ALPHEN worstelde door kinderziekten
naar nieuwe gestalte
voorwaarde voor succes
94ste Jaargang LEIDSCH DAGBLAD Dinsdag 5 April 1955 Derde Blad No. 28493
Wie aan de neg timmert, heeft bekijks
Grote en kleine stappen op weg naar
grootscheepse in(lastria Iisa t ie
Zeker velen uit Alphen vinden werk
elders, doch daartegenover staat een
6teeds wassende stroom naar Alphen
trekkende arbeidskrachten uit de directe
(en door Baronie tiidelijk ook verre)
omgeving.
Een grond temeer om met voldoening
te kunnen vaststellen, dat Alphen zich
in snel tempo tot industriële centrum
gemeente ontwikkelt en daarmede de
nieuwe taak in de herwonnen vrijheid
met succes heeft aanvaard.
Slechte outillage
(Van een onzer redacteuren)
Wie aan de weg timmert, heeft bekijks. Bekijks in ons landje gaat gepaard
aan critiek.
Met deze waarheden in gedachten èn met de kennis der feiten mag niet
anders geconstateerd worden, dan dat Alphen in de tien jaar vrijheid die ons
volk binnenkort herdenkt heel wat heeft getimmerd, gebouwd aan de nieuwe
toekomst. En dus de vrijheid wèl besteed heeft.
Een analyse van tien jaar vrijheidsbesteding door de centrumgemeente van
de Rijnstreek leert, dat Alphen hard doende is van gestalte te veranderen, zich
in te werken in de na de oorlog opgelegde taak van industrieel middelpunt
van een groot rayon. Bij die groei van plattelandsgemeente tot industrie
centrum moesten uiteraard allerlei kinderziekten worden overwonnen. Kinder
ziekten als aanpassing aan een andere gemeenschapsaard dus andere gemeen
schapsmentaliteit, opvangen van structurele heroriëntatie bij het ene deel der
bevolking in de historisch gegroeide verhoudingen en het fundamentele karakter
der oorspronkelijke gemeenschap.
Botsingen op allerlei (laag en hoog) niveau zijn daarbij niet uitgebleven.
Critiek is de gemeente niet gespaard. Maar ondanks dat alles: er werd aan
de weg getimmerd, en dat was heel wat waard in een tijd, dat ons volk vroeg
om bouwen aan een nieuwe toekomst.
Andere bestemming
Alphen was voor de tweede wereldoor
log een gemoedelijke plattelandsge
meente. Een hoofdzakelijk agrarische be
volking. Een welhaaast Middeleeuws op
haalbruggetje als enige oeverbinding.
Meer industriële bedrijvigheid dan el
ders in de Rijnstreek maar zeker met
zoveel dat van een grote "industrieplaats
gesproken kon worden. En bil dat alles
een vrij onrustbarend Werkloosheids
cijfer.
Van hogerhand werd het aantrekken
van mdustrieën zeker niet bevorderd. De
plaatselijke overheid deed al erg weinig
wat betreft de doorbreking van het
isolement, waarin de gemeente in ver
keerstechnisch opzicht was geraakt.
Alphen was, wanneer we het na zo
vele jaren op een afstand zien. waarlijk
niet een imposant geval.
Dat is het nog niet. maar het groeit
er wel hard heen.
Alphen werd na de bevrijding bij de
toekomstplanmng bestemd om het in
dustriële en derhalve ook verkeerstech
nische hart van de Runstreek tussen
Leiden en Woerden te^ worden. De lig
ging in het centrum van de Randstad
Holland, in een rayon waai- het schep
pen van werkgelegenheid een dringende
els was, lag een dergelijke bestemming
voor de hand.
Heeft Alphen zich die nieuwe taak
waardig getoond heeft het er de
schouders onder gezet? We zün ge
neigd die vraag bevestigend te beant
woorden.
Er is laten we het ronduit zeggen,
zodat ook woorden van lof meer relief
en waarde krijgen veel gemodderd
in Alphen. niet steeds hebben bevol
king en overheid duidelijk de weg ge
zien, die bewandeld moest worden. Maar
één ding kan de Alphenaren zeker
niet verweten worden: dat ze niet ge
tracht hebben, ondanks veel falen, de
goede wegen te zoekenen te
vinden. En dat is niet bij de poging
alleen gebleven.
Arbeidsmarkt in
streekcentrum
In een streekcentrum als het naoor
logse Alphen is van het allergrootste
gewicht de arbeidsgelegenheid in het
bijzonder voor de eigen bevolking. In
een gemeente, waar de eigen bevolking
werkzoekend is. kan men moeilijk een
grote trek van arbeiders van buiten ver
wachten. een van de voorwaarden voor
de positie van centrumgemeente.
Voor de oorlog was de werkloosheid
onrustbarend. Op een totaal van onge
veer 5000 Alpthense mannelijke arbeids
krachten kwamen gemiddeld ongeveer
1000 werklozen voor. Dat is een percen
tage van 20.
Door verschillende oorzaken (naast
ontwikkeling van arbeidsgelegenheid ook
het feit. dat de Alphense industrieën
direct na de bevrijding over het alge
meen volop aan het werk konden) was
leeds in 1946 het werkloosheidscijfer
gedaald tot 130 op een grotere bevol
king. hetgeen 2 procent van de man
nelijke arbeidskrachten betekende.
Het is een buitengewoon grote ver
dienste geweest van de Alphense ge
meenschap. dat deze verbetering op
grond van min of meer toevallige om
standigheden nadien niet alleen is ge
handhaafd. doch tevens vergroot.
dt
om ie Kunnen vouwen uun ue toe
komst. Een duidelijk beeld van de
grote verbeteringen in en rond de
Pieter Doelmanstraat (rechts) zoals
men dat kan zien van de toren der
Herv. Kerk in de Julianastraat.
Uiterst links onder een hoekje van
het gebouw van de Alphense Bank
(met zonneschermen).
(Foto L.D./Van Vliet).
In 1954 immers was het aantal werk
lozen reeds gedaald tot 1,25 procent
van de mannelijke beroepsbevolking!
Een waarlijk niet onverdienstelijk re
sultaat van aller streven, om de in-
dustrialisatietaak waardig te zijn.
De algemene lijn van deze cijfers ligt
weliswaar parallel met de landelijke er
varingen. doch de sterkte der verschil
len en verschuivingen is in Alphen gro
ter, zodat ongetwijfeld van een succes
op dit terrein van „vriiheidsbesteding"
gesproken kan worden
In verband met deze beschouwing
mag met nagelaten worden op te
merken, dat Alphen cr in de laatste
vijftien jaar in is eeslanzd, het aantal j
in Alphen aitoeidsoame werknemers naar i
schatting op te voeren van ongeveer 4500
tot 7000. dat is dus een stijging van goed
55 procent In diezelfde tijd vermeerder
de de bevolking met nog geen 25 pro-
cent!
Plaatselijk en regionaal
Dit alles werd bereikt ondanks de
buitengewoon slechte outillage van Ai-
phen voor de nieuwe taak. toen de
bezettingsjaren waren geëindigd
Industrieterrein was biina niet be
schikbaar en in ieder geval onbereikbaar
door de gebrekkige verkeerssituatie. De
..brug der zuchten", de enige Runover
spanning in Alphen, kreeg in de eerste
naoorlogse jaren een landelitke ver
maardheid Een unicum was geruime
tijd het verkeersbord dat ei bij werd
aangebracht en dat de automobilisten
waarschuwde, dat zij een goede kans
maakten te stranden en het verkeer te
land en te water te ontwnohten D-
recreatiemogelijkheden waren miniem
Neen Aljahen was bil de bevrijding be
slist met ingesteld op dc nieuwe taak
zeker niet bovendien als de woongele
genheid in aanmerking werd genomen
V erkeersontplooiing
Maar Alphen wist van aanpakken, en
veel noodzakelijks werd verwezenlijk;
Dank zij medewerking van provincie
en rijk werden de verkeersverbeteringen
in de laatste tien jaren legio Er kwam
een provinciale omleidingsweg. de Rijn
dijk kreeg een beter aanzien, ei kwam
een brug van de provincie bi) Gouw-
sluis, er kwam een gemeentelijke brug
meer naar het Noordwesten er kwam
een grootse verkeersweg ten Westen van
de Alphense Rijnbocht. en een nieuwe
oeververbinding in het centrum van het
dorp staat verwezenlijkt te worden, ge
paard aan doorbraken, die de vlotheid
van het verkeer ten goede komen. Ver
der wordt binnenkort Gouwsluis door
een moderne weg verbonden met Bos
koop. waardoor een goede Noord-Zuid-
verbinding binnen de Runstreek via Al
phen tot stand komt.
Twintig procent bijgebouwd
Veel van die werken werden uitge
voerd in een tijd, dat het op andere ter
reinen nog helemaal niet zo zeker was
Hieruit blijkt het streven van het ge
meentebestuur, eerst een einde te maken
aan de misstanden op wom.nggebted in
eigen gemeenschap ten koste van de
aantrekking van inwoners van elders
Voor een centrumgemeente, die steeds
moet beschikken over arbeidskrachten
van buiten om die positie te handhaven,
ongetwijfeld een zeer juiste politiek. Een
uitzondering moet worden gemaakt ten
aanzien van de woningbouw voor per
soneel van Baronie, aangezien een
deel van het personeel hiervan niet uit
eigen rayon doch van verder weg af
komstig is
I rtd ustrialisatie
Dit brengt ons op het gebied van de
industrialisatie.
Vele tegenslagen zijn op dat terrein
geboekt Vooral van de kleinere bedrij
ven verdween er nogal wat Maar daar
tegenover stonden grote winsten.
In de eerste plaats moet genoemd wor
den Baronie, die na de brand te
Schiedam hier een nieuw tehuis vond
dank zi) initiatief uit Alphen zelf. zo
wel van particuliere als overheidszijde,
De belangrijke scheepswerven, die
vooral na de oorlog een internationale
faam hebben gekregen i vooral ln Indo-
Hoewel een groot deel van de
werkgelegenheid ten goede kwam aan
daling van het plaatselijk werkloosheids
cijfer. blijft een belangrijk deel van die
uitbreiding ten goede komen aan ar-
beiskrachten van buiten af.
dat de groei naar nieuwe gestalte sla
gen zou.
De woningbouw liet vooral in de eer
ste na-oorlogse jaren zeer veel te wen
den over Het leek er op dat het geld in
de bruggen gestoken vruchtbaarder be
steed had kunnen worden aan het on
derdak brengen van de steeds groeiende
bevolking. Misschien was het ook beter
geweest, de volgorde van al die projec
ten te wijzigen, maar op den duur is ge
bleken, dat ook de woningbouw op gang
kwam.
Sinds de bevrijding zijn er 800 wonin
gen bijgebouwd, waarvan ongeveer KMI
in de particuliere sector. Dat betekent
een aanbouw van 20 procent vergele
ken bij het vooroorlogse woningbezit.
Conclusies
uit bevolkingsgroei
Dit is een opmerkelijk sterke aanwas
van het woningbezit wanneer men daar
de bevolkingsgroei tegenover stelt en de
landelijke overeenkomstige cijfers in ge
dachten neemt. Een groei van 19.000 in
1939 tot 21.000 in 1945 en iets minder
dan 23.000 thans.
nesié en Zuid-Amerika) ondergingen
grote uitbreidingen die ook de visserij
ten goede kwamen. De verwante scheeps-
motorenfabriek bevestigde en versterkte
haar naam in hoge mate De klei- en
betonwarenfabrieken ondergingen enor
me uitbreidingen en profiteerden uiter
aard van de grote vraag naar bouwma
terialen, die na de bevrijding in binnen-
en buitenland bestaat Wat dit laatste
betreft: aan deze Industrieën was het te
danken dat Alphen na de bevrijding be
gon met een werkloosheidscijfer, dat
aanzienlijk lager was dan het landelijke.
Ook als centrum van het drukkersbe-
drijf heeft Alphen een goede vooroorlog
se naam gehandhaafd en wijder faam
gegeven in de naoorlogse jaren. Hiervan
ging een belangfljke stimulans op de ar
beidsmarkt uit
Middenstand
Van dit alles heeft niet alleen Alphen
als geheel geprofiteerd, in sterke mate
ook de middenstand Het is een landelijk
verschijnsel, dat de middenstand zich
achteruit gesteld acht. Wij willen ons
hier niet verdiepen in de vraag of die
Drie belangrijke
aspecten van Alphen
oft écn plaatje ver
enigd: wonen, wer
ken en bouwen. Aan
de rand van de ge
meerde verrijzen
grote blokken hoog- J
bol/w, nog hoger
torent het machtige
gebouw van
Baronie, dat op de j
achtergrond is te j
zien.
(Foto L.D./Van Vliet).
Duitse vrouw ranselde haar
dienstmeisje met zweep...
Frau Hildegard Weinert is begonnen
in Hannover met een straf van twaalf
maanden uit te zitten, weike zij gekre
gen heeft daar zij een 18-jarlg dienst
meisje in feite drie jaar lang gevangen
heeft gehouden en herhaaldelijk met
een hondenzweep heeft geslagen omdat
het meisje sliekum een pot aardbeien
zou hebben opgegeten.
Frau Weinert. een goed geklede vrouw-
van middelbare leeftijd, werd er van be
schuldigd de 18-jarige Hilde Ristau ge
vangen te hebben gehouden en haar ge
dwongen te hebben ln een kamertje te
leven, waar zelfs geen raam in was.
terwijl zij voorts het meisje niet be
taalde voor haar diensten en haar sloeg
met een zweep.-
Dit schandelijke geval van uitbuiting
en mishandeling kwam aan het daglicht
doordat een ander meisje, dat onder
soortgelijke omstandigheden werd ge
vangen gehouden, uit de villa van de
vrouw wist te vluchten en de politie van
het een en ander in kennis stelde Een
politieman getuigde voor de rechtbank,
dat hij Hilde overdekt met kneuzingen
en bloedvlekken had aangetroffen.
De sadistische mevrouw verklaarde
voor de rechtbank, dat deze behandeling
louter deel uitmaakte van de opleiding
van dc meisjes tot goede dienstbo
den..
Haar echtgenoot. Arno Weinert. werd
tot vier-en-èen-halve maand gevange
nisstraf veroordeeld daar hij de prak
tijken van zijn vrouw had toegelaten.
Hij verklaarde, dat hij nimmer tegen
werpingen had gemaakt, daar hij bang
was voor zijn vrouw en vreesde zelf ge
slagen te worden
„Atoomproeven geen oorzaak
van slecht weer"
Het Zwitserse Meteorologische insti
tuut is op grond van een onderzoek se
dert het begin van de afgelopen winter
tot de conclusie gekomen, dat de atoom.
ontploffingen aan de andere kant van
j dc Atlantische Oceaan niet verantwoor
delijk zijn voor het slechte weer ln Zwit-
seriand Er waren geen radio-actieve
deeltjes geregistreerd De Wereldorga
nisatie voor meteorologie heeft alle le
den verzocht een onderzoek naar de In
vloed der proeven op het weer ln te
stellen
Ook twee Egyptenaret.
Zondag bij Gaza gedood
Het hoofdkwartier der V.N. In Jeruza
lem heeft bekend gemaakt, dat bij het
vuurgevecht in het gebied van Gaza
Goedkoper brood in
Dordrecht
De meeste Dordtse bakkers leveren
met ingang van gisteren hun brood vijf
cent goedkoper af. als gevolg van het
feit. dat enkele grotere bakkersbedrij
ven zijn begonnen door een lagere prijs
ln het vooruitzicht te stellen, te trach
ten nieuwe klanten te winnen.
Gisteren hebben de Dordtse bakkers
op een vergadering de moeilijkheden
besproken
Zondagavond twee Israëlische militairen
zijn gedood en zestien gewond, onder wie
\ier ernstig, terwijl aan Egyptische zijde
twee doden te betreuren zijn en twee ge
wonden.
Israël heeft om een spoedbijeenkomst
van de Veiligheidsraad verzocht ter be
spreking van ..herhaalde aanvallen" van
Egypte.
De penning, die de belangrijke
gebeurtenis van de ingebruikneming
van de Julianabrug in herinne *ig
brengt.
veronderstelling juist is of niet. Zeker
is. voor wie zyn oor te luisteren legt en
de cijfers weet te lezen, dat de Alpheuse
middenstand in grote lijn genomen en
vergeleken bij de situatie elders niet on
verdienstelijk heeft geboerd
Verdere activiteit
Nu we toch met allerlei voortreffelijk
heden over Alphen bezig zyn ide zwarte
plekken in die tien jaar bewaren we
voor straks), dan mag niet onvermeld
blijven dat op cultureel gebied gelijke
tred werd gehouden met de ontwikke
ling. In het buzonder het onderwijs .ïeett
caarvan geprofiteerd, zowel het gewone
als het bijzondere en het vakonderwijs.
En er staat nog meer op het program
ma en er is nog meer in uitvoering
Zo zijn er nog meer voor een lusto-
risch overzicht vermeldenswaardige za
ken, doch het betreft hier niet een ge
schiedkundige samenvatting maar een
oordeel over tien Jaar vrijheidobesieding.
We durven het daarom aan. vele belang
rijke werken en gebeurtenissen ie pa--
seren, die verwacht mogen worden in
tien gewone ontwikkelingsjaren van een
gemeente Zoals rioleringsvernieuwing,
sport veldenaanleg. badhuisbouw i zonder
plastiekenetcetera.
Dan zouden we nu kunnen besluiten
met een algemeen oordeel, ware het
niet dat er zeker ook heel zwarte blad
zijden waren in de achter ons liggende
tien jaren vrijheid.
Gasfabriek
We denken aan de drama's rond de
gasfabriek. Met een op zichzelf prijzens
waardig plaatselijk chauvinisme doch
in groter verband gezien betreurens
waardige enghartigheid heeft Alphen
een zondebok proberen te vinden voor
de natuurlijke i dood van het eigen gas-
productiebedrijf. De na-oorlogse tijd van
centralisatie en rationalisatie heeft nu
eenmaal meegebracht, op economische
gronden, dat de energiebedrijven tot
steeds grotere en steeds minder centra
les voor grotere rayons worden gecom
bineerd.
Het was begrijpelijk dat Alphei»
slechts met tegenzin de zelfstandig
heid op dit gebied prijs gaf. maar liet
uiteindelijk besluit »as lofwaardig.
Jammer was, dat voordien in landeluk
opzienbarende acties getracht werd
een verloren post te verdedigen
Avifauna
Op ander vlak ligt het gevalAvi
fauna
Niet als industriecentrum maar als de
gemeente met het vogelpark heeft Al
phen zich in de naoorlogse Jaren lande
lijke faam verworven bh een zeer breed
publiek. Maar Avifauna als particuliere
instelling is een fiasco geworden waar
van vele Alphense middenstanders de
dupe werden
De gemeente Alphen heeft toen een
(misschien landelijk unieki experiment
aangedurfd. Iedere gemeente steek-. ;eld
in recreatie voor eigen kring Alphen
stak geld in recreatie speciaal voor niet-
Alphenaren door Avifauna over te ne-
Vooralsnog zijn de resultaten buiten-
gewoon teleurstellend. Zelfs zó. dat de
vraag gerechtvaardigd Is, of de over
heid met gemeenschapsgelden mag
speculeren waar particulier initiatief
heeft gefaald; een speculatie niet in
de eerste plaats op de waardering der
vruchten door de eigen gemeenschap
doch in de eerste plaats op grote
vruchtdragendheid in veel breder
kring.
Saldo: waardering
Na zoveel goeds over Alphens vrij
heid-besteding opgesomd te hebben,
achtten wij het juist ook deze punten
naar vorën te brengen.
Een waarderend oordeel kan slechts
waarde hebben, indien uit critiek de op
rechtheid blijkt.
Alphen heeft tien Jaar vrijheid uitste
kend besteed, maar dat ..uitstekend"
wordt slechts meer dan een loze term.
mdien daartegenover de vinger wordt
gelegd op wonde plekken
Laten wij die wonde plek en
I zoveel andere zaken die ons de op
merking over aan de weg timmeren
I in de mond gaven, beschouwen als
I de kinderziekten, de groeistuipen in
dc ontwikkeling van Alphen van
plattelandgemeente naar streek-
I centrum van zeqr groot belang.
Alphen heeft, ais gezegd, dc vrij'
Ihéid wèl besteed. De structuur der
gemeente en de fase van haar ont
wikkeling brengen echter mee. dat
een voortdurende gunstige conjunc
tuur voorwaarde is voor succes van
I streven en arbeid van deze nijvere
gemeenschap
Alphen moge er dan nog niet
I z ij n. het is zover op weg. dat vele
ar.dere gemeenten onuitgesproken
iets van jalouzie zullen voelen.
