AKROPOLIS:
magneet voor de toeristen
ONS MENU
De laatste tocht van de
„Cutty Sark", de laatste klipper...
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 2 JULI - PAGINA 4
„Ik was dertien Jaar oud toen
ik als scheepsjongen aan boord
kwam van de Cutty Sark". Dat
was in 1885. Sedertdien hebben
die klipper en ik ons leven lang
met volle zeilen de zeeën der
wereld bevaren. Het was een
prachtleven", aldus kapitein C
E. Irving, de laatste gezagvoer
der van 's werelds laatste thee-
klipper.
Grieken
van
vandaag
(V)
Negentig procent van de buitenlanders
gaat naar de klassiekeplaatsen
Comfortabel toerisme is mogelijk
(Van een bijzondere medewerker)
Er is eigenlijk slechts één plaats in Griekenland waar van een
intensieve exploitatie van het toerisme sprake is. namelijk de
Akropolis in Athene. Op het parkeerterrein aan de voet van de Propy-
laeën (de indrukwekkende toegangsgaanderij tot het tempelcomplex)
staan op elk uur van de dag tientallen autobussen als bewijs, dat de
reisverenigingen hun leden in massa naar deze eens zo heilige plaats
dirigeren.
Zeker gemotiveerd, want het valt niet te ontkennen, dat deze rots
met zijn plateau de schoonste tempelrestanten van Griekenland ook
de niet-klassiek geschoolde bezoeker imponeert en ontroert. Reeds uit
de verte, want de marmeren zuilen domineren de stad, welke in de
diepte als een geelbruine huizenzee rond de rots ligt en het Parthenon
doet dat misschien wel het duidelijkst op de avonden, dat het in
schijnwerperstralen gevangen, los van de berg, als een klassieke
droom boven Athene schijnt te zweven.
en duizenden beelden meerdere glorie
schonken aan dit heilige oord. Kaetri
schoof op en de berghelling gaf haar
schatten prijs. Er ziin nu voldoende
fundamenten, zuilrestanten, theater-
en stadlonbanken om de mens van he.
den duidelijk te maken, welk een uniek
religieus, cultureel, politiek en sportief
centrum in de de Helleense wereld dit
„neutrale" Delphi eens was. Maar bo
venal onvergetelijk is de entourage die
dezelfde bleef sinds de dagen, dat een
door aardgassen bewelmde priesteres in
de tempel van Apollo het oordeel van
de godheid deed horen aan priesters
en staatslieden.
Achter het hedlige rayon zijn als
beklemmend décor nog immer de lood.
rechte ruige rotsen en ervóór ligt een
adembenemend panorama: een gran
dioze compositie van bergen het dal
van de Kleistos. waarboven zonder op.
houden gieren hun cirkels trekken en
aan het einde daarvan een staalblauw
fragment van de Golf van Korinthe.
Een hospitaal ach tig museum naast
de heilige helling Is het enige, dat
stoort ln dit werkelijk aangrijpende
landschap, zo groots van conceptie,
dat men zonder moeite begrijpt, dat
de oude Grieken deze plaate het
middelpunt der wereld noemden,
volgens de mythe bewezen, doordat
Zeus aan elk uiteinde der aarde een
adelaar losliet, waarna de vogels
elkaar in Delphi ontmoetten.
Het eenvoudige dorpje Kastri stoort
niet meer. want het ligt achter een
bocht in de weg. Het heeft voor de
gasten 300 bedden in hotels en boe
renhuisjes ter beschikking, welke van
April tot October continu bezet zijn,
waarmee ik uiteraard wil illustreren,
dat ook voor deze ..klassieke,attractie"
een respectabele toeristische interesse
bestaat. Temeer daar de 160 km lange
weg van Athene naar de orakelplaats
bijna steeds uitstekend is.
VASTE PROGRAMMA
PUNTEN.
De belangstelling van de buiten
landse toeristen is voor minstens 90
procent gericht op de vijf populairste
„klassieke plaatsen", op de Akropolis,
op Delphi. Olympia. Epidaurus en My-
kena. welke met bussen van Athene
uit te bereiken zijn. Daarnaast be
staat er bij sommigen animo om de
Byzantijnse kerken in Mystra (bij
Spart*) of zelfs eventueel in Saloniki
te bekijken en enkelen knopen ook nog
een rondvaart langs enige Aegaeïsche
eilanden of een bezoek aan Korfoe aan
hun Griekse reis vast. Wanneer men
een dergelijk programma en bovendien
de nodige (heus niet overdadige) gel-
VAN DE WEEK
Nu er zoveel verse groenten aan de
markt komen, moet iedere huisvrouw
hiervan ook profiteren. Groenten leve
ren ons lichaam o.a. vele zouten en
vitamines. Beide zijn stoffen die onze
weerstand tegen ziekten verhogen en
dus onmisbaar voor de gezondheid.
Zondag: Gevulde aubergines au gratin;
rundvlees, doperwten, aardappelen:
vruchtensla.
Griekse reis heel comfortabel zijn. Er
zijn ln en bij de bekendste oorden
zonder moeite alleszins gerieflijke ho
tels te vinden de bussen rijden op tijd
en in dit geval bijna steeds over rede
lijke wegen de boten naar de eilanden
zijn meestal keurig, de TAE vliegt da
gelijks met Dakota's van Athene naar
Saloniki en enkele andere plaatsen, de
service in restaurants en hotels is
„westers".
Kortom als men van West-Europa
uit naar de Griekse hoofdstad vliegt
en vervolgens de gebruikelijke excur
sies maakt, behoeft een Griekse reis
geen „avontuur" te zijn. Men kan
tempelruines, een verrukkelijk blauwe
ree en vaak grootse berglandschap
pen zien zonder veel perikelen te
vrezen.
Kan men er echter, indien men de
door het toerisme gebaande wegen
verlaat, ook nog het door sommigen
(onder wie Ik) begeerde reisavon
tuur in een onbedorven land bele
ven? Daarover een volgende maal
meer.
Eens de trots van de zee, thans
symbool van het verleden
(Van een bijzondere medewerker)
„Zeventien knopen per uur liepen we, met volle zeilen! De pas
saatwind was onze motor. Sterker, betrouwbaarder, standvastiger
dan welke andere motor ook. We voeren op China, wij en een aantal
andere klippers. Thee was de lading, die we moesten innemen en
thuis brengen. En zodra we geladen waren, begon het zeemansleven
eerst recht. Dan ging het er om, wie het eerst in de thuishaven aan
kwam. Dan zeilden we over de oceanen, dat het een lust was. Dan
kwam het er op aan voor ieder lid der bemanning, voor matrozen
en officieren, voor de kok en de scheepsjongen om alles op alles
te zetten. Dan zeilden we om de eer en om de premie te verwerven.
Maar dan zeilden we toch allereerst voor ons pleizier! Dat was nog
eens varen. Kom daar tegenwoordig eens om, met die drijvende auto
bussen en dobberende vrachtwagens Neen, die oude tijd, de
tijd van de klippers, dat was zeemansleven. Soms gingen we ook naar
Australië, om wol te halen Man-nog-toe, dat was varen! En nu,
vandaag, wórden we gevaren, trekken ze ons naar Greenwich
De man, die dit tegen me zei, stond naast mij op het dek van de
„Cutty Sark", een der beroemdste thee-klippers en bovendien de
schuit van die klasse, die het langst in de vaart gebleven is. Het was
-oor de „Catty Sark" een plechtige dag. Eigenlijk de laatst dag van
'naar scheepsbestaan, want twee uur ruim nog zou zij varen, neen,
gevaren wórden, voortgezeuld over de Theems; en dan zou zij ver
anderen in een museumstuk, in een symbool van een voorbije periode
der scheepvaartgeschiedenis. De „levende werkelijkheid" stond op
het punt een einde te nemen.
En het was beter varen als scheeps
jongen op de „Cutty Sark" dan als
gezagvoerder op menig oud stoom
schip. Ja. en ten slotte ben ik zelf
gezagvoerder op de „Outtty Sark" ge
worden. Daar was ik blij om. En ik
ben er trots op ook. Het was zo'n goed
schip! En nu
Met een ietwat misttroostig gebaar
wees kapitein Irving om zich heen. Ik
zag en begreep, wat hij bedoelde. In
haar gloriedagen had de ..Cutty Sark"
model gestaan voor tal van miniatuur
scheepbouwers. In menige fles vindt
men een kleine „Cutty Sark". Die
flessen staan op de schoorsteenman
tels, op tafels of op kasten in menige
zeemanswoning. En nu
Laatste rustplaats..
Inderdaad, de eens zo snelle schuit
was nu een traag beestje. In 1869 was
zij van een werf aan de Clyde fier van
stapel gelopen. Nu was ze ontdaan van
de bovenbouw. Zij voerde geen zeil. De
bovenste delen der masten waren weg
genomen Twee driftige, lawaaierige
sleepboten hadden tot taak. de „Cutty
Sark" van East India Dock in Londen
te trekken naar Greenwich. Ruim twee
uur duurde de laatste tocht van de
laatste klipper naar zijn laatste rust
plaats.
De „Cutty Sark" is zichzelf niet
meer. zei de kapitein. Het schip ziet er
anders uit dan gewoon. Weer wees hij
met de hand in het rond. Inderdaad,
het schip zag er werkelijk naargeestig
en v.rmoeid uit. Dat doen oude sche
pen vaak, zei de kapitein, toen ik een
opmerking maakte. Het houtwerk was
verveloos Touwen lagen allesbehalve
model op het dek. Van de „trots der
zee", die de schuit eens was, was nu
weinig over. Ook de glorie der zee is
vergankelijk.
Maandag: Rundvlees, andijvie, aard
appelen; rabarber.
Dinsdag: Vleeskoekjes, peultjes, aard-
appelpurée: gebakken beschuitbollen
gevuld met rest rabarbermoes.
Woensdag: Ham. tulnboontjes, aard
appelen; fruit.
Donderdag: Nasi-goreng met rest
ham. omelettereepjes; fruit.
Vrijdag: Garnalen gehakt, gemengde
sla. aardappelen; karnemelkvla.
(Witte bonen weken).
Zaterdag: Witte bonen, tomatensaus,
gebakken aardappelen; yoghurt met
vruchtenstukjes.
Recept: Gevulde Aubergines au gratin.
2 aubergines, 100 gT. rijst, kleine ui
fijngesneden, 40 gr, boter, 1/4 liter
bouillon of water met 2 bouillon
blokjes. 50 gr. geraspte oude kaas.
De aubergines doorsnijden. 5 min.
koken in water met zoui en ze daar
na uithollen. De ui in een deel der
boter licht bakken, de gewassen en
uitgelekte rijst licht meebakken,
bouillon toevoegen en de rijst gaar
koken. Een deel der kaas door de rijst
mengen evenals wat zout en aroma
en het binnengedeelte der aubergi
nes. Met dit mengsel de aubergines
vullen, ze naast elkaar leggen in een
vuurvaste schotel, bestrooien met
rest kaas en in een matig warme
oven schuiven tot de aubergines gaar
zijn (15 A 20 min.).
ReceptKarnemelkvla.
liter karnemelk, 25 gr. custard-
poeder, 75 gr. suiker.
De custard aanmengen met wat
karnemelk, verdunnen met de rest
der karnemelk eii de massa onder
steeds roeren verwarmen tot het ge
bonden is. De suiker door de vla
mengen en laten afkoelen onder nu
en dan roeren. Eventueel wat ge
raspte citroenschil aan de vla toe
voegen.
Zo voeren we de Theems op, tal van
schepen voorbij. Sommige herkenden
de oude klipper en begroetten hem
In Greenwich kreeg de „Cutty Sark"
een plaats in een droogdok. Een gToep
adelborsten had zich aan de oever van
de rivier verzameld om een saluut te
brengen aan het goede ude dappere
•chip. Kapitian Irving w*s geroerd, al
toonde hij het niet. En hij vertelde
voort: „Op die ene reis, mijnheer, van
China naar Engelandwe waren
midden op de Indische Oceaan
Stoere zeelui
We praatten en praatten, zeker nog
wel een uur nadat we het dek van de
„Cutty Sark" verlaten 'fladden. Het
oude schip, we wisten het. gaat een
nieuw tijdvak ln. Het wordt' opgeverfd
en opnieuw getuigd.Het herkrijgt zijn
oude uiterlijk en kleur. Dochde
„Cutty Sark" zal nooit meer fier de
oceanen bevaren, zal nooit meer in
edele wedstrijd met andere klippers
de wereldzee klieven, gejaagd door de
wind. De „Cutty Sark" krijgt een
..vaste plaats" in Greenwich als een
herinnering aan voorbije tijden, als
een symbool van de dagen der klipper-
vaart. En haar naam een Schotse
combinatie ran woorden, die ..kort
hemd" betekent zal daar in Green
wich voortleven als een herinnering
aan de stoere, ferme, fikse zeelui, die
dienst deden op de „Cutty Sark" en
aan boord van andere klippers, en die
zeilende voor de passaatwinden met een
snelheid van zeventien knopen (31
km!) per uur het verkeer op aarde en
de internationale handel in stand
hielpen houden.
Zeventien knopen per uur! Hoed af
voor de dappere, voorbeeldige „Cutty
Sark" en voor allen en alles waarvan
zij het symbool is. Thans.
EensEn terwijl kapitein Irving
verder praat, bekruipt mij het gevoel,
dat ik getuige geweest ben van een
begrafenis, zij het dan van een hoogst
eervolle begrafenis, een bijzetting in
een museum.
(Nadruk verboden).
De ruïnes van Deiphi liggen in een groots berglandschap. Zelfs bij
regenweer komt dat tot uiting.
„Very'nice souvenir!"
De Akropolis wordt met animo in
toeristische zin geëxploiteerd, wat vol
komen begrijpelijk is als men weet, dat
hier op drukke dagen duizenden gas
ten komen. Daarom staan er bij de
toegangstrappen souvenir-kraampjes
met heel miserabele spullen: pulletjes
met zuilen erop geschilderd, poppetjes
in klederdrachten, welke men nagenoeg
niet meer vindt in het Griekenland-
van-nu. bont bedrukte doeken, namaak
marmeren beeldjes en dat alles te koop
geboden door handelaars in witte jas
sen en met rode fez. die voortdurend
„very nice souvenir" roepen. Dan zijn
er nog koooplieden die Griekse post
zegels aanbieden.ansichtkaarten (wat
normaal is) en vooral ook sponsen (wat
m.i. niet normaal is). Er liggen daar
bergen ro'ouste sponsen en ik heb tot
mijn verbazing gezien, dat Engelse
dames inderdaad enige exemplaren
kochten. Misschien waren ze erg goed
koop. maar ik achtte het toch eer.
vreemd idee een alledaagse spons als
souvenir mee naar huis te nemen.
DE PLAAG DER LEIDERS.
Na deze barricade der kraampjes ge
passeerd te zijn. mag men drie drach
men (f. 0.37) bij een loket betalen en
vervolgens een aanbod tot rondleiding
door een gids afslaan. Daarna is het
de kunst niet opgenomen te worden
in een van de onder leiderschap staan
de Duitse of Engelse groepen, die al
schuifelend over het ruige, hellende
rotsplateau de tempels „doen". Men
wordt plots door zulke groepen om
ringd maar met enige kalmte en over
leg kan men uit het gedrang raken.
Veel erger is echter, dat men de
stemmen der leiders niet vermag te
ontlopen. Ik heb dit op de Akropolis,
in Delphi, in Epidaurus en andere
druk bezochte plaatsen meegemaakt en
het werkelijk als een plaag ondergaan.
Deze a an voerders-der-groepen, van
welke nationaliteit ook rekenen het
zich tot een plicht hun volgelingen ter
plaatse tekst en uitleg te geven van
het hoe en waarom der zuilen en thea
terrestanten. Zij doen dat staande als
een hogepriester, op de trappen van
het Parthenon, in de tempel var
Apollo op de plek. waar eens het
orakel van Delphi adviezen gaf of in
de orchestra van Epidaurus' gaaf ge
bleven schouwburg.
Zij spreken met stentorstem tot
velen, zijn stee-'s weer op dezelfde
manier geestig, zoals de Engelse lei
ders, die zeggen zo weinig mogelijk
woorden te willen plaatsen tussen de
„ladies and their shopping' of ze zijn
„gründlich" als de Duitsers, die bii
voorkeur met. ernst de veldslagen op
sommen welke in de omgeving van het
object werden gevoerd.
Deze goedwillende, maar onbeschei
den luidruchtige explica'oren zijn eer
plaag, welke men in Delphi. Olympic
en elders kan ontgaan door op ee~
zeer stil uur kort na de dageraad e
in het maanlicht het begeerd? mar
mer tebenaderen. maar de Akropolis i
helaas op zulke uren slechts bii uitzon
dering „open".
NA HELLAS KWAM
DE LEEGTE.
Ondanks de gidsen, de kraampjes,
de talloze fotografen met hun drie
poottoestellen (die men overvloedig
in gans Griekenland vindt), ondanks
het te drukke bezoek, ondanks dat
alles blijft het Akropolis-complex de
meest Indrukwekkende herinnering
welke het huldig Griekenland nog
aan Hellas bezit.
Bovendien biedt het een fascinerend
contrast met zijn omgevng. met de
stad Athene dus. welke zo duidelijk
demonstreert, dat ze na de dagen var.
Pericles geleidelijk aan is afgegleden
op het culturele vlak. Enkele kerkjes
bewijzen, dat de beschaving van By
zantium bijtijden ook tot hier uit
straalde. maar voor het overige biedt
Athene geen enkele tastbare herinne
ring aan de laatste tweeduizend .aar
Het werd van de eens zo bloeiende
Helleense stadstaat tot ?en Turks pro
vinciestadje. waarna het de laatste
eeuw in het eindelijk weer vrijgeworden
Griekenland eigenlijk ongezond snel
ultdijdde tot een mensmke. drukke stad
zonder zichtbare historie zonder
diepte.
KASTRI SCHOOF OP.
De tweede toeristische magneet, hoe.
wel zakelijk bezien op zeer veel lager
niveau, is Delphi, waar eens het in de
ganse klassieke wereld zo roemruchte
orakel huisde. Toen Franse archaeolo.
gen halfweg de vorige eeuw hun op
gravingen begonnen was het nodig
het dorpje Kastri een paar kilometer
op te sohuiven. Dit boerengehucht im
mers was tegen de berghelling geklit
op de plaats, waar eens de tempel van
Apollo, de zetel van het orakel, stond
en waar klenere tempels, schathuizen
De
..Cutty Sark"
hetere
dagen
Langzaam, langzaam liet de „Cutty
Sark" zioh voortslepen. Nog wapperden
enige vlaggen aan de mast. Een blauwe
vlag met een rood kruis op witte grond,
de vlag van de eerste eigenaar van de
„Outty Sark", kapitein Joh. Willis, een
vermaard man in zijn tijd. Men noem
de hem „Oude Wit hoed" omdat hij zo
graag eii zo dikwijls een witte hoge
hoed droeg. Voorts voerde de „Cutty
Sark" de Britse koopvaardtjvlag, haar
eigen code-vlag en de wimpel voor
bijzondere gelegenheden, een blauwe
vaan met de naam „Cutty Sark" in
witte letters.
Lofrede
op de zeilvaart
Natuurlijk was de laatste gezagvoer
der van het schip, kapitein Irving, ook
aan boord. Net als de man, wiens
lofrede op de zeilvaart ik vermeldde,
is kapitein Irving een oude zeerot, die
de zee kent als zijn vestzak en die weet,
wat zeilen is.
Ja, zei de „Ouwe' '.mijn brave, goede
„Cutty Sark" was een der snelste zeil
schepen. die ooit de wereldzee bevoeren
Nu, zij had een lap zeil. die er wezen
mocht: ruim drieduizend vierkante
meter! Dat is zo groot als een tuin
van vijftig meter breed en zestig meter
lang. Met zo'n lap kan je heel wat
doen, heel wat wind vangen. Nu, we
hébben er heel wat mee gedaan, Jaren
lang. Zelf ben ik aan boord van de
„Cutty Sark" gekomen in 1885. Ik was
toen dertien jaar oud. Een hoge baan
had ik niet. Ik begon als scheepsjon
gen. Ik begon net als sommige Hol
landse admiraals in de zeventiende
eeuw. Het was goed om zo te beginnen.
