ochtendgymnastiek:
malle g
n i
rv_ 1
1
51
[J
1 VA,
M
1L
Internationale theater-expositie
in Wenen
EValLEN
3e Jaargang No. 40
Zaterdag 8 October 1955
kVTGfc T 1 I/l
k 1
I
De mens heeft altijd toneel gespeeld
Ook Nederland is vertegenwoordigd
Het Engelse voorbeeld van de latere Duitse ..Dreigrosclien
Opercostuum ontworpen door G. Wakhevitch (1952).
(Van onze Weense correspondent)
Het heeft meer dan vijftig jaar
moeten duren, voordat de eerste inter
nationale theater-ten toonstelling te
Wenen uit het jaar 1892 door een
tweede werd gevolgd. Het voorberei
den. organiseren en opstellen name
lijk van een dergelijke show gaat met
zo grote moeilijkheden gepaard, dat
geen enkele stad van Europa zich aan
dit experiment heeft gewaagd. Maar
tenslotte heeft Wenen voor de tweede
maal die moed gehad en zodoende is
er nu de tweede tentoonstelling ge
opend. die de bezoekers rijkelijk be
loont De organisatoren prof Kinder-
mann en dr Hadamowsky. hebben met
de opzet de maanden October en
November voor deze demonstratie van
de Europese cultuur uitgekozen, omdat
juist in deze tijd de heropening valt
van het Burgtheater en de Weense
Opera, zodat vooral de bezoekers uit
het buitenland tevens kennis kunnen
nemen van datgene wat Europa op dit
gebied heeft gepresteerd.
VAN MASKER TOT MODERNE
GRIME.
Wat deze tentoonstelling in het
Weense Künstlerhaus laat zien. is
werkelijk verbluffend, niet alleen om
dat het materiaal, dat zich tot Europa
beperkt, alomvattend is. maar vooral
omdat de organische groei duidelijk
tot uitdrukking wordt gebracht. De
tentoonstelling begint met het masker
in de loop der tijden en bewijst daar
mee dat de mens altijd toneel heeft
gespeeld, want men vindt het masker
in een of andere vorm terug by de
primitieve volkeren, bij de Grieken en
Romeinen en het weet zich door te
zetten in de Middeleeuwen (mysterie
spelen). tijdens de Renaissance en in
de periode van het Barok om ten slotte
ook in de grime van het moderne
toneel terug te keren.
Het overzicht is werkelijk interna
tionaal. zodat het specifiek nationale
karakter van de verschillende volke
ren ook hier blijkt, maar tevens ziet
men waar de bronnen en de invloed
rijke centra liggen: Athene, Rome en
later Parijs. Londen. Berlijn, Wenen
stelling van prof. F. van der Meer
beter geïllustreerd dan hier. dat na
melijk de drie bronnen van de Euro
pese beschaving te zoeken zijn in
Hellas. Rome en in het Christendom
Dit wordt zeer expressief duidelijk
gemaakt door een klein draaibaar
toneel, waar driemaal hetzelfde Me
dea-thema door levensgrote poppen
wordt uitgebeeld, maar dan telkens
verschillend opgevat in de contempo
raine vertolking, namelijk de „Medea"
van Corneille. van Grillparzer en van
Anouilh.
Er is dus verschil, maar tevens een
heid Met andere woorden: hier wordt
de culturele integratie van Europa met
behoud van het nationale karakter
uitstekend geïllustreerd. Een andere
zaal laat bijvoorbeeld zien hoe ver
schillende volken op verschillende
tijdpunten het werk van Shakespeare
hebben vertolkt.
SOVJET-UNIE KWAM
HET LAATST
Op deze Europese integratie maakt
alleen de Sovjet-Unie een uitzonde
ring. dat wil zeggen. Rusland heeft
tot aan de communistische revolutie
de algemene Europese ontwikkeling
meegemaakt, zelfs in de meest ge
waagde experimenten, maar toen viel
het opeens terug in de naturalistische
en historische stijl; waardoor een ze
kere verstarring optrad, die alleen
door de politieke druk van boven ver
klaard kan worden. Het waardevolle
van deze tentoonstelling bestaat daar
in. dat niet alleen de zogenaamde
klassieke landen van toneel, opera en
operette de aandacht trekken, zoals
Engeland met zijn Shakespeare-tra
ditie. Italië met de Scala. Frankrijk
met de Comedie Fran?aise. Duitsland
met de centra in Berlijn. München en
Dusseldorf en Wenen met het Burg
theater en de Opera, maar ook andere
en kleinere landen en zelfs de staten
achter liet ijzeren gordijn werden
uitgenodigd om materiaal in te zen
den. waaraan de mecsten gehoor heb
ben gegeven. Ook deze landen hebben,
ondanks hun territoriale kleinheid,
somtijds een opmerkelijke bijdrage
geleverd tot de ontwikkeling en ver
rijking van de toneelkunst. Polen bij
voorbeeld heeft een grote rol gespeeld,
zoals de 27 interessante nummers be
wijzen. maar we zagen ook ontwerpen
en souvenirs uit Denemarken. Finland.
Joego-Slavië. Tsjecho-Slowakije. Zwit
serland. Roemenië. Zweden en vooral
uit Spanje met zijn grote traditie, die
geconcentreerd is om Calderon. Lope
de Vega en de modernen zoals Garcia
Lorca. Calvo Soleto. e.a. Ook de Sov
jet-Unie heeft materiaal gezonden,
maar van de 62 kisten is slechts één
voor de opening aangekomen, zodat
het materiaal niet in de catalogus kon
worden verwerkt Dat is jammer, om
dat daardoor veel documenten niet
dadelijk opvallen, b.v de hartelijke en
interessante brief van Stanislawski
aan Max Reinhardt. waarin hij zijn
grote bewondering voor deze geniale
regisseur tot uitdrukking bracht
BOUWMEESTER. ROYAARDS
EN VERKADE
Een aparte zaal is aan ons land ge
wijd met 84 nummers, voornamelijk
prachtige gecoloreerde etsen, die de
ontwikkeling o.a van de Amsterdamse
schouwburg met de dubbele brand
(1722 en 1890) schilderen. Dit mate
riaal werd door een groot aantal
Nederlandse instituten in bruikleen
afgestaan terwijl prof Van Thienen
en dr De Leurve als wetenschappelijke
adviseurs zijn opgetreden Wij zagen
er portretten van Bouwmeester als
Shylock. van Royaards en Eduard
Verkade. Er is sprake van Else Mauhs,
Saalbom. Heyermans. Van Dalsum.
Man- Dresselhuys enz. Men ziet de ge
schiedenis van ons toneel in vogel
vlucht voor ons met herinneringen
aan Pieter Langend ijk. Kloris en
Roosje en vooral aan Vondel met zijn
„Gijsbrecht". De uitstekende inleiding
van dr De Leurve vermeldt ook de
naam van Piet Punt. A Snoek en van
de toneelspeler Joh. Jelgerhuis. die
tevens een boek ..Theoretische lessen
over gesticulatie en mimiekin 1827
heeft uitgegeven. Een exemplaar van
dit werk is hier aanwezig.
ONTROERENDE SOUVENIRS
Het is onmogelijk om ook maar een
zwakke indruk te geven van de rijk
dom. die op zeer Intelligente en
smaakvolle manier is uitgestald en die
ons bewijst, dat de mens het toneel
spelen nooit heeft kunnen laten De
documenten zijn zó overvloedig, dat er
een aparta zaal is ingericht, waar het
materiaal elke week wordt vernieuwd.
De catalogus is dan ook 'n omvangrijk
boek geworden van 365 pagina's met
64 illustraties.
Het is begrijpelijk, dat het Oosten
rijkse materiaal sterk op de voorgrond
komt. maar dat is niet toe te schrij-*»
ven aan chauvinistische overschatting.
Oostenrijk heeft inderdaad naast
Frankrijk en Italië een vooraanstaan
de rol gespeeld en daarom is bijvoor
beeld het „Institut fur Theaterwissen
schaft' in Wenen het rijkste aan
documenten. Dat de rol van Wenen
niet wordt overschat, blijkt uit twee
aparte zalen, waarin van de ene kant
het Burgtheater met de Comedie
Francais? en van de andere kant de
Weense Opera met die van Parijs
wordt vergeleken. Uit zulke parallellen
blijkt vooral hoe van deze centra uit
invloed op andere landen is uitgegaan,
maar daarnaast maakt men ook kennis
Al
v bezinning over onze hou
ding en verhouding tot uw me
demens. Dit zou niet overbodig
zijn, want de hooghartige vraag
van Kaïn plant zich al maar
voort. ..ben ik mijns broeders
hoeder?" De Ned. Herv Kerk
bijvoorbeeld heeft in haar laat
ste herderlijke brief de vraag na.
drukkelijk aan de orde gesteld
naar het Christen-zijn in de Ne
derlandse samenleving.
Toch wil ik deze kant nog niet
opgaan. Met „onze metgezel"
bedoel ik nu eens: het dier. Ge
passeerde Maandag 4 October,
heeft Leiden's bevolking wellicht
niet zo aandachtig 's avonds
de krant in gekeken of de
radio aangezet het Leidse
feest eaat voor de meesten
pas emdlgen in de eerste
uren van 4 October en is er
dus wel debet aan. dat de vierde
October, de werelddierendag
wat op de achtergrond kwam.
Een grote onder de theologen
van deze eeuw. Karl Barth, heeft
in een van zijn dikke werken de
uitdrukking uitgewerkt dat het
dier onze metgezel is. „Het is
met de mens aangewezen op de
zelfde lichtdragers bij dag en bij
nacht, op dezelfde door God ge
dekte tafel... De mens alleen
zal waardig geacht worden de
partner Gods in het Genade ver.
bond te zyn. Maar in dit alles
zal hij deze metgezel, het dier,
bij zich hebben".
U vmdt het wellicht wat sen
timenteel? U roept me in her
innering hoeveel onrecht, wille
keur en leed mensen elkaar aan
doen.
Dat het dus primair de taak is
ons woord van bezinning daarop
te richten; dat vragen over onze
houding tot het dier maar moe
ten wachten tot het wat meer in
orde ls in de verhouding van
mens tot mens. Het lijkt een
WOORD
VAN
BEZINNING
bijbelse rangorde: eerst de mens.
daarna het dierBijbels is
het veel meer om te zeggen:
mens én dier behoren tot het
geschapene; samen lijden ze
onder de verkeerde houding van
ons mensen, wij die van het dier
alleen maar een nuttig gebruiks-
ding maken En samen mogen
ze leven in de hoop. het verlan
gen naar de tijd. waarin ook in
het dierenrijk vrede zal heersen:
de wolf en het lam zullen te
samen welden
De actieve Nederlandse ver
eniging tot bescherming van
dieren pleit werkelijk niet voor
eerbied jegens het dier ten koste
van slordigheid jegens de mens
Deze actie die veler steun ver-
genover hun schoothondje, die
dient, heeft niets te maken met
de overgevoeligheid, die je bij
eenzame zielen soms vindt, te-
bonbons krijgt!
Het gaat veel meer om het
besef wakker te roepen dat er
grenzen zijn aan onze heer
schappij over het dier. Deze
grensoverschrijdingen, de mis.
handeling van dieren is ook in
ons „beschaafde" land ontstel
lender dan wij zo op straat zou
den denken. De hond als trek
hond is geen straattoneeltje
meer. Maar de haren rijzen Je
ten berge als je leest wat er in
den lande misdreven wordt aan
het dier. Daarom gelukkig stren
gere wettelijke strafbepalingen
tegen mensen, die in het dier
..maar een beest" zien. Alleen
dit is niet voldoende. Daarboven
gaat het om het aankweken van
eerbied van het leven, ook van
het dier. dat ook rechten heeft
om te leven.
Wie wel eens heeft ezien
hoe in een stadsgehoorzaal, vol
met jeugd, het jonge volk ah w
aan de lippen hangt van de heer
Nieuwenhuysen. de zo actieve
directeur van bovengenoemde
vereniging, die hoeft niet te
wanhopen dat er iets goeds
groeiende is.
Deze opvoeding heeft minstens
zoveel te maken met beschaving
als het bijbrengen van allerlei
wetenswaardigs.
Een man als Albert Schweitzer,
representant van werkelijke
West-Europe se beschaving in
Oentraal-Afrlka. heeft er zich
niet ten onrechte over beklaagd
dat de bezinning over de mense
lijke samenleving tot nog toe
wat eenzijdig zich beperkte tot
de vraag hoe de ene mens stond
tot de andere. Hij maakt de ver
gelijking met de hulsvrouw, die
de deur goed dicht houdt als
ze de stoep van het huis schoon
maakt uit vrees dat de hond met
zijn vuile poten er over stapt, zo
passen de Europese denkers er
voor op. in hun bezinning over
de menselijke houding, geen
dieren toe te laten.
Het zou een bedenkelijk teken
van verval worden als wij de
vraag gingen doodzwijgen: mens
hoe gedraag je je tegenover de
dieren, onze metgezellen? Wat
zou de wereld minder bestof-
feerd zijn zonder dieren! Barm
hartigheid jegens de dieren is
een peilschaal van onze bescha
ving.
Het oude bijbelverhaal in Ge
nesis 1 spreekt over een zegen
die mens en dier meekrijgen
Laat ons die zegen jegens
mens en dier niet vertrappen.
J. de Wit.
Herv. Pred.
te Leiden.
met de zogenaamde petite histoire",
de kleine anecdotische geschiedenis,
die somtijds veel ontroerender is dan
de grote
Men ziet hier bijvoorbeeld de hoor
buis van Beethoven, waarvan hij zich
bediende toen hij doof begon te wor
den. eigenhandig geschreven toneel
notities van Goethe, de balletschoenen
van de meest beroemde Oostenrijkse
Oostenrijkse toneelschrijver Nestroy.
die evenals Moliere zelf is opge
treden een haarlokje van Mozart dat
aan een originele partituur is beves
tigd. regieboekjes van Reinhardt. brie
ven. kaarten, portretten en foto's, in
één woord echt menselijke documen
ten, die ons zeggen dat de grote toneel
spelers toch ook gewone mensen wa
ren hard ploeterende, maar idealis
tisch gestemde mensen, die meer dan
de anderen de waarheid bevestigde van
de oude Nederlandse versregel:
De Wereld is een schouwtoneel
Elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.
WANNEER het onder het
aankleden, zo na de
nieuwsberichten, tegen
kwart over zeven loopt, begint
het door de radio pas recht in
teressant te worden. Ik weet
met. of U dan nog op één oor
ligt. maar U moet er goed aan
denken dat er op dat ogenblik
een ganse horde mannen en
vrouwen paraat staat, om zich
over te geven aan een der heer
lijkste ontspanningen, die denx-
baar zijn: de „ochtendgymnas
tiek!"
Mannen met dikke buikjes en
vrouwen met gezette tailles
gaan op vrolijke muziekjes de
raarste capriolen maken en voe
len zich na afloop daarvan zo
lekker als kif), klaar voor de
dagelijkse strijd.
TOT nu toe heb ik me nog
niet kunnen opwerken lot
deze hoge ochtendstand,
hoewel 't knap tijd wordt, eraan
mee te doen.
Wie zich door Tsjaikowsky.
Ohopin en Beethoven in moder
ne bewerkingen en door de opge
wekte zangerigheid van dt ra-
dio-gymnastiekman laat inspi
reren tot de voorgeschreven in
spannende toeren, die na enige
tijd helemaal met meer inspan
nend zijn, gaat ongetwijfeld be
horen tot de categorie van men
sen wier slankheid de eigen be
wondering zowel als die van an
deren in hoge mate verdient.
Het is alleen maar de kwestie,
of ge de energie kunt opbrengen
om onmiddellijk na het wakker
worden benen en armen te
strekken, de romp te buigen,
knievallen te maken of haasje-
over te springen.
Nauwelijks aan de zoetste
droom ontheven, wordt ge ge
confronteerd met de moeilijkste
buitelingen, die voor mijn gym
nastiekleraar Heiligers (zaliger)
zijn ganse leven een peuleschil
geweest zijn.
ZOALS gezegd: ik ben er nóg
niet aan toe gekomen.
weet. waarmee de weg naar
de hel geplaveid is: het zal deie
winter persé moeten gebeuren of
er komt nooit meer wat van
Ik zie me in de vrieskou al
bevallig rondhuppelen, op het
zelfde ogenblik, waarop duizen
den anderen dat doen: zwevend
door de kamer. De ponden smel
ten als vanzelf weg in het gron
deloze niet.
De spieren worden versterkt en
tegelijkertijd elastisch, de zui
vere luoht stroomt door het
open raam als een balsem in
de longen en het lichaam wordt
één samenbundeling van men
selijke kracht.
Ik heb al zoveel van deze heil
zame radio-werkingen op het
vege lyf gehoord, dat ik beslist
de proef moet nemen, onder
voorbehoud dat ik tevens zal
weten te voldoen aan de wetten
der regelmaat en der vasthou
dendheid, zonder welke iedere
hoop op vermagering de bodem
wordt ingeslagen.
Misschien, héél misschien
breng ik het dan zo ver
als deze beide Engelse he
ren. voor wie het een juichende
vreugde ls. zich op deze minus
cule fietsjes langs Piccadilly
Circus naar het kantoor te
spoeden. Fitter dan fit werpen
zij zich na afloop van hun rit op
de dagelijkse werkzaamheden
die. dank zij de tomeloze ener
gie tijdens de spurt opgedaan, in
een minimum van tijd afgehan
deld worden, om zich daarna
weer in een andere sport te
storten, ten bate van hun licha
melijk heil.
Ziet: dit moet vreugde zijn!
Zó de nieuwe dag tegemoet te
gaan, zó uw medemensen door
uw lenigheid te verbluffen, langs
gezapig in auto's of op brom
mers gezeten collega's razend
Sir Arthur Dowler gaat weer als ge
woon soldaat dienst doen, al is het
dan bij de Home Guard in Surrey,
wat ongeveer hetzelfde is als hier
de Nationale Reserve.
Generaal Dowler. die nu 59 jaar ls.
was in de tweede wereldoorlog staf
chef van veldmaarschalk Montgo
mery. De huidige commandant van
de Home Guard In Surrey, luitenant
Robert Osborne, vindt dat de gene
raal zijn dienst goed doet. Luitenant
Osborne, die in het dagelijkse leven
taxichauffeur is vertelde ook dat de
generaal er op staat net als de an
dere soldaten behandeld te worden.
Het mooie van deze geschiedenis is.
dat zijn kameraden pas deze week
ontdekt hebben een voormalig gene
raal in hun midden te hebben. In
elk geval een bewijs dat de generaal
niet bijzonder opgevallen ls.
voorbij te ijlen en vóór alle an
deren in re oordtempo aan de
arbeid te gaan, dat moét U, al
evenzeer in recordtempo, op de
bovenste sport van de maat
schappelijke ladder brengen!
Ik ga morgen zonder manke
ren direct beginnen!
FANTASIO
Een schaap dat zo kaal als een bil
jartbal geboren werd, bracht grote
opschudding teweeg op een boerderij
in Whitter in Iowa. Het arme beeat
had het nogal koud en toen er wer
kelijk maar geen wol op het kale
huidje wilde verschijnen, zat ervoor
de boerin niets anders op dan maar
een heerlijke wollen trui te breien.
Het dier zal nu dus tóch een vacht
krijgen eA la het dan maar namaak.
Op het gebied van de recordpogingen
wat klein grut. Wat te zeggen van
de enige fakir die Zwitserland rijk
is. Die presteerde het in dertien Jaar
tljds 31.400 scheermesjes door ztJn
keelgat naar binnen te werken. De
man begon er mee toen hij zeventien
jaar was. Dan hebben we twee Ca
nadezen, die zich langer dan 73 uur
in een schommelstoel heen en weer
bewogen. Omdat ze zo flauw waren
er allebei tegelijk mee op te houden
werd één van de „eeuwige schomme
laars" door het lot tot winnaar aan
gewezen. In Zandvoort (dit keer dus
in Nederland) was er dan nog die
metselaar, die er met een kanon uit
een bunker aan het strand vandoor
ging. Het geval woog 500 kilo en wag
drie en een halve meter lang. Voo*
een metselaar die alleen maar ge
wend ls stenen op zijn schouder t«
dragen een record en voor de politie
de kunst om het kanon terug te
vinden.
Banken schijnen op sommige lieden
nog steeds een grote aantrekkings
kracht uit te oefenen BIJ een bank
in New York drukte iemand de kas
sier een briefje met de volgende in
houd in de hand: „Ik moet geld heb
ben. Stop het in mijn tas en geef me
vijf minuten de tijd om naar bulten
te komen". Toen de Jongeman rustig
wegwandelde met een tas vol geld.
wuifde de kassier met het briefje
naar een bewaker om hem op het
„vreemde" gedrag van de man op
merkzaam te maken. Deze had de
situatie kennelijk niet door. Hij dacht
tenminste dat de klant het briefje
vergeten had en bracht hem netjes
naar het loket terug. De kassier bleef
als uit steen gehouwen zitten, toen de
bandiet weer voor hem stond en het
briefje van hem in ontvangst nam.
Zonder een spier van zijn gezicht te
vertrekken bedankte de boef de be
waker hartelijk voor zijn oplettend
heid. Toch wel enigszins gehaast nam
de „klant" toen maar afscheid.
De forensen die dagelijks met de West
Shore spoorweg ln New Yeraey rei
zen zijn verontwaardigd, maar zl)
uiten het op een zeer bijzondere
manier. Vele forensen schrokken zich
namelijk een ongeluk, toen ze op het
station van Newark in de trein stap
ten en daar meer dan honderd
reizigers zagen zitten die er allemaal
als varkens uitzagen. Al dat varkens
achtig gedoe was volgens de foren
sen de manier om te protesteren
tegen de opheffing van de lijn van
Albany naar Weehawken. want het
bijzondere is dat het goederenver
voer wél gehandhaafd wordt. Het
motto van het protest ls „een var
ken zal per West Shore kunnen rei
zen. waarom wU niet?" Dit alles is
eigenlijk een steek onder water aan
het adres van een directeur van
deze maatschappij, die eens heeft
gezegd dat een varken dwars door
Amerika kan reizen zonder over te
stappen, maar gewone reizigers
niet. Daarom hebben de reizigers de
varkenskop maar op.
