Hoogbezoe
DISRAËLI NAAR DE TRIOMF
Een Zoeklicht.
Bewogen Leven CXX
Kijkjes in de Natuur
DUIZENDEN JUICHTEN HEM TOE
D
I OP DE BOEKENMARKT)
SOPHISTICATION EN HET
TEGENOVERGESTELDE
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 23 APRIL - PAGINA
Benjamin Disraëli was geen minister geworden. Met een schok, zo dacht hij, had de
wereld dit ervaren. Later pas zou hij verstaan dat de wereld niet zo heel gauw
„schokt" om het leed of de teleurstelling van een mensenkind.
„Goddank", zei Disraëli, toen hij eindelijk beselte, dat sleahts de wereld in hem zelf
verstoord was geweest. Zijn nederlaag vergat hij echter niet en hij wachtte op een
gelegenheid Peel te laten voelen wie hij was.
Na de Napoleontische tijd was er een crisis in Engeland
Uitgebroken. Om de prijzen dei' landbouwproducten op
peil te houden, had men buitenlands graan van de markt
geweerd door hoge invoerrechtenVoornamelijk was dit
het werk van de Tories geweest, omdat zij de meeste
connecties hadden in de kringen der groot-grondbezitters.
Tegen deze graanrechten kwam hoe langer hoe meer
Verzet. Niet alleen de arbeiders, die van hun karig loon
Ken duur brood konden kopen ook de fabrikanten
/amen er tegen in t geweer. Zij toch begrepen dat de
abnormaal hoge broodprijzen noodzakelijk loonsverho
ging tot gevolg moesten hebben.
PEEL. waarlijk geen kleine figuur, die ervan overtuigd
was. dat de graanrechten een funeste .nvloed zouden
hebben op de Staatshuishouding, en dat de partij
van de Tories daarvan in de toekomst zeer wrange vruch
ten zou plukken, kondigde nu aan de graanrechten af te
willen schaffen.
Een voor zijn positie gevaartijk besluit, doch hij had
de tegenpartij van te voren de wind uit de zeilen geno
men door die de regering aan te bieden.
Toen bleek dat de Whigs daar. onder de gegeven om
standigheden. niets voor gevoelden, hetgeen hij wel
verwacht had. zette hij vaart achter zijn plannen.
De publieke opinie was op zijn hand, in zijn eigen kamp
kende hij geen man die tegen hem op zou durven
staan
Toen alles op rolletjes liep. kwam Disraëli plotseling
uit de hoek. In minder dan geen tijd had hij de groot
grondbezitters om zich georganiseerd, en trok hij fel van
leer tegen Peel. de grote leider, die nu echter van plan
was dingen te doen die strijdig waren met beloften eens
de Tory-kiezers gedaan.
De aanval kwam voor Peel volkomen onverwacht de
groot-grondbezitters, eenmaal zeker van een bekwaam
leider, roerden zich in het ganse land.
De man die hij eens met een heel koel briefje de woes
tijn had ingezonden, bracht hem nu de genadeslag toe.
Wel srelukte het Peel met behulp van de Whigs de graan
rechten afgeschaft te krijgen, doch daarna werd hU
weggehoond.
Met vlag en wimpel haalde hu de eindstreep, toege
juicht door vriend en vüamd. Met één 6lag was hü in
de ogen van velen een bekwaam Staatsman geworden,
die het welzijn van het ganse volk op het oog had.
Hoe juichten de mensen „Dizzy" toe. Doch bij de
eerstvolgende verkiezingen bleek van hun dankbaarheid
weinig, want de conservatieve partijleed de neder
laag. De mens blijft zo graag bij zijn eigen kudde.
Helaas draagt nog altijd de propaganda veel meer bij
tot de groei ener partij dan haar daden. Wie is ook
in staat die daden op haar juiste waarde te schatten?
ISRAËLI had gewonnen, doch de party der Tories
was er zeer door verzwakt en daarom kregen de
Whigs de eerste jaren de leiding. In lat kamp was
een nieuwe figuur naar voren gekomen, Gladstone, een
ietwat hoekige, doch nobele figuur, die er met hart en
ziel van overtuigd was dat hU een liberale koers moest
varen. HU had geen droom van een machtig Albion, hg
stelde zich tot taak aan ondragelüke binnenlandse
toestanden een einde te maken. Nog altijd was Ierland
de voetveeg van Engeland, nog altyd hadden veel te
weinig mensen het stemrecht.
Uitbreiding van het kiesrecht kwam onmiddellijk op zijn
program. Dodh evenals bij Peel vroeger, kwam ook zijn
rechtervleugel tegen hem in verzet. Uitbreiding van kies
recht? Men kan toch niet aan iemand die zo goed als
geen belasting betaalt, kiesrecht geven? Wie geen plichten
heeft behoeft toch ook geen rechten? Men kan toch niet
aan de onontiwikkelden medezeggenschap in de regering
geven? Hoe wil hij, die niet tot oordelen ,s bevoegd, ae
juiste koers van het schip van Staat mee bepalen?
De geschiedenis herhaalt zich nooit helemaal. Ook
Gladstone werd naar huis gezonden door het drijven van
een rechtse groep, doch hij ging ongebroken, ofschoon
zijn wetsontwerp niet werd aangenomen. Men begreep
ondanks alles te goed dat deze man zich niet voorgoed
opzy liet schuiven. Bovendien hadden zijn woorden grote
indruk gemaakt.
IN het Jaar 1874 kwamen de conservatieven opnieuw aan
het bewind. Disraëli werd toen premier. Eindelijk kreeg
hij de kans te tonen wat hij waard was. met een man
als Gladstone in de oppositie.
In Europa rommelde het. Rusland wilde Turkije te Hjf,
ogenschijnlijk omdat de Turken de Christenen van de
Balkan zo meedogenloos verdrukten, in werkelijkheid om
de Balkan te kunnen Russificeren, opdat het Rijk van de
Csaar eindelijk over de Bosporus zou kunnen beschik
kenen de Dardanellen.
Het pas gegraven Suezkanaal bracht veel politiese
complicaties met zich mee, omdat plotseling alle grote
mogendheden zich voor deze aorta van de wereld gingen
Interesseren. Disraëli was zo verstandig zijn land te
adviseren zoveel mogelijk aandelen van de kanaalmaat
schappij op te kopen. In Zuid-Afnka wilde hil Engelands
macht steviger vestigen, wat later uit zou lopen op de
voor Engeland zo ongelukkige Boerenoorlogen.
DOCH zyn grootste triomfen zou hij onder de ogen
vieren van de man die door een politiek van bloed
en yzer de Duitse Eenheid had gegrondvest: „Otto
von Bismarck Schönhausen."
De Russisch -Turkse oorlog brak uit en werd een over
weldigende zege voor de Russen. Zij dreigden hun macht
voor goed op de Balkan te vestigendoch dat kon
DAT WAS dan toch wel een Paas-
verrassing van de bovenste plank,
zo een. die met een dikke rode
streep in de aantekeningen wordt aan
geduid en waar je nog een hele tijd
mee bezig bent.
Op de eerste Paasdag een telefoontje
met het bericht: „U kunt een neste
lende ooievaar zien op een oude bak
kersschoorsteen in de stad!" Volgde
een plaatsaanduiding en een vriende
lijke uitnodiging.
Ik wil wel bekennen, dat m"n ver
bazing pas goed doorbrak, toen ik de
hoorn had neergelegen en de betekenis
van de onverwachte mededeling tot me
doordrong. Velen van de lezers zullen
toch wel weten, dat de ooievaar in ons
land, ik mag wel zeggen in een groot
deel van Europa, volkomen uit het na
tuurbeeld is verdwenen en dat hij thans
tot de zeer zeldzame verschijningen be
hoort. Dit proces van langzame maar
zekere achteruitgang van deze zeer
merkwaardige vogel duurt al wel
een 30 40 jaren en het dieptepunt
van de teruggang schijnt nog lang
niet te zijn bereikt. Als gevolg hiervan
leeft de ooievaar bij heel veel mensen
nog slechts in herinnering, terwijl de
kinderen van deze tijd hem alleen
maar kennen van een plaatje. En van
een verhaaltje, zo"n veelal onwijs ooie
vaarsverhaaltje.
Wat mij betreft, het is al een aar
dig tijdje geleden, dat ik een ooievaars
familie in levenden UJve op een paal-
nest of op het dak van een kent heb
gezien. U begrijpt dus dat ik de her
nieuwde kennismaking niet wilde mis
sen. Ik heb de Paasooievaar dan ook
niet gemist. Dat was trouwens haast
niet mogelijk, want toen ik in het
stadsdeel kwam. waar het wonder was
neergestreken, behoefde ik alleen maar
naar de kinderen op straat te kijken,
om snel de Juiste plek te kunnen vin
den. De jeugd was er werkelijk van
ondersteboven! Het was er op dat
pleintje een gekakel, een geroep en een
gewijs naar de lucht! Juist toen ik
aankwam, zag ik nog net het prach
tige vllegbeeld van de grote vogel in
zeilvlucht in grote kringen omhoog
schroeven en toen snel achter de hul
zen verdwijnen.
Het was dus volkomen juist: er was
een ooievaar gearriveerd nog wel
midden in een druk stadsgedeelte. Op
een grote schoorsteen van een voor
malige bakkerij had hij in een dag
tijd zelfs al een begin gemaakt met
het bouwen van een nest.
NU RIJZEN er vragen, talloze vra
gen. waarop geen antwoord komt.
Allereerst: wat bewoog de vogel,
juist deze plek te kiezen, terwijl er in
de omgeving van de stad. op slechts
enkele brede vleugelslagen afstands.
plaatsen te kust en te keur waren te
vinden, veel beter en veel gunstiger
dan hier op het enigszins hellende
vlak van een schoorsteen! En dat
terwi.il er tientallen verlaten nesten
overal in Nederland staan te wachten
op inwoning. En dan: zal deze eiber
nog een wufje vinden onder de schaarse
ooievaarsstand van ons land?
We mogen nJ. wel aannemen dat
dit exemplaar een manlijk dier is.
omdat het bij deze vogels gewoonte is.
dat het eerst de mannen op de nestel
plaats arriveren.
Hoe het ook zii. over deze en nog
meer vraagstukken zat ik gezellig te
bomen met mijn gastheer, een vogel
vriend, die me had gewaarschuwd,
terwijl de kinderen buiten ongevraagd
onze alarmpost vormden bü even
tuele terugkeer van langbeen. Aardig
was het te zien met hoeveel echte be
langstelling de Jeugd met het geval
bezig was en ook, hoeveel plezier de
voorbijgangers toonden, zodra ze op
de hoogte waren gebracht van de bij
zondere gel-eurtenis.
Ik moest denken aan een versje, dat
Andersen, de beroemde verteller Hans
Christiaan Andersen, in een ooievaars-
verhaal de jeugd van znn tijd laat
zingen. De laatste regels zifh:
„De eerste wordt gevangen,
De tweede wordt gehangen,
De derde doodgestoken,
De vierde zullen wil koken".
Dit was 100 jaar geleden de menta-
leiteit van de jeugd ten opzichte van
een nest met jonge ooievaars. Als ik
daarmee vergelijk de gezellige bedrij
vigheid en echte belangstelling op die
Paasdag, alleen maar omdat er een
ooievaar misschien(I) zou gaan nes
telen. dan mogen we dankbaar con
stateren. dat we er toch op zijn voor
uitgegaan.
Be schrijf ..misschien"! Want dat
hier zal gelukken, wat bijna overal in
Nederland mislukt, namelijk dat het
werkelijk tot nestelen en zelfs tot eier-
leggen zal komen (over broeden dur
ven we nog niet eens te spreken), dat
is nog lang niet zeker.
EERST zou ik iets moeten vertellen
over de vermoedelijke oorzaken van
die mislukkingen en dan is er nog
het vraagstuk van Hoi. hoi, hoi;
daar heb j'em! daar is is-ie!"
De Jeugd heeft het signaal gegeven,
de straat bruist ineens van leven! En
wij gastheer, gastvrouw, zoons en doch.
ter en ik als vreemde in de bijt, we
roffelen de trap op naar de boven
verdieping. om hem te zien landen op
zijn schoorsteen.
Maar hU is ons al voor. Als de hele
club zich in de meest schilderachtige
houdingen voor de ramen heei
steld, staat de wondervogel il
post, zo rustig, alsof hij er C4
een oude bekende was.
Ergens gaat een dakraamp,.
er wurmt zich een arm uit, n
een fototoestel zit. maar de
trekt er zich niets van aan. R-
zich in zijn veren, die wit I
tegen een grijze voorjaarswolU
een bus voorby, ik verbeeld»
een beetje scheef hangt doo:
langstelling van al die hooide
die raampjes, maar de ooier«:
hoog boven het mensengedor
wat takken recht, morrelt hie:
tert daar en laat de wind mie
zijn iets geheven zwarte, p
vleugels.
Dan spreidt hij de macht?
ken. houdt er het zonlicht «r.
blik op gevangen en gooi;
ruimte in. Daar gaat hij. halse
gestrekt en ls met enkele ta»
uit het
Beneden op straat gonst
korf der kinderverzamelins, b
worden teruggetrokken, er stoc.i
z'n bol. het vrolijke zonlicht i
op de huizen op de schoor?*
op het nest in aanbouw. De cv.
zweeft al lang ergens buiten
velden, over het water, waar
bouwmateriaal en zijn kostje
relt. Waar hij misschien ab
ze 11 in zal vinden? Wie zal Ti
Wie weet 't?
Zal dit nieuws, het laatste
over hem zijn?
Naschrift: Daar komt ris
berioht. dad, de ooievaar ls vers
Maar we blijven optimist!
SJOUKE VAN DER
Engeland niet gedogen, die baas moest blijven ln de
Middellandse zee. En Frankrijk evenmin met zijn
Afrikaans bezit. Om van Oostenrijk maar te zwijgen
Oostenrijk kon toch niet tolereren dat men hem de grond
onder de voeten weggroef? Als Rusland over de Balkan
trok, naar de Adriatische Zee, zou Oostenrijk nauwelijks
adem kunnen halen.
Welk een geluk dat er nog een mogendheid ln Europa
was, die bü dit alles geen enkel direct belang had:
Duitsland, de jonge staat! Bismarck zelf beweerde, dat
het zo was en hü zei erbij tegen leder die het horen
wilde: „Duitsland heeft zün eenheid, dat cü ons genoeg.
Wy zün „saturiert." De kan dus de eerlijke
zijn!"
Weldra kwam het congres van Berlün bijten n
Turks-Russische vrede zou worden herzien.
zond zün minister-president: Benjamin Dlsrwl'
de oorlog voor de deur stond. Bismarck
zich onmiddeliyk over hem", toen hij Be#
bereikt, en daarna begon het grote duel tnz
grote figuren van de vorige eeuw, waarna
slotartikel zullen wyden.
REIN BROn
DAARVAN profiteerde zijn opvolger, minister Disraëli,
de ziel van het nieuwe TorykaWnet. Tot verbazing
van vriend en vijand ontpopte de nieuwbakken
minister zich als een vurig voorstandervan kiesrecht-
uitbreiding. Zijn wetsvoorstel ging nog veel verder dan
dat van zijn voorganger. Met klem betoogde hij in zijn
eigen party, dat het levensgevaarlijk was tegen het goede
van de tijdgeest in te gaan. De taak om Engeland voort
te helpen op haar historische weg, was weggelegd voor
de Tories.
Er was geen Jonge bok in eigen gelederen, die hem de
horens ln de harstreek durfde tc zetten. Daarvan had hij
zioh van te voren gevergewist. Er was geen aaneenge
sloten blok dat in eigen huis front tegen hem kon
maken Dat wist hij ook. De tegenpartij kon niet ln
gesloten front tegen hem strijden. In de gelederen der
Whigs zat immers de Gladstone-gro-p die er maar al te
zeer van overtuigd was dat de ganse wereld eindelijk
naar mondigheid moest.
Frangolse Sagan. „Bonjour Tris-
tesse". A. Mateau N.V. Brussel z.j.
Al jarenlang peins ik over een ver
taling in het Nederlands van het woord
„sophisticated". En nog steeds ben ik
er nog niet in geslaagd dat te vinden.
Het woordenboek geeft ook geen ver
lichting, aangezien vertalingen zoals
„cynisch, wereldwijs, geknutseld, ge
raffineerd" alle wel een kant geven
van het begrip sophisticated, maar het
nooit helemaal dekken. Ik vrees dat
wi) er ons maar bu neer moeten leg
gen, dat dit een woord is waarvoor wij
in het Nederlands geen equivalent
hebben, hoewel het woord „wereldwijs"
een eind in de goede richting komt.
Dit woord heeft echter het bezwaar dat
het voornameiyk bruikbaar is om een
gesteldheid te beschrijven van sommi
ge Jonge mensen, terwyi het bezwaren
op gaat leveren, wanneer men spreekt
over lieden van een leeftijd, waarop
men een zekere wijsheid en ervaring
betreffende wereldse zaken verwachten
mag. Want het merkwaardige is dat
wy met het soord „sophisticated" een
soort levenswysheid bedoelen, die niet
helemaal zuivere koffie is. die zonder
nu bepaald op drogredenen te berus
ten. toch een element van namaak-
wijsheld in zich heeft.
Maar hoe dan ook, als ik zeg dat de
achttienjarige schryfster Frangoise Sa
gan sophisticated is tot ln het diepst
van haar ziel, dan begrijpt gewooniyk
ieder beschaafd mens wel wat daarmee
bedoeld wordt. En wie een Indruk van
sophistication in de praktyk wil krü-
gen, die leze de roman „Bonjour Tris-
tesse" in de werkelijk uitmuntende
vertaling van Hubert Lampo.
Dat deze roman mcectcriyk ge
bouwd en geschreven is, ïydt geen
twyfel. De kritiek spreekt in koor
over „de verbysterende prestatie"
van dit jonge meisje. En inderdaad,
het is verbUsterend om te lezen hoe
dit jonge wezen even nuchter als
raak spreekt over de liaisons van
haar vader, die weduwnaar Is.
Nog verbijsterender is het te lezen
hoe zü haar eigen liefde voor de buur
jongen Cyrill het geheel speelt aan
de Cóte de Azur. wat altyd een goede
locale kleur geeft aan een verhaal als
dit met de openhartigheid van een
psychiater uiteenrafelt en een werke-
lijk geraffineerd en verdorven complot
op touw zet om de vrouw, die haar va
der werkeiyk zal liefhebben en trou
wen, uit de buurt te krygen. Want
haar verzet is niet gericht tegen de
vrouwen, die de tydelijke genegenheid
hebben van haar vader en die dus
door haar als ongevagriyk worden be
schouwd maar wel tegen die ande
re, die naar zy meent een einde
zal maken aan het amorele opgewekte
leventje van vader en dochter. Men
hoort het sophistication unlimited.
Gezien deze intrige is het niet te ver
wonderen dat de oude Frangois Nau-
nac deze jonge schryfster betitelt als
„une petite monstre". In deze uitdruk
king ligt alle ontsteltenis van iemand
van de leeftyd van Frangolse Sagan's
grootvader, die ontdekt dat het jonge
meisje van heden niet alleen niets meer
uit te staan heeft met het vermeend
onschuldige viooltje, maar bovendien
over een wereldwijsheid beschikt, waar
de schrijver van „Le Noeud de Vipè-
res" met ervaring en leed aan toe ge
komen is. Er is natuurlijk geen enkele
reden om het met Naunac eens te zyn.
Zelfs Cécile, de hoofdpersoon uit
„Bonjour Trisb«sse" ls geen klein mon
ster, maar een triest, vroegwüs product
van haar omgeving. De schryfster zelf
zo te noemen is belaoheiyk, aangezien
er tussen de „li", of om het even wel
ke andere hoofdpersoon van een ro
man en de auteur, de afstand ligt, die
het creatieve element schept.
Dat Frangolse Sagan met het feit, dat
zy op zo jonge leeftyd dit boek heeft
geschreven, de Franse literaire wereld
luide kreten van verbazing heeft doen
slaken is geen wonder. Wy kunnen
haar boek naast Radiguet's „Le Diable
au Corps" plaatsen. Beide auteurs heb
ben op hun eigen manier de roman
beschreven van „un adolescent engagé
dans un drame d'homme".
Frans G. Bengtsson. „Rode Orm".
J. M. Mculenhoff, A'dam 1955.
Een groter verschil dan tussen
„Bonjour Trlstesse" en „Rode Orm"
is büna niet denkbaar. Belde boeken
hebben de critici naar de pen doen
grUpcn om de respectieveiyke schrü-
vers hulde te brengen: de een omdat
zü een overmatig vroegrüp knip in
schreven boek heeft afgeleverd en#
ander, omdat hü het büna uitgestor
ven ras der vertellende grootraden
heeft doen herleven en eveneens ea
knap geschreven boek de wereld I»
heeft gestuurd.
Frans Bengtsson beschikte over t«
enorme kennis van zaken. Hy was ln-
halve schryver, cultuurhistoricus w
daar hü ook beschikte over „die Fron-
natur und Lust zu fabulieren", ojn®
Goethe te spreken, weet hü onderhou
dend te vertellen over een tijd waar *3
weinig of niets van af weten eni»
over de Vikings en over de verbuMW
van het christendom langs Europa'
kusten. Onuitputteiyk ls zijn voorn*
rooftochten, veldslagen, overran
liefdesavonturen en bekeringen Ojj»
en wüs is zün verteltrant en onget*.-
feld heeft de schrüver zich voldofW
in Orms exploten ingeleefd om
verhaal visionnaire kracht mee te la
ven.
Degene die dus geïnteresseerd I'a
de primitieve en ongecompliceerd*
reld der vroege Scandinaviers Jirc-
hier let# van zyn gading. Edoch.
romans afkomstig van het Scandin»;
visch schiereiland munten over
algemeen niet uit door büzondere
fynlng van geest met uitzondjM
dan van Andersens werken en G&*
Berllng, maar dat zün ook geen ro
mans en deze „Rode Orm" maw'?
die regel geen uitzondering. Nu U;
men dat ook niet verwachten van to
historie over het doen en laten van-
Vikings, zal men zeggen, maar i"-
moet toch wel over een kinderW;
geest beschikken om plezier te het)#-
ln altyd maar weer verwonding»
feestmaaltüden, bekeringen en pos»-
se sprookjesachtigheid bü lieden
Krok. Orm, Toke, Harald Blauw'*
of Sven Muizensnoet heten. Eeni P»
tatie van de schrüver is dit boel
ter wi
CLARA EGGD&
