OLIE-DOLLARS HALEN BAGDAD
UIT EEUWENLANGE SLAAP....
n
Tussen Eufraat en Tigris (I)
(Van onze
Bagdad aan de oevers van de Tigris, een
koffiekleurige rivier, die bedaard de klei van
Mesopotamië naar de Perzische Golf ontvoert, ligt
Bagdad, de hoofdstad van Irak. de stad van dui
zend-en-een-nacht. Maar wie er al met een vlie
gend tapijt denkt te arriveren, moet tóch zijn oren
sluiten voor het gedaver van de vier motoren,
waarmee deze magische vervoermiddelen tegen
woordig prozaïsch zijn uitgerust. En al mag hij,
rondzwevend boven de stad van de grote Kalief
Reisred acteur)
Haroen als Rashid, een glimp opvangen van de
gouden koepels en minaretten van de Kadhimain
moskee, fel glanzend tussen het grijs en oker en
de bestofte palmen van de oude stad, zo gauw hij
geland is, wijkt de droom van de Arabische nach
ten voor het ontwaken in een nieuwe dag. Want
boven de oude huizen met hun dichte luiken en
smeedijzeren balkonnetjes die de nauwe straatjes
in kronkels buigen, rijzen nieuw gewrochte kan
toorgebouwen van gewapend beton.
Claxons overstemmen typisch
gedruis van Midden-Oosten
Wie door de straten gaat hoort boven het half klaaglijk maar niet
onopgewekt gedruis van het Midden-Oosten het geroep van de kebab-
braders, het gehamer van de kopersmeden, het hevig gepraat in de
koffiehuisjes, het gebalk van de ezeltjes de harde, metalen stem van
de twintigste eeuw: de niet aflatende, zenuwprikkelende tweestemmige
schreeuw van de claxons der jongste Amerikaanse automodellen in alle
rode, beige, groene en gele kleuren van de Nieuwe Wereld. Achter het
stuur van deze vadsige bakbeesten, die Bagdads lelijke hoofdstraat,
Rashid Street, een chronische, luid klagende verstopping bezorgen, vindt
men nochtans de zwart-wit geruite „kufiyah", het scherp gesneden bruine
gezicht van een Iraki omlijstend, met de „agal" het dubbele zwarte koord,
dat deze romantische hoofdtooi op zijn plaats moest houden tijdens de
wilde raids van weleer in de woestijn. De mode heeft Iraks sprong van de
enkele paardekracht naar dat van de samengebalde honderd pk's niet
kunnen bijbenen.
het Iraki Museum vindt men de gou
den harp van Ur.
In dit land waren de Assyriërs en
Nebucadnezar, Xenophon met zijn
„tienduizend". Op zijn wijde vlakten
streden Alexander de Grote en Darius.
Grieken. Romeinen en Perzen vestig
den er hun heerschappijen. Totdat in
de zevende eeuw Arabische legers de
stempel op het land zetten, dat het tot
heden draagt.
Zjj brachten het nieuwe geloof: de
Islam!
Bruine olie als
zilver terug....
Een drabbige bruine vloeistof heeft
Irak de laatste jaren tot deze grote
sprong aangezet: olie. Terwijl zij het
land uitvloeit, komt er een zilveren
stroom terug. Bijna zevenhonderd mil
joen gulden per jaar aan olie-royal-
ties rollen de Iraakse schatkist bin
nen. Dit opgewekt gerinkel heeft Irak
gewekt uit een zeven eeuwen lange
slaap. Van de speeltuin der archeolo
gen is het op slag weer een mogend
heid geworden, waarmee te rekenen
valt.
De oude naam voor Irak: Mesopota
mië. land van Tigris en Eufraat. gaat
zwaar van herinneringen, die het ont
staan van het mensdom en zijn be
schavingen raken.
Ten noorden van Bagdad moet eer
tijds de hof van Eden gelegen hebben.
Arbil, 's werelds oudste bewoonde stad,
ligt met zijn verweerde muren gelijk
vierduizend jaren geleden, nog steeds
aan de voet van de grimmige bergen
van Koerdistan. De namen Nineveh en
Babyion staan er nog op de kaart. In
Onze reisredacteur is voor het
begin van een grote reportage-
r.eis door het Midden-Oosten in
Bagdad, de hoofdstad van Irak,
aangekomen Gedurende deze
reis, die hem door vele landen
van het huidige „spanningscen-
trum der internationale politiek
zal voeren, zal hu uiteraard ook
ingaan op de vele politieke fac
toren. zoals het Arabisch-Israe-
lisohe geschil, de nieuwe ma-
noevres van Sovjet-Rusland, de
rivaliteit tussen de ArabL-che
landen en de economische pio-
blemen, zoals die van de olie-
ïndustrie en de technische ont
wikkelingen, die ermee samen
hangen. Maar naast deze gecom
pliceerde zaken zal de kleurig
heid van het Midden-Oosten
niet ongeschetst blijven. WU
bieden onze lezers vandaag het
eerste artikel aan uit deze
nieuwe internationale repor
tage: het tekent het land tus
sen Eufraat en Tigris en Bag
dad, de stad van kalief Haroen
al Rasjid.
van Dzengis Khan, wiens zoon Bagdad
verwoestte, een voorbeeld dat honderd-
dertig Jaar later door de veldheer Te-
merlane nog eens grondig werd opge
volgd. Het bijbels woord, verhonderd
voudigd, trof Mesopotamië. Op de ze
ven vette eeuwen volgden zeven ma
gere: de hoofdstad ontzield, de irriga
tiesystemen vernield, het land aan
droogte en pest ten prooi, zes eeuwen
Turkse onderdrukking in het Otto
maanse njk. de totale stagnatie van de
Islam, die meer dan een geloof wilde
zijn, een onveranderlijke levenswijze in
een steeds veranderend leven.
Zes eeuwen onderdrukking
Zeven eeuwen voorspoed vonden hun
hoogtepunt onder de kahefs der Ab-
basids. waarvan de grote Haroen al
Rashid de vijfde was Bagdad, hoofd
stad van het Arabische ruk en de Is
lam. Mesopotamië een palmentuin van
noord tot zuid. Maar de Arabische be
schaving heeft zelfs in zijn glorietijd
de kiemen van een vernietigende ver
deeldheid onder de leden gehad, de po
litieke, dynastieke en religieuze schis
ma's, die vandaag nog als diepe scheu
ren door de Arabische wereld lopen,
zijn niet nieuw. Zij maakten al in de
dertiende eeuw het land een gemak
kelijke prooi voor de Mongoolse legers
WIJ verbeelden ons dat wij
vrue mensen zijn. die
over hun eigen leven
kunnen beschikken, en zelf be
slissen wat zijdoen en laten
moeten
Verbeelden wij het ons heus.
of houden wij ons alleen maar
groot tegenover de buitenwacht?
Want heel die vrijheid van
ons is maar een illusie
Laat ik U een paar dingen
noemen die ons tyranniseren:
dwingelanden, die ons volkomen
kunnen ringeloren
Het zijn het horloge en de
zakagenda.
Neen maar. wat hebben die
een macht!
Ze maken ons compleet tot
galeislaven en kettinggangers.
Zegt U zelf hebt U de moed
om Uw horloge te negeren? om
op een gegeven moment domweg
U er niet aan te storen?
Voor U het weet draagt U de
naam van een slordig mens te
zijn.
WOORD
VAN
BEZINNING
die door het horloge bepaald
wordt, en wij eerst aan onze
agenda moeten vragen of het
wel mag.
En dan zijn de meesten van
ons nog gewone mensen, met
een normale werkkring Maar
denken wij eens aan de topfigu
ren. die zelf helemaal niets meer
hebben in te brengen, maar hun
hele programma door de directie
secretaris laten opmaken, en die
weer als onmondige kinderen
van minuut tot minuut geleefd
worden
Brengen wij nog de moed op
hiermee te breken? Durven wij
het aan ons hele programma in
de war te sturen? Zo dat de
mensen ons kunnen beschuldi-
vuld worden door vergaderingen,
conferenties, lezingen bespre
kingen Wij verzetten ons niet
of nauwelijks, wanneer ons pro
gramma overvoerd wordt Wij
laten het ops aanleunen, wan
neer men ons prijst vanwege
onze ijver. In onze drukke werk
kring zoeken wij onze recht
vaardiging.
En wij vergeten, dat wij voor
ons zelf op de vlucht zijn: dat
wij het leven ontlopen dat wij
aan de wezenlijke dingen in de
verste verte niet toekomen
En op deze manier lijden wij
schade aan ons mens-zijn.
Gevangenen van onze pro
gramma's. door onze tijdsche
ma s verliezen wij het contact
met de anderen.
Kind zun met de kinderen de
vriend van zijn vriend, de mens.
die tijd heeft voor de ander en
zich niet laat ringeloren door
het horloge, maar de tijd op
brengt om werkelijk te luisteren
naar wat achter de woorden ligt.
1^ ZIJN WIJ DE
SLAAF VAN ONZE
ZAKAGENDA?1
J
Uw zakboekje is ook al gevuld,
prie, vier weken vooruit alle
uren bezet?
En dat stuk vrijheid, waai- U
zelf baas wilt zijn over uw tijd?
Ja dat bestaat eenvoudig niet
meer.
En dan leven wij in die dwaze
wereld, waarin het horloge en
het zakboekje ons decreteren
U krijgt onverwachts bezoek;
dat kan toch gebeuren?
Wat doet U? Nu is Leiden in
last
Of je moet vertellen, dat het
bezoek je zeer ongelegen komt,
of je probeert het tussen het
overige programma in te persen,
waarbij je voortdurend op je
horloge kijkt, of het niet te lang
duurt Of je moet onmiddellijk
gaan telefoneren om de volgen
de afspraak te annuleren
En wat zegt U er van. wan
neer wij om een afspraak te
maken, veertien dagen of drie
weken vooruit moeten zien, eer
wij er gelegenheid voor hebben.
Waar blijft de spontaniteit, als
gen van plichtsverzaking of zelfs
van luiheid?
Ik weet van een hoogleraar,
die een college verzuimde, door
dat hij met zijn kinderen in de
kinderkamer aan het spelen was
en helemaal vergeten was. dat
hu professor was Schudt U het
hoofd over zo grote vergeetach
tigheid? Spreekt U al van
plichtsverzaking? Laten wij blij
zijn. en iets meegenieten van de
heerlijkheid dat deze hoogge
leerde een gewoon mens kon
zijn.
Maar het vraagt de moed om
op een ogenblik de sleur te dur
ven verbreken, de conventie
buiten de deur te zetten; de
mensen met hun kritiek maar
te laten praten.
Het spel met de kinderen is
veel gewichtiger dan het indruk
wekkende programma Een ge
sprek van hart tot hart mag
met door de tvrannie van het
horloge verstoord worden.
Wij nemen het als een nor
male zaak. dat onze dagen ge-
is dit niet van meer waarde dan
alle succes van de geslaagde
zakenman, het afgewerkte pro
gramma?
Het gaat om onze vruheid. die
vrijheid is voor de ander Maar
daarom moeten wij vrijkomen
van de tvrannie van de zak
agenda. Die verhindert om de
ander werkelijk te ontmoeten
In onze mensheidsgeschiede
nis heeft onder ons verkeerd de
Man uit Nazareth. Hij heeft tijd
gehad voor de anderen. Zijn
tijd. Gods tijd stond in dienst
van de anderen.
Hij heeft ons gediend, naast
geen ander ooit ter wereld
Want hij stond in de vruheid
tegenover de machten, die ons
gevangen houden. En daarom
was Zijn vrpheid de dienst van
God aan de naaste.
Zouden wU willen ontkennen,
dat wat Hij deed. meer is dan
alles wat wy presteren?
G. F CALLENBACH
Herv. predikant te Oegstgeest.
raad aan de (overigens denkbeeldige!
Arabische „eenheid". Een moordende
Arabische pers- en radiocampagne te
kent Iraks premier Noeri Pasja es
Said ais de Judas van de Islam. De
feodale olie-prinsen van Saoedi-Arabie
sparen miljoenen op hun auto- en ha
rembudget uit om de agitatie tegen
Noeri Pasja te voeden.
gend langzaam, door begint te sijpelen
tot het doodarme volk.
Tegenover traditionele achterdocht
tegen het Westen en een gevoel van
vereenzaming omdat de Arabische
vriendjes van weleer zo op hem schel
den. vindt de Iraki, dat hu door het
verdrag van Bagdad (de NAVO) nu
toch wel lid van een hele dure. mo
derne club is geworden. En al voelt hy
zich daar nog niet erg op zun gemak,
voor het eerst werken er Westerlingen
voor hèm. honderden buitenlandse
technici, die Irak uit eigen zak kan
betalen.
Er zijn Amerikaanse efficiency-ex-
pers. die voor de wanhopige taak staan
om het motto „lüd is geld" ingang te
doen vinden in een land, waar alles
geld kost behalve juist de tijd. Er zjjn
nette Nederlanders uit Delft, die Me
sopotamië van gedegen ontwaterings-
werken voorzien. Er zyn Duitse aanne
mers met groene hoedjes, die het tem
po van de Iraki's overigens hebben
overschat en derhalve al maanden over
tijd zün met hun brug over de Tigris,
er zjjn zelfs Duitse dansmeisjes in de
Arabische cabarets, de technische hulp
van onze Oosterburen is immer „alles-
umfassend"
Er is ook een compleet nieuw televi
siezendstation gekocht. Wanneer er nu
nog ontvangtoestellen komen, kan met
de uitzendingen worden begonnen! Er
gaan zo maar even drieduizend huizen
tegen de grond om een nieuwe ver
keersweg aan te leggen. Waar de mil
joenen in het rond vliegen, mag men
wel eens morsen
Wonderlijke mengeling
Zo zweeft Bagdad tussen Oost en
West. Naast de ijskasten en telmachi
nes in de hypermoderne winkels, ver
dringen zich in de nauwe, overdekte
marktstraatjes nog rijzige Bagdadi's in
„kufiyah" en „zebun", vrouwen ver
scholen in haar zwarte „abah" mag
nifieke Koerden uit de besneeuwde ber
gen in het noorden met lange dolken
in de brede gordels om hun wüde pof
broeken en franje aan hun tulbanden,
Perzische Shia-pelgrims op weg naar
de Kadhimain-moskee. Bedoeiemen op
hun slanke Arabische merries geko
men uit de zwarte tenten in de woes
tijnen. waar de kille nacht de reiziger
in de oren b|jt.
En Bagdad mag dan achthonderd
duizend inwoners hebben, de meeste
straten hebben geen namen, omdat
iedereen wel zo"n beetje wee!, waar
ledereen woont. De melkboer komt nog
met een koe langs de huizen Alle stof
en lawaai, armoe en waardigheid, hon
ger en hoffeUjkheid. wreedheid en
vriendelijkheid, lelUkheid en schoon
heid, die tezamen het Midden-Oosten
zun. zUn onweerstaanbare aantrekke-
ïykheid geven, zün er nog in alle he
vigheid.
De reiziger echter, die zjjn fototoestel
op deze pittoreske oudheid wil rich
ten, moet thans een politieman huren.
Want zo trots zjjn de Bagdadi's op
het nieuwe, dat zjj het fotograferen
van het oude niet meer verdragen. I.'n
hoewel zij vriendelijke lieden zjjn.
groeperen zjj zich dan ras om de
vreemdeling en roepen niet meer: „Dat
vrede over u komen", maar eerder:
„Dat Allah uw huis vernielige. dat uw
leven gevaar lope. dat de pest u be-
zoeke". Er zijjn thans gelukkig veel en
snelle taxi's in Bagdad'.
4e jaargang no. 5
ZATERDAG 4 FEBRUARI 1956
De nieuwe droompaleizen in Bagdad, de stad van duizend-
en-een-naclit. tonen de strakke zakelijke lijnen van de
twintigste eeuw. Deze moderne bank kijkt hooghartig uit
over de oude rommelige huizen en de minaretten aan de
overkant. Maar liet kleine meisje in haar zwarte ..abah"
draagt haar mand met kliubezongerezen brood, nog
net als haar moeder en grootmoeder dat deden: op het hoofd.
In alle straten van oud-Bagdad zit een kebab-brader geduldig het
houtskoolvuurtje aan te wakkeren, waarop hij zijn ..tika". kleine stukjes
schapenvlees of ..kebab", rolletjes gehakt, roostert Vergezeld van
geroosterde ui en frisse kruiden is dat een heerlijk eten. mits men
bereid is de blik niet af te laten dwalen naar de bloederige grondstoffen..
Baas in eigen huis
Het nieuwe koninkrijk Irak, dat zich
na de Turkse nederlaag in de Eerste
Wereldoorlog reeds in de dertiger jaren
niet zonder pijn en moeite ontworstel
de aan een Brits mandaat, kan bet
baas-in-eigen-huis zjjn met met een
rustige periode vieren. Slechts dunne
stroken Turkjje en Perzië scheiden het
van de Sovjet-Unie, een weinig benij
denswaardige positie, wanneer men bo
venop zoveel olie zit. Russische infil
tratie. resterende Britse invloed en
vooral de door de honderden miljoenen
aan binnenvloeiende olie-royalties wel
haast onontkoombare dwang tot groot
scheepse modernisering van het land,
dreven Irak tot aansluiting bjj het
Westen, bezegeld in het Verdrag van
Bagdad (MOVO) met Engeland, Tur
kije. Perzië en Pakistan.
Egypte cn zun Syrische en Saoedi-
Arablsche vazallen zagen hierin ver-
De slimme, oude vos in Bagdads se
rail heeft de zaken voorlopig stevig in
handen. De pers is duideiyk gemaakt,
waaraan zij zich te houden heeft, de
politieke partyen .als men ze zo wil
noemen» zün ontbonden, de kritiek in
het parlement biyft binnen de perken.
Is Noeri Pasja daardoor een dictato
riaal buitenlid van de westeiyke demo
cratieën? Een diplomaat zei mü: „Als
jeblieft geen westeiyke criteria in de
Arabische sfeer, Noeri es Said is een
sjeik-figuur, men heeft respect voor
hem, hü steunt eerder op zün over
wicht dan op zün politie"
Zachtjes schelden
Dat er in de koffiehuizen van Bag
dad en Basrah zachtjes op Noeri wordt
gescholden, is niet verbazingwekkend.
Een van de innemendste trekjes van
de Arabier is zün wantrouwen tegen
iedere overheid. Maar achter het tra
ditioneel gekanker daagt een nieuwe
trots van de Iraki. De ontwikkelings
plannen van Noeri's gouvernement
worden tastbaar door de nieuwe ge
bouwen. de auto's, de üskasten en een
nieuwe welvaart, die. zü het dan ter-
Een Koerd, zoon van een truts en krijgshaftig volk uil de
bergen van Koerdistan in Noord-lrak. Deze strijdbare min
derheidsgroep heeft Bagdad veel hoofdbrekens gekost,
vooral toen communistische agenten zich onder haar be
gonnen te roeren Zij deelt thans echter mee in de voordelen,
die de olie aan Irak oplevert.
