IILHELMINA was de langst regerende
uit liet Oranjehuis
OuUl0t-
SAf
Sterke uitbreiding van liet aantal
K. O. activiteiten
Jjirgang
Woensdag 31 Augustus 1955
Derde Blad No. 28615
in de geschiedenis van stadhouders
prinsen en vorsten
f(fD en dood gingen dikwijls anstig
dicht langs elkaar
Dede ia«Hallen" zo pleegt men te zeggen. Maar een vergelijking van
n e|n cijferen in de geschiedenis kan ook veel leren en de 75ste
"jj. van prinses Wilhelmina tol een zeer bijzondere maken. Bij haar
'én regeringsjubileum vond men in de wereldhistorie slechts twee monar-
di» haar evenaarden in regeringsduur: koningin Victoria van Engeland
Ur Frans Jozef van Oostenrijk-Hongarije.
de geschiedenis van haar eigen geslacht had koningin Wilhelmina reeds
da Duitse inval en de jaren van haar ballingschap een hoogtepunt bereikt,
[tin die donkere Mei-maand was zij de langst regerende vorst uit haar Huis.
foen vele zwakken zich vergaten, begon Uw ziel Haar avondzang", zo
dichter gezongen bij haar thuiskeer op 64-jarige leeftijd.
Je figuur van wereldformaat heeft een zware regering achter zich, ze heeft
langste regering mogen beleven over dit Koninkrijk.
dig bU de doop van prinses Wilhelmina;
zyn broer prins Hendrik, z'n grote steun
zowel ln ons land als in Luxemburg;
zijn drie zonen: prins Maurits stierf
reeds op jeugdige leeftijd, kroonprins
Willem overleed vervreemd van zi]n
volk in Parijs en de jongste zoon,
Alexander, sinds de dood van zUn
moeder, koningin Sophie en zijn broer
steeds meer levensmoe, werd een ver-
getene. hoewel hij officieel nog tijdens
de eerste levensjaren van prinses Wil
helmina kroonprins was en toch nooit
de kleine prinses heeft gezien.
Neen, in de negentiende eeuw gingen
loven en dood in het Oranjehuis niet
angstig dicht langs elkaar heen.
Toch nog lente
Maar de geboorteklokken van 1830,
31 Augustus, schijnen toch in deze
„winter" van het Oranjehuis een dis
sonant. Mag het dan toch nog lente
worden? Tragisch is de achtergrond van
de geboorte van het kleine prinsesje:
haar vader, bijkans van al zijn zonen
verlaten, is 63 Jaar oud, haar moeder 22.
Tweemaal veertig jaar
:ns in ons Vorstenhuis nog nau-
imrgetomen dat een stadhouder
cmg meer dan veertig jaren aan
tand was. Slechts prins Maurits
da? Willem Hl mochten dit feit
- Pnns Maurits overleed in het-
jar, dat hy deze mijlpaal be-
tong Willem Hl slechts an
ti jaar later, na een lang slepend
ün, Maurits en Willem m, waren
ir in hart en nieren, de stadhou-
'ïd de man van de talrijke tac-
ïreMslagen, koning Willem III
vreedzame periode van onze
sfcms zijn bewind voeren. Alleen
ei de dreigende mobilisatie van de
Frans-Duitse oorlog van
'Wde zoon van de held van Wa-
djn kwaliteiten tonen.
Cetoor/e* na doodsklokken
i 1W4 ln het witgekalkte por-
l ,Wa het Delftse Prinsenhof
«Ston weerklinken en de Vader
ijKrlandg voor de poorten des
Mat daar ta de eetzaal van
een wieg. De latere Ste-
j||j Uke stadhouder
lfi een half Jaar,
uk het vierde huwelijk van
7' 41e door moordenaars-
^"Jwse leeftijd viel.
dood gingen angstig dicht
been.
Hendrik huwt, op aan-
- ua zjn stervende broer Maurits.
leeftijd. Onder de
fa maar één jongen, een
is fee^3 zeer Jong
f'JP* WUlem H heeft een En-
£™i8Öjuwd. HU is 24, Zij 19
ff* zü hun eerste
^wolk hoopt op een Willem.
-■Bet ia een WUlem.
noolt een vader gekend.
t> m koning-stadhouder
S*"* klnderioos. De stad-
Fr'so uit de Friese
^oude hoofdfiguur in ons Vor-
morden....
moeten weer doodsklokken
Ct prins en zyn be-
wri_.de Marijke Meu der
verwachten.
e veerpont sluit het graf
'ba Wi:weJLanstaanc,e vader. 1711
verdrinkt aan de
«a; 18 maar zulk een gewoon
^&47vma*r n" klinkt het heel
JJken Ikter wordt stad hou-
fcb?17 «eboren.
'Wiïn?/6 vreugde op St.
"•b ivjvmh 'ndenken, als de ze-
fc Prins WUlem V, die
H op driejarige leeftijd
irtipi.' i. eerste grootvader ln
7">ee hoogtepunten
kent ons Vorsten-
«rote gezinnen, in ver-
01 tot vroeger tyden.
^nten zyn er ln de vor-
Wmiedenla van deze
Een door Thèrése Schwartze ge
schilderd portret van Koningin Wil
helmina. Dit is een vóórstudie voor
het schilderij, dat de Koningin
voorstelt als Amalia van Solms.
prins Hendrik als F reder ik Hendrik
cn „Juliaantje" als Albert ine Agnes.
(Door H.K.H. Prinses Wilhelmina
welwillend uit eigen bezit ter
publicatie afgestaan.)
Prinses Wilhelmina van Pruisen mag
ln 1817 de doop van haar achterklein
kind. de latere koning Willem III, mee
maken.
Maar nog groter hoogtepunt is de
doop van kroonprins WiUem. de latere
halfbroer van prinses Wilhelmina, die
zy echter nooit gekend heeft. BU de
doop van deze veelbelovende kroonprins
WUlem stonden vier generaties ln de
manneiyke linie rond het doopvont. Be
halve de kroonprins n.l. nog koning
Willem I. de eerste zeventigjarige onder
de vorsten van Oranje, koning WUlem II
de fiere koning, die reeds op 57-jarige
leeftijd zijn leven van kleur en pracht
zag afgesloten, en koning Willem III,
die de zware last zou te dragen krijgen,
dat alle manneiyke telgen van zijn Huis
hem in de dood zouden voorgaan. Zij
waren: zijn oom prins Frederik, de enige
taah tig jarige onder de Oranjes, geboren
in Franse Dallingsohap. nog tegenwoor-
MIJLPALEN
4 jaar: kroonprinses
10 jaar: Koningin (moeder regen
tes).
17 jaar; openbare belijdenis des
geloofs.
18 jaar: Inhuldiging.
20 jaar: verloving en huwelyk.
28 jaar: moeder.
33 jaar: eerste wereldoorlog.
43 Jaar: 25 jaar Koningin.
45 jaar: zilveren huwelijksfeest.
53 jaar: weduwe.
57 jaar: grootmoeder.
58 jaar: veertig Jaar in vrede ge
regeerd.
59 jaar: ballingschap.
64 jaar: terugkeer.
68 jaar: troonsafstand.
Maar Juist door even dexe achter
grond in grote lijnen te doen zien. be
seffen wü het Godsgeschenk, dat ons
volk ontving ln koningin Emma, die
ln de sombere levensavond van een
grijze koning zonneschijn bracht. ZU
gaf dit kind Wilhelmina aan ons volk,
z(J bracht het tot ons volk.
Daarom is deze verjaardag van prin
ses Wilhelmina ln de teruggetrokken
rust van haar levensavond een zeer bij
zondere dag ook in de historie van ons
Vorstenhuis.
Als grootmoeder heeft zij mogen be
leven, wat in 123 jaar niet was voor-
Ïekomen. n.l. dat twee prinsesjes, ruim
én jaar na elkaar werden geboren,
Beatrix en Irene die de moeilijke Jaren
van Duitse pijn voor haar hebben lichter
gemaakt.
In het midden van haar volk
In de Heilige Schrift vraagt de pro
feet Elisa aan de Sunamltische, wat zU
wenst, nu zy hem gastvrijheid ver
leent. ZU antwoordt: „Ik woon in het
midden van myn volk". Meer wenst zy
niet.
Maar zij weet ook dat een mens eerst
kan wonen als hy een huisgezin mag
stichten, zyn kinderen en kindskinde
ren mag zien. De Sunamitische mag
moeder worden.
Prinses Wilhelmina woont ook nu nog
in het midden van ons volk als de be
jaarde prinses onzer harten, maar ook
als de gelukkige moeder en grootmoeder.
Het afscheid in 1948 deed pyn. Nu
hebben we leren begrijpen, wat eens in
de kernachtige taal van onze Gouden
Eeuw werd gezegd: „GhU hebt genoegh
geslaeft, geslooft, GhU moogt nu rusten
gaen".
Hoe oud teerden zij?
Prins Willem I 51 jaar.
Prins Maurits 58 jaar.
Prins Frederik Hendrik 63 Jaar.
Prins Willem n 24 Jaar.
Prins Willem Hl, koning van En
geland, 52 Jaar.
'Prins Johan Willem Friso, 24
jaar).
Prins WUlem IV 40 Jaar.
Prins Willem V 58 Jaar.
Koning WUlem I 71 jaar.
Koning Willem n 57 jaar.
Koning Willem IH 73 Jaar.
Koning Willem III. naar een
schilderij van Pieneman (Rijks
museum. Amsterdam). Langer dan
40 jaar duurde het bewind van de
vader van Koningin Wilhelmina.
Een ieder krijgt het zijne!"
Ledengroei gaat steeds voort
Seizoensopening met «Der Zigeunerbaron"
De belangstelling voor de Leidse Volksuniversiteit K. en O. is nog steeds
groeiende! Dit is ons wederom gebleken tijdens eon persconferentie, waarop
de heren H. de Wilde en A. J. van de Pompe, resp. voorzitter en directeur
van deze bekende, belangrijke en hoogst nuttige culturele Leidse Stichting,
welke in Mei j.l. feestelijk haar 10-jarig bestaan herdacht, ons op de gebruike
lijke wijze een duidelijk inzicht gaven in de talrijke activiteiten, thans reeds
vastgelegd voor het seizoen 19551956.
Met ongebroken animo gaat men dit nieuwe seizoen in, dat opnieuw een
grote uitbreiding van het aantal uitvoeringen enz. zal brengen.
Een In Memoriam Nieuwe aspecten
Na er aan herinnerd te hebben, hoe
ter gelegenheid van het tweede lustrum
talrijke voorstellingen in zieken- of rust
huizen voor thans uiterst dankbare pa
tiënten gegeven zyn - ook geschiedde
zulks op een centraal punt -, werd aller
eerst de aandacht gevestigd op drie
voorname punten, welke het a.s. sei
zoen onderscheiden van het voorgaande:
1. emdeiyk is men erin geslaagd een
goed contact met de Ned. Opera te vin
den. Als gevolg hiervan zal reeds op 16
September in het gebouw voor K. en W.
een opvoering gegeven worden van „Der
Zigeunerbaron" van Johann Strauss.
Dit wordt, mede nog ln het kader van
de gehouden Lustrumviering, een feeste-
ïyke voorstelling. Extra treinen zullen,
als vorige malen, de bezoekers naar Den
Haag vervoeren en terugbrengen. 2. Ben
aanmerkelyke uitbreiding van de toneel-
series en van het Gemengd Kunstabon
nement kenmerkt het programma. 3. Er
komen méér werkcursussen onder het
Voorzitter De Wilde herdacht in so
bere, doch gevoelvolle woorden het plot
seling versoheiden van een der bestuurs
leden, de heer J J. van de Poel, tydens
diens vacantie in Zwitserland. Hy ge
waagde van diens sinds 1946 betoond
enthousiasme, de steeds aangename sa
menwerking met hem en wees er op. dat
K. en O. een bijzonder groot verlies door
het heengaan van de heer Van de Poel
heeft geleden.
Het is echter ook in de geest van de
overledene, wanneer K. en O. onvervaard
haar werk voortzet.
Prins Maurits (links) en Frederik
Hendrik, naar een schilderij van
Van Hillegaert (Rijksmuseum. Am
sterdam). Ook Maurits bereikte de
mijlpaal van een 40-jarig bewind.
motto: ..Doe het zélf" hetgeen dus in
houdt. dat de deelnemers actief by het
werk betrokken worden.
Sterke groei
Wat de groei van K. en O. betreft,
daarvan geven de volgende cijfers een
sprekend beeld: het aantal inschrij
vers bedroeg in het vorig seizoen 9360
(v.j. 9097), d.w.z. ongeveer 10ri> der
bevolking. 46697 (v.j. 43267) personen
bezochten de voorstellingen, gemid
deld bezoek per inschrijver 4,99 (v.J.
4.76). De „talen avondschool" telde
reeds bijna 500 leerlingen, de luister-
cursussen trokken bijna 1000 deelne
mers, de filmlezingen werden door
3000 inschrijvers gevolgd.
De Kleinkunst- en Cabaretavonden
trokken ruim 5000, de negen concerten
9500 en de - over verschillende series
verdeeld - 25 toneelvoorstellingen
13500 bezoekers.
Daaruit blijkt, dat het op alle K en O-
avonden steeds, zoals dit werd uitge
drukt, „gezellig vol" was.
Cursussen
In het met byzondere zorg uitgegeven
K. en O. maandblad - dat tevens de
programma's bevat - zal men talrijke
aankondigingen kunnen vinden: het is
voor de K. en O.-ers een onmisbaar me
dium om op de hoogte te bUjven.
Wanneer wy een greep doen uit het
vele, dat K. en O. in petto heeft, dan
zU allereerst gewezen op het eigenlijke
V.U.-werk, bevattend werk- en luister-
cursussen, alsmede diverse excursies,
byv. naar „Het geheim der Etrusken".
Het Gravensteen en het KNMI te De
Bilt. De talencursussen ondergaan een
uitbreiding (Duitse conversatie). De cur
sus „Klassieke vorming" onder leiding
van dr Cohen, leraar aan het Leidse
Gymnasium, die hiervoor een speciale
methode ontwierp en die reeds Latijn en
Oude Gesoh!edenis omvat, krijgt nu ook
een cursus over Elementair Grieks. Het
aantal werkcursussen ondergaat even
eens uitbreiding, n.l. door een cursus
Expressie, onder leiding van Eric Vos
uit Amsterdam (De kunst van uiten van
gevoelens), Moderne Handenarbeid en
Boetseren, zulks op verzoek van vele le
den.
Voorts noemen wy lezingen over psy
chologische, philosophische. medische,
musicologische en andere onderwerpen
'z.g. werkcursussen). Veel belangstelling
zullen ongetwyfeld ook trekken de kleu
renfilms en inleidingen over vreemde
landen en volken, waarvoor bekende
spreker» him medewerking hebben toe
gezegd.
Tot dit ontwikkelingswerk, waar
de belangstelling ln verheugende mate
groeiende ls, behoren ook de bezoeken
aan tentoonstellingen, bezienswaardig
heden en bedrijven in en buiten Leiden.
Toneel
Uitbreiding vindt ook plaats in de Af
deling Toneel, d.w.z. ook Incidentele be
zoekers zullen thans, meer dan tot nu
toe, naast de abonnementhouders, hun
kans krygen, omdat er lnplaats van
één, twee series van vier voorstellingen
Populair Toneel komen en drie series,
lnplaats van twee van vier voorstellin
gen Groot Toneel.
In de series Populair- zowel als Groot
Toneel zullen optreden de Haagse Come-
die, Ned Comedle. Toneelgroep Theater,
een der beste toneelgroepen van ons
land, zulks ln de plaats van de Amster
damse Toneelvereniging, die het Vorig
seizoen nog optrad en het Rotterdamse
Toneelgezelschap.
In het eveneens uitgebreide aantal
I Kleinkunstóvonden, bestaande uit twee
series van drie voorstellingen, zal men
i kunnen genieten van het Cabareten-
i semble Wlm Sonneveld met de show
I „Huis, tuin en keuken", het ABC-caba-
i ret van Wim Kan met ..De Kat van
Huls". Georgette Hagedoom en Pierre
I Verdonck in een nieuw programma „Op
een terrasje ln ParUs", terwijl voor de
inschryvers der bedryven ook Cees de
I Lange zal versohynen.
Uitstel onverbindend-
verklaring melksanerings-
regelingen
In de Staatscourant ls opge.i-men
een beschikking van de minister van
Economische Zaken waarbU ls bepaald,
dat de Inwerkingtreding van de be
schikking van de minister van 2 Maart
1955 waarbij melksaneringsregeiingen
gedeeltelijk zijn onverbindend verklaard,
uitgesteld wordt van 3 September 1955
tot 23 December 1955.
Dit uitstel houdt verband met de om
standigheid, dat het na overleg met de
betrokken melkhandel wenseiyk ls ge
bleken nadere voorstellen tot wyzigmg
en aanvulling van laatstbedoelde be
schikking in overweging te nemen. Her
ziening heeft tot gevolg, dat voor het in
werking treden der onverbindendverkla-
ring door de betrokkenen nog nadere ge
gevens moeten worden verzameld en
overgelegd, waarmede enige tyd gemoeid
zal zijn.
Directeur melkpoederfabriek
in hechtenis genomen
De directeur van de melkpoederfabriek
in Japan, wiens product met arsenicum
vergiftigd bleek, ls heden, Dinsdag, aan
gehouden. Hem wordt dood door schuld
ten laste gelegd. Er zyn tussen de 50 en
60 zuigelingen gestorven en het aantal
zieke kinderen nadert de 6.000.
EXPORT ACTIVITEITEN N.E.C.
De Nederlandse Exportcombinatie heeft
na de vacanties een gTOte export-activi
teit Ingezet. Momenteel vertoeven byna
50 leden van deze Stichting ln evenveel
verschillende landen om Nederlandse
producten te verkopen.
Los van deze individuele exportrelzi-
gers, organiseert de N.E.C. deze maand
drie grote shows, en wel ln Stockholm,
Beyrouth en Ziirlch.
Muziek
Wat de muziek betreft: als Me es terse
rie worden vier abonnementsconcerten
gepresenteerd (twee door het Residentie-
Orkest o.l.v. Willem van Otterloo en
twee door het Rott. Philharmonisch Or
kest. waarvan één te dirigeren door
Eduard Fllpse en één door de gastdiri
gent Rudolf Moralt.
Solisten op deze concerten zyn „Berl
Senofsky, le prijswinnaar violistencon-
cours „Reine Elisabeth 1955", Aafje Hey-
nis, de Nederlandse alt, die reeds sterk
de aandacht op zloh wist te vestigen, de
pianiste Janine Dacosta en Moura Lym-
pany, eveneens pianiste van wereldrepu
tatie. Verder geven deze orkesten min
stens drie concerten met populaire pro
gramma's. waaraan dit seizoen voor het
eerst solisten meewerken, t.w. Colette
Brugerolle en Marinus Flipse (plano
duo), Margot Broeders (harp) en Her
man Wester (clarinet).
In het kader van de komende Mozart-
herdenking worden drie muziekavonden
gearrangeerd, waarin de pianist Paul
Niesslng. met medewerking van een zan
gefes. aan Mozart aandacht zal wyden.
Leo Rlemens zal causeriën houden over
Ronald Haves en Kathleen Ferrler.
Films
De Film ontbreekt ln de programma's
vanzelfsprekend niet. Daar zijn de voor
stellingen in het Casinotheater op Dins
dagavonden voor de leden (documentai
res en speelfilms op cultureel niveau),
alsmede de zeven byzondere vooretellin
gen. eveneens ln het Casinotheater, voor
de Filmstudiekring. Voor het merendeel
zyn deze laatste films die slechts enkele
weken in ons land zyn, speciaal voor
Filmliga-voorstellingen, waard gezien te
worden uit artistiek of historisch oog
punt.
Tenslotte het Ballet: voorstellingen
worden gegeven door het .Ballet der
Lage Landen" en een buitenlandse groep
Men ziet t: een ieder krijgt dus weer
het «yne
Het eigen huis
Tijdens deze conferentie hebben wy
het bestuur de vraag gesteld, hoe het
thans staat met het „eigen huis",
waaraan, naar bekend, in velerlei op
zicht zo dringend behoefte bestaat.
Helaas kon hierover nog niets defini
tiefs worden medegedeeld. De bespre
kingen met de gemeentelijke- en
Rijksinstantlcs duren voort, maar er
zit helaas nog niet veel schot In deze
Dit ls wel hogelijk te betreuren!
Want zo er één instelling is, die een
„eigen huls" verdient, dan is het ze
ker K. en O., dat in de afgelopen ja
ren in zo sterke mate heeft bijgedra
gen tot een verheugende ontwikkeling
der Leidse bevolking.
De weg naar het „eigen huis" moge
dan ook spoedig gevonden worden!
