LEIDEN BOEKTE VELE VERRASSENDE SUCCESSEN
Explosieve bloei van wetenschap en cultuur9 uitbouw van industrl
herstel van handel
„BOVEN
VERWACHTING"
LEIDSCH DAGBLAD - WOENSDAG 4 MEI
TIEN BELANGRIJKE JAREN VOOR BOLWERK VAN DE VRIJHEID
Grote voldoening gerechtvaardigd, tevredenheid misplaatst
(Van een onzer
Tevredenheid is een gevaarlijk begrip.
Tevredenheid omvat dankbaarheid en voldoening als
positieve elementen, maar ook het kwaad van zelfvoldaan
heid en het ontbreken van strevend idealisme.
Tevredenheid is goed als men er mee kan terugzien
op een voltooid werk. Tevredenheid is goed na welge
dane arbeid, maar gevaarlijk als men tijdens de arbeid
omziet voor een terugblik op de afgelegde weg.
Aldus moet men het verstaan, als wij het woord
„tevredenheid" niet durven gebruiken bij een terugblik
op Leiden, het Bolwerk van de Vrijheid, om voor de
Sleutelstad een antwoord te vinden op de reeds ten aan
zien van elders gestelde vraag: „Hoe gebruikten wij tien
jaar vrijheid?".
Er is, ondanks het feit dat er reeds veel is gedaan,
nog steeds heel, heel veel te doen in Leiden.
redacteuren)
Daartegenover staat echter, dat in ons antwoord op
de gestelde vraag wel zeer sterk het positieve element
der voldoening op de voorgrond treedt.
Leiden heeft in moeilijke jaren en ondanks ongunstige
voortekenen op velerlei gebied een verbazingwekkende
ontwikkeling doorgemaakt.
In het bijzonder denken wij daarbij aan twee belang
rijke aspecten van het leven in en van de Sleutelstad:
wetenschap en cultuurverrijking. Werden op andere ter
reinen grote vorderingen gemaakt, die veelal boven de
verwachtingen van tien jaar geleden uitgingen, op deze
twee gebieden kan van een explosieve bloei gesproken
worden die niemand zelfs in de stoutmoedigste dromen
had durven verwachten.
Leiden heeft zich hoe kan het anders de vrijheid
waardig getoond en kan vele andere steden ten voor
beeld worden gesteld.
De culturele aspecten
van een begrip
Niet voor niets heeft Leiden zich de
erenaam ,3olwerk van de Vrijheid"
verworven. De vrijheid heeft zich hier
gehandhaafd in de donkerste tijden der
bezettingsjaren, meer nog dan elders in
den lande. In de eerste plaats denken
wij daarbij aan de geestelijke vrijheid,
het belangrijkste deel van het algemene
begrip, waarvoor de Universitaire ge
meenschap op zo spectaculaire wijze in
de bres sprong en zich staande hield.
Anderzijds denken wij, sprekende over
dit vrijheidsbegrip, aan het niet-Acade-
mische terrein der culturele vrijheid, op
welk gebied reeds tijdens de bezettings
jaren zulk een voortreffelijk werk 1 ver
richt om de volledige vrijheid na de
oorlogsjaren tot heil van allen te doen
worden.
Het geestelijk aspect van de vrijheid...
In Lelden was het met die geestelijke
vrijheid voor de oorlogsjaren niet zo
rooskleurig gesteld. Slechts een bedroe
vend dunne laag van de bevolking
genoot van een van haar rijkste vruch
ten, het culturele leven. De kunstmani
festaties stonden op hoog peil, doch
een slechts kleine fractie der Lelde-
naren nam er actief of passief aan
deel. Een door historici en sociologen
vastgesteld schoolvoorbeeld van een
culturele achterstand, die in de laatste
eeuwen parallel liep met een ander
aspect der Leidse samenleving, de
onvoldoende ontwikkeling der vakbe
kwaamheid. Straks zullen wij daar
nader op terugkomen.
Toen de bevrijding tien jaar geleden
een feit werd, was dit beeld nog ver
scherpt door het algemene verschijnsel
van geestelijke verwildering.
Kiem in kleine kring
In kleine kring ontstond reeds tijdens
de bezetting het besef, dat onmiddellijk
na de bevrijding zeer grondig zou moe
ten worden gewerkt om te voorkomen
dat Leiden zou afglijden naar een niet
meer te vullen cultureel vacuum. In die
jaren kwam Nederlands Volks Herstel tot
stand.
Terwijl deze op idealisme gebaseerde
instelling elders al vrij snel na niet
onverdienstelijke initiatieven en activi
teiten op de achtergrond geraakte, ge
schiedde in Leiden iets anders. Hier werd
de kiem gelegd voor een verbazingwek
kende na-oorlogse evolutie, waaraan de
medewerking van toevallig beschikbare
realistische idealisten en offerbereide
organisatoren in de Sleutelstad niet
vreemd was. Het zou onjuist zijn in dit
verband en in het kader van deze be
schouwing namen te noemen.
Uit het NVH ontstond onmiddellijk
na de bevrijding de Stichting Kunst
en Ontspanning, waarin in een later
stadium ook de Volksuniversiteit werd
opgenomen. Op allerlei cultureel ge
bied heeft K. en O. sindsdien de be
langstelling voor kunst een breder
basis gegeven en daarmede ook op
andere maatschappelijke terreinen
voor de meerderheid van de Leidse
bevolking de levensblik verruimd.
Opzienbare omwenteling
Richten wij onze blik op het muziek
leven. dan zien we een welhaast onvoor
stelbare wijziging. De abonnementscon
certen van het Residentie Orkest trok
ken vroeger belangstellenden uit een be
perkte bovenlaag, die niet in staat bleek
een zaal te vullen. Na de oorlog is ge
leidelijk het aantal concerten gegroeid
en de Stadszaal blijkt telkens weer te
klein om alle muziekliefhebbers een
plaats te bieden.
Dit is geenszins het gevolg van een
streven naar min of meer serieuze ver
strooiing en de algemene tendenz tot
grotere uitgaven voor ontspanning, doch
van een wezenlijke muzikale belangstel
ling op basis van een kunstzinnige ont
wikkeling van de geest.
Wü herinneren ons de uitspraak van
een van de leden van het Residentie
Orkest bij de herdenking van het vijftig
jarig bestaan: .Leiden is een van de
prettigste plaatsen om op te treden. Het
publiek luistert hier zo intens, dat men
hun liefde voor de muziek hoort
gelijke steden en op gelijk niveau met de
grote Nederlandse kunstcentra.
Tekenende verschijnselen
De voor de oorlog en na de bevrijding
bloedarme Leidse zangverenigingen ste
ken nu in omvang en kwaliteit uit boven
het gemiddelde. Het komende optreden
in het kader van het Holland Festival
van de Leidse zangamateurs spreekt in
dit opzicht duidelijke taal. evenals de
sprongsgewijze groei van het leerlingen-
tal van bijv. de Muziekschool van Toon
kunst.
Ook op toneelgebied heeft het streven
Vanzelf is deze situatie niet van zelf
gegroeid. Jeugdconcerten (vroeger nau
welijks een zaal vol. nu meer dan dub-
belvolle zalen), gesproken toelichtingen,
een eenvoudig begin en geleidelijke op
voering van de paedagogische concerten,
laatstelijk het experiment van de con
certen voor de werkende jeugd (waar
mee zeker voortgang gemaakt zal wor
den). dat alles heeft er toe bygedragen
om Leiden in muzikaal opzicht een
plaats te geven ver boven het gemiddel
de, ver boven de plaats van andere soort
van K. en O. en andere instanties en
organisaties geleid tot een opzienbaren
de opleving, waardoor op het Leidse
podium voor een meer dan gemiddelde
belangstelling veel wordt gebracht, dat
kwalitatief wedijvert met de kunstcentra.
Hoezeer op toneelgebied als consequentie
daarvan ook te betreuren moge zyn. dat
slechts zelden gezelschappen onder deze
omstandigheden met eigen voorstellin
gen op eigen risico komen, waardoor wel
eens uitstekende stukken aan het Leidse
publiek voorbijgaan, omdat zij niet
passen in schema's of niet vall"" onder
de centraal werkende ..keuzecommissie",
zeker moet de na-oorlogse situatie ook
wat betreft toneel een grote culturele
winst worden geacht.
Kunstkring zelf
Het hoewel visuele toch misschien
minder spectaculaire gebied van de beel
dende kunst heeft sterk de stimulans
gevoeld van het Leids Kunstcentrum.
Verfrissende exposities in de Boerhaave-
zaal, aankopen door de gemeente waar
door de Leidse kunstenaars een redelijk
bestaan gewaarborgd wordt en waardoor
een waardevolle verzameling tot stand
komt van contemporaine beeldende
kunst, tentoonstellingen in scholen en
bedrijven met toelichtingen in pauzes,
exposities in de Lakenhal etc. vormen
op dit gebied niet te weerleggen getui
genissen.
Dank zij deze activiteiten is het wel
zeker, dat de slopershamers, die reeds
klaar lagen voor de Boerhaavezaal, voor
goed zijn opgeborgen of elders in gebruik
genomen. „Geen gemeentebestuur zal er
nog over denken, deze zaal te slopen, al
is het niet bekend, wanneer de zeker
komende restauratie zal plaats vinden",
aldus verzekerde ons wethouder Van
Schaik.
Gerechte trots
Begint men eenmaal te denken over
wat er op cultureel gebied na de bevrij
ding in Lelden is gedaan, dan valt het
moeilijk niet te vervallen in een einde
loze opsomming van alle op zichzelf bij-
■v>„/jpre prestaties en
Een van de belangrijkste v it
in Leiden in de afgelopen tin
was het omhoog brengen re
spoorweg, waardoor een ome. fi
lijke barrière dwars door it
meente opgeheven werd. Hetfe
station, een onderdeel van j
werken, die millioenen meers
vergen dan de twintig mk
waarop zij oorspronkelijk i
geraamd.
(Foto L.D./Vaa Vj
Wü zouden ons, na voorgaand?
greep, willen beperken tot de couk
dat de Sleutelstad in tien jaar m
zlenbarende groei te zien heed
ven van de culturele belanpM 1
hetgeen in het bijzonder verblijde^ I
omdat Leiden langdurig bekend i
weest als een plaats met verontns
de achterstand. Het is welhaast
derbaarlijk, dat deze achterstui
slechts één zeer moeilijk
nlum kon worden omgezet
voorsprong en een positie waarhl
licht der vergelyking met de
steden ten volle kan wordensenta
Leiden mag dit zonder resem
oprechte trots en dankbaarheid
Burgemeester jhr mr F. H. van
Kinschot formuleerde zijn oordeel
over tien jaar vrijheidsbesteding
door Leiden met de kernachtige
uitspraak „Boven verwachting".
Dit geldt in het bijzonder de
laatste vijf jaar. De eerste jaren
hokten zowel bouw als industrie,
maar wat er sindsdien is gepres
teerd is enorm".
Natuurlijk zijn er nog wel pro
blemen, waarvan een der ernstig
ste is het verkeer in de oude
binnenstad. De spoorwegwerken
hebben wel verlichting gebracht
doordat het verkeer nu uit
Oegstgeester zijde met minder
horten en stoten door de binnen
stad trekt, maar het probleem
blijft in volle omvang bestaan.
Mettertijd zal verlichting gebracht
moeten worden door een nieuw
wegenplan rond de stad.
Zeer belangrijk is het plan tot
scheppen van een royale recreatie
gelegenheid en groenstroken in de
Kikkertpolder nabij de Leidse
Hout, ook mogelijk geworden
door de spoorwegwerken.
De „grenswijziging blijft een
acuut probleem. In dit opzicht
zijn de verwachtingen niet in ver
vulling gegaan. Oorspronkelijk
leefden wij in de gedachte, dat
het tien jaren na de bevrijding
wel gelukt zou zijn wat ruimer in
de grond te komen zitten, maar
dat viel tegen. Er zal achter een
oplossing gevonden moeten wor
den, want Leiden is nu al zo goed
als vol.
ten de laatste jaren niet hebben bij
gehouden. meer dan wat gepresteerd
werd. mocht men toch nauwelijks
verwachten. Een luchtopname van
Aerofoto Holland van het nieuwe
hoogbouw complex in plan Noord
aan de Willem de Zwijgerlaan ach
ter de Maresingel. Links op de voor
grond de onlangs geopende open-
bare school. Links boven tussen de
huizen het terrein van de speeltuin
vereniging Noorderkwartier. Op de
voorgrond het spoorbfiQÊP
het voormalige station
dat reeds lang een andere
ming heeft gekregen.
Binnen de krappe gemeentelijke
grenzen breidt Leiden zich nog
steeds snel uit. De woningbouw
moge dan het tempo van de behoef-
