ZWARTE OPALEN
Van Theo die zo dol
OP SCHAATSEN WM
Een half millioen gulden kreeg
de vinder voor 's werelds mooiste
zwarte opaal, het „Licht der
Wereld" geheten. Velen zün
sedertdien uitgetrokken om die
fabelachtige stenen te zoeken.
Ook Murray Savle, die in dit
artikel een en ander vertelt over
zwarte opalen en hoe ze „ge
jaagd" worden.
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 20 AUGUSTUS - PAGINA i
Zeldzaamste edelstenen op aarde
KOMEN SLECHTS OP ÉÉN PLEK TER WERELD VOOR
10.000 schachten op terrein van 25 km2
U hebt natuurlijk wel eens een opaal gezien. Dat was dan hoogstwaar
schijnlijk een Australische, want al worden die stenen ook wel in Zuid-Amerika
en Azië gevonden, toch is heden ten dage Australië vrijwel de enige
leverancier.
In het zonlicht. De eerste zwarte
opaal was gevonden!
Jammer genoeg liggen er na zoveel
Jaren, nog maar weinig opalen open
en bloot op de grond, maar toch komt
het zo nu en dan voor, dat iemand daar
aan de oppervlakte zo'n kostbare steen
vindt. De meeste opaal-Jagers moeten
echter hun jasje uittrekken en hard
werken om de stenen machtig te wor
den.
De eerste zwarte opaal werd pas tegen het einde der vorige eeuw gevon
den in het Vijfde Werelddeel. Zo'n zwarte opaal verenigt in zich alle kleuren
van de regenboog met de zwartheid van pek. Men beschreef hem als een
„smeulende massa verborgen vuur". Die fabelachtige zwarte opaal voor
een mooi exemplaar moet U f. 10.000.neertellen! komt slechts op één
plek op aarde voor en wel bij Lightning Ridge, in de „outback" van Nieuw-
Zuid-Wales. En dus moest ik daar wel heen gaan, toen ik op zwarte opalen
wilde gaan „jagen".
In Sydney kocht ik een slaapzak,
een braadpan, een tentje, een schop,
een houweel en nog wat spullen. Ge
stoken in een oud soldatenpak stapte
ik op de trein naar Walgett, zowat
650 km ten Noordwesten van Sydney,
want Walgett is de dichtst bi) de
opaal-velden gevestigde nederzetting
van enig formaat. In Walgett moest
ik naar het politiebureau om daar een
certificaat te kopen voor iets meer dan
een gulden, dat iemand het recht geeft
om vrijwel overal in Australië een
claim uit te zetten en delfstoffen op te
sporen. Dit „delversrecht" is een be
langrijk iets in Australië, omdat het
land zo groot is. dat men in tal van
streken niet weet, wie de grond toe
behoort, terwijl er bovendien grote
stukken land zijn, die niemand in
eigendom wenst te hebben.
TIENDUIZEND SCHACHTEN
Lightning ridge ligt nabij de
grens van Queensland, zowat 100
km ten Noorden van Walgett. De
rit er heen, gezeten op meelzakken en
biervaten achter in een kleine vracht
auto. was geen pretje, maar tegen
zonsondergang bereikte ik toch zonder
al te stramme ledematen Lightning
Ridge. Reeds op 15 kilometer afstand
zie je de opaalvelden, omdat Lightning
Ridge de enige heuvels zijn op een ter
rein van 65 kilometer doorsnede. Als
Je dichterbij komt, maken de heuvels
een gevlekte, vaalgroene indruk, alsof
ze melaats zijn en al spoedig ont
dekt men, dat dit komt door de talloze
afvalhopen, gevormd door de uit de
opaalschachten naar boven gebrachte
witte klei. Sommige dezer hopen zijn
veertig tot vijftig voet hoog. Het ziet
er daar uit alsof de aarde pyramide-
vormige pukkels heeft. Ontelbaar vele,
want het aantal opaalschachten be
draagt zowat tienduizend op een ter
rein van ongeveer 25 km2! De meeste
dier schachten zijn verlaten. Slechts
hier en daar is een eenzame delver
bezig, zijn geluk te beproeven.
Ik zette mijn tentje op tussen twee
van die „pukkels", knutselde met be
hulp van wat jonge boompjes een stoel
en een tafel in elkaar en vond in een
verlaten schacht een overvloed van
water. Dat water is zeer drinkbaar,
tenzij je pech hebt en een kangaroe of
een schaap op de bodem van de
schacht zün laatste rustplaats heeft
gevonden. Toen ik mün water-reservoir
onderzocht had en in orde bevonden,
ging ik mün claim uitzetten. Maar
eerst wil ik U nu iets over die zwarte
opalen zelf vertellen.
OPAAL-GEOLOGIE
CHEMISCH is een opaal een amorph
siliciumhydraat en heeft hü dus
ongeveer dezelfde samenstelling
als zand. Waarom het ene brok zo'n
prachtige „binnengloed" vertoont en
een ander niet, weet niemand zeker.
Men neemt evenwel aan, dat micros
copisch kleine barstjes in de steen
die als „lichtbrekers" werken het
opaal-effect teweegbrengen. Trouwens,
er is ook niemand die weet, waarom
zwarte opalen op aarde alleen bfj
Lightning Ridge voorkomen. De geo
logische formatie aldaar is woestün—
zandsteen, afgezet in het grüze verle
den, toen daar een binnenzee, groter
dan de Middellandse Zee, zich uit
strekte.
Bü Lightning Ridge ligt aan de op
pervlakte een laagje klei. Hieronder
bevindt zich een ongeveer zes voet
dikke laag harde witte zandsteen, dan
volgt een laag klei met keistenen (on
geveer vier voet dik), dan weer een laag
zandsteen, dan weer een laag klei, en
zovoort, dus het profiel ziet er uit als
een sandwich, die uit vele lagen be
staat. De opalen treft men aan in de
kleilagen, vrü dicht onder de zandsteen
lagen. Maar zü liggen er zonder enig
systeem, net als krenten in een pud
ding. Dit maakt, dat de „jacht" ener-
züds moeilük, anderzüds echter vol
verrassende momenten is. Op sommige
plaatsen is de bovenste zandsteenlaag
door weer en wind afgesleten en hier
aan is het te danken, dat de zwarte
opaal ontdekt werd. Dat was zowat
zestig jaren geleden
Op een goede dag reed een vee
drijver naar de heuvels toe om een
paar vermiste schapen op te sporen.
Hij vond ze dood, getroffen door de
bliksem. En hU gaf de heuvelrug
daarom de naam „Lightning Ridge".
De man was van zijn paard gestegen
en schopte een steen op zy. Toen zag
hij hoe de steen flitste en schitterde
Verhaal voor de kleintje
Wanneer er voldoende klei is losgewoeld, wordt de emmer opgehaald en de inhoud
nauwkeurig onderzocht
OCHT D lust gevoelen om opalen
gaan „jagen", dan moet U
natuurlük naar Lightning Ridge
gaan. kunt. daar aangekomen, dan
een nieuwe schacht gaan graven, dwars
door de zes voet dikke zandstbenlaag,
die zo hard is als cement.
Minder inspannend is het evenwel om
een reeds gegraven schacht opnieuw
in gebruik te nemen. Dit verkleint
uw kans op succes niet, want omdat
opalen zonder enig systeem in hun
verspreiding voorkomen, kan het zijn,
dat sommige van die meer dan tien
duizend schachtgravers hun .Jacht
veld" juist in de steek hebben ge
laten, toen zjj op het punt stonden
(zonder dit te weten, natuurlijk) een
steen als het „Licht der Wereld"
die zijn vinder een half millioen gul
den opleverde te „vangen". De
meeste opaaldelvcrs nemen dus te
genwoordig een reeds gegraven
schacht in gebruik om zich tijd en
inspannend werk te besparen. Zij
graven verder, waar hun voorganger
ophield.
Wel is het zaak aldus verlangen
het de wettelüke voorschriften uw
claim goed af te zetten. Hoe? Door
palen in de grond te slaan, zowat veer
tig voet uit elkaar. Daarmede wordt
de claim mits U er zelf heen gaat
en minstens ééns in de week een poosje
graaft uw eigendom, dat niemand
U kan ontnemen.
Af te dalen in zo'n verlaten schacht,
klinkt een beetje gevaarlük. Maar het
is niet gevaarlük. De schachten zün
wüd genoeg om een man middels in de
wanden uitgehakte treden naar bene
den te laten gaan.De - lucht in een
opaalschacht is altijd goed. Het „dak"
van zes voet dik hard gesteente is zo
safe als U maar wensen kan. Het enige
IK VOND OPALEN
VIJF minuten, vüf uren, vüf da
gen, vüf weken, vüf maanden,
vüf jaren kunt U gegraven heb
ben, als eensklaps het grote nieuws er
is. Uw houweel tikt tegen iets hards,
net alsof een kapotte melkfles is ge
raakt. Ik kom er rond voor uit, dat
mün hart bonsde, toen ik voor het
eerst dat geluid hoorde. Heel voor
zichtig. want opalen zün breekbaar,
groef ik het harde stukje uit met eer.
stukje üzerdraad, dat mü als kandelaar
diende. Maar het bleek een doodgewoon
stukje „potch" te zün. „Potch", zo
noemen de Australiërs de zwarte steen,
die als „moedersteen" van de opaal
ware te bestempelen, doch die de gloed
mist en dus waardeloos is. Toch is zo'n
potch-vondst veelal een gunstig voor
teken, een aanwijzing, dat de Jager
„warm" s.
Theo was dol op schaatsen. Hü wilde
wel. dat het het hele jaar door flink
vroor, zodat hü elke dag de yzers zou
kunnen onderbinden. Ofschoon Theo
nog maar acht jaar was. kon hü toch
al Ijeel aardig rüden. zo zelfs, dat Oom
Bob, de broer van vader, die geweldig
goed reed en al verschillende prijzen
had gewonnen, hem eens op een tocht
had meegenomen.
Als het hard vroor ging Theo elke
Woensdag en elke Zaterdag naar de
Üsbaan. en op de middagen dat hij
geen vrü had, ging hü vaak na school
ed rüden op de sloot, vlak bü zün
huis.
Op een Dinsdagmiddag nu. het was
"midden in de winter en alle sloten en
vaarten waren bedekt met een dikke
laag üs, zag Theo in de verte Oom Bob
lopen, met een paar schaatsen in zün
hand. Hoewel het vüf voor twee was en
Theo zich moest haasten als hü op tijd
op school wilde komen, draafde hü
toch zo vlug als hü kon achter Oom
Bob aan.
„Dagoom", zei Theo, „wat gaat
U doen?"
Dat was eigenlük niet zo'n snuggere
vraag aan iemand die met twee schaat
sen in zijn hand naar de grote vaart
toeliep.
„Ik ga zwemmen", plaagde Oom Bob
dan ook. en Theo vroeg meteen: „Mag
ik mee?"
„Jij mee?" deed Oom Bob verbaasd,
„moet jü dan niet naar school?"
Theo bloosde, maar omdat hü nog zo
rood was van het harde lopen in de
koude buitenlucht, zag Oom Bob dat
niet.
Kent gij het land waar de opalen groeien?
Dit is het begin: een mijnwerker graaft zich in op zoek naar de begeerde opalen.
„Nee, ikkeeh.ik
middag usvrü". zei Theo
Nu. dat vond Oom Bob nelemuli-l
vreemd toen hü nog èen jongt r„
had hü ook wel eens ijsvrij gelui
daarom zei hij„Nou voor Am b;
dan! Maar je hebt je schaatser.'
eens bü je. Ga die dan halen 10 Z".
als je kunt. dan ga ik vast mik:
baantjes rüden op de vaart
Theo was zo vervuld van de cec.r-
te. dat hü met Oom Bob mochf sin-
sen, dat hü er bijna niet ain cim
hoe verkeerd het wel was wat hi] if.
Zün schaatsen lagen ln het aciiirtJ
en vlug nam Theo ze mee. Gekit;
zag moeder hem niet. Binnen tien t-
nuten had hü zün schaatsen,
Friese doorlopers waren het, ctie
gebonden.
Hoewel Oom Bob genoot, vond Tm
het rüden niet zo plezierig als auto
Dat kwam niet door de kou en ra-
min door de wind. dat kwam
Theo er nu en dan toch wel aan dia.
dat hü eigenlijk op school be^"""
zitten. Ze hadden rekenen vi
en taal. Wat zou meester «egpniM
wist dat hü. Theo, met Oom r
schaatste. En vaderTheo®*""
niet aan denken
,,'t Valt niet mee. hè?" hoorde k
stem van Oom Bob, en Theo prew"
te lachen, terwijl hü antwoordde. N*
't gaat niet zo vlug als anders.
„Weet je wat we doen?" z«ye
Bob. toen ze zo nog een kwa"^
hadden doorgereden. „We gi"1™
naar dat boerderijtje, daar Kfij
Daar woont een boer die Ik kon -
schien mogen we daar wel even
kachel zitten, zodat we weer wit ui
worden".
„Goed", knikte Theo en w f-;-
ze naar het kleine boerderijtje.
van het stroodak schuil gin? £•-
een smetteloos wit lasgje
Op de deel ontmoetten
een vriendelijke man. die airoc
hen meeging naar de keuken -
groot fornuis brandde. De vrc-'
de boer schonk hem een kWJ
koffie in. Ze keek Theo mf-
aan en zei:*„Zo. dus jij bfflt c -
van Peters. Je zult ons doctHrrv
misschien wel kennen, ze u
tember ook op de dorpsschol
Op dat zelfde moment vroeg de
„Zeg es, kereltje, moet JU elgaMl1 -
naar school?" „„./ys
„Ik. ik" stotterde hU. ®'Jr
Bob gaf hem geen gelegenheid m
te zeggen.
„Ik geloof dat Theo lid*" 1r-
gegeven heeft", zei hij.
Theo aankeek voegde hu wm
„Het valt me erg van je tefD
me voorgejokt". 0'
Theo zei niets, ook niet t«
Bob opstond en afscheid n;
toen ze teruggeschaatst
aan de kant hun schaatsen w
zei Oom Bob: „Ik ga met
huis" w ic«r
Moeder keek heel verbMJJkt
Oom Bob en Theo met tra
zichten de kamer binn£D f
Ze wist niet beter of Tn»
sch0°' O-h
.«lukltur maar", «f®»»,,
je voor dat je moeder je
gemist had, dan zou ze verse
ongerust zijn geweest". a pc
Ja, dat beerreep Theoinu £r
vond hü eigenlük nog ergff n<
hij die middag niet naaia
geweest En hij nam fJl.
nooit meer zo ondeugend ro in
denkend te zün.
waarvoor U een beetje bevreesd zon
kunnen zün, ware een te levendige ver
beelding (die U parten spelen kan),
een onsmakelüke spin of een ver
dwaalde hagedis. Op de bodem van de
schacht is een kamer met een door
snede van zowat zes meter. In de wan
den van die kamer bevindien zich
„tunneltjes" die in alle richtingen
lopen. Daar opalen vrü wel uitsluitend
dicht onder de zandsteenlagen voorko
men, heeft het geen zin hoge tunnels
te maken. Eén voet is voldoende, juist
diep genoeg om liggend op je buik met
een kortgesteeld houweel te graven.
Heb je een hoeveelheid kiel losgewoeld
dan doe je die in een emmer en hüst
alles naar boven.
Heel wat emmertjes moeten vaak worden opgehaald zonder dat de gezochte edelsteen
aan de oppervlakte wordt gebracht. Maar wie weet: misschien de volgende emmer
blaarde handen ontworsteld.
len, reiskosten en een maati
vleesmaaltijden hadden mij ca?*
f. 200.— armer gemaakt Du v,. j
nog anderhalve gulden betaaM t*
myn delversrecht.... kortom,op
pier bedroeg mün winst gedorafr«
maand f. 400.—. In feite reel mie,
wegens de „belangstelling" nn it-
vriende züde.
Als mün claim verlopen ls, ha
mand U verbieden om naar AtubiUj
gaan en die claim over te nunc.;
kunt dan verder graven en jagen*
ik ophieldmaar het zal 5 a
grootste moeite kosten om uit dit fc.
duizend schachten die éne schi&z
halen, waarin ik de eerste mik
opaal-geluk beproefde.
Nadruk terMa
Nog een paar maal hoorde ik het
opwindende geluid van de tik, doch
telkens bleek het „potch" te zijn,
totdat eensklaps een klein plekje in
de aarde voor mü vuriggroen begon
te gloeien. Nu was er geen twüfel
meer mogelük. Ik had mün eerste
opaal gevonden en ik weet zeker, dat
ik nooit weer een opaal zo mooi -zal
vinden als bün eerste zelf gevonden
steen, die veertig voet onder de be
gane grond gloeide in het kaarslicht.
Ik had op die eerste tocht niet erg
▼eel succes. De opalen die ik gevonden
bad vertelde een juwelier in Sydney
mü waren ongeveer f.600.— waard.
En ik was nog maar nauwehjks uit de
trein gestapt in Sydney, of reeds had
den belangstellende vrienden en vooral
vriendinnen de opalen aan mün be-
