INDANKS GROTE TELEURSTELLING BUITTE KATWIJK GROTE
MOGELIJKHEDEN TEN VOLLE UIT
Groot wonder van herstel en groei
r
Hèt probleem: de haven
tste Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD
Woensdag 30 Maart 1955
Derde Blad No. 28487
T^jGc^yA^LLlc(? I
Het eerste wonder van tien jaar
vrijheidsbesteding in Katwijk: de
herbouw die het aangezicht van de
vissersbadplaats hersteldemooier
dan ooit tevoren, in een stijl die past
bij het karakter van de plaats. Mid
den in het vernieuwde boulevard'
front de toren van de Oude Kerk.
het hart van het geestelijk leven.
(Foto L.D./Van Vliet).
24.000 begin 1953, en in 1954 werd de
volgende mijlpaal bereikt: 25.000 inwo
ners. Thans bedraagt het reeds bijna
26.000Dat betekent, dat na de be
vrijding ongeveer de helft van het zie
lenaantal van voor de oorlog aan de be
volking is toegevoegd.
Uitmuntend opgevangen
Hoe heeft Katwijk die groei opgevan
gen? Uitstekend, in aanmerking geno
men, dat de tijden beperkingen oplegden.
Aan nieuwbouw werden ongeveer 1000
woningen tot stand gebracht, terwijl
projecten voor 1800 woningen (in Koe
stal en Overduin) in voorbereiding zijn.
Daarbij komt nog de uitbreiding op
het Defensieterrein, die op korte ter
mijn op papier gestalte zal krijgen.
Wie door Katwijks nieuwe buurten
wandelt, vraagt zich met oprechte ver
wondering af hoe het mogelijk was, dat
rond een gehavende kleine dorpskern
in de moeilijke naoorlogse jaren derge
lijke grootse projecten tot uitvoering
konden worden gebracht. Die vraag
Na vijf jaar van onderdrukking, onrecht en terreur, culminerend
in het drama van de hongerwinter en de roof van nationaal bezit,
brak de zon van vrijheid weer door in Mei 1945.
Binnenkort is dat tien jaar geleden.
Tien jaar lang hebben wij. onder de beperkende omstandig
heden die werden opgelegd door de desorganisatie van onze
wereld, die vrijheid genoten en kunnen gebruiken.
Hoe hebben wij die vrijheid gebruikt? Zijn wij haar waard
geweest? Hebben wij er van gemaakt wat er van te maken viel?
Hebben wij getoond haar problemen aan te kunnen, of hebben
wij gefaald? Hebben wij het met zovele offers herwonnen goed
van de vrijheid besteed zoals werd en mocht worden verwacht?
Het zijn vragen waarop wij mettertijd een antwoord in algemeen
verband zullen proberen te formuleren.
Dit algemeen oordeel willen wij echter vooraf laten gaan door
een zwerftocht, met genoemde vragen in gedachten, in eigen
kring, in en om de Sleutelstad, die zich in de strijd tegen onder
drukking en onrecht de roemruchte naam van ..bolwerk van de
vrijheid" heeft verwon en.
Hoe gebruikten wij tien jaar vrijheid?
Onder dit motto brengen wij U in de komende weken een
serie artikelen, waarvan wij het eerste hierbij publiceren, gewijd
aan de vrijheidsbesteding van de vissersbadplaats KATWIJK.
kan slechts op één wijze beantwoord
worden: door het voortreffelijk ge
bruik dat Katwijk gemaakt heeft van
de geschonken mogelijkheden. Het ware
voor de rest van ons land te wensen, dat
alom aangepakt was als hier
Trieste derde plaats
Maar ondanks deze enorme bouwac
tiviteit is Katwijk nog niet waar het
zijn moet. De huidige woningen 5048,
waarvan 4008 in Katwiik aan Zee
kunnen nog niet bevredigend de bevol
king huisvesten. De snelle groei heeft
Katwijk op een gegeven moment (om
streeks 1950) een minder fraaie derde
plaats bezorgd. De derde plaats in den
lande wat betreft bevolkingsdichtheid,
gemeten naar aantal inwoners per wo
ning.
Omstreeks 1950 ging Geleen in
Limburg met de eerste plaats ..strij
ken", Weert in Limburg met de twee
de en Katwijk met de derde met 5.5
inwoners per woning (waarbij krot
woningen. die de naam huis niet
verdienden). Dank zij de sindsdien
gerealiseerde uitbreidingen, werd dit
buitengewoon ongunstige gemiddelde
gedrukt tot 5,1. hetgeen bij een lan
delijk gemiddelde na omstreeks 4,5
nog steeds veel te hoog is.
Voor gehavende vloot
Tot dusverre hebben we het gehad
over de huisvesting te Katwijk. Het
wordt hoog tijd, aan de activiteit der
Katwijkers te beginnen op ander ge
bied.
De Katwijkse vissersvloot was zwaar
gehavend, toen de vrüheid gloorde. De
wederopbouw was moeizaam, moeilijk
en buiten Katwijkse schuld ook traag.
Daartegenover stond, dat Duitsland,
voorheen afnemer van ons land. dus ook
van Katwijk, steeds meer. dank zij de
door de geallieerden economisch gesti
muleerde ontplooiing op dit gebied, con
current werd.
EnKatwijk had geen haven.
Katwijk heeft nog geen haven, alge
zien van de nieuwe berghoven, die
althans iets het idee geeft van een
eigen tehuis voor de vloot, al is het
dan een vloot op non-actief.
Op dit gebied heeft Katwijk de grote
teleurstelling van de na-oorlogse Jaren
te incasseren gekregen. Er heeft eens
een feestelijke stemming geheerst, er
is een historische raadszitting geweest,
en er zijn demonstraties en festivitei
ten geweest, die er eigenlijk geen twijfel
aan lieten: Katwijk krijgt een haven.
Maar de haven is er nog niet. On
danks. Ondanks de gemaalwerken van
Rijnland.. Ondanks de economische
noodzaak. Ondanks de eens gunstige
conjunctuur
Ja. het is nu wel zeker, dat de haven
er eens komt. De havenaanleg is een
van de vastgestelde projecten voor ar
beidsverruiming als de algemene natio
nale conjunctuur in neerwaartse rich
ting gaat!
Maar de haven als trots tehuis voor
een welvarend vissersgezin is er niet.
En dat is bitter voor de Kabwijker.
Maar de Katwijker is er de man
niet naar, om zich daarbij neer te leg
gen.
Er zijn nieuwe projecten. Een haven
die dieper ingebed ligt in de duin
strook. die een van de (misschien denk
beeldige?) gevaren, namelijk dat der
verzilting, nog verder ontloopt. Maar
ook die projecten ondervinden tegen
stand bij de instanties met het hoog
ste gezag.
Achter de schermen leeft echter nog
steeds de vurige hoop, gegrond door
een vast vertrouwen, dat Katwijk
recht zal wedervaren. Dat de schepen
eens op eigen haven aan kunnen sto
men. er door eigen havenhoofden de
visgronden tegemoet kunnen varen.
Arbeidsprobleem
Inmiddels zou een eigen haven ook
het arbeidsprobleem van Katwijk aan
zienlijk nader tot een oplossing kunnen
brengen. Katwijk heeft een grote ar
beidsreserve. De bevolking is te groot
om geheel in de visserij een emplooi te
kunnen vinden. Industriële nevenbedrij-
ven van de visserij zouden uitkomst
kunnen bieden. Zoals b.v. de haringin-
leggerij reeds heeft gedaan.
Katwijk heeft steeds getobt met het
probleem der seizoenwerkloosheid. Dat
is in de visserij en in die andere
bedrijfstak de tuinderij onvermijde
lijk Maar ook buitendien heeft Kat
wijk een groot arbeldsoverschot.
Dit nu is na de bevrijding voortreffe
lijk opgevangen. Ook in dat opzicht
heeft Katwijk getoond, de vrijheid
waard te zijn.
Van de nieuw gevestigde industrieën
noemen wij Slotboom. Preciosa. Cusli
velier, Synthese, Ruygrok kistenfabriek
etc. De aibeidsruimte werd daardoor
verhoudingsgewijs zeer bevredigend uit
gebreid. Daarnaast werd een betere
arbeldspositie verkregen door het in
schakelen van de vissers-seizoenwerk-
lozen in arbeidsprojecten als de Am
sterdamse en Rotterdamse havens. De
aabeidersforenzen van Katwiik kunnen
thans op ongeveer 2000 geschat worden!
Dit alles betekent, dat Katwijk on
danks een in vele opzichten onrust
barende groei er In is geslaagd, de
arbeidsproblemen te beperken tot
eenzelfde aantal seizoenwerklozen als
voorheen, hetgeen dus in nationaal
verband gezien, een relatieve verbete
ring van zeer groot belang betekent.
Dank zij een aanzienlijke naoorlogse
investering door de rederijen ln de
vissersbe drijven en nevenbedrljven
(pakhuizen koelhuizen, handelskanto
ren, inleggériien etc) werd tevens de
grondslag gelegd voor een betere ar
beidsmarkt op het terrein van de vis
serij. hoewel de visserij zelve zonder
vooralsnog niet te verwachten Ingrij
pende reorganisaties niet voor een uit
breiding van noemenswaardige omvang
staat.
Tuinderij ontplooide zich
Niet vergeten mag worden in dit over
zicht van tien jaar vrijheidsbesteding
de revolutlonnaire ontwikkeling op het
gebied van de tuinderij. De veiling
boekte een enorme vooruitgang, vooral
ook doordat het rayon, waaruit produc
ten betrokken werden, dank zij de
goede naam van dit tuinderscentrum
aanzienlijk werd vergroot.
Opmerkelijk is. dat de Katwijkse
tuinderij, voor de oorlog uitsluitend
West-nationaal belang, na de bes-rij
ding ook bekendheid buiten de gren
zen heeft gekregen, en o.m. via ten
toonstellingen bv. in Hamburg en We
nen ook internationale faam. Een
ontwikkeling tegen de druk der om
standigheden in, namelijk ondanks de
verkleining van areaal door woning
bouw, wegenaanleg en defensiebelan-
gen.
Badgasten verdubbelden
Een belangrijk aspect van de Kat
wijkse gemeenschap ls voorts de functie
als badplaats. Dank zij de wederopbouw
en de sterke uitbreiding der hulsves-
tlngsmogelükheden kon het aantal bad
gasten geleidelijk worden opgevoerd. In
1939 ongeveer 15.000. ln 1946. toen de
boulevardstrook nog een woestijn was.
ongeveer 10000, in het vorig seizoen
ongeveer 20.000
Alles ls en wbrdt gedaan, om het
eigen karakter van deze gemeenschap
ook ln dit opzicht te handhaven.
En alles wat daarbij komt
Wjj zouden nu reeds een conclusie
kunnen trekken, maar die conclusie
wordt sterker gefundeerd als wjj nog
iets meer in telegramstijl vermelden:
de stormramp van Febr, 1953 deed veel
herstel&ibeld aan de boulevard verlo
ren gaan, maar met de lessen van het
vernielde nieuwe werd iets beters voor
de tweede maal na de bevrijding herbo
ren ten koste van meer dan drie ton.
Katwijk zag zloh verrijkt met twee kerk
gebouwen. Er kwam een vlsserijschool
die reeds nu te klein is. Een Chr. Huis
houd- en Industrieschool die aan het
zelfde euvel lijdt. Een ambachtsschool.
Twee nieuwe kleuterscholen, twee ande
re scholen. Er werden sportvelden aan
gelegd en een tennispark. Nieuwe res
taurants en hotelruimten verrezen. Het
toekomstige recreatieoord De Pan werd
aangekocht.
Binnenkort is de bouw van een brug
over het P.H. kanaal te verwachten. Het
defensie terrein wordt bebouwd. Er komt
waarschijnlijk een burgerzaal. Er is een
badhuis-zwembadproject. Verbetering
van de wegverbinding met Leiden staat
op het programma en moet voor 1960
verwezenlijkt zijn. Er komt nog een
nieuwe ambachtsschool en een BLO-
school is eveneens een nabij toekomst
beeld. Voor sport en lichamelijke oefe
ning staan plannen op het programma,
die het vele wat reeds werd gepresteerd
ln de schaduw stellen.
Herinnering,
zekerheid en wens
Dat ls allemaal erg veel. En het is
bovendien maar een greep uit wat ge
daan werd en wat gedaan zal worden.
ZAL worden Inderdaad, want het gaat
over Katwijk
Wie zich, als wij. herinnert hoe het
die lentedag in 1945 ln Katwijk was,
toen over de Rijn naar het hart van
Duitsland gestoken werd, en die nu in
Katwijk terugkeert en er zijn oor te
luisteren legt. die kan slechts tot één
conclusie komen:
Katwijk heeft van de vrijheid ge
maakt, wat er van te maken viel, heeft
grote mogelijkheden ten volle uitgebuit,
heeft slagen geïncasseerd doch is er niet
onder bezweken, heeft getoond de vrij
heid waard te zijn en is daarbij zichzelf
gebleven.
Er zullen ln deze serie over de beste
ding van tien jaar vrijheid heel wat
minder juichende klanken worden geuit.
Katwijk heeft het best gedaan.
Katwijk kan tevreden zijn. Uiter
aard niet voldaan, maar wel zeer.
zeer tevreden.
Och. wie de Katwijkse geest
kent. zal zich daarover niet ver
bazen. Wel verheugen.
Katwijk is de vrijheid waard
Laat Katwijk ook gegeven worden,
dat het uit eigen hart de vrijheid
van de zee. waar het de geest aan
óntleent. tegemoet kan stomen.
Katwijk is een haven, waar da
vrijheid veilig is
Wenen prijst Van Otterioo en
violist Krebbers
(Van onze oorrespondent ln Wenen)
Enkele weken geleden konden wij
over het grote succes berichten dat
Eduard van Beinum in Wenen heeft ge
boekt. Een bijna nog gunstiger onthaal
vonden Willem van Otterioo en Herman
Krebbers in het kader van de buitenge
wone concerten, „Stemmen der naties",
die door de Weense Symphoniker wor
den verzorgd. In tegenstelling met zijn
voorgangers uit Zwitserland en België
had Van Otterioo er geen nationaal pro
gramma van gemaakt, maar stelde hjj
zich tevreden met de derde symphonic
van Badings. Ofschoon men ln Oosten
rijk principieel niet tegen modem e mu
ziek gekant is. vond dit werk toch geen
onverdeelde biJvaL Men heeft echter
waardering voor de moed van Badings,
vooral voor zijn rhythme en voor do
manier waarop hij zijn klanken op
bouwt Het ..Scherzo" daarentegen werd
algemeen bewonderd.
Meer succes oogstte Van Otterioo met
de rest van zijn programma.
In de eerste plaats met het viool-con
cert van Brahms, waarin Herman Kreb
bers werkelijk schitterde. De Weense cri-
tiek ls vol lof over deae ras-violist, die
..weet wat hU wil" en die het oorspron
kelijke werk niet opoffert aan zijn per
soonlijke opvattingen. Verder dirigeerde
Van Otterioo Schumann's Manfred-ou-
verture en de ballet-suite uit ..Daphne
en Chloe" van Ravel, waarin hij zich
van zijn beste kant liet zien. Volgens de
..Neue Wiener Tageszeitung" krijgt men
een zo zwierige vertolking niet dikwijls
te horen.
ïelfs uit stormramp werd iets goeds herboren
(Van een onzer redacteuren)
Het was dezer dagen tien jaar geleden, dat
intgomery het grote offensief over de Rijn naar
hart van Duitsland opende. We hoorden dit
te nieuws toen we toevallig in Katwijk waren
uitzagen over een woestijn van zand en beton,
het vissersdorp scheidde van de haringvijver,
strook waar eens de bebouwing van boulevard
achtergelegen straten had gestaan.
Om tweeërlei reden beginnen wij onze rond-
I door de omgeving van Leiden op zoek naar
antwoord op de vraag hoe we tien jaar vrijheid
teed hebben in ditzelfde Katwijk, waar voor ons
bevrijding werd ingeluid met dat verheugende
icht van het front: het is de gemeente, die in
dit rayon de zwaarste slagen te verduren kreeg in
de bezettingsjaren, maar het is, voor wie zich even
orienteert in het Katwijk van nu, tevens de
gemeente die het wonderbaarlijkst herstel te zien
heeft gegeven en de opmerkelijkste groei nadien het
voortreffelijkst heeft weten op te vangen.
Toegegeven: misschien dank zij de grotere
mogelijkheden die Katwijk geboden werden. Maar
die werden dan ook ten volle uitgebuit, terwijl
daarnaast grote teleurstellingen stonden, waaron
der wel van buitengewoon groot belang het niet
in vervulling gaan van de hoop, dat de vissersbad
plaats eindelijk over een eigen haven beschikking
zou krijgen.
Na aarzeling
alles gegeven
een serie als deze over tien jaar
iieidsbesteding komen plaatselijk
raard telkens weer overeenkomstige
.gstukken ter sprake. In het bijzon
zijn dat de huisvestingsvoorziening,
rbeidsgelegenheid en de handhaving
- de welvaartspljlers der gemeen-
PPen.
Dezer dagen, toen wij op pad waren
or deze naar stad groeiende dorps-
meenschap, hoorden wij van vele
den een antwoord op de vraag hoe
t kwam, dat Katwijk zich zo snel
heeft hersteld van de zware slagen,
toegebracht in de bezettingsjaren. Het
kernachtigst hoorden wy dit antwoord
formuleren door burgemeester Wol-
dringh van der Hoop: „Katwijk heeft,
na aanvankelijke aarzeling, de moge
lijkheden ten volle uitgebuit. Mogelijk
heden die hier groter waren dan el
ders doordat wij zwaarder waren ge
troffen in alle opzichten. Het heeft
moeite gekost, dc bevolking in bewe
ging te krijgen, maar onze morele op
dracht is gelukt: maken van de vrij
heid, wat er van te maken viel
Herbouw van tien procent
Katwijk breidt zich zeer snel uit.
Katwijk aan den Rijn. waar het
denblok verrees, grotendeels om
bevolkingstoename door de uït-
jjiding van het vliegkamp op te
vangen, kreeg Katwijk zelfs een
steeds karakter. Symbool van een
revolutionnaire na-oorlogse ont
wikkeling.
(Foto LJ5./Van Vliet).
gebied van de woningbouw. Meer dan
tien procent van de voor-oorlogse wo
ningen. aanzienlijk meer dan 500 name
lijk, viel ten offer aan de sloopwoede van
de bezetters, die meenden dat de boule-
vardstrook dienen moest voor het onder
brengen van versterkingen en het rui
men van een schootsveld voor de At-
lantikwall. Een zegen was, dat de Oude
Kerk gespaard bleef, zij het dan ont-
kroond door het slopen van de inmiddels
weer herstelde toren.
Dit betekende uiteraard een slag voor
Katwijk, maar de slag werd opgevangen
en met een zeer geslaagde tegenaanval
gepareerd. In de boulevardstrook vond
men vroeger honderden huisjes, die de
naam woning niet verdienden of het
moest zijn in combinatie van het voor
voegsel „krot". Erbarmelijke woningtoe
standen. waaraan door deze gedwongen
sloop een einde werd gemaakt. Een
einde althans voor wat betreft dit ge
bied, want al zijn na de bevrijding nog
veel meer van dergelijke „woningen" op
geruimd. ze bestaan in geringer aantal
nog steeds.
Katwijk ls altijd erg trots geweest op
het karakter van familiebadplaats, een
karakter dat werd teruggevonden in die
hulzen dicht aan zee. in de boulevard
als aangezicht der gemeenschap voor de
duizenden badgasten.
Katwijk is bovendien zeer behoudend
in de goede zin van het woord.
Het viel daardoor niet te verwonderen,
dat de herbouw slechts langzaam op
gang kwam. „Vreemdelingen" uit Den
Haag en de rest van het „buitenland"
werden er bij gehaald om plannen te
ontwerpen, en dat zinde de Katwijkers
helemaal niet. Het zinde ze nog veel
minder, toen de plannen bekend wer
den, en nog. heel veel minder toen de
eerste herbouw werd gerealiseerd.
Maar naarmate de boulevard en de
blokken daarachter verder herrezen in
nieuwe gedaante, groeide het enthousi
asme. kreeg men gevoel voor het nieuwe
gezicht van de vissersbadplaats. En toen
ging het snel. zeer snel als men de om
standigheden in aanmerking neemt.
Op een heel sporadische uitzondering
na werd het zeefront van Katwijk her
steld. In nieuwe, typisch eigen vorm.
Mooi? Och, daarover kynnen de me
ningen verschillen. Maar zeer eigen ze
ker. En aantrekkelijk eigen tevens.
Onbetwist ls het oordeel over de
schoonheid van een dier vele weder-
opbouwprojecten: de toren van de
Oude Kerk. Die toren, de tache de
beauté van Katwijks badplaatsgelaat,
en symbool van het geestelijk leven
van deze besloten gemeenschap, is
schoner herrezen dan ooit. Die toren
kan beschouwd worden als kroon van
het voortreffelijke herstel, dat Kat
wijk te zien heeft gegeven. In meer
dan architectonisch en sociaal opzicht:
ook In het opzicht van zelfbewustzijn,
van eigen kracht, van durf en onder
nemingszin, van geloof en van ver
trouwen.
Verontrustende groei.
Aan die wonderbaarlijke herbouw van
Katwijk ls een ander, misschien eerst
verontrustend verschijnsel gepaard ge
gaan: een ongewoon sterke uitbreiding
van de gemeente.
Voor de oorlog ongeveer 19.000 inwo
ners. In de oorlogsjaren de (officiële)
evacuatie van ongeveer 4 000 hunner.
Na de bevrijding hun geleidelijke terug,
keer ln vry hoog tempo ondanks offi
ciële afremming. Half 1946 werd het
vooroorlogse inwoneraantal weer over
schreden in bovenwaartse richting.
In 1947 werd de twintigduizendste
inwoner geboekt. Niet onaardig is te
vermelden, dat even voor de massa -
evacuatie in de oorlogsjaren op het
gemeentehuis reeds het spaarbank
boekje klaargemaakt was, op naam en
Jatum na. voor de In die dagen ver
wachte twintigduizendste inwoner
Door de evacuatie zou het nog jaren
duren, voor een dergelijk kleinood kon
worden uitgereikt.
Het Inwoneraantal groeide opzienba
rend: ruim 21.000 begin 1950, ruim 22.000
begin 1951, ruim 23.000 begin 1952, ruim
