Koninklijke Brigade „PRINSES IRENE"
Bevrijding van Leiden was geen spectaculaire zaak
Keurcorps droeg bij tot de Bevrijding
N°
B.S. nam leiding in handen
tot komst der Canadezen
LEIDSCH DAGBLAD - WOENSDAG 4 MEI
VER van het vaderland vond op 11 Januari 1941 een historisch feit plaats.
Te Conglcton, Cheshire, werd de Brigade gevormd, die als Koninklijke Neder
landse Brigade „Prinses Irene", een aandeel zou krjjgen in wapenfeiten,
welke uiteindelijk tot de ondergang van het Nazi-dom hebben geleld. Zij bestond
uit Nederlanders, die van alle delen uit de wereld naar het vrije Engeland waren
gekomen.
Na hun opleiding werd de Brigade belast met de bewaking van een deel van de
Engelse Oostkunst, waartoe de zo belangrijke marinehaven Harwich behoorde.
Als onderdeel van de 21ste Army Group namen de manschappen geregeld deel aan
landingsmanoeuvres.
KORT na de eerste geallieerde lan
ding in Normandië werd de Bri
gade in Juli 1944 overgeplaatst naar
de bossen van Norfolk. Door middel van
veldoefenmgen werden de mannen hier
voorbereid op de taak die voor hen was
weggelegd aan het Normandische front.
Op 2 Augustus werd bevel gegeven naar
de inschepingshaven Tilbury te vertrek
ken en op 4 Augustus 1944 was de grote
dag van de inscheping.
Op 8 Augustus ging de troep aan land
bij Courseuilles sur Mer. In een g-ote
colonne werd opgemarcheerd naar Cres-
serons. waar bivak werd opgeslagen. De
Prinses Irene Brigade kwam hier onder
de bevelen van het le Canadese leger en
kreeg tot taak een deel van de frontlijn
van de 6e Luchtlandingsdivisie over te
nemen. De lijn van de kust tot Caen, die
in de soldatenwereld de veelzeggende
naam „De Hellehoek" had verkregen,
was de plaats van het eerste optreden.
Op waardige wijze heeft de Prinses
Irene Brigade de opgelegde taak vol
bracht en toen eenmaal de grote door
braak door het Duitse front begon, joe
gen de mannen van de Brigade in haar
sector, de vijand over de evenwijdig ach
ter de Ome lopende riviertjes, de Dives,
de Touques en de Risle.
De commandant van de Irene-
BiigadeKolonel A. C. de Ruyter
van Steveninck.
Op 3 September werd order gegeven de
Brigade te verplaatsen naar Brussel,
welke stad op 6 September werd bereikt.
Onmiddellijk werd de opmars voortgezet
naar Beeringen, waar op 7 September de
brug over het Albertkanaal werd gefor
ceerd.
Hier werden voorbereidingen getrof
fen voor de doorbraak naar Nederland
en in de nacht van 20 op 21 September
1944 trokken de mannen bü Valkens-
waard over de Nederlandse grens naar
Grave, waar de Maasbrug onder hun
bescherming werd gesteld.
Door de mislukte operatie bij Arnhem
kwamen ingrijpende wijzigingen in de
opmarsplannen. In plaats van een door
braak naar Noord-Nederland volgde nu
eerst de bevrijding van geheel Brabant.
Via Oirschot ging de tocht naar Tilburg,
dat na felle strijd werd genomen. Geza
menlijk met de van Breda komende
Poolse divisie werd opgerukt naar Waal
wijk, waar de laatste resten van de Duitse
legers werden opgeruimd. De winter
1944'45 werd doorgebracht op N. en Z.
Beveland en Walcheren om het voor de
haven van Antwerpen zo belangrijke
Zeeuwse front te handhaven
April 1945 bracht de mannen ten Noor
den van Den Bosch met de opdracht een
bruggenhoofd over de Maas bij Hedel te
vormen van waaruit de geallieerden zou
den doorstoten naar Zaltbommel. Zover
is het niet gekomen. Het Duitse kaarten
huis stortte ineen en na de capitulatie
van de Duitse legers in Nederland werd
aan de Prinses Irene Brigade de op
dracht gegeven als eerste geallieerde
onderdeel de Koninklijke Palelzen in Den
Haag te bezetten.
Zo eindigde op 8 Mei 1945 de Brigade
haar activiteit met een glorieuze intocht
in Den Haag.
DE INTOCHT IN DEN HAAG
OOIT heeft in veler herinnering
Den Haag zo'n feestelijke aanblik
geboden als die zonnige Meidag in
1945 toen de Brigade jubelend werd bin
nengehaald. Het was de dag vol van rood,
wit en blauw, waarvan de dichter mid
den in de duisternis van de Duitse bezet
ting verlangend had gezongen en waar
naar met hem millioenen Nederlanders
gesnakt hadden. Sinds Vrijdagavond
4 Mei had de bevolking geweten, dat de
bezetting voorbij was en een grote dank
baarheid had de zorgen van de door
honger en ellende getekende gezichten
geveegd.
Toch lag de vreugde om de bevrijding
nog ergens vast aan een of andere band:
men was bly. vrolijker dan men in de
afgelopen jaren ooit was geweest en ver
vuld van een diepe dankbaarheid jegens
de bevrijders. Maar pas het werkelijke
Twee gebeurtenissen uit de
geschiedenis van de Brigade mo
gen niet onvermeld blijven. Het
eerste was de uitreiking van een
vaandel aan de Brigade op
27 Augustus 1941 door Koningin
Wilhelmina.
Het tweede feit was de toeken
ning van het ordeteken, vastge
steld voor de Ridder van de Vier
de Klasse der Militaire Willems
orde.
In het daartoe strekkende
Koninklijk Besluit wordt o.m. ge
zegd: Overwegende, dat de
Koninklijke Nederlandse Brigade
Prinses Irene", gedurende de
veldtocht 1944'45 bijzonder
heeft uitgemunt door de haar
opgedragen taken steeds met be
leid, gepaard gaande aan grote
moed, zelfopoffering en trouw te
volbrengen".
Aan de Brigade werd toestem
ming verleend in haar vaandel de
namen te voeren van de plaatsen:
St. Come 1944
Pont Audemer 1944
Beeringen 1944
Tilburg 1944 en
Hedel 1945
contact met deze bevrijders zou alle ban
den om de bevrijdingsvreugde doen los
springen.
Dat gebeurde op Dinsdag 8 Mei. Nadat
de Hagenaars in de afgelopen dagen al
leen nog maar wat jeeps met kwartier
makers en officieren hadden gezien, reed
tegen de avond een gemotoriseerde
colonne Geallieerde soldaten Den Haag
binnen. Pas toen barstte het enthousias
me om de herwonnen vrijheid zonder
enige terughoudendheid los en stortte
Den Haag zich onstuimig in de bevrfj-
dingsroes. Zo zagen de jongens van de
Prinses Irene-brigade want zij waren
het, die als eersten hier binnenreden
het bevrijd Den Haag: in een werveling
vol van rood, wit en blauw.
OVERIGENS was het aan vele wa
gens al gauw niet meer te zien,
dat zij militairen de stad binnen
reden. Sneller dan ik het nu kan neer
schrijven klommen uitbundige Hage
naars op de auto's, of dit nu kleine lichte
jeeps of op vele tonnen berekende
vrachtwagens waren en in dichte trossen
bleven deze burger-meerijders op en aan
de wagens hangen. Zodat de militaire
chauffeurs vaak een gaatje tussen de
ledematen door moesten maken om ten
minste nog een smalle streep van de
straat te zien. Iedere wagen opnieuw
werd luid toegejuicht en de met vlaggen
en bloemen versierde en met de meest-
uiteenlopende, doorgaans zeer Hollandse
opschriften beschilderde en beschreven
auto's moesten dikwijls in de straten
stoppen. Waarbij de jongens van de
Brigade handen en wangen te kort kwa
men: want vaders en dochters hadden
nu eenmaal totaal verschillende manie
ren om hun dankbaarheid te tonen!
Toch zijn het juist de minst-uitbun
dige vreugdeuitingen, die mü van deze
ontroerende Mei-avond het langst zul
len bijblijven. Dat waren de stille tra
nen van dankbaarheid en geluk, die
bij vele bevrijde Hagenaars over de
magere, bleke wangen Hepen. Waar
door zelfs de onverschilligste kerels
van de Brigade, die toch heus niet zo
erg weekhartig waren, die in de afge
lopen maanden door modder, vijande
lijk vuur en vermoeidheid harder wa
ren geworden dan zij ooit in hun leven
waren geweest, kerels van wie niemand
ooit had kunnen denken, dat zij ook
maar één traan zouden kunnen produ
ceren, vaker met een ruige khaki-arm
langs de ogen streken dan te verkla
ren was door het „vuiltje, dat zij In
hun oog hadden gekregen...."
HET waren dan ook niet alleen de
bevrijden, die gesnakt hadden naar
deze dag vol rood, wit en blauw.
Hetzelfde gold immers voor de bevrij
ders. Sommigen van hen hadden nog tot
kort voor deze dag zelf midden in bezet
Nederland geleefd en droegen het uni
form nauwelijks. Anderen hadden al van
de oprichting van de Brigade af aan één
ding gedacht en zich afgevraagd hoe het
zijn zou. als die dag werkelijk zou aan
breken: de dag waarop zij als overwin
naars het eigen land zouden kunnen
binnen trekken.
Voor de Hagenaars onder de mannen
van de Brigade was het uiteraard hele
maal een feestelijke dag. En het was dan
ook geen wonder, dat er die eerste avond
heel wat motoren en andere legervoer
tuigen door Haagse straten zyn gevlo
gen op weg naar huis, waar vol onge
duld werd gewacht op die ene. speciale
bevrijder
Wat is er die avond in Den Haag
eigenlijk niet gebeurd. De stad was een
van dolle feestvreugde kolkende massa,
waarin werd gedanst, gezongen, gehuild
en gelachen, gehost en gezoend. Een stad
ook. waarin heel wat mannen en vrou
wen draaierig zyn geworden van de eer
ste diep-geïnhaleerde trekken aan de
uitgedeelde Virginia-sigaretten
Zo zagen de mannen van
Prinses Irene-brigade Den H<e-
als een jubelende, onstuimige
EN tenslotte een stad. waarintr
gepraat. Gepraat over dt n*s'
uiteenlopende zaken, tussen j
feestgedruis doorGepraat tussen*
vrijders en bevrijden, mensen die
heel na stonden, maar die tuch ui.
verschillende werelden schenen tekov
En mede door het woord die kloot"-,
beerden te overbruggen.
Overal in de straten bloeide (.->
avond het contact tussen burgers en
litairen uitbundiger op dan ooit te;c-
En mooier nog dan alle feestveraes
was de khaki van de battle-dns
Nooit is een stad overtuigender jnge
men" en beheerst dan Den Raap
avond. De volgende dag zoucen
Canadezen van het Eerste legert»
eveneens hartelijk toegejuicht, in p
drommen over de toegangswegen
Den Haag aanrollen. Maar die eèr.
avond, die zonnige, uitbundige atg
van Dinsdag 8 Mei 1945 is de hRca
ingegaan als de avond van dePfe;^'
Irene-Brigade.
FEEST ZONDER KRUITDAMP
De bevrijding van Leiden, het Bolwerk van de Vrijheid, nu tien jaar geleden, was
een weinig spectaculaire aangelegenheid. Van een bevrijding kon zelfs eigenlijk
nauwelijks worden gesproken. In geestelijk opzicht was Leiden gedurende de
jaren der bezetting tot over de landsgrenzen een symbool geworden van vrij
heid, zodat die vrijheid hier niet verloren was gegaan. In ander, uiterli/k
opzicht deelde de Sleutelstad het lot van heel West-Nederland: de honger
winter, de toenemende terreur, tenslotte de min of meer onofficiële wapen
stilstand" in het Westen, de voedseldroppings en tenslotte het radiobericht
van de Duitse capitulatie. De B.S. verscheen op straat en nam de teugels in
handen tot vier dagen later de Canadese troepen arriveerden. Van een
bevrijdingsstrijd om Leiden was geen sprake, de bevrijding kwam voor Leiden
gelukkig zonder kruitdamp, maar wel met een uitgelaten enthousiasme
van de bevolking.
DOELTREFFEND APPARAAT
De Binnenlandse Strijdkrachten in en
om de Sleutelstad waren in de maanden
na de Dolle Dinsdag georganiseerd tot
een doeltreffend apparaat, dat volkomen
berekend was op de taken, die er voor
waren weggelegd. Tot die mogelijke
taken behoorde ook het assisteren van
de bevrijders, indien er strijd zou moe
ten worden geleverd, het saboteren van
de verdediging der bezetters en het in
veiligheid stellen van bruggen of voor
bereiden van noodbruggenbouw.
Voordat het uur der bevrijding gesla
gen was, werd evenwel reeds duidelijk,
dat dit alles waarschijnlijk onnodig zou
zijn. De ineenstorting van de Duitse
weerstand in het eigen land opende de
Duitse ogen voor de nutteloosheid van
verzet in West-Nederland. Achter de
schermen was reeds een soort wapenstil
stand voor het Westen gesloten, een min
of meer officiële overeenkomst om de
terreur in West-Nederland te staken
waartegenover ook van Nederlandse ille
gale zijde gepoogd werd sabotage-acties
te stoppen.
„HET BERICHT"
Tenslotte kwam op Vrijdagavond het
radiobericht van de Duitse capitulatie
te Wageningen. Hoewel er officieel
geen radio's meer waren in Leiden,
althans niet in vaderlandse handen. 1
bleek op dit moment wel overduidelijk
hoeveten clandestien naar de Engelse
zender luisterden. Slechts enkele mi
nuten na het verheugende bericht
zwermden <\"e mensen de straat op
De bevrijders werden ook in I die liet. of ze al dan niet de Engelse I uitstekend met de gesnorde martiale. I ren konden vinden.
Leiden bestormd door de inwoners, taal machtig waren, onmiddellijk maar toch zo gemoedelijke militai-1
(Foto L.D./Van Vliet.)
ondanks het feit dat de Sperrtüd nog
van kracht was. Van de gewapende
Duitsers, die zich op straat vertoonden
trok men zich weinig aan, en die hiel
den zich op hun beurt ook koest.
De staf van de B.S. had reeds enkele
dagen tevoren een gedeeltelijke mobili
satie van de ondergrondse strijdkrachten
gelast en besloot op 4 Mei na het verne
men van de capitulatieberichten tot vol
ledige mobilisatie teneinde de toestand
in de hand te kunnen houden tot het
ogenblik dat de Canadese strijdkrachten
in de Sleutelstad zouden zijn. Men kon
toen reeds voorzien, dat dit zeker nog
enkele dagen zou duren.
NAAR DE ORTSKOMMANDANT
In de vroege ochtend van 5 Mei wer
den alle BS-ers op hun verzamelplaats
geconsigneerd. De leiding van de BS.
begaf zich. nadat een vertegenwoordiger
van het gemeentebestuur de stemming
had gepeild, in gezelschap van een twee
tal in battledress gestoken, uit Engeland
gedropte instructeurs in de vroege och
tenduren naar de Ortskommandantur
aan het Rapenburg waar behalve de
Ort^kommandant, Hauptmann Gotthelp
een kapitein-adjudant van generaal Ber
tram en een majoor aanwezig waren.
Aan de Ortskommandant werd mede
gedeeld, dat, gezien het feit dat de
Duitsers in de vesting Holland hadden
gecapituleerd, de B.S. de zorg voor
handhaving van orde en rust in Lei
den zouden overnemen.
Hauptman Gotthelp stribbelde aan
vankelijk nog even tegen uit de over
weging dat het geen capitulatie, doch
een wapenstilstand zou zijn, doch leg
de zich tenslotte bij de beslissing neer.
Kort nadien verscheen de B.S. geüni
formeerd en gewapend op straat, het
geen voor de Leidenaren teken was om.
waar dit nog niet gebeurd was. de drie
kleur uit te steken en met oranje getooid
uitbundig en uitgelaten de straat op te
trekken.
In de loop van die ochtend werden
burgemeester mr A. van de Sande Bak
huizen en de commissaris van politie
R. J. Meijer in hun functies hersteld.
SS BOOD VERZET
Nog even dreigden moeilijkheden,
toen de S.S., welk haar hoofdkwartier
had in een aantal percelen aan de
Uitbundig was het enthousiam
waarmede de Leidse bevolking}
S Mei 1945 de Canadese troeft
begroette. Uitgemergeld en in hei
loze plunje, maar met een straks
lach. die men door vijf jaar terns
nog niet was verleerd. Niet alft
voor de bevolking was dit een grcJJ
dag, ook voor de Canadezen,
zelden zulk een feestelijke opmen
konden maken.
(Foto L.D./Vtn
Rijnsburgerweg, weigerde rich nw
leggen b(j de beslissing van de Orts
kommandant cn dc NSB-burgemeO0
De Ruyter van Steveninck gedron;'-
werd zijn zetel in het Stadhuis r®
in te nemen.
Gelukkig kwam hier, door tactisö
optreden van Nederlandse rijde E1*-
bloedige botsingen uit voort zoals vc-j.
elders bil verzet van SS-ziJde Die u-
om 8 uur was het incident gesloten --
had de BS het gezag weer stère-
handen.
VOORTVAREND OPTREK
De Leidse BS was in dit oprichtwrt-
varender dan In de andere grote ét#*
in het Westen van ons land, w*1'
BS eerst In de loop van de TOlf®*
Zondag in het stadsbeeld vend>Ht
Maandagochtend 7 uur betrad nr
Ruyter van Stevenink voor het h'f;;
Stadhuis, des middags keerde W) R.'
meer terug en de volgende ochteno>^-
hij door de BS gearresteerd. Oo»
NSB-ers en landverraderlijke elemtt.-
werden in verzekerde bewaring ?e;T
Maandag trok de BS met muzlerw-
op voor het eerst in gesloten fonj"
door de stad. waarmee een llleg»"
staan werd afgesloten en een ion»"-
dige officiële taak begon.
Inmiddels hadden er op 6 Mel d**
diensten in alle kerken plaats gevw0
Met een laaiende WtbundigMJ
groette de Sleutelstad als sluitsW» f.
de bevrijding op 8 Mei dc Canada»1
de Prinses Irene-brigade, die WJ
Wilhelmlnabrug Leiden binnenin»»-
