MAX NAUTA OVER
ZIJN VERBLIJF OP CHARTWELL
/n n r t
woord
van
bezinning
Het feest tegemoet
j^1alle gevallen
e Jaargang No. 39
Zaterdag 1 October 1955
Twee schilders spraken over hun werk
Indrukwekkend portret van Churchill gereed
Het door de Neder-
andse kunstschilder
Max Nauta vervaar-
iigde schilderij van
Zhurchill, dat een
ilaats zal krijgen in
ie vergaderzaal van
ie Tweede Kamer der
Stat en-Gene raai.
HOE zou het zün op drie
October? Zo'n vraag is
voor de meeste Nederlan
ders was mysterieus. En zü zul
len wellicht hun zak-agenda of
kalender gaan raadplegen of er
op die dag iets speciaals ge
noemd wordt. Nee. drie October
is voor de meeste mensen een
dag als twaalf in het dozijh en
staat niet aan de balk geschre
ven.
Voor ons Leidenaars en voor
de nabije omtrek heeft drie Oc
tober eein heel aparte klank.
Haast nog sterker dan op een
Koninginnedag of bevrijdmgs-
herdenking heeft „drie October"
heel een stad in zün greep.
Waarom? Ik ga niet idealiseren,
als zou iedereen nu nog zo ziels
blij zijn over de wonderlijke be
vrijding in 1574! Dat is ook niet
het geval bij het opgroeiend ge
slacht over de bevrijding van
nog maar tien jaar geleden.
dan had deze wending ons wel-
lioht de afschuwelijke honger
winter bespaard.
Daarom geeft Leiden's ontzet
als wending ten goede alle reden
om dit jaar op jaar feestelijk te
gedenken
In het feestprogramma van
die dag is sinds een aantal jaren
opgenomen de dienst in de Pie
terskerk. Dit kan haast niet an
ders, willen we de historie geen
geweld aandoen.
Ik heb vóór de laatste oorlog
herdenkingsdiensten meege
maakt met een armzalig klein
groepje mensen. En in de oor-
Sinds vele eeuwen is het on
der het Joodse volk gebruikelijk
juist de kinderen, het jonge ge
slacht te betrekken bij de her
denking van hun verlossing uit
het land Egypte. Ongegist brood,
bittere saus staat op tafel en
een van de jangsten vraagt
vader, wat betekent dat? De
neerslag van vaders antwoord is
nog te horen in een van de
psalmen:
Hetgeen wij gehoord en weten
en onze vaderen ons hebben
verteld.
dat willen wij voor hun kinderen
niet verhelen;
wij willen vertellen aan het
volgende geslacht
opdat die hun vertrouwen op
God zouden stellen
Dit Joodse volk is onder de
volken het eerste, dat zijn ge
schiedenis besohrüft van uit de
visie op Goddelijke leiding en
trouw.
Waarom dan toch die derde Oc
tober zo sterk leeft! Toch wel
niet alleen vanwege een ..vrije
dag", feestjool en jolijt op
straat?
Tussen dat hoge en banale
motief tot feestvieren ligt toch
bij velen misschien sluimerend
het besef dat wij als stad niet
in de lucht hangen, maar ergens
vandaan komen; dat de geschie
denis van dit beleg en ontzet
een kleine vierhonderd jaar
terug een wending gaven aan
het staatkundig en geestelijk
leven van de toenmalige Neder
landse gewesten.
Die wending is al spoedig ge
typeerd in de slagzin: ..Leiden
ontzet Holland gered". Uit
onze vaderlandse geschiedenis
van onlangs weten wij van zul
ke wendingen ten goede of ten
kwade door één plaatselijk ge
val: was bijvoorbeeld de slag om
Arnhem in 1944 niet verloren.
logsjaren op de derde October
diensten, die een gebeurtenis
waren, geladen met verbittering
en hoop op de verdrijving der
tirannie, die ons het hart door
wondde.
Sinds die jaren is de gang naar
de Pieterskerk in ..ere" gebleven,
waarmee w ij ons zij 't onbe
wust voegen naar de bedoe
ling van het toenmalige stads
bestuur om zich „met ganscher
herten tot Godt te begeven".
Hem te danken voor Zijne on-
eyndeliche goedicheyt", waartoe
ieder zich „terstont in de Ple-
terskercke" begeve
Deze oude stadskerk had kun
nen ondergaan in de woelingen
der tijden. En dan. zonder deze
historische plek. is het danken
mogelijk. Maar nu staat deze
Kerk er nog en nodigt de in
woners om de derde October in
elk geval ook daar te gedenken,
in dankbaarheid te gedenken.
We kunnen dit van onze va
derlandse geschiedenis en van
onze staddhistone niet zo maar
overnemen. Het gaat niet aan
om na te zeggen: „Zie Je wel
hoe overal Gods vinger te zien
is in beleg en ontzet!" En toch
kan ik met loskomen van die
oude psalm, dat God de Heer
regeert. Wat HU met onze stad,
met ons volk voor heeft we
weten het niet. Zijn regering
hoeft niet persé in te houden,
dat Hij in stand houdt wat wij
in stad en land van waarde ach
ten. Het houdt wel in wat de
bij uitstek vaderlandse hymne
belijdt:
Mijn schild ende betrouwen
Zijt Gij, o God. mijn Heer!
Zo de derde October tegemoet
gaan. is ook een historisch-ver
antwoord feestvieren.
J. de Wit
Herv. Pred.
(Van onze Londense oorrespondent)
Dezör dagen heeft, zoals gemeld, de
•Iraerlandse schilder Max Nauta de
aatste hand gelegd aan een indruk-
vekkend portret van Churchill, dat ln
►pdnacht van een in Engeland wonen-
Ie landgenoot is vervaardigd en ten ge-
chenke is aangeboden aan het Neder-
andse parlement.
Het doek zal een plaats krijgen in de
lieuwe receptiezaal van het Binnenhof.
Zodiang deze zaal nog niet gereed is,
al het schilderij worden opgehangen
n de kamer van de voorzitter van de
Tweede Kamer, dr Kortenhorst.
In een ontmoeting, welke wij met
fax Nauta hadden, heeft deze met
■eestdrlft over de totstandkoming van
iet werk verteld en vooral ook over het
lersoonlijke contact van de schilder en
oevrouw Nauta met Sir Winston.
Nauta, die reeds in Engeland naam
leeft gemaakt door de vijf door hem
«•vaardigde gebrandschilderde ramen
>an de nieuwe Nederlandse kerk van
iustin Friars in de Londense City. be-
chouwde zijn nieuwe opdracht terecht
ils de grootste van zijn leven. Niet al-
=en moest hij een figuur uitbeelden,
relke volgens hem slechts met het
.■oord .formidabel' kan worden geken-
öhetst. maar tevens kwam hij in aan-
aking met een man. die zelf in hart en
lieren schilder is, zodat zij vanzelf-
prekend diepgaand over hun métier
.ebbe-n gesproken.
Het bleek dat Churchill met nieuwe
childerteohnieke experimenteert, oa
loor glaspapier op zijn doek te span-
len, waarop hij correcties aanbrengt
ilvorens de juiste kleur op het doek te
chllderen.
Toen Nauta aan zijn taak zou begin-
iwi, werd hij ziek. In het ziekenhuis
ton hij zich echter voldoende aam de
'oorbereiding van het werk wijden. Hij
>estudeerde elke afbeelding van Chur-
shill. die bij maar ln handen kon krij
ten, Iedereen, dokters en verpleegsters,
iroesgien boeken over ChurohiH aan
Toen Nauta zich tenslotte naar Chart-
vell Ohurchdlls landhuis in Kent
>egaf. meende hij Churchill te kennen.
Vlaar toen de levende Churchill tegen-
>ver hem stond, besefte Nauta dat hij
iem nog helemaal niet kende!
Hoewel Churchill niet lang is, vulde
sijn gestalte, volgens Nauta's gewaar-
wording, de gehele kamer. Reeds op de
manier waarop Ohurohüi met een bre-
ie zwaai zijn hoed afnam om mevrouw
Nauta te begroeten, was kenmerkend
voor hem. Want Churchill was in het
oog van de schilder vierkant, breed, al
les omvattend.
In de bibliotheek gebruikten de Nau
ta's de lunch met Churchill. Nauta at
niet veel. Churchill bemerkte het.
U bestudeert me, zei hij.
Er zijn er maar weinig, die een goed
portret kunnen schilderen voegde
OhurchiU er aan toe. -Hoe denkt U mij
uit te beelden? -Als een optimist .vier
kant", was Nauta's antwoord. Want
Ohurohill was volgens Nauta de groot
ste optimist ter wereld, zoals Sir Win
ston nog onlangs in een rede had op
gemerkt.
OhurchiU lachte, toen Nauta hem
daaraan herinnerde.
Na de maaltijd begaf men zich door
een tuin vod bloemen, die OhurchiU
bemint, omdat hij zoveel van kleuren
houdt, naar Ohurchill's schildersatelier.
Hier wachtte Nauta een nieuwe ver
rassing. De studio was van onder tot
boven met minstens honderd van
Churohills werken bedekt, soms in ne
gen lagen boven elkaar. Het waren
beelden uit de gehele wereld. De pyra-
mlden van Egypte, Italiaanse, Spaanse,
Zuidfranse, Canadese landschappen, in
winter en zomer. Bijna elk continent
was vertegenwoordigd. Er waren prach
tige bloemst Hieven® bij De sterke kleu
ren vielen op Want Ohurchül is voor
alles oolorist.
Nauta begon met een schets van
Ohuirchill's hoofd. Toen hij enkele mi
nuten bezig was, sprong Churchill op
om te zien wat er op het papier ver
scheen. Nauta wil echter nooit in zün
werk worden onderbroken en hü ver
zocht Churchill dan ook te blijven zit
ten tot hij klaar was. Een portret, al
dus Nauta, ontstaat uit de samenwer
king tussen schilder en model.
Churohül was een uitstekend „zitter".
Mevrouw Nauta hield hem bezig
door hem allerlei kunstboeken te laten
zien. Zo poseerde OhurchiU viermaal
in drie dagen, geheel ontspannen, rus
tig zün dikke sigaren rokend.
Toen de schets af was, zei Churchill
tot Nauta: „Uitstekend, bewonderens
waardig, ga door!"
In zün Londense woning bracht
Nauta de schets over op het doek en
bouwde hü de gehele figuur uit vier
kanten op. De grote kracht, die on
danks zün hoge leeftüd nog steeds van
Churchill uitstraalt, heeft Nauta voor-
treffelük weten te treffen. Diep-men-
selük zün de groenblauwe ogen, welke
onder sterke rossige wenkbrauwen de
toeschouwer aanküken. Het gelaat met
zün altüd frisse kleur tintelt van leven.
Churchill, zo vertelde Nauta, heeft een
füne lichte huid. zoals de meeste ros
sige mensen. Want in zün jonge jaren
had Churchill rossige haren, waarvan
er thans nog enkele over zün! Omdat
zün huid slecht zon kan verdragen, be
zit Ohurchill zovele breedgerande hoe^
den.
Churchill's huls is vol schllderüen en
boeken. Hü heeft vlak bü zün slaap
kamer een ander atelier laten inrich
ten met speciale daglichtlampen, zodat
hü er ook in de avond kan schilderen.
Churchill, die geen portretschilder is,
toonde Nauta zün eerste poging op dit
gebied. Hü is namelük bezig een olie
verf portret van Lady Churchill te
vervaardigen. Zij was op dat ogenblik
ln Zuid-Frankrük. zodat Sir Winston
vele foto's van haar als voorbeeld voor
zich had.
Ohurchill en Nauta voerden lange ge
sprekken over de Engelse schilder Sar
gent en over Frans Hals, die door bei
den bewonderd worden. Sargent had
nog een portret van Sir Winstons moe
der geschilderd en Ohurchill had ver
scheidene van Sargent's portretten ge-
nen stukje van de Zweedse kust. En een treffend staaltje van camouflage. Aan ae rotsen gemeerd (in de witte cirkel)
ligt een Zweedse torpedoboot-jager, klaar om uit te varen voor de grootste manoeuvres, die ooit in Zweden zijn gehouden!
Op andere plaatsen hebben de Zweden diepe schuilplaatsen in de rotsen zelf. waar kleinere eenheden veilig voor atoom
bommen zijn opgeborgen. Deze gehele oefening staat trouwens in het teken van de A-bom.
(Foto: Svenskt Presafoto.)
copieerd. De manier waarop Frans
Hals zün kleuren met lange streken
op het doel sabelde, vond Churchill
fascinerend. Hü was dan ook zeer in
genomen met enige boeken over Frans
Hals. welke de Nauta's Churchill heb
ben geschonken.
De kleuren, door Nauta voor het
portret gebruikt, zün rood. donker
blauw en zee groen. Men ziet Chur
chill, de lippen op vastberaden manier
gesloten, met toch iets speels erom
zwevend, sterk en blümoedig gezeten
aan een tafel, opkükend uit een boek,
de brü in de rechter- en de sigaar ln
de linkerhand.
Ook de zilverachtige lü»t ls door
Nauta ontworpen. Strak en vierkant.
Ook hiermede wilde de 6childer Chur
chill's grote karakter typeren.
Aan de laatste lunch hief Ohurchill
zün glas op en bracht een dronk uit
op de „vrüheld van Nederland". Nauta
antwoordde dat hü de vrüheidsleus als
motief had gekozen voor zün grote
gebrandschilderde raam in de kerk
van Austin Friars. Onze beide landen
worden door hetzelfde Ideaal gedragen,
beaamde OhurchiU met diepe Instem
ming.
Max Nauta, die in Deventer is gebo
ren, heeft reeds als vierjarig knaapje
het was tüdens de Boerenoorlog
een portret getekend van Koningin
Victoria. Hü had reeds dadelijk gevoel
voor kleur en toonde zün moeder als
het geregend had de verschillende
kleuren van de bü droog weer grijze
straatstenen.
Nauta's vader vond dat als hü schil
deren wou, hü huisschilder diende te
worden en hü ging naar de ambachts
school. Maar toen zün talent zich ont
plooide, mocht hü aan de kunstnij
verheidschool studeren, waar de grond
slag werd gelegd voor zün glazeniers-
arbeid. Hü kreeg een beurs van Ko
ningin WUhelmina, die zich altüd voor
hem bleef interesseren en die ook ver
scheidene werken van Nauta heeft
aangekocht.
Nauta maakte ook portretten van
Masarük hü woonde een paar Jaar
in Tsjechoslowaküe en huwde een
Tsjechische en van Prins Bemhard.
Voor de BBC-televisie heeft hü iets
over zün portret van Churchill ver
teld. Millioenen kükers hebben het
schilderü op hun scherm gezien. Het
portret zal de komende twee weken ln
de kunsthandel Mathlsen in Bond
Street worden tentoongesteld.
Dat mannen ln Siam meer dan één
vrouw tot echtgenote hebben, be
hoort tot de zeden van het land.
Maar de regeringsfunctionarissen
die nauwelüks genoeg verdienen om
één vrouw te onderhouden, plotse
ling ook in staat zün een harem aan
te schaffen, komt velen en vooral
de Siamese belastingen nogal
vreemd voor. Men meent dat dit
bewüs van grotere welvaart voort
spruit uit extra Inkomsten Waar
deze vandaan komen? Nee, dat we
ten wü ook niet. Dat i« de politie
aan 't ultsoeken
