
somber uitziet met de Kabinetsformatie, want het is onder die omstandigheden
niet te venvachten, dat Gouverneur Van Tilburg toch in het Kabinet zitting zal
nemen. Evenmin is het te verwachten, dat de informateur zijn plannen bevre
digend voor de PvdA zal wijzigen. De PvdA heeft daan-oor echter de mogelijk
heid opengelaten en de deur dus niet dichtgegooid.
De bezwaren van de PvdA liggen voor
de hand. Men wil zich niet neerleggen
bij het wegwerken van dr. Drees als mi
nister-president en ook wil men minis
ter Mansholt niet laten vallen nu geble
ken is. dat prof. De Gaay Fortman hem
niet op zijn ministerslijstje had staan.
Gebleken is ook. dat op het punt van de
bezitsvorming naar de zin van de PvdA
toch te ver is tegemoetgekomen aan de
verlangens van de KVP en ook mist de
PvdA in het regeringsprogram de op
heffing van het ontslag aan de huwen
de ambtenares. Er bestaan trouwens ook
nog andere bezwaren, ook ten aanzien
van de zetelverdeling. Al met al maken
len ongetwijfeld nog nadere besprekin
gen moeten volgen.
Commerciële televisie
Weinig lof had mr. Roosjen voor de
onlangs in Amsterdam gestichte vereni
ging van televisiekijkers, die niet de be
doeling heeft zendtijd aan te vragen,
maar wel zijn invloed aan wil wenden
op de uitzendende verenigingen. Hij
achtte het beter dat de kijker invloed
op de programma's uitoefent door lid te
worden van een van de uitzendende ver
enigingen.
Dat van de N.V. die commerciële
televisie wil bedrijven in deze tyd min
der en minder gehoord wordt, weet de
heer Roosjen aan de teleurstellende
ervaringen, die men in Engeland met
commerciële televisie heeft opgedaan:
daar heeft men nota bene bij de rege
ring (vergeefs) om subsidie aange
klopt
zij het onmogelijk voor leden van de
PvdA toe te treden tot het Kabinet, dat
prof. De Gaay Fortman heeft willen
voorbereiden. Zij zouden voorgoed bij
hun partij uit de gratie zijn.
Drukke besprekingen
Gistermorgen heerste er in politieke
kringen in Den Haag nog optimisme
over een spoedig einde van de Kabinets
formatie. hoewel men zich bewust was
van allerlei onzekere factoren. In de
loop van de dag werd echter steeds dui
delijker. dat men in de kring van de
PvdA de plannen en het regeringspro
gram van prof. De Gaay Fortman eens
ernstig wenste te bezien en zich door
het optimisme niet wilde laten opjagen.
Van de diverse bezwaren deed de heer
Van Tilburg mededeling aan prof. De
Gaay Fortman toen hij hem laat in de
middag voor de tweede maal ontmoette.
Het gesprek in het Torentje duurde van
half vijf tot zes uur.
De informateur vond daarin aanlei
ding met spoed een onderhoud te heb
ben met minister Suurhoff. die later op
de avond aanwezig was op de bijeen
komst van de kopstukken van de PvdA
in het gebouw van de Tweede Kamer.
Met de leden van het bestuur van de
Kamerfractie van de PvdA. o.w. de frac
tieleider mr. Burger, waren in deze ver
gadering ook tegenwoordig de heer Van
Tilburg, dr. Drees en minister Mansholt.
Gisteravond van halfelf tot uur zyn
de heren Van Tilburg en Suurhoff bij
prof. De Gaay Fortman op bezoek ge
weest om hem op de hoogte te stellen
van de bezwaren van de PvdA.
Vanmorgen heeft de informateur mi
nister Staf ontvangen. Daarna is hij
naar de Koningin gegaan in het Huis
ten Boseh.
