INDIVIDU
en MASSA
wekelijks bijvoegsel van het leidsch dagblad - zaterdag 24 september -
pagina
Glorieuze her-opening van
Burgtheater en Opera te Wenen
Vanessa Io, de dagpauwoog
Aan dat spelletje doe je onbewust
mee. Je dempt je stemgeluid wat. Je
wurmt Je benen omzichtig onder het
wel wat kleine ontbijttafeltje en aan
vaardt in een milde stemming de
kleine on geriefelijkheden van 'n tafel
aankleding op een klein vlak samen
gedrukt. Je vist een vlieg uit de thee
en leidt een hardnekkige wesp van de
jam af naar betere oorden in de tuin.
Alles onder het motto: want we
kunnen nog 8 maanden binnen ont
beten"
En dan zit daar ineens die vlinder.
Een dagvlinder, een dagpauwoog, een
van de mooiste Nederlandse kapellen.
Afgedwaald van het manshoge bloei
ende koninginnekruid en neergestreken
op een servetje, waar. hij met open
geklapte vleugels roerloos blijft zitten.
Drie mensen zitten ook doodstil, het
gesprek breekt af. drie paar ogen
kijken in bewondering naar het ranke
figuurtje, toververschijning uit een
andere wereld.
DAN komt er uit deze wereld, de
mensenwereld .een duidelijk te
ken van leven. Ergens vandaan,
een straat ver, scheurt een mannen
stem door de stilte, die nadrukkelijker
wordt naarmate het geluid wint aan
scheurkracht. Ik kijk naar de vlinder
Naar het warme bruinrood van de
voorvleugels en naar de vleugelhoeken,
waarin, als edelstenen in gitzwart ge
vat. de oogvlekken schitteren. De
pauwogen, roomwit, met een over-
vloeiing vim rood en geel. en naast het
wit een blauw, dat zweemt naar het
violet van amethyst kristal.
Ik kijk en tegelijkertijd moet ik
luisteren. Want die melodie, hoewel
ietwat verminkt, is me bekend. Ze
herinnert mc nan kazemezang, lang
geleden, aan soldaten, die hun schoon
ste balladen ultbalkten.
Ik herken het droevig verhaal van
de schildwacht, die men vond. slapend
op zijn post en die deswegen met be
schaamde kaken voor de krijgsraad
verscheen
„De dood." zo klinkt het schrlk lijk
in zijn oren ..Uw slapen bracht ons
allen in gevaar
Laat hem staan voor de heren, ik
vind „Vanessa Io" (want dat is de
vlindernaam) veel interessanter. Hij
Er is een vrouwenstem bijgekomen
en eendrachtig jammeren man en
vrouw verder over de arme sukkel, die
nu wordt weggevoerd. ..Hij krijgt zijn
loon, voorwaar".
VANESSA Io' Dagpauwoog! Deze
zomer zul Je nog rondvliegen. Jij.
de schoonste uit de rij der
schoenlappers, dat zijn de dagvlinders
met hun vele kleuren, tot een bont
patroon „aaneengelapt'dit zou öe
verklaring van de naam zijn). Zodra
de herfstkleuren zich vertonen, duik
e onder in je winterkwartier Eersl
n Mei zal het ontwaakte wijfje haar
eieren hechten aan brandnetel en an
dere planten Dan zullen de zwarte
rupsen, wit bestlppeld en met vele
doorntjes bezet, zich door hun korte
bestaan eten. al maar eten. tot er aan
de brandnetels hun tot pop verstijfde
lichaam hangt. De pop van de dag
pauwoog, met goudglans en gouden
vlekken.
Van al die zorgen weet dat pronk
juweel tussen onze kopjes, bordjes en
botervlootje maar helemaal niet.
Zijn lange donkere sprieten, voor
zien van fijne knopjes, bewegen even
met een fijne trilling Bemerken ze
iets van het vergrootglas, dat lang
zaam. heelo! weg!
Dat komt van die schildwacht, die
juist met een uithaal zijn laatste snik
aflevert aan zn moeder-
leef gelukkig moeder.. Uw zoon
ziet gij op aarde nimmermeer" waar
na „lief bruidje" nog een stevige beurt
krijgt. Ziezo, dat hebben we dan alle
maal gehad. Een pluim op de hoed
van onze Nederlandse volkszang. Ed
voor onze dagpauwoog een andere
pluim, namelijk die van de buddleya,
de vlinderstruik met zijn zwaargeu-
rende donkerpaarse bloemtrossen
waarop tientallen kapellen de hele dag
te gast gaan Ook onze Vanessa. Da',
kan hij beter doen dan proberen uit
een ontbijtservies iets te halen.
En iets halen voordat hij de nacht
schuit ingaat, dat zal hij zeer zeker
moeten.
Anders haalt de dagpauwoog het
voorjaar niet!
SJOUKE VAN DER ZEE.
topman en de topvrouw, dat de
ganse horde in éénzelfde ver
schijning de wereld in stuurt
Massaliteit beheerst de
huidige wereld.
Wie dAèr oog voor krijgt,
wordt het soms angstig te
moede bij al die eenvormigheid
van stijl en inzicht, van denk
beelden of waandenkbeelden, van
gelijk gerichte drang naai- le-
venisgenieting, die de vervlak
king zo sterk in de hand werkt.
Duizenden auto's zie ik in een
lange stoet naar het stadion
rijden, honderden auto's staan
in keurige, rechtlijnige opstel
ling op de parkeerterreinen, uit
duizenden radio's klinkt in de
zelfde minuut hetzelfde lied,
duizenden maken 's morgens ge
lijkelijk hun ochtendgymnastiek
of luisteren naar de opgewekte
stem van de omroeper, wanneer
hij 's Zondagsmorgens zijn cll-
ché's geeft over het weer en de-
mensen in dat weer.
BLIJFT er in dit massale
gebeuren nog wel aan
dacht over voor „wezen en
zijn" van de enkeling?
Hoort men bij al het verkeers-
geraas of het gedruis door de
aether nog lets van het vele, dat
de mens toch óók bezighoudt,
zelfs pijnigen kan: materiële of
geestelijke zorgen, psychische
defecten, ziekte, angst om an
deren. zowel in eigen kring of
vér daar buiten: een wereld van
vluchtelingen, van ellende in
onderontwikkelde gebieden, van
triestheid achter een grauw,
Uzerfen gordijn?
Ach: ook hier bednegt vaak
de sch(jn>
Wanneer ge uiterlijk héél dat
massale langs U ziet gaan, krijgt
ge al gauw de indruk van een
wereld vol louter optimisme.
Er is immers in een tijd van
„verblindende" hoogconjunctuur
geen vuiltje meer aan de lucht?
witsj, Britten, Milhaud, Strawinsky,
Hindemith e.a. bekende componisten
of dirigenten. Naar verluidt heeft de
Griekse reder Onassls plaatsen laten
reserveren voor Greta Garbo. de Ali
Kahn en voor zichzelf. Na „Fidelio"
komen de volgende voorstellingen met
geheel nieuwe ensceneringen en bezet
ting: „Don Giovanni", „Der Melster-
singer", „Rosenkavalier", en „Frau
ohne Schatten" van Richard Strauss.
„Aida". „Othello" en „Wozzeck" van
Alban Berg.
De eerste voorstellingen zowel van
de Opera als van het Burgtheater zul
len door middel van de televisie (Eu
rovisie) worden uitgezonden.
Over het algemeen ziet men in deze
heropening een cultureel evenement
van de allereerste rang. wat wel
het best bewezen wordt door de gro-
belangstelling uit het buitenland.
Voor de eerste twee weken zijn de
plaatskaarten, die exorbitant duur
zijn, practisch geheel uitverkocht,
doch na de eerste storm rullen de
prijzen langzaam worden verlaagd
en het normale peil bereiken, zodat
dan eindelijk ook het gewone stam-
publiek uit Wenen zelf de kans krijgt
om dit werk van wederopbouw t«
bewonderen, waarvoor het grote of
fers in de vorm van belastingen
heeft gebracht.
De directies van deze twee theaters
zijn er zich wel degelijk van bewust,
dat de toekomst van de Opera en van
het Burgtheater ten slotte afhangt
van het normale Oostenrijkse publiek.
Men denkt daarbij vooral aan de
jeugd en daarom heeft men een plan
uitgewerkt om vooral studenten en
leerlingen van middelbare scholen te
gen sterk gereduceerde prijzen in
staat te stellen om de opvoeringen re
gelmatig te kunnen bijwonen, waar
door een grondslag kan worden gelegd
voor het toekomstige stampubllek.
Massaliteit beheerst de
wereld van thans!
Massaal is de opkomst
bij sport- cn(U zoudt 't
haèst niet geloven!) kunsteve
nementen, massaal bij mooi weer
de stroom naar de Boulevards
of caféterrassen, bij regenweer
In de bioscopen, of alwéér bij
mooi weer op de plassen, bij de
races, openluchttentoonstellin
gen of demonstraties.
Ja, w&Ar niet al!
De steeds groeiende bevolking
puilt uit haar huizen voor zo
ver zij al in huizen huist de
93ries radio's en auto's verlaten
aan de lopende band en in mas
sale hoeveelheden de fabrieken,
gelijk de broodjes en de ijsjes om
de magen van de steeds massa
ler wordende mensheid te vul
len.
In de baaierd dezer massali
teit som van de vorme
loze eenvormigen! wordt
de stem van het individu nau
welijks of niet meer gehoord.
Allen spreken éénzelfde taal,
allen huldigen dezelfde ideeën,
allen kleden zich op dezelfde
wijze, want uit de confectiema
gazijnen puilen ononderbroken
iezelfde kledingstukken naar
buiten: het costuum voor de
(Van onze Weense correspondent)
Een leger van electriciens. technici, stucadoors en schilders heeft
de laatste hand gelegd aan de twee muzen-tempels van de Oosten
rijkse hoofdstad, die na een grondige restauratie binnenkort weer
zullen worden geopend, na tien jaar onbruikbaar te zijn geweest.
Het herstel van de Opera heeft 260 millioen en dat van het Burg
theater 114 millioen Schilling gekost terwijl aan de beide gebouwen
meer dan 1150 mensen hebben gewerkt. De schuttingen rondom de
Opera zijn thans eindelijk verdwenen en de gevel van het Burgtheater
heelt zo'n geduchte beurt gekregen, dat het gebouw er in zijn stra
lende blankheid als geheel nieuw uitziet.
De omgeving van de Opera echter, welke eveneens enorme
schade door bombardementen heeft opgelopen, ziet er nog als een
ravage uit, want op de vier hoekpunten worden niet alleen nieuwe
gebouwen in beton opgetrokken, waarvan men hoopt dat ze bij" de
opening van de Opera ongeveer klaar zullen zijn, maar bovendien
heeft het gemeentebestuur veel te laat het besluit genomen om
tegenover de Opera een tunnel voor voetgangers aan te leggen,
waaraan op het ogenblik nog met koortsachtige haast wordt
gewerkt.
Nu het technische gedeelte van de
restauratie van Opera en Burgtheater
practisch voltooid is, komt het eigen
lijke artistieke werk aan de beurt. Er
wordt reeds onder hoogspanning ge
oefend want niet alleen staat het ope
ningsprogramma in alle onderdelen
vast. maar ook de rollen zijn verdeeld,
todat de zangers en toneelspelers re
gelmatig op de repetities komen. De
iwaarste last ligt op dr Karl Böhm, de
directeur van de Opera, alsmede op de
regisseurs dr Rott, Herbert Graf en
Jos. Gielen. omdat zij bovendien het
voorbereidende werk moeten doen
voor Fritz Renner, Knappertsbusch,
Kubelik en Tietjen, die pas later ko
men. Bijzonder koortsachtig gaat het
toe in de ateliers, waar de ontwerpers
van de décors en de costuums met hun
tyd moeten woekeren, want voor het
Burgtheater heeft men nog een maand
de tijd. Intussen heeft zich ook een
apart protocol-comité ingeschakeld,
dat belast is met het- uitnodigen van
de gasten, het verdelen van de plaat
sen en hét voorbereiden van de offi
ciële recepties, die dit feest zullen om
lijsten.
OPENING BURGTHEATER MET
GOETHE'S „VORSPIEL AUF
DEM THEATER"
De feestelijkheden beginnen met de
opening van het Burgtheater, dat dan
de grootste, de meest bekende en mis
schien ook weer de beste schouwburg
wordt in het Duitse taalgebied. Op 14
October heeft 's avonds om half acht
de plechtige overdracht plaats, waar
bij de sleutels officieel aan de direc
teur dr A. Rott. zullen worden overge
dragen, gevolgd door de opvoering van
het korte „Vorspiel auf dem Theater"
van Goethe.
Op 15 en 16 October wordt dan des
avonds het treurspel van de Oosten
rijkse dichter Grillparzer ,König Ot-
tokars Gluck und Ende" opgevoerd,
waarbij alleen gasten aanwezig zullen
zijn. In de eerste plaats de president
van de Republiek, het kabinet, de le
den van de Eerste en Tweede Kamer,
vervolgens hoge ambtenaren, kerkelij
ke autoriteiten en vooraanstaande per
soonlijkheden op cultureel, weten
schappelijk en economisch gebied Uit
het buitenland zijn verschillende be
kende dramaturgen uitgenodigd, o.a.
Christopher Fry, Jean Cocteau,
Anouilh. Eliot. Grlindgens enz. Het
verdere programma van het Burg
theater omvat „Don Carlos" van
Schiller, „Torquato Tassa" van Goethe.
„Der Verschwender" van Raimund,
„Das Konzert" van Hermann Bahr,
„Port Royal" van Montherlant en een
stuk van Priestley.
De Weense Opera
eindelijk zonder schut
tingen en steigers.
T.V.-UITZENDINGEN VAN
OPENINGSVOORSTELLINGEN
De grootste aandacht zal echter de
opening van de Opera trekken, die
twee weken later plaats vindt. De
plechtige overdracht voltrekt zich op
5 November om 11 uur 's morgens, uit
sluitend ln tegenwoordigheid van ge
nodigden. 's Avonds volgt dan de gala
première van Beethoven's „Fidelio".
waarbij rok of smoking is voorgeschre
ven Daar deze voorstelling niet voor
„gasten" bedoeld is. zijn er geen vrij
kaarten, zodat practisch iedereen, dus
ook de Bondspresident, voor zijn
plaats moet betalen. Men heeft ech
ter een uitzondering gemaakt voor de
meest vooraanstaande vertegenwoor
digers van de internationale pers, als
mede voor een aantal bekende kun
stenaars en voor vroegere leden van
de Weense Opera. Daaronder behoren
dan Maria Jeritza. A. Picaver. Bruno
Walter. Honegger, Menotti, Sjosjtako-
Het interieur van de
gerestaureerde en ge
moderniseerde Opera
volgens liet ontwerp
van prof. Boltenstern.
die uit financiële en
artistieke overwegin
gen aan de vroegere
loges vasthield. De drie
rijen loges en de twee
rangen bevatten te
zamen 1600 zitplaatsen
en 600 staanplaatsen.
Het vroegere drukke
gedoe met rode gor
dijntjes van rood pluche
met de onrustige gips
figuren en de wilde
slingers hebben plaats
gemaakt voor de rus
tiger lijnen van de
nieuwe zakelijkheid.
MAAR kijk eens héél even
Achter die kleurige stoe
ten en die klanken vol
onbezorgde opgewektheid en
„keer tot U zelf in".
Ge zult dan „misschien" ont
dekken, dat er ln deze burchten
van massale opgetogenheid nog
wel Iets anders schuilt: Iets, dat
U tot nadenken zou künnen
stemmen, wanneer ge er uw
aandacht op spitst.
Dan zoudt ge „misschien"
kunnen merken, dat er ln de
jolvend-Julchende bewogenheid
der uiterlijke massaliteit nog
mensen zijn. die naar een eigen
ziel. een eigen verantwoorde
lijkheid, een eigen waarde en.,
een eigen waardigheid verlan
gen. een eigen „groei", hóe zeer
dit alles ook verstikt wordt door
de menigte..
Pas góed op. dat ge uw per
soonlijkheid niet verliest ln deze
moderne maatschappij, waarin
het „eigen-Ik" gemakkelijk ge
dood wordt.
Een maatschappij, die U met
geweld mee kan sleuren naar
regionen, waarin de „ware men
selijkheid" eenvoudig wordt wég
gelachen.
Als U dA&raam toegeeft, is het
met U. als „Individu" gedaan 1
Het ls zover, vóór U 't weetl
FANTASIO
Kijkjes in de Natuur
OP de ontbijttafel zat plotseling
een vlinder. Op zichzelf niet
zo'n schokkende gebeurtenis, en
ook niet zo verwonderlijk, want de
tafel stond buiten op het gras en mid
den in de baan waarlangs de vlinders,
de vliegen, de bijen en al zulk gedier
te een weg vonden van de rijke bloei
der goudgele Canadese gulden roede
aan de ene en de bonte verscheiden
heid van de zomertuin aan de andere
zijde.
Begrijpelijk dus. dat een hommel,
zon bruin, zwart en helderwit gering
de prachtkerel tussentijds wel eens
een noodlanding maakte op een boter
hambordje. en een zweefvlieg boven
een theekopje in de lucht bleef staan,
voordat hij in scherpe hoeken weg-
pijlde naar de laatst overgebleven
indigo-blauwe monnikskappen.
Maar het bijzondere van dat vlin-
derbezoek was het plotselinge en het
onverwachte. De verrassing van de
stille verschijning. Want zeer stil was
het in de tuin op die Zondagochtend
in de eerste Septemberdagen. Zo'n
ochtend uit duizenden, als het lijkt, of
iedereen en alles op de tenen loopt.
speelt een spelletje met z'n tong. een
lange dunne naald, die hij om beur
ten uitrekt en in een hoek doorbuigt,
om hem tenslotte als een horlogeveer
servetje.
Nee sukkeltje, je bent verkeerd aan
gesloten: je moet met die zwarte vlin
dertong in een bloem opereren, een
distel of een goudsbloem.
Hup. de vleugels klappen dicht en
laten de onderkant zien. die lang niet
zulke prachtige kleuren draagt als de
bovenzijde. Als hij nu nog de voor
vleugels laat zakken, wordt het hele
schitterende dier teruggebracht tot
een onopvallend nietigheidje! Zo zal
hij straks na het zomerseizoen de
herfst en de winter doorbrengen. Op
een zolder, in een hoek. een spleet, in
een oude boom. waar hij veroordeeld
is de koude winter onbeweeglijk door
te brengen.
Die schildwacht is intussen ook ver
oordeeld. Er strijkt een lichte wind
zucht door de struiken, de bomen en
over alle tuinen en daar komen nieu
we strofen uit het heldendicht aan
gedreven.
