m
i
ij
V
M
tv
11
L
CHRISTEN-ZIJN 1
LI
A
n pi
T
Leids initiatief leidde
tot zegenrijke nationale instelling
üg
„Een handje mééhelpen, mannen!"
8e Jaargang No. 42
Zaterdag 22 October 1955
r A
60 jaar Postbibliotheek
Jaarlijks ontvangen 500 lezers
3000 boeken
In Engeland bestond in de 19de eeuw de „POSTAL-MISSION".
Dit waren zendingen per post van vrij'zinnig-godsdienstige boeken.
Ieder, die hierom vroeg kreeg ze toegestuurd. Oorspronkelijk in
Amerika ontstaan, leerde de vroegere directrice van het Leidsche
Volkshuis, mej. E. C. Knappert deze instelling in Engeland kennen en
deed een voorstel aan de Ned. Protestantenbond om dit werk ook in
ons land in te voeren. De meningen waren verschillend. Er waren er
die zeiden: „Dit is niets voor de Hollanders". Anderen meenden:
„Waarom zou in Nederland niet succes hebben wat wèl succes heeft
in Engeland?
Op 25 October 1895 kwamen in het Wijkgebouw „Geloof, Hoop,
Liefde" van de Ned. Protestantenbond te Leiden bijeen: Prof. H. Oort,
Mej. E. C. Knappert, Ds J. v. d. Bergh, Ds P. M. Keiler van Hoorn en
de dames T. A. van Eek, Alberdine Meyer en Lydia Metzelaar om over
deze kwestie te spreken. De dames waren vóór het plan en wisten het
pleit te winnen.
Op 25 October 1895 werd in
het Leidse Wijkgebouw „Geloof,
Hoop. Liefde" van de Ned Pro
testantenbond de grondslag ge
legd van wat thans de Post
bibliotheek wordt genoemd, een
over vier centra verdeelde in
stelling welke aan ieder die dat
vraagt, over het gehele land
gratis boeken toezendt
In nevenstaand artikel, ons
verstrekt door de secretaresse,
mevr. Th. J. Boogerd—Marius.
wordt geschetst hoe dit initiatief
is uitgegroeid tot de huidige
otnrang. terwijl alleen tussen
de regels in te lezen valt welk
een prachtig stuk werk hier ge
durende zestig jaar in alle stilte
is verricht.
Wie de behoefte gevoelt aan
zijn waardering daarvoor uiting
te geven, verwijzen wij naar de
allerlaatste alinea van dit ar
tikel.
Een kleine som gelds werd beschik
baar gesteld en met een samengeraap
te bibliotheek mochten de dames Van
Eek. Meyer en Metzelaar met deze
zendingen in ons land een begin ma
ken. Door adverteren vestigen zij er
de aandacht op. Succes bleef niet uit.
Zelfs boven verwachting lukte het
werk. Niet alleen dat er veel aanvra
gen om lectuur binnenkwamen, maar
doordat bij elk pakje een brief werd
gezonden, waarin de bibliothecaresse
contact zocht met de lezer, zich op de
hoogte stelde van zijn geestelijke be
hoeften of nood. werd hierdoor een
vertrouwelijke band gelegd van men
sen. die elkaar nooit gezien hadden,
maar op den duur als vrienden cor
respondeerden.
Zo werd op deze Octoberdag de
Commissie voor de Posteolportage in
het leven geroepen; later, tn 1904,
voldeed deze naam niet meer en tot
voor korte tijd noemde men zich
Postpropaganda. Na heeft het werk
de naam van Postbibliotheek met de
ondertitel Vrijzinnig Protestantse
Lectuarverzorging.
Het duurde eerst enige tijd om de
mensen te doen geloven, dat het niet
in de bedoeling lag lezers te winnen
voor een bepaalde kerk. Men wilde
slechts het godsdienstig leven stimu
leren en de lezers opwekken tot levens
verdieping en bewuster leven.
Waren de geldmiddelen in de eerste
tijd zeer gebrekkig, in de loop der
jaren kwam hierin verbetering door
subsidies, legaten, giften en contribu
ties.
Het werk breidde zich uit tot vijf
gelijke bibliotheken die door het ge
hele land hun pakjes lectuur zonden.
Later werd één der bibliotheken op
geheven; de boeken hiervan voor een
deel naar Indië gezonden, waar men
op kleinere schaal, maar toch met
succes ook met dit werk was begonnen,
maar door de tweede wereldoorlog is
dit alles verloren gegaan.
Naast de vier bibliotheken, die
voortdurend met nieuwe boeken wor
den aangevuld, beschikt de Postbi
bliotheek ook over een aantal boeken
kisten met lectuur, grotendeels romans
de onderafdeling „Reizende Biblio
theek". Onlangs werd daarvan zelfs
een kist naar Nieuw-Zeeland gezonden
DRIE „PLEEGMOEDERS"
De namen van de drie oprichtsters,
„pleegmoeders", zoals zij zichzelf
gaarne noemden, zijn onverbrekelijk
met dit werk verbonden. Zij gaven
zich met liefde en toewijding aan het
verspreiden van deze vrijzinnige lec
tuur. Helaas stierf mej. Lydia Met
zelaar reeds in 1897. Mej. „Daatje"
van Eek zond in 49 jaar lectuur aan
4 KRISTEN zijn.is een zeer
persoonlijke zaak, naar het
besef van sommige mensen
wel zó persoonlijk, dat je het
niet openlijk in discussie moogt
brengen. Gaat het over vakman
zijn. ambtenaar-zijn, dan is daar
over te praten; Je kunt het des
noods op je naamkaartje zetten.
Maar Christen-zijn ligt op een
heel ander vlak. daarom geen
openlijke discussie. Ik mag daar
op „Ja" en toch ook .neen" zeg
gen. Want inderdaad ligt Chris-
ten-zijn niet op één lijn met
technicus-zijn of met student
zijn. Maar dat we het daarom
voor ons zelf houden als een In
dividuele. Ja als de individueel
ste emotie, nee, dat niet. Binnen
anderhalve eeuw na Christus
leven was het geloof in Hem
verbreid m alle grote plaatsen
rondom de wereldzee van die
dagen. Door de ijver van de
twaalf apostelen? Van wie som
migen na Pinksteren helemaal
niet meer genoemd worden.. Het
WOORD
VAN
BEZINNING
oordeel en tegelijk een juich
kreet aangaande een wereldom
vattende verlossing.
Zulk getuigen als noodkreet
en Juichkreet *.yn altijd samen
bedoeld als een appèl van Gods
kant een appèl aan het volle
mensenleven om toch de goede,
beslissende keus te doen.
In die richting gaat ook het
pastorale, herderlijke geschrift
van de Generale Synode der
Ned Herv. Kerk over het Chris-
ten-zijn in de Nederlandse sa
menleving, dit voorjaar versche
nen. Ik ga niet een bloemlezing
geven van de pro's en vooral de
vele contra's, die dit geschrift
heeft opgeroepen. Het is in elk
geval typerend van deze Kerk
Geest, ons vertrouwen richten
op zijn werkzaamheid in het he
den en op de toekomstige open
baring van zijn heerlijk Rijk."
Zulk Christen-zijn mag be
staan in een voor de volle hon
derd procent a cc oord te gaan
met wat den mens van nature
het best lust.
Daardoor zouden wy de wereld
feitelijk aan haar lot overlaten.
Wij mogen ons ook niet in de
binnenkamer terugtrekken, alsof
by voorbeeld de vraag naar so
ciale gerechtigheid niet anders
zou zijn dan een uiting van ver.
werpelyke revolutiegeest. We
moeten leven, soms ïyden, in elk
geval telkens een oordeel geven
net als ieder ander mens.
Maar ons Ohristen-zyn is een
roeping, „om ènders te leven,
ènders te lijden, Anders te oor
delen dan ons van nature het
best zou afgaan".
Voor zulk een leefwijze zyn
geen regels of voorschriften te
geven, hoogstens aanwyzingen
De meest bekende van de
drie pleegmoederswas
mejuffrouw ..Daatje" van
Eek. een zuster van
de bekende socialistische
pionier wijlen mr D. A.
van Eek. ook op ander
charitatief terrein een be
kende Leidse persoonlijk'
heid.
is nog groter wonder dat deze
verbreiding op rekening te
schrijven is van slaven, soldaten
en kooplui: zelf gegrepen door
de bevrydende 'boodschap, kon
den ze niet zwijgen het niet ln
de binnenkamer der ziel hou
den; ze werden ieder een leven
de brief van Christus, leesbaar
voor anderen. Dr. Kraemer,
vroeger Leids hoogleraar, noemt
het Christendom sinds het mo
ment van zyn geboorte een reli
gie des getuigens. Dit getuigen
is even wezenlijk voor het Chris
tendom als de harteslag dat is
voor het natuurlijke leven. Je
zus, vlak vóór zyn afscheid uit
de aardse gezichtskring, zendt
met goddelijke volmacht zyn
vroegere discipelen als herauten
en apostelen de wereld in. zyn
laatste woorden bevatten een
toerusting en een opdracht: „Gy
zult ontvangen de kracht des
Heiligen Geestes. en: Gy zult
myne getuigen zijn tot aan het
uiterste der aarde."
Dit getuigen is zoveel als een
noodkreet aangaande het grote
examen, het wereldomvattende
3000 lezers. Mej. Meyer deed het werk
30 jaar en zy verzond 12000 boeken
in 2000 pakjes. Beide dames zyn byna
80 jaar oud geworden.
Tegenwoordig zyn er vier bibliothe
ken: te Amsterdam 'mevr. E. Krei-
kenKerkhoven i. te Leiden (mevr.
Th. J. BoogerdMarius tevens secre
taresse). te Deventer (mevr. G. A.
SpielePeet) en te Godlinze (Gron.)
(mej. M. T. Boekei). De voorzitter is
ds mr G. D. Boerlage en de penning-
meesteresse mevr. W. van ThielWes-
terbaan.
IN Wim Sonneveld's cabaret
krijgt ge een scène te zien,
waarin hy zich opwerpt als
„omwasser" en er tenslotte zó
brullend genoeg van krijgt, dat
hy tot besluit in volle wanhoop
de hele santekraam maar uit het
raam kiepert
Zou het vele huisvrouwen zo
niet vergaan, als ze zich niet in
bedwang hielden?
Iedere dag een nieuwe afwas,
wét zeg ik, wel drie of vier af
wassen: is 't niet om tureluurs
van te worden?
Borden en bordjes, lepeltjes
by de vleet, soepterrines, saus
kommen, glazen, glaasjes en
puddingvormen, messen, vorken
en lepels, er lykt gèèn eind aan
le komen. En nèt als alles veilig
en wel in de kast staat, begint
t van voren afeen Slsyphus-
arbeid zonder weerga!
De huismoeders gaan er haast
kapot van; de handelaren m
wasmiddelen beleven er kapita
len aan!
At.t.e gekheid op een stokje,
maar het is heus geen
pretje elke dag in dat vie
ze water te modderen en er biy-
moedig onder te biyven!
Zó erg is 't nu ook al weer
niet, want wèt geeft groter vol
doening dan na afloop van de
geestdodende „vaat" alle glazen
en borden stralend van ongebro
ken blankheid in de kast te zien
staan?
Groter voldoening kan zelfs
len generaal niet hebben bü het
inspecteren van zyn opgepoetste
manschappen by de parade.
Alles staat dagelijks drie- of
viermaal in 't gelid en Als er al
sens een keer een oortje ont
breekt of onverwacht een barst
je in het mooie servies gekomen
Is, dan kunnen we dat beter niet
de overigens pientere huisvrouw
kwalyk nemen, wier handige
vingers na Al dat geboen ook
niet van satyn of onfeilbaar zyn.
DAT Wim Sonneveld de boel
het raam uitkiepert, zal
intussen heel wat huis
vaders een hart onder de riem
gestoken hebben.
De huisvaders, die na het
diner een handje meehelpen en
in hemdsmouwen en met-een-
schortje-vóór staan af te dro
gen. zyn immers niet te tellen.
In deze eeuw van geiykwaar-
digheid tussen man en vrouw is
dat niets erg: integendeel, de
man, die rustig voor de kaohel
blijft zitten, wanneer zyn vrouw
ln de keuken staat te blazen en
te hygen, is geen knip voor de
neus waard.
Maar daarom is het voor hem
nog geen prètje: dat moet U nu
ook weer niet denken!
Zó van de fabriek of het kan
toor in huis, zó de soep, de aard
appeltjes en de groente en mis
schien een puddinkje toe naar
binnen gesmikkeld, of hy moet
weer aan de gang.
En vertikt-le 't. biyft hy ach
ter zyn „gemengd nieuws" zit
ten en doet-ie alsof er niks- nie
mendal aan de hand is, nu, dan
moet hy niet schrikken, wanneer
zelfs het liefste vrouwtje, geiyk
op deze foto. er de brui aan geeft
en met stolcynse gelaatstrekken,
de heleboel kaarsrecht in dig
gelen laat vallen.
LS manlief dan haastig en
verontwaardigd opstaat en
even zal gaan „optre
den", komt hy tot de over-
:uiglng dat „een-handje-helpen"
héél wat misère had kunnen
verhoeden.
Maar din is 't te laat en t
zal Alle mannelijke tact en vrou-
.veiyke toegeefiykheld kosten,
om de avond tenslotte weer ln
narmonie te beëindigen.
Daarom mannen, als 't éven
Kan: ploeter 's avonds nog
wat door. Of het nu de acht
urige of de acht-en-een-half
urige werkdag wordt, dat maakt
niet uit.
En als 't later op de vyf-urige
werkdag aanloopt, kan er gerust
telfs nog een hèèl uur by komen!
Zonder moe te worden
FANTASIO
zelf dat ze het Christen-zijn in
nauw verband ziet met onze Ne
derlandse samenleving. Daar
mee is het Christen-zyn niet
enkel een zaak van inneriyke
beleving, van de binnenkamer.
Van ouds is het welhaast al-
tyd zo gesteld geworden; mens,
draag en verdraag geduldig de
narigheid van dit aardse leven,
straks komt de glorie van de
hemel, waarin ge wordt opge
nomen". Misverstanden liggen
by de hand, als het zo gezegd
wordt Lees er niet uit dat het
inneriyke leven van geloof en
gebed van minder belang zou
den zyn.
Het is goed-bijbels om te we
ten van de binnenkamer, waar
de ziele luistert en zich voegt
onder het gezag van haar Heer
Jezus Christus. Zonder deze bin
nenkant zou het Ohristen-zyn
kunnen opgaan in sociale of
culturele activiteiten en daar
mee afgesneden worden van zyn
wortel. „Christen-zyn is leven in
persoonlijke gemeenschap met
Jezus Christus, ons stellen onder
het gezag van zyn Woord en
voor een bepaalde tyd. Onder
die aanwyzingen wordt genoemd
de solidariteit als Christen gaan
9taan naast de mens van nu.
De mens van nu is op velerlei
terrein mondig geworden, maar
daaronder zit de angst waar het
alles toch op zal uitlopen. „Wij
Christenen staan niet tegenover,
maar naast deze mens. wy heb
ben dAAr naast hem, de be
stemming om ènders te leven, te
oordelen te handelen, maar:
nAAst Hem, Hem daarmee die
nend."
Hiermee poogt deze kerk als
Kerk der Reformatie een visie
te geven op het Ohristen-zyn in
het heden, midden 20e eeuw een
visie gebonden aan het Woord
van God en daarom bevrijdend
van zoveel andere krachten, die
beslag willen leggen op ons
mensenleven. De grote vraag
immers is of de leefbaarheid
van het menseiyk bestaan niet
in het gedrang komt. Daarvoor
komt dit herderiyk schryven op.
En dient daarmee land en volk.
Ds J. de Wit.
Herv. Pred
De boeken, die men in een catalogus
van plm. 1600 nummers kan vinden,
bevatte lectuur over de Bijbel, over het
Vryzinnig Protestantisme over opvoed
kunde. over allerlei maatschappelijke
en zedelijke onderwerpen. Ook is er
Kerstlectuur en zyn er biografieën en
enige goede romans bij. Ze worden
alle door de Commissie uitgezocht en
gekeurd- De lezer mag het pakje een
paar maanden houden en de versprei
ding is gratis en franco.
In deze 60 jaar van haar werkzaam
heid heeft de Commissie allerlei be
leefd. De eerste wereldoorlog bracht
een grote terugslag in het werk en de
jaren daarna ook door werkloosheid
en malaise In de tweede wereldoorlog
nam het werk een geweldige vlucht
daar er gebrek aan periodieken en
verdere goede lectuur was, maar in
1944/45 lag het bijna stil door de
spoorwegstaking.
In de laatste jaren valt het de mens
heid door het drukke leven en de
Jacht der tyden moeilijker zich te
concentreren op deze lectuur, maar
er worden nog jaarlijks plm. 3000
boeken ln plm. 800 pakjes aan ruim
500 lezers verzonden.
Toen de radio kwam meende men
eerst lezers te zullen verliezen, maar
in de loop der tijd bleek, dat men juist
door de radio meer aanvragen kreeg
en de V.P.R.O. stelde de Postpropa
ganda ook verscheidene malen ln de
gelegenheid voor de microfoon van
haar werk te vertellen.
Ter gelegenheid van het 60-jarig
jubileum zal er een affiche worden
gedrukt en verspreid, waaronder de
namen der bibliothecaressen. De
Commissie hoopt dat er nog steeds
drukker gebruik van haar aanbie
dingen gemaakt moge worden. Juist
in de tqden die wij thans beleven,
is het goed de gedachten te richten
op datgene, wat boven deze wereld
uitgaat.
Wie sympathie gevoelt voor dit werk
kan een jublleumgave storten op
giro 401238 van de Postbibliotheek
te Leiden.
Op de Firato te Amsterdam, een ..wapenschouw der electronica"is
naast de modernste apparatuur op het gebied van televisie, enz. ook
..het prille begin" vertegenwoordigd. Herinnert U ze U nog. deze
allereerste gramofoons met hun enorme geluidstoeters, waardoor
Enrico Caruso en andere toenmalige grootheden hun repertoire
wereldkundig maakten?
