Pinksterbloem en Meikoningin
WAT IS EIGENLIJK PINKSTEREN,
WANNEER IS HET PINKSTEREN, -
EN WAAROM
ke
Iets
der
over het onbekendste
„algemene feesten"
WOORD
VAN
BEZINNING
I Olie
in de tank en water in de radiator
Een ontmoeting met Thomas Jefferson
Zijn geest leeft voort in zijn huis
AMERIKA OP ZIJN BEST
Zaterdag 28 Mei 1955
Wu
«3 -
-
pinksteren behoort tot wat de kalender „algemeen erkende
l Christelijke feestdagen" pleegt te noemen. Maar er is geen
:odem opinie-onderzoek voor nodig om vast te stellen, dat het
:et de kennis van het „waarom" van het Pinksterfeest over het
:$heel genomen pover gesteld is. Over het Paasfeest heerst veel
rerwarrmg, over het Pinksterfeest dikwijls volslagen onwetend-
leid. „Pinksteren, dat zijn twee vrije dagen" Daarbij houdt
«or velen de kennis van het Pinksterfeest op. Is het echter niet
«rt dwaas, een feest te vieren als men er de aanleiding niet toe
ie.it? Wat is eigenlijk Pinksteren, wannéér is het Pinksteren en
vaarom
Kerkelijken weten te vertellen, dat het Christendom met
faksteren de neerdaling van de Heilige Geest herdenkt en de
definitieve stichting van de Kerk te Jeruzalem.
Het Nieuwe Testament beschrijft in hoofdstuk 2 van de
Handelingen der Apostelen de wonderbare gebeurtenissen die
jaarop betrekking hebben. Vurige tongen daalden uit de hemel
m zetten zich op elk der Apostelen, die nu met de Heilige Geest
verden vervuld. De toespraak die Petrus daarna tot de te hoop
jelopen menigte hield, overtuigde velen. In Handelingen 2:41
vordt verteld, dat die dag ongeveer drieduizend mensen zich
beten dopen.
Heb je soms nog takke bossen?
In het donker stoken wtj een vuur,
Dat fikt en vlamt en dat knettert.
Vuur en vlam, rook en smook!
Zeg, danst misschien jouw mooie
(Tïientje deze avond ook
Met een fiere Pinksterblom in 't
(rond?
De takkebossen van het tweede cou
plet moeten natuurlijk dienen voor een
Pinkstervuur, waarvan de verwant
schap met het Paasvuur zich al heel
sterk opdringt. Maar die Pinkster
blom? Verschillende omstreeks het
Pinksterfeest bloeiende bloemen heb
ben de naam van Pinksterbloem ge
kregen: de gele lis, de koekoeksbloem,
de boterbloem, de waterviolier. Meest
al is het echter de weidebloem uit de
familie der „cruciferen", die Pinkster
bloem wordt genoemd, al heet ze ook
wel veldkers. Intussen is daarmee niet
verklaard, waarom de ik-persoon van
het liedje zo graag een Pinksterblom
wil wezen Ook maakt de echte bloem
nu met zo'n „fiere" indruk. Nee, de
Pinksterblom van het liedje is nog iets
méér dan een bloem alleen. In over
drachtelijke zin is het ook de Pinkster-
bruid.
Mei-Koningen
Oorsprong van het feest
IT alles geeft voor de Christelijke
wereld natuurlijk een zeer bij
zondere inhoud en waarde aan
i Pinksterfeest. Maar een verklaring
het ontstéén van Pinksteren is
net. Wie de hier vermelde won-
we gebeurtenissen in het boek
Handelingen naleest, vindt trou-
s ln de aanhef van het verhaal, in
delingen 2 1 duidelijk vermeld,
i dit alles plaatsvond „toen de
üterdag aanbrak". Pinksteren be
id toen al. Het is niet zó, dat het
Bierfeest gevierd wordt sinds de
ïhreven nederdaling van de Heili-
Geest, maar de nederdaling van de
-ge Geest deed zich voor tijdens
toen al sinds lang bekende Pink-
rftest.
hauls Pasen is Pinksteren een
dat de Christenen van de Joden
:»n overgenomen en nieuwe in-
gegeven. Van ouds en door zijn
sprong valt Pinksteren zeven we-
i na Pasen. De Franse naam voor
i«eren, „pentecóte", herkent men
gemakkelijk in de oud-Griekse
den „pentekostè hèmera", die
;!ugste dag" betekenen. Misschien
rit iemand op, dat seven weken 49
;:a zijn en geen vijftig. Oudtijds
k men echter de dag méé waarbij
c begon te tellen. Wij vinden dat
trxk nog terug in de uitdrukking
acht dagen" in de betekenis van
T een week", hoewel een week zé-
et dagen heeft.
Paksteren hangt dus nauw met Pa-
Eumen. Beide feesten vallen elk
w op edn andere datum. Maar wij
nn, dat het Pasen is op de eerste
adag na de eerste volle maan na 21
■t (begin van de lente). En dus
Mee le Pinksterdag op de achtste
rdag na de eerste volle maan na 21
iit Het komt er op neer, dat het
«vóór 10 Mei Pinksteren kan zijn
Molt nft 13 Juni.
iewel in het Oude Testament Exo-
323 14 van afzonderlijke feesten
Wkt, is Pinksteren oorspronkelijk te
aftouwen als de afsluiting van de
«tijd. In de voorschriften van Levi
's 23 16 blijkt dat ook, waar met
wl woorden gewaagd wordt van het
Wen van vijftig dagen.
Oogstfeest en Luilak
IÏ8WUL in het Joodse Pasen de
betekenis van het lentefeest op
de achtergrond raakt voor de her-
«Bg van de uittocht uit Egypte,
het Joodse Pinksteren in de
«e plaats een oogstfeest.
®dus 23 16 spreekt nadrukkelijk
- -het feest van de oogst der eerste
«ten van Uw arbeid, die gij op het
geaaid zult hebben".
behoeft dus geen verwondering
'•(leken. dat ook in vele Europese
de volksgebruiken van Pinkste-
3 teruggaan op heidense oogstfees-
1 Net als in het Joodse Pinkster-
staat daarbij de éérste oogst in
•"tiddelpunt. Vandaar, dat het geen
©feest is. maar een zómerfeest en
bloelf eest,
bekende „Luilak"-viering, waar
din Haarlem. Amsterdam en de
JWing ervan het Pinksterfeest op
'toorafgaande Zaterdag wordt inge-
-»1» als bloeifeest het duidelijkst te
©ttnen in de nog altijd heel druk
Haarlemse luilak-markt,
jong en oud in alle vroegte een
«met bloemen koopt en naar huis
W Elders in Nederland kent men
ntiksterkroon, kransen versierd
Noemen en gekleurde eierschalen
-anmige plaatsen, bijvoorbeeld in
?®ter. krijgen deze Pinksterkronen
'Kdaante van versierde palen, waar
2 "iet moeilhk is de Meiboom te-
■*3 vinden.
de gehele wereld is een oogst-
begrijpelijkerwijze een feest
men „het er eens goed var
dat wil zeggen waarbij mer
eet en drinkt Her land h°e?
5®mers pas weer nieuwe voedsel
*ttiden opgeleverd. Vandaar, dat ii
«and vaak in aansluiting op Pink
kermis wordt gevierd, of ook
demonstraties van vendelzwaaien
;*ïelschleten worden gegeven waar
j*® uitbundig gemeenschappelijk
h*t hoogtepunt vormt.
Justus van Maurik is de wel wat ten
onrechte in het vergeetboek rakende
beschryver van het Amsterdamse
volksleven in de vorige eeuw.
In zijn schets .Pinksterblommen"
herinnert hij aan de nog niet zo heel
lang voorbije tijd, toen in Amsterdam
de bewoners van de Jordaan er op
Pinkster-Drie (de dag né Pinksteren»
in koetsen en rijtuigen op uit trokken
om „buiten" te zyn. Daar deden zy
allerlei spelletjes, maar zy vergaten
vooral het eten en drinken niet Het
was by uitstek het oogst- en zomer
feest van de stedeling.
„De fiere Pinkster blom"
..Pinksterblom", - dat herinnert aan
een bekend Nederlands volksliedje.
Paasliederen zijn er vele. Pinksterlie
deren zijn niet talrijk. Van Terschel
ling schijnt het volgende afkomstig te
zijn, dat zich inmiddels weer over heel
Nederland verbreidde:
Hier is onze fiere Pinksterblom,
En lk zou hem zo graag eens wezen:
Met zyn mooie kransen op het hoofd
En met zijn klinkende bellen.
Recht is recht, krom is krom.
Gelief je wat te geven voor de
(fiere Pinksterblom,
Want de fiere Pinksterblom moet
(voort.
In alle delen van ons land koos men
met Pinksteren het mooiste jonge
meisje uit om één dag koningin te
zijn. Zy werd vereerd en kreeg een ge
volg als een echte koningin. Vaak
droeg men haar in een draagstoel door
het dorp. Natuurlyk had zij een kroon
van bloemen op het hoofd. De gaven.
- gewoonlijk in natura - die de stoet
in het voorbijgaan allerwege ophaalde,
herinneren aan de plicht tot het
brengen van een spijsoffer, waarvan
ook Leviticus 23 16 spreekt.
Dergelijke goedmoedige bedelarijen
met symbolische strekking vormen een
onderdeel van veel Pinkstergebruiken,
onder meer bij het ronddragen van
een duif door het oude 's Gravenhage.
Wat de Pinksterbruid zelf betreft,
zij is natuurlijk het levendste en aan
trekkelijkste symbool van bloei dat
men zich denken kan. En zij is in we
zen dezelfde als de Mei-koningin, die
wij ln verschillende landen terugvin
den. Tennyson heeft er met zijn ro
mantische gedicht ..The May Queen"
meer dan enige andere dichter toe bij
gedragen, het oude gebruik van de
verkiezing van een ééndags-konlngin-
netje in de herinnering terug te roe
pen. Maar het is waarsohijnlijk het
meest-verbreide Pinkstergebruik van
heidense oorsprong en was al lang
voor Julius Caesar ook bij de Romein
se jeugd in zwang.
IK heb eens iemand die naar
een schilderij stond te kij
ken, horen zeggen: „er zit
perspectier in, de kleuren zijn
schitterend en natuurgetrouw,
de compositie is uitmuntend,
maar dat (en hjj knapte met
zijn vingers) ontbreekt er aan.
Een goed schilderij, maar
vlak. Het leven, de bezieling, de
geest ontbreekt er aan. Zou het
zelfde niet gezegd kunnen wor
den in onze tyd als wy staan
voor het schilderij van wereld
en kerk.
De psychologie is in staat het
leven te ontleden en te vertellen
hoe het alles in elkaar zit. Zjj
doet dit in schone termen. En
toch dèt ontbreekt er aan. De
astrologie kent de loop der ster.
beeld. Men is druk bezig met
nieuwe comité's. andere com
missies. frisse werkmethoden,
verfraaiing der liturgie, omge
werkte kerkorden, verbetering
van de opleiding der geestelijk
heid en van de qualiteit van het
Godsdienstonderwijs enz., en
water in de radiator was. Dat
werd verholpen en de reis voort
gezet. Heerlijk werd door allen
genoten. Maar zietnog een
heel eind voor het doel van de
reis,, stond de machine opnieuw
stil. halverwege een berghelling.
Oorzaak? Er was geen benzine
meer ln de tank. Daar moest ge
wacht worden op hulp van bul
ten.
De chauffeur had gebeden tot
de machine, maar verzuimd om
de radiator met water en de
tank met benzine te vullen. Dan
blijft de wagen steken.
Dat is het gevolg van machi
nerie-aanbidding ln wereld en
kerk.
Zonder de waarachtige levens
voeling zal het niet gaan. En
ren en weet te verhalen van de
Invloed der sterren op de levens
der mensen maar de kracht
achter de sterren kent ze niet.
De biologie weet veel van het
leven, dringt overal ln door,
maar is zelf niet doordrongen
van de geest van het leven. De
techniek is gestegen tot grote
hoogte: in steeds verfijnder vor
men verschijnen machines, voer
tuigen en straaljagers, maar vra
gen we naar de waarde al dezer
dingen, dan moeten we zeggen:
dét ontbreekt er aan. Er gaat zo
weinig zegen van uit. Men aan
bidt de machinerie. Hetzelfde
geldt ook van de kerken. Mis
schien zyn ze uit angst om in de
moderne wereld voor achterlijk
te worden aangezien, daartoe
gekomen. Zeker, het mechanis
me vertoont nog wel een aardig
tochdèt ontbreekt er maar
al te vaak aan.
Er worden wel nieuwe raderen
vervaardigd, maar de frisse
kracht om de nieuwe en oudere
raderen te laten draaien, ont
breekt. Men aanbidt de machi
ne, maar vergeet de bron van
kracht. Een wereldreiziger ver
telt daarvan een aardig voor
val, dat gebeurde op een rit door
de Himalaya per autobus. De
chauffeur was de vorige dag bij
na omgeslagen bij een van de
gevaarlijkste afgronden en was
de dag daarop erg zenuwachtig.
Alvorens de reis te beginnen,
stond hij met gevouwen handen
tot zijn machine te bidden.
Daarna werd de rit aangevan
gen. Na een uur stond de wagen
plotseling stil. De machine was
warm gelopen, omdat er geen
deze kan alleen komen van Pink
steren. het feest van water ln
de radiator en olie ln de tank.
Zonder Pinksteren blijft ons
werken de opsiering van een
dood mechanisme De geest van
leven en wedergeboorte moet
varen door de raderen. Dan
zingt de motor het lied van voor
uitgang en blijde toekomst.
Waar de Geest van God wereld
en kerk, harten van mensen
vervult, ls brandende en stu
wende kracht. Daar worden alle
mechanismen tot levende orga
nen van genezing en bevrijding.
Bidt om olie in de tank en wa
ter in de radiator. Dan wordt
het opnieuw feest!
J. d. WIEL,
Herv. predikant te Leiden.
Pasen is dus een feest van de
lente, van vruchtbaarheidsver
wachting en van levensvernieu
wing. In diepere zin: het feest van
opstanding en de belofte van een
nieuwe wereld. Pinksteren is het
natuurlijke sluitstuk van Pasen.
Het is een feest van zomerbloei na
lente-beloftevan het binnenhalen
van de oogst na vruchtbaarheids
verwachting. In diepere zin: het op
wonderbare wijze telkens opnieuw
en voor ieder mensenoog zichtbaar
worden van de Paas-belofte.
(Nadruk verboden)
schilderen. Zeer vernuftig bedacht,
maar het systeem werkte alleen dank
zij d$ regelmaat en discipline, die Jef
ferson in alle opzichten betrachtte:
Ik meen in dit huis nog een andere
wezenstrek van deze grote Amerikaan
te hebben geconstateerd: zijn practi-
sche zin en zijn afkeer van pompeus
heid. Het is b.v. opvallend dat dit huis,
dat in de kamers een lichte elegant-
blije sfeer heeft, geen enkele trap van
allure bezit. De trapjes zijn nauw. Zy
zijn niet gebouwd om vorstelijk af te
schrijden, zij zijn er eenvoudig om
naar boven of naar beneden te gaan
De kamers daarentegen beschouwde hij
als essentieel in een huls. daar werd
geleefd.
De sfeer, waarin hij leefde, was hem
verre van onverschillig. Zijn smaak
was gedurfd en origineel, een overvloed
van licht en lucht kon binnenkomen.
De kleuren waren vrolijk en mooi:
cyclaamkleurige draperieen in de sa
lon. prachtig blauwe muren in de eet
kamer.
1200 BRIEVEN PER JAAR
Jefferson's werklust kende geen
grenzen, doch comfort en „gadgets"
(Van onze correspondent te Washington)
Thomas Jefferson, de derde president van de Verenigde
Staten, heeft - van alle Amerikaanse Staatshoofden - verreweg
het mooiste gedenkteken.
Wie de Amerikaanse hoofdstad kent met zijn obelisk voor
George Washington, zijn rechthoekige tempel voor Lincoln en
zijn rond en bekoepeld monument voor Jefferson, zal misschien
menen dat ik mij aan een vergelijking ga wagen van deze drie
imposante witmarmeren ere-bouwwerken. Dat is echter niet mijn
bedoeling. Jefferson heeft namelijk een monument, dat heel wat
mooier en heel wat doorleefder is dan het ronde gebouw aan
de vijver, waarlangs in het voorjaar de Japanse kersebomen
bloeien.
Dat monument heeft hij zelf aan Amerika geschonken. Het
is zijn landhuis Monticello in Virginia, ongeveer 200 k m. ten
Zuid-Westen van de Amerikaanse hoofdstad gelegen.
Wie naar Amerika komt. mag niet
verzuimen dit huis te gaan bezoeken
Hier namelijk ontmoet men m de
figuur van Jefferson Amerika op
zUn best
Dat men hier Jefferson ontmoet, is
niet te veel gezezd Deze man leeft
voort in een huis Hij heeft het zelf
ontworpen hij heeft zelf de gordijnen
cekozen en zyn vernuftige geest heeft
allerlei meubelen en instrumenten be
dacht. die nog altijd in Monticello te
zien zijn.
Het huis staat op de top van een
hoge heuvel. Door de vele vensters
heeft men een feestelijk vrij uitzicht
over Virginia, hier leefde een vrij man
een mens di? de ruimte liefhad, eer
staatsman, die met recht kon zeggen
.Op Gods altaar heb k eeuwige vu
andschap gezworen aan iedere vorn
van tyrannie over de geest des men
sen"
DISCIPLINE EN SPEEL.*-
VERNUFT
Dit huis kan een uitstekend inzicht
geven in Jefferson's persoonlijkhelo
Neem bv de grote Zwitserse klok ïr
if fraaie vestibule Jefferson altil
vo aardige en - mm" -n
cwam op de gedachte im --w c:-
.an die klok te gebruiker om d; da gei
van de week aan te wijzen, 's Zondag
moest het gewicht zp hoog mogelijk
worden opgetrokken en naarmate de
week vorderde, passeerde het gewloht
de woorden Maandag, Dinsdag, enz.
die Jefferson op de muur had laten
Jefferson's landhuis Monticelli'in Virginia, waarvoor hij de plannen
zelf ontwierp.
handige instrumenten) waren hem
zeer dierbaar Ook in dit opzicht was
hy zeer Amerikaans. In zijn slaapka
mer had hij een stoel waarop hij zijn
benen gemakkelijk uit kon strekken en
over zijn benen kon dan een tafel ge
plaatst worden, wanneer hy wilde le
zen of sdhryven.
Hij schreef (met een ganzenpen)
ongeveer 1200 brieven per jaar. Hij
correspondeerde met vele staatslieden,
verder met von Humboldt (die op
Monticello logeerde), met madame De
Stael, met Kosciuszko. met Lafayette
en vele van die brieven waren zo
belangrijk dat hy er een copy van
wilde bewaren. Carbon papier bestond
nog niet. maar hy had zelf een instru
ment geconstrueerd een polygraaf
waarmee hy tegelyk een brief en een
afsdhrift kon maken.
Ook Frankrijk heeft thans de beschikking over een straalvliegtuig voor passagiersvervoer. Het
is de „Caravelle", die men hier ziet afgebeeld.
De landbouw interesseerde hem in
hoge mate en hy slaagde er ln de ploeg
en de dorsmachine te verbeteren.
Maar ook de muziek had zijn liefde
en hij ontwierp een handige muziek-
lessenaar, waar een heel kwartet ge
bruik van kon maken. De parketvloer
was niet zyn persoonlijke uitvinding,
maar ln Monticello liet hy wel de eer.
ste vloer van die aard in Amerika ma.
ken. Die ligt er nog altijd: solide en
elegant. Deze man sohlep een 6feer
van harmonie en genegenheid. Zonder
harmonie en genegenheid zo zei hy
eens zijn de vrijheid en zelfs heb
leven zelf. maar sobere zaken.
GROOT MENS IN VELE
OPZICHTEN
Monticello, geïnspireerd door de te
keningen van de Italiaan Palladlo. ia
een gebouw geworden van fraaie pro
portie. De inrichting getwigt van een
verfijnde smaak. Wie dit huls bezocht
heeft, wil meer weten van de man, die
het ontwierp en Inrichtte.
De nadere kennismaking met Jef
ferson. via levensbeschrijving, staats
stukken en brieven, is nog veel impo-
nerender dan dit huis en deze tuin.
Men ieert kenneneen wijs revolution-
nalr (die de gespierde Amerikaanse
verklaring van onafhankelijkheid op
stelde), een ambassadeur te Parys vol
tact en bekwaamheid, een Amerikaans
staatsman (minister van buitenlandse
zaken, vice-president, president), die
streed voor de rechten van de mens,
voor godsdienstvrijheid, voor een vrije
pers en voor een bezonnen democratie.
Jefferson's geloof In de redelijkheid
van de mens. ln diens morele en intel
lectuele verantwoordelijkheidsgevoel, is
benijdenswaardig. Zelf was hij er het
levende voorbeeld van. dat een mens
tot de grootste hoogten kan stijgen,
ook al hebben afkomst en traditie hem
daarop niet voorbereid. Het kan zijn
dat Jefferson's geloof In de democratie
ten d\le voortkwam uit het feit. dat
hij zjjn medemens tot gelijke prestaties
n staat achtte, als die hemzelf zo be
trekkelijk gemakkelijk vielen. Hoe het
zij en al kan men zich helaas ver
gissen het is stimulerend om van
zijn medemensen het beste te Terwaoh-
ten en dat heeft deze phllosoof-land-
bmuvrr-staatsman ongetwijfeld ge-
