LEIDSCH
DAGBLAD
De Westelijke Drie zetten Molotof
het mes op de keel
Dulles deed een voorstel Het
Westen wil nu wel eens weten
waar het aan toe is
I
WEERBERICHT
Nieuw rapport Parlementaire
Enquete Commissie
94ste Jaargang
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1955
No. 28671
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.per kwartaal: f2.35 per maand; f0.55 per week.
Witte Singel 1, Lelden Giro wo. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 23507
(Telefonisch van onze speciale verslaggever in Genève)
In Genève heeft de Amerikaanse minister Foster Dulles gisteren uit naatn van
de drie Westelijke mogendheden. Amerika, Engeland en Frankrijk, Sovjet-Rusland
een concreet voorstel in drie punten voorgelegd. In September 1956 zouden, vol
gens het eerste pnnt, in heel Duitsland vrije en geheime verkiezingen moeten
worden gehouden voor een parlement, dat een grondwet zou moeten opstellen en
waaruit ook een regering zou moeten worden gevormd. Het tweede punt vermeldt,
dat de vier grote mogendheden ieder een vertegenwoordiger zouden dienen te
benoemen in een commissie, die samen met Duitse deskundigen een kieswet dient
uit (e werken. In het derde en laatste punt wordt tenslotte voorgesteld, dat
genoemde commissie voor 1 Januari a.s. rapport aan de Grote Vier zal hebben
uit te brengen.
Het ls enigszins verwonderlijk, dat het voorstel ook uitgaat van de Bonds
republiek, die tenslotte geen partner is in het overleg, dat thans te Genève door
de Grote Vier wordt gevoerd. Voor de rest bevat het document geen wezenlijk
nieuws. Men zou het een enigszins gedetailleerde samenvatting kunnen noemen
van voorstellen, die door de Westelijke landen al eerder werden ingediend.
De bedoeling van deze stap is vooral,
Molotof nog wat scherper voor zijn ver
antwoordelijkheid te stellen. Met die
zelfde opzet had de Britse minister Mac
Millan de Rus trouwens gisteren ook een
reeks vragen voorgelegd over zijn werke
lijke voornemens ten aanzien van Duits
land. Zo werd Molotof van twee zijden
gelijktijdig het mes wel heel dicht op de
keel gezet.
De Westelijke mogendheden willen nu
wel eens graag zaken doen of tenminste
weten waaraan ze zich te houden heb
ben!
Sinds Enkele dagen is er in het Wes
telijke kamp een zekere kentering te con
stateren door geen twijfel te laten over
de juistheid van de diplomatieke stra
tegie, die ze tot nu toe hadden gevoerd.
Verscheidene waarnemers, zo goed als
diplomaten, hebben zich inderdaad wel
afgevraagd of het nu wel verstandig is
al te dogmatisch vast te houden aan de
Duitse hereniging als volstrekte voor
waarde voor een accoord over de Euro
pese veiligheid, waarvan de Westelijke
ministers immers zelf herhaaldelijk heb
ben verzekerd, dat de mogelijkheid van
een accoord nu vrijwel voor het grijpen
ligt. Vooral de Fransen kan die Duitse
hereniging per saldo niet dermate dier
baar wezen met het oog op de mili
taire. maar zeker ook economische risico's
die daaraan verbonden zouden zijn om
dat punt nu zoveel zwaarder te laten
wegen dan de kans van een overeenkomst
met de Russen over de Europese veilig
heid.
De Republikeinen kunnen zich
geen nederlaag veroorloven
Opvallend is het voorts, dat vooral de
Amerikanen, met Dulles aan het hoofd,
de laatste dagen plotseling een optimis
me ten toon spreiden, waarvan niemand
in Genève heel goed de redenen onder-
Toenemende kans
op icorst
Echt herfstweer op komst j
met toenemende kans op pi- -
kante Gelderse Rookworst, j
Natuurlijk die bijzonder s:
kelijke van Anton Hunink. i
Kijk naar het loodje aan de
vorst.
Hoe verser - boe lekkerder
ANTON HUNINK i
HOFLEVERANCIER - DEVENTER
Weinig veranderinq
Een omvangrijke depressie, waarvan
het zwaartepunt zich gisteren ten Wes
ten van Ierland bevond, veranderde wei
nig van plaats. Aan zyn Oostflank drong
gisteravond de frontale begrenzing van
warme en zeer vochtige lucht, vergezeld
van wat regen en motregen en frontmlst
ons land binnen.
De minimumtemperaturen bleven van
nacht aan de hoge kant. Geen enkel sta
tion in het binnenland meldde lagere
waarden dan 10 graden.
De zwakke stroom van vochtige lucht
handhaafde zich. zodat het weertype
maar weinig verandert.
Door de geringe drukverschillen zal er
weinig wind staan en is de kans op mist-
vorming vrij groot. Enkele storingen, die
langs het front naar het Noord-Oosten
bewegen, zullen het weer morgen waar-
sdiiinljjk minder beïnvloeden dan van-
6 NOVEMBER.
Zon op: 7.44 uur; onder: 17.07 uur.
Maan op: 23.38 uur; onder: 13.36 (L.K.).
Hoogwater te Katwijk te 7.24 en 19.51
uur (7/11 te 8.28 en 21.04 uur).
Dit nummer bestaat uit 16 pagina's
en een BjjvoegseL
scheiden kan. Die reden zal men dan ook
wel in het bijzonder in Amerika zelf moe
ten zoeken!
Dc Republikenen kunnen zich kort
voor de verkiezingen geen diplomatiek
echec veroorloven. En als een echec, büna
als een persoonlijke nederlaag voor pre
sident Eisenhower, die de grote promotor
van de „geest van Genève" is, zou een
negatieve uitkomst van de conferentie
van Molotof door het Amerikaanse pu
bliek zeker worden beschouwd.
Met zijn nieuw voorstel heeft Dulles
dus nogmaals de punten op de „i's"
willen zetten. Of het aangenomen wordt
dan wel verworpen, in elk geval zullen
de posities en verantwoordelijkheden nu
nog iets scherper kunnen worden aan
gegeven.
Helaas heeft ook gisteren Molotof. die
des morgens onder vier ogen met Antoine
Pinay had gesproken, zich weinig gevoe
lig voor deze nieuwe Westerse avances
getoond.
Met een paar opmerkingen heeft hij
de nieuwe resolutie, die, op de keper be
keken, niet zo bijzonder nieuw is. eigen
lijk al getorpedeerd.
Hy heeft bovendien nogmaals de rede
voorgelezen, die hu een paar dagen tevo
ren ook al had voorgedragen, en waar
van verscheidene passages dan ook al
uitvoerig waren beantwoord en weerlegd.
Tenslotte heeft de Rus te kennen ge
geven het optimisme van sommige Wes
telijke delegaties over de perspectieven
van Genève niet te kunnen delen.
Tot Dinsdag uiteen
Diplomatieke waarnemers vermoeden
wel. dat Molotof op nieuwe richtlijnen
van Moskou wachtte en daarom met zijn
uitlatingen maar liever aan de voorzich
tige kant zou zijn gebleven. Doch hoe
dat zij, vandaag gaat de conferentie tot
Dinsdag uiteen en alle ministers zwer
men uit om voor een paar dagen naar
hun haardsteden terug te kunnen keren
Pinay zal opnieuw in Parijs de oude
of de toekomstige Sultan Ben Joessef
ontmoeten. MacMillan moet Maandag
aanwezig zijn bij de debatten over Mac
Lean and Burgess in het Engelse parle
ment. Dulles gaat via Wenen, waar hij
de inhuldiging van de herbouwde S taats-
opera speciale luister bij zal zetten, naar
Joego-Slavië om met maarschalk Tito
te spreken.
Molotof tenslotte zal de herdenking
van dc Russische revolutie op Maandag
in Moskou gaan vieren. Zo zal Molotof
in ieder geval de gelegenheid krijgen de
overige Russische ministers over hun in
zichten met betrekking tot de ontwikke
ling in Genève te polsen. Fn dit week
einde gaat men te Genève dan ook in.
vergezeld van de hoop, dat na enkele
dagen van overleg en overdenking de
ministers Dinsdag met nieuwe ideeën in
Genève terug zuil enkunnen keren, zodat
de volgende week misschien een wat
frissere wind door de besprekingen zal
blazen. Dat is inderdaad wel gewenst. De
helft van de conferentie zit er nu zo wat
op. maar de balans is tot dusverre maar
mager gebleven!
Fries in de rechtzaal
Tweede Kamer gaat accoord
(Van onze parlementaire redacteur)
Algemeen heeft de Tweede Kamer
gisteren sympathie en begrip getoond
voor het wetsontwerp om het Fries
toe te laten in de rechtzaal. Friezen
zullen niet alleen de eed in het Fries
af mogen leggen, maar rich ook or
der in de rechtzitting '>an het Fries
mogen bedienen. De rechter kan ech
ter in bepaalde gevallen bcs'issen dat
het gebruik van het Fries niet is toe
gestaan. Het wetsontwerp werd met
algemene stemmen aangenomen.
In tegenstelling met de overige spre
kers. de heren Verkerk <A.-R Krol
(C.H.U.). Van Rijckevorsel «K.V.P i en
Wagenaar (CPN.) was alleen de heer
Scheps iP.vd.A.) persoonlijk van me
ning. dat nog niet aan alle rechtmatige
verlangens van de Friezen wordt vol
daan. maar als een stap vooruit wilde
ook hij het wetsontwerp aanvaarden,
in het vertrouwen dat het op de hel
ling zal komen, wanneer het Friese
volk nationaal sterker is geworden.
Daarom zag hij voorlopig ook af van
zijn wens in Leeuwarden een geheel
Friestalig Gerechtshof op te richten.
Minister Donker deelde nog mede.
dat binnenkort een akte MO. Fries
wordt ingesteld, waarmee de reeds af
gegeven diploma's Fries van de Fryske
Akademie gelijk zullen worden gesteld.
Britse arbeiders
eisen hoger loon
Ontevredenheid onder vele
millioenen metaalbewerkers
en bouwvakarbeiders
Bijna 250.000 Britse arbeiders in de
scheepsbouw hebben Vrijdag, nog geen
24 uur na een dergelijke eis van drie
millioen metaalarbeiders, een aanzien
lijke loonsverhoging geëist.
Dinsdag a.s. zullen een millioen bouw
vakarbeiders overwegen of zij ook
loonsverhoging zullen vragen.
Gloria Swanson, een van de be
roemdheden van het witte doek uit
de tijd van de zwijgende film. is
gistermiddag op Schiphol aangeko
men .waar zij op charmante wijze
werd begroet door de vierjarige
Nicolle Hendricks.
Dit jaar niet meer dan 60.000 woningen
Speciale Raad voor de Woningproductie
Haagse redacteur)
Gelijk gisteren in een deel onzer oplage nog kort gemeld, heeft de Directeur-
Generaal van de Wederopbouw en Volkshuisvesting, ir H. M. Buskens, op een in
de Dierentuin te Den Haag gehouden vergadering van het Nederlands Instituut
voor Volkshuisvesting en Stedebouw, verklaard, dat hü blü zal zijn, als in 1955
een aantal van 60.000 nieuwe woningen gereed zal zijn gekomen. Dit betekent een
achteruitgang ten opzichte van vorig jaar. toen 68.000 nieuwe woningen konden
worden opgeleverd. Ir Buskens deelde in dit verband verder nog mede, dat dezer
dagen door de Minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting, op instignatie van
de regering, een speciale Raad voor de Woningbouw in het leven zal worden
geroepen, die zich zal bezig houden met het vraagstuk van de woning-productie
en de regering zal adviseren omtrent de mogelijke uitbreiding van de woning
productie. De Raad zal moeten nagaan, of in het gehele productie-apparaat voor
de woningbouw nuttig en efficiënt wordt gewerkt en met name of de beschikbare
mankracht inderdaad zo nuttig mogelijk wordt aangewend.
dit niet, dan worden volgende genera
ties opgeknapt met woningen, welke
weliswaar niet oud, maar toch ver
ouderd zijn
Bewoners moeten zich
ontplooien kunnen
Op de door het Instituut voor Volks
huisvesting en Stedebouw georganiseer
de vergadering, werd door een groot
aantal deskundigen op het gebied van
wederopbouw en volkshuisvesting gedis
cussieerd over de eisten, waaraan wo
ningen. welke thans worden gebouwd,
mede met net oog op de toekomst, die
nen te voldoen.
Inleidingen over dit onderwerp wer
den gehouden door prof. dr ir H. G.
van Beusekom en ir W. van Tijen. Een
forum onder leiding van de heer B.
Merkelbach heeft daarna over dit on
derwerp van gedachten gewisseld.
Prof. dr ir Van Beusekom formu
leerde de eisen die aan de moderne
woning dienen te worden gesteld. Het
is van zeer groot belang, dat de wo
ningen op dit ogenblik zodanig wor
den gebouwd, dat de gezinnen, die ze
bewonen zich behoorlijk kunnen ont
wikkelen en ontplooien. De technische
en sociale ontwikkeling gaat door.
Het woonpeil dient zodanig te zijn, dat
veroudering van de woning niet te
snel optreedt.
Degenen die bij de woningbouw zijn
betrokken dienen zich goed voor ogen
te houden, dat een woning, welke thans
wordt gebouwd, is bestemd voor drie op
eenvolgende generaties. De eis. welke
aan een nieuwe woning dient te worden
gesteld is dan ook in de eerste plaats,
dat deze toekomstwaarde heeft Er is
een flexibiliteit ten opzichte van de
toekomstige wooneisen nodig. Gebeurt
Raad voor de Woningbouw
Voorzitter ir Th. P. Tromp
Men zal zich herinneren, dat het lid
van de Tweede Kamer, de heer W. J.
Andriessen bü de algemene politieke
beschouwingen over de Rijksbegroting
een suggestie tot instelling van een
Raad voor de Woningbouw heeft ge
daan.
Tot voorzitter van deze raad zal wor
den benoemd ir Th. P. Tromp, lid van
de raad van bestuur van de N V l":i!ips
Gloeilampen Fabrieken, oud-minister
van Openbare Werken.
De volgende organisaties en ralleges
zijn uitgenodigd zich In de Raad te doen
vertegenwoordigen: de Nederlandse Aan
nemersbond en Patroonsbond voor de
bouwbedrijven in Nederland. N.A.PB.;
de Ned Kath. Aannemers-en Patroons
bond; de Ned. Chr. Aannemers- tn
Patroonsbond: de Ned. Chr. Aanne
mers- en Bouwvakpatroonsboid; de
Ned Bond van Bouwondernemers ce
Ver van Systeembouwers; de Federatie
van Onderaannemers: de Alg. Ned.
Bouwbedrijfsbondde Kath. BmwvaK-
arbeidersbond St Joseph; de Ned. Chr.
Bond van Werknemers in ee hou'- en
bouwnijverheid; de hinde.ai en in
bouwmaterialen in Nede.-lmd; de fe
deratie steen-, cement-, glas en kera
mische industrie: de Ned. Hou-ooi.d;
de contactcommissie voor onroerende
zaken: de gezamenlijke colleges van
Ged Staten: de Ver. van Ned. Gcfl't.-ii-
ten de Nationale WjTi.gra-.d net
Katholiek Instituut voor Volkshuis
vesting; het Verbond van Chr. Wo
ningbouwverenigingen; de Bond van
Nederlandse Architecten, B.N.A de Or
de van Nederlandse raadgevende Inge
nieurs en de bond van Nederlandse Ste
debouwkundigen.
Er meer voor over hebben
Grote nadruk legde spreker op het
verschijnsel, dat de gemiddelde Ne
derlander, om het maar eens populair
te zeggen, te weinig over heeft voor
zijn woning; er is sprake van een dis
crepantie tussen een redelijk woon
peil en hoogte van het huurpeil.
Prof. Van Beusekom deed de suggestie,
om in verschillende gemeenten com
plexen woningen te bouwen, waarin de
redelijke eisen van het woonpeil worden
verwezenlijkt of benaderd. Bij ver
schillende bevolkingsgroepen zou daar
door het verlangen naar een betere
woning worden gewekt en daardoor zal
de bereidheid toenemen om voor een
dergelijke woning een offer te brengen.
40 Woningen per H.A.
maximum
Het is nodig een grondige functionele
studie te maken van de wezenlijke
woonbehoeften. Voor onze volkshuis
vesting ls het op peil brengen van het
woning- en wijkoppervlak het eerst
urgent, omdat tekorten in dit opzient
later niet meer kunnen worden aange
vuld. Wat de woonbehoefte betreft mag
worden verwacht, dat het gewenste wo
ningoppervlak, exclusief berg-, werti
en speelruimten gemiddeld rond 100 M 2
per woning ligt. Deze eis ligt niet on-
ln - Genève wordt voortdurend
druk overlegd tussen de Westelijke
Grote Drie om een gezamenlijke
houding te vinden en handhaven
tegenover de Grote Vierde uit het
Oosten. Pinay van Frankrijk (mid
den) schijnt op dit moment wat
sceptisch te staan tegenover de
voorstellen van zijn Amerikaanse
collega Dulles (rechts) en Mac
Millan van Engeland.
bereikbaar ver van hetgeen ln de Ne
derlandse woningbouw al wordt eeoo-
den.
Ir Van Tijen stelde dat een wijk-
dichtheid van 40 woningen per h.a.
een absoluut maximum is, terwijl een
dichtheid van minder dan 25 wonin
gen per H.A. in ons land waarschijn
lijk niet nodig is. Een dereeliike wijk-
dichtheid stelt geen onredelijke isen
aan onze behoefte aan cultuurgrond.
Productiviteit blijft achter
Als gevolg op de inleidingen die prof.
dr ir H G. van Beusekom en ir W. van
Tijen werden hun stellingen besproken
door een forum.
ITi« au forurn kwam ojn. dc algemeen
gedeelde mening naar voren, dat de
productiviteit in de bouwniiverheid
ten achter blijft, bij de algemene
productiviteit.
Voorts bestond er overeenstemming
over de stelling van ir Van Tije, dat
systematische aanpak mogelijk en wen
selijk is en dat het verschil tussen de
volledige" woning en de huidige woning
overbrugbaar is. Deze ..volledige" woning
zou dan een oppervlak van 100 vierkan
te meter hebben en duurder zijn dan
het huidige gemiddelde. De heer Delf-
gaauw wees er in dit verband nog op.
dat men, op grond van economische on
derzoekingen. mag aannemen, dat de
nationale welvaart over 25 jaar 50
hoger zal zijn dan de tegenwoordige.
Men heeft uit economische overwegin
gen zelfs de plicht de woning iets duur
der te maken dan de huidige, in ver
band met de toekomstwaarde ervan. De
economische overbrugbaarheid van dit
vraagstuk moet men zien tegen de ach
tergrond van een hogere Rijksbndraee.
Tevens kwam uit het Forum de me
ning naar voren, dat het de bouwers
vaak ontbreekt aan de fantasie omtrent
wat met de tegenwoordige productie
middelen te bereiken is.
Voorlichting en contacten
critisch bekeken
Vandaag is verschenen het zevende rapport van de commissie van
onderzoek uit de Tweede Kamer naar het Regeringsbeleid in de jaren
19401945, toen er geen normale parlementaire controle mogelijk
was op het doen en laten van de in Londen zetelende Ministers.
Dit zevende rapport behandelt uitvoerig de voorlichting door de
Nederlandse Regering te Londen aan de ambtenaren en bevolking in
de bezette gebieden en voorts het contact met en de politiek ten
aanzien van de verzetsbeweging in Nederland. Deze terreinen van
onderzoek door de Parlementaire Enquête Commissie werden zeer
critisch onder de loupe genomen, met als conclusie, dat over het alge
meen aan de voorlichting nogal wat ontbroken heeft. Woorden van
lof worden gericht tot Radio Oranje en prof. P. S. Gerbrandy.
Elders in dit Blad geven wij een uitvoerige samenvatting van de
inhoud van het rapport, waarbij wij speciaal omdat de eertijds zeer
grote interesse voor deze vraagstukken na tien jaren in zo sterke mate
is achterhaald door aandacht voor de brandende problemen van de
huidige tijd naar beknoptheid hebben gestreefd.
Er moeten nu nog twee rapporten volgen. In het voorjaar van 1956
verschijnt het naar schatting 800 bladzijden tellende rapport over het
militaire beleid in de jaren 19401945, hetgeen aansluit op het eerste
deel dat het militaire beleid onder de loupe nam in de Meidagen van
1940 en de daaraan voorafgaande periode.
Tenslotte moet dan nog het verslag volgen over het beleid ten
'anzien van Indonesië in het tijvak van 19401945.
De Parlementaire Enquête-Commissie bestaat thans uit de Kamer
eden Koersen (KVP), die mr Donker na zijn benoeming tot Minister
is opgevolgd als voorzitter, v. Dis (SGP), jkvr Wttewaal van Stoetwegen
(CHU), Korthals (WD), Fokkema (AR), Posthumus (PvdA), Stufkens
(PvdA), Fens (KVP) en v. Lier (PvdA).
Nog steeds de Duitse kwestie