Hij, die de tijd mee had:
„ROCKEFELLER"
SOLIDE, ACCURAAT, MAARHARD
Noors-Nederlandse culturele
uitwisseling bij traktaat
Vondel-opvoering onder Hollandse regie
ONS MENU
VAN DE WEEK
ZATERDAG 11 FEBRUARI
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Bewogen Leven CLVIII
Eindigde als een vriendelijke, weldadige heer
Tn ons vorige „BEWOGEN LEVEN" spraken wij over Desiderius Erasinus, de man die
in zijn prille jeugd reeds een groot verlangen had veel kennis te vergaren. We toon*
den aan dat de tijd met hem was.
Ook noemden wij de naam John Rockefeller, een mensenkind uit een heel andere
tijd en uit een heel andere wereld. Hij nam zich in zijn prille jeugd voor 100.000 dollar
waard te worden en hij overtrof zijn eigen verwachtingen, verre.
Wel een koud ideaal zegt men op het eerste gezicht, doch dit ideaal paste in zijn
tijd in zijn land. Want het Amerika van de vorige eeuw kende een ander leven dan
Europa. In Amerika was alles veel jonger, ook veel primitiever. Daarin paste dus ooh
een dergelijk primitief ideaal.
ontstonden: in een minimum van tijd boorde menige
gefortuneerde zich straatarm. Doch de mensen waren
verblind. Zij, die door de koorts totaal waren uitgeput
zag men niet, men staarde zich werkelijk blind op die
enkele fortuinlijkheden, bij wie de oliezegen uit de
bronnen spoot, dagen, weken achtereen. Eén rijke, dui
zend armen. Die ene rijke werd zo rijk. Zijn naam ging
van mond tot mond.
Nu moet men volstrekt niet denken dat het hem alleen
om het bezit van het geld ging. Veel meer ging het hem
om te slagen in het leven, en dit slagen werd toen veelal
afgemeten ui geldswaarde.
Rockefeller had de ti)d mee. maar de tijd alleen brengt
een mens er nooit. In hem zelf moeten tal van eigen
schappen aanwezig zijn die slagen mogelijk maken. En
niet alleen dèt, ook de omstandigheden waarin hij leeft
moeten meewerken.
WA
TANNEER wy langs de lijnen van het leven van dit
zakengenie gaan. dan vallen ons verschillende
dingen op: met zijn levensovertuiging was hij al
héél vroeg klaar. Puriteins opgevoed waren er weinig
levensproblemen die hem verontrustten. In zijn jeugd had
hy een afdoend antwoord gekregen op zijn vragen. Het
zou zeer interessant zijn als men de energie meten kon
die een mens ..verdoet" als hi) de godsdienst van zijn
vaderen vaarwel zegt en zichzelf een nieuw levensfunda
ment bouwt. Ook daar, waar de mens door een bekering,
een wedergeboorte dus. komt tot een nieuwe belijdenis
blijft het oude tocii altijd doorwerken. De perioden ln
een mensenleven ^verlappen" elkaar, zijn nooit te
scheiden.
Al heel vroeg wist John Rookefeller wat hij wilde, hU
verloor zich niet in fllisofische en religieuze bespiegelin
gen. Hij was een puritein, gaf geen geld uit in dansten
ten en andere inrichtingen van amusement, doch leefde
zo sober mogelijk, niet heen en weer geslingerd door de
machten der lust.
Hij begon zijn loopbaan als kantoorbediende en van
zijn salaris gaf hij een behoorlijk stuk aan de armen. Hij
bezocht getrouw zijn kerk, het zangkoor, zijn club, en deed
zijn werk op het makelaarskantoor waar hij klerk was
met zorg.
Mensen die hem ln zijn Jeugd gekend hebben, hebben
hem later geschilderd als een ietwat gesloten jongeman,
zeer evenwichtig in zijn optreden, niet charmant, veel
eer een houten klaas. Dit laatste v
de charmante is altijd ijdel en de IJdele mens geeft i
om het oordeel van anderen. Hij wordt door de meningen
van zijn omgeving waarmee hij rekening wil houden,
onrustig en onevenwichtig. Het liet Rookefeller koud wat
men van hem zei. Van zijn verschijningsvorm dan. Hij
vatte wel vuur en vlam als men zijn degelijkheid m
twijfel trok.
HU had alle tijd om zijn weg te bepalen. Om zichzelf
te meten met anderen, en toen hij daar eindelijk mee
klaar was zei hij zijn betrekking op. In de betrekkelijk
kleine zaak waarin hij had gediend, had hij veel opge
stoken.
ALS 19-Jarige jongeman stichtte hij met een compag
non Clark een eigen handelshuls. Beide ven
noten brachten twee duizend dollar in. Ze handel
den in graan, vlees, hooi en wat niet al. Een gedeelte van
het stamkapitaal had John van zijn vader moeten lenen,
tegen 10%. normaal voor die tyd.
Rockefeller en Clark kochten en verkochten en aange
zien zij voorzichtige en accurate kooplieden waren, nam
hun vermogen voortdurend toe. Enige jaren hield dit
aan, toen kwam het zwarte goud ook in hun leven.
Sahrijvers van naam hebben de goudkoortsen beschre
ven die in het mensdom hebben gewoed. Daar waar het
goud lag was ook de misdaad. Minstens even dramatisch
was het verloop van de koorts van het zwarte goud:
petroleum.
Op de 29ste augustus van het jaar 1859 ontdekte
Edwin Drake by Titusvllle ln Pcnnsylvanie de eerste
oliebron en dit jaartal is voor de wereldgeschiedenis
nog belangrijker dan de slag bü Nieuwpoort. Want
spoedig daarna was de ganse nieuwe wereld door de
zwarte goudkoorts besmet. Wilde speculaties in grond
ROCKEFELLER werd niet bevangen door de zwarte
koorts. Wel werkten zijn hersens snel in deze dagen.
HU wilde mee profiteren. Natuurlijk, hU was een
zakenman, doch hU dacht er niet over zijn vermogen op
het spel te zetten.
Op een dag kreeg hij een zeer gelukkige Inval. HU liet
de anderen boren. Hoeveel te meer er geboord werd hoe
veel te liever was het hem. Want hij zou met nog enige
anderen een raffiinaderU stidhten. Hieraan was zeer
weinig risico verbonden. De olie stroomde wel, doch die
moest verkocht.
Rockefeller stond bekend als een zeer accurate en zeer
solide zakenman. Hij kon zoveel geld aantrekken als hy
nodig had. Hij waagde dus de stap. Doch anderen had
den hetzelfde inzicht als hU en zo rezen de rafftaade-
rUen als paddestoelen uit de grond. Een vreselijke oorlog
brak uit. Een oorlog tussen de bronnenkonlngen en de
koningen der raffinaderijen. Een oorlog van de spoor
wegkoningen, mynenkoningen tegen de eerste categorieën.
In deze strijd op leven en dood, die gevoerd werd met
Rockefeller was de hardste. Voor hem was deze strUd
een sport. In de hitte van de strUd zag hU héél dui-
delijk zUn positie: hU zou het alleen kunnen winnen
als hy over enorme sommen beschikken kon, waarmee
hU de vijanden in korte tUd zou kunnen verlammen.
Men had vertrouwen ln hem. In 1870 stichtte hy de
STANDARD OIL COMPANY, een naamloze vennoot
schap, waarvan hyzelf directeur werd. De Standard
Oil dwong weldra de andere raffinadeurs hun bedrijf
neer te leggen om op te kunnen lossen ln het grote
concern. HU, die wilde kreeg aandelen of geld, de taxa
tie waa behooriyk. die niet wilde werd uitgeroeid.
DB Standard Oil groeide, tenko6te van vele zelfstan
digen en het oordeel over de man die het concern
heeft gesticht zal wel altUd subjectief blijven.
Toen hy de grote greep naar de macht deed en eigen
lijk dictator werd in zijn sector, spogen vele mensen op
de grond als hy hen voorbijging. Het zo vrüheidslievende
en democratische Amerikaanse volk was dit soort zaken
doen een doorn in het oog. Washington had eens Amerika
vrijgemaakt en daarvoor geen salaris genoten, Lincoln
had drie kwart eeuw later opnieuw Amerika gered, door
zijn rechtschapenheid. Nu was er een man die de vrij
heid vermoordde èn de persooniykheid.
Menigmaal is Rockefeller voor de rechtbank geweest,
soms als getuige, soms ook als beschuldigde. Dan drom
den de mensen binnen om hem te zien. om te zien hoe
hij eindeiyk de baard er af kreeg. Altyd zat daar een
«duale rustige glimlaohende oude heer, die de rechters
verhaaltjes vertelde. HU was zo hard. maar ook zo slim
en knap. Geen rechter kon, zó goed geïnformeerd zijn
als hii. Hij was immers het middelpunt van alles! Hij
kende de zonden van zUn tegenstanders en op een dag
schetste hy de toestand die ontstaan zou zijn als hy
geen orde op zaken had gesteldTeleurgesteld ging
het publiek naar huis
IUH3T ln de tyd dat Otto von Blsmarok Sohönhausen
door bloed en Uzer de Duitse eenheid stichtte,
stichtte Rockefeller zUn concern. Bismarck was na
afloop „saturlert", hy had genoeg. De rest van zUn tyd
besteedde hy aan het oplossen van binnenlandse pro
blemen. Geen vyandschap meer nu, de wereld in slaap
sussen en Duitsland sterk maken. Bovenal vrienden
schenken in de wereld. Oostenryk, Rusland
Rockefeller was ook verzadigd.
Toen begon hy te pionleren op het gebied der wel
dadigheid. HU deed het geniaal. God had hem immers
al die tyd miljoenen gegeven om ze aan te wenden ten
bate van Gods schepselen? Meer dan vUfhonderd mil
joen dollar vonden hun weg uit zUn zakken naar alle
mogeiyke filantropische Instellingen. Voor opvoeding
en onderwijs, voor bestrijding van besmettelijke ziek
ten, voor landontginning en landverbetering gaf hy geld.
Naarmate hU ouder werd verloor hU het houterige
in zUn verschyning en werd hU beminneiyker tegenover
de mensen. Diep in de negentig vonden duizenden hem
een vrlendeiyke oude heer en toen vergat men de be
zwaren die men eens tegen hem had gehad. Het
Rockefellersprookje ontstond. Niemand spuwde meer
voor zUn voet. Ieder glimlachte tegen hem. In het jaar
1937, kort voor de tweede wereldoorlog, stierf hy, büna
honderd jaar oud.
Rockefeller, Bismarck: vergane glorie
Erasmus schittert nog altyd!
REIN BROUWER.
Naar fjorden en bergen (X)
MAANDAG
DINSDAG
WOENSDAG
GROOTNEDERLANDSE
LITERATUUR IN HET NOORS
Thans wil men proberen een serie
Grootnederlandse literatuur ln Noor
se vertaling uit te geven; 12 boeken:
6 Vlaamse, 6 Nederlandse. Men wil
dan teruggrijpen naar Couperus, naar
het eerste deel van de Kleine Johannes
van Frederlk van Eeden. Tot nog toe
worden alleen maar Hans Martin en
Willy Corsari veel gelezen.
Op het gebied van de schilderkunst ZONDAG
zou men gaarne een Van Gogh-ten-
toonstelllng willen zien en niet min
der dan een tentoonstelling van oude
Hollandse meesters, die echter een
tentoonstelling van de moderne Ne
derlandse schilderkunst niet mag uit
sluiten. Men zou ook kennis willen
nemen van Nederlandse kunstnyver-
heid en meubelarchitectuur.
STUDENTENUITWISSELING
De uitwisseling is ook op ander ge
bied bedoeld, ln beroeps- en studie
groepen. Noorse studenten zouden naar
Nederland kunnen gaan om de weder
opbouw te bestuderen, eventueel zou
den ook advocaten hier hun licht kun
nen komen opsteken op het gebied van
sociaal- en staatsrecht. Leraren zouden
over en weer de onderwysmethoden
kunnen bestuderen en in de praktyk
observeren. Ingenieurs, dokters zouden
in Noorwegen tydeiyk kunnen werken
Waarom zouden zy ook niet tegen
bezoeken-ervaringen, uitwisselen? Voor
agrariërs valt er ln Nederland veel te
leren, ook in het bollenseizoen.
DONDERDAG
Behalve de veldsla, komen nu ook de eerste raapstelen aan de markt. Ze
zijn dan nog wel duur, maar wanneer U eens stamppot van rauwe raapstelen
maakt, zal de prijs U wel meevallen, omdat U minder nodig heeft. Het loont
zeker de moeite dit gerecht klaar te maken.
Vi grape fruit; kalfsoester (of lapjes), brusselslof, aardap
pelen; sneeuwpuddlng met abrikozensaus of compóte.
Bleten, uitgebakken spek, aardappelen; fruit.
Gebakken lever met rozynen, appelmoes, gebakken aardap
pelen; vanlllevla met bitterkoekjes.
Stamppot van rauwe raapstelen met kaas:
havermoutpap.
Gebraden krabjes, zuurkool, aardappelen; besohultje met
kaas en kopje koffie.
Vis of garnalenkoekjes, winterwortel in blokje®, aardappelen,
botersaus; broodschotel met stukjes appel. (Bonen weken).
Stevige bonensoep met veel soepgroenten; 3 in de pan.
Recept: Stamppot van rauwe raapste
len met kaas.
2 kg aardappelen, 500 g raapstelen, 200
g Jonge of licht belegen kaas ln blokjes
gesneden, melk, zout, boter of vet.
De aardappelen schillen, wassen en ko
ken in weinig water met zout. Na
25 min. de aardappelen verwerken tot
een puree met wat melk, boter of vet.
De groenten schoonmaken door alleen
de worteltje® af te snyden, wassen en
fynsnyden of hakken. De groenten en
de blokjes kaas door de puree roeren
en alles nog even snel opwarmen.
ZATERDAG
Recept: Gebakken lever met rozUnen.
4 plakken runder-of varkenslever van
75 g, zout. bloem, 80 g boter, 50 g
rozynen.
De lsver licht zouten, in bloem wente
len en in boter brum bakken. Onder
tussen de rozijnen wassen en In 1 dl
warm water wellen. By het stoven van
de lever de rozijnen toevoegen evenals
het vocht. Na 10 ét 15 min. de lever-
plakken uit de jus nemen, met een
schuimspaan de rozynen over de lapjes
verdelen. De Jus eventueel nog iets ver
dunnen, doorwarmen en over de lever
gieten. Een uitstekend geheel met ap
pelmoes en gebakken aardappelen.
(Speciale berichtgeving)
In mei j.l. heeft Noorwegen met Nederland een cultureel verdrag gesloten,
waarbij wederzijdse aanknopingen van betrekkingen en uitwisseling op het
gebied van kunst, onderwijs en wetenschap worden gewaarborgd voor de tijd
van vijf jaren. Dit akkoord zal, zodra het door de Staten-Generaal is goed
gekeurd en geratificeerd, onmiddellijk in werking treden.
Men stelt zich in Noorwegen, zo is mij gebleken, veel voor van deze cultu
rele uitwisseling. De Noorse literatuur geniet meer bekendheid dan de Neder
landse in Noorwegen. Ibsen, Bjornson, Hamsun, Undset zijn voor ons geen
onbekenden. Vele groten uit de Noorse letterkunde werden vertaald. De
Noorse dramaturgie heeft hier steeds alle aandacht getrokken. Het optreden
van Hans Jacob Nilsens „Det Norske Teatret" met Peer Gynt in Den Haag
in november 1949 was een toneelgebeurtenis van de eerste rang, welke nog
niet vergeten is.
Wat stelt u zich van deze culturele
uitwisseling voor vroegen wU aan een
Noorse Nederlander, die zich zeer voor
de Nederlandse cultuur beUvert. Wie
zoudt u In Nooi-wegen willen zien, wie
zoudt u naar Nederland willen zenden?
wy. ln Noorwegen, zouden graag
willen kennis maken met Oor de Groot.
Hans Henkemans, Jo Juda, Georgette
Hagedoorn. Men heeft ln Nederland
kennis kunnen maken met de regis
seur en toneelspeler Hans Jacob Nil-
sen, die Peer Gynt ln „Landsmal"
speelt (de niet officiële Noorse taal,
die naast het ambteiyke Rlksmal
staat), met de niet helemaal moderne
muziek van Harald Sacverud. Nilsen
getuigde van een moderne opvatting,
wars van sentimentaliteit, die van Peer
een rauwe, bluffende egoïst maakte.
Zou deze grote Noorse regisseur nu
eens niet ln Nederland een ïbsen-voor.
stelltng kunnen regisseren, bUv. „De
wilde eend"? Hiertegenover zou men
Recreatieoord voor studenten in
de studentenstad Oslo.
kunnen proberen in Oslo een Vondel
voorstelling te laten regisseren door
Johan de Meester bUv. Er ls een Luci
fervertaling ln het Noors van Kaare
Langvik Johannsen, die met een stipen
dium aan de Noorse universiteit Ne
derlands doceert en reeds enkele Ne
derlandse boeken heeft vertaald. HU
promoveerde op Vondel. Hy werkt
thans samen met andere dichters, die
om. Marteken van Nimwegen en Lan
seloet van Denemarken vertaalden in
dialect, wat wel moeiiyk te verstaan
ls, doch melodieus. Men ls bezig deze
vertalingen'* weer om te werken. Ook
voor de Friese literatuur toont hy
grote belangstelling. Johannsen heef;
voor de universiteit te Oslo een aan
tal Nederlandse boeken aangekocht
opdat men kennis kan maken met de
moderne Nederlandse letterkunde.
Marnix „GUsens" Joachim van Baby-
lon verwekte heftige reacties, zelfs
weerstand. Den Doolaards .Kleine
mensen ln de grote wereld" en Anton
Coolens „Dorp aan de rivier" zyn in
Noorwegen goed ontvangen.
Het ls begrypeiyk, dat de studenten
beste cyfers moeten behalen, willen zy
voor uitwisseling in aanmerking ko
men. Juist onder de Noorse studenten
bestaat grote belangstelling om In
Nederland te studeren. Er ls echter
een bezwaar, aldus onze Noorse zegs
man. Maar al te vaak worden de ln
het buitenland studerenden aan hun
lot overgelaten. Van Nederlandse zyde
moet iets gedaan worden om de Noor
se studenten goed te ontvangen. Nu
staan zy te veel bulten het leven.
Hans Jakob Nilsen.
In Oslo heeft men de studentenstad,
waar de studenten prachtige kamers
hebben, ruime recreatiecentra en alles
wat him leven aangenaam kan maken.
Elk kamertje ls voorzien van fraaie
reproduktles van sohilderyen van Ed-
vard Munoh. De recreatiezalen han
gen vol met originele werken, schll-
derUen en etsen van deze schilder.
Alles uit de collectie van de bekende
en reeds eerder door ons genoemde
financier Rolf Steinersen. Ook de Ne
derlandse studenten zouden hier kun
nen wonen. Ja zelfs ln de zomer fa
milieleden kunnen laten overkomen,
aangezien er dan tal van leegstaande
kamers van studenten op vakantie als
blliyke hotelkamers worden verhuurd.
BACHVERENIGING NAAR
BERGEN-FEFSTIVAL
De Nederlandse ambassadeur in Oslo,
jhr. mr. M. P M. van Karnebeek, heeft
reeds veel bereikt ln het leggen van
contacten op het gebied van uitwisse
ling. Thans strekken zyn bemoeienis
sen zich ook uit om de Bach vereni
ging naar het Bergen-Festlval te krij
gen.
Zo is er dan samenwerking niet al
leen op het gebied van atoomenergie,
doch ook op andere terreinen, welke
de vriendschap tussen Noorwegen en
Nederland kunnen bevorderen.
MALLE GEVALLEN
Voor de liefhebbers en andere belang
hebbenden - Uit een ln Washington
gepubliceerde ïyst, waarop 34 pro-
dukten voorkomen, die worden Inge
voerd, biykt, dat Amerika wellicht
bereid ls de Invoerrechten op kik-
kerbillen te verlagen. Die kikkerbil
den voert men biykens de Ujst in
uit Cuba en Japan.
Een 79-Jarlge boer In Crawley (Enge
land) is het niet eens met de beslis
sing van de Grondkamer, dat hy zyn
boerderU moet verkopen om plaats
te maken voor woningen. Daarom
heeft hy de voorzitter van de kamer
uitgedaagd tot een duel (op leven en
dood) en wel met de sikkel. De boer
heeft dat onding al geslepen en kykt
elke morgen uit naar zUn tegenstan
der, die echter niets van zich laat
horen
Tegenwoordig ls er ook niets meer
veilig. Dat ziet ge maar weer aan die
waakhond, een herder, in het Deense
Aarhus die uit het huls van meneer
Frederik Hansen door inbrekers als
bult werd meegenomen. De bedoeling
was een grote hoeveelheid waarde
volle voorwerpen, maar die waren er
niet. Ze vonden dus om zo te zeggen,
de hond in de pot.
