c
L
SAMEN
DIJJy UI
Leidse onderneming
v:
ONS MENU
voorziet groot deel van Europa van skeletten
je Jaargang No. 7
Zaterdag 19 Februari 1955
De dood dient wetenschap des levens
(Foto LD Wan Vliet)
Een deel van de schedels, die bewerkt moeten worden of reeds behandeld zijn.
..gaaf" materiaal, voor een deel juist aangevoerd en klaar voor de deskundige handen van
het personeel van het bedrijf.
WAT REST VAN DE MENS
KAN IN EEN KLEINE DOOS
Achter een winkel aan de Breestraat te Leiden bevindt zich een
bescheiden werkplaats, waarin een industrie is gevestigd, welke een
groot deel van Europa voorziet van een ongebruikelijk artikel: mense-
li|ke skeletten. Onlangs schreven wij over een Engelse plasticindustrie,
wsar skeletmodellen werden gemaakt, die voor vele doeleinden uitste
kende diensten bewijzen. Maar de wetenschap en enkele andere doel
einden vragen niet naar model of namaaksel: zij kunnen slechts genoe
gen nemen met het gave natuurlijke product. De wetenschap eist, in
dienst van het leven, op wat de dood van de mens overlaat.
Nu al familietraditie
Tit die eisen van vooral de weten-
fop is het merkwaardige bedrijf ge
in de Gebr. Paes, achter de
ratel in de Breestraat, naast de
Wftoaraaal.
Eed der grootste bedrijven van deze
ifd m Europa, uniek in Nederland,
iftmoge dan een nog vrij jong bedrijf
IB. zo ongeveer in de leeftijd van
Kfcg jaar, in zekere zin is het een
Küetraditie. De vader van de ge-
udcrs Paes, die voor de buiten-
iaders op elkaar lijken als de ske-
fla die zij monteren voor de leek
i)l zijn, heeft jarenlang in het Ana-
rajch laboratorium te Leiden der
ive arbeid verricht en daarnaast
de verkoop in eigen tijd hetzelfde
foan Het is wel begrijpelijk, dat zich
wis een traditie gevormd heeft.
Hen moet vertrouwd zijn met het
totbeeld, het werk van de dood steeds
te hanteren, steeds te leven te-
dden van wat anderen afschrikt.
Hoe vreemd het ook klinken moge,
j»«a moet liefde kunnen opbrengen
bet werk en vooral ook het zon-
fcdinte materiaal waarmede men
fr arbeid verricht. Hoe anders zou
ncenlük die liefde, die vertrouwd-
tbd kunnen groeien dan door een
toen temidden van dergelijk werk.
*«11, het is geenszins verwonderlijk.
4,1 reeds thans na twintig jaar van
bedrjjf gezegd kan worden, dat
In de familie stamt.
Geen groots allure
H«t bedrijf is niet groot: een
r^el, waar instrumenten van allerlei
n weg naar de verbruikers vin-
'r~ «n smalle gang naar de werk-
'UIien. enkele vertrekken, en dan
afgelopen, behoudens enkele
f-.'boortige werkruimten in de Rese-
^t, waar de oorspronkelijke
totyuts gevestigd was.
J" die werkplaatsen kan men niet of
*®wll]ks ronddwalen tussen de res-
ton wat eens levende, werkende,
N*Me en liefhebbende, gewone men-
15lis U en ik waren. Daarvoor strekt
'fiamte niet.
*1 brachten een bezoek aan het be-
toen er Juist een nieuwe zending
^riaal was gearriveerd. Kleine kist-
- c0?«stapeld langs de muren, stuk
«tuk de onderdelen van één men
selijk skelet bevattend. Daartussen
nauwelijks plaats voor iemand, die be
zig is een skelet te monteren, in een
andere ruimte van bescheiden omvang
nauwelijks paats voor een tafel, waar
op schedels worden behandeld.
Vraag zonder antwoord
Toen wij binnentraden en hoorden
over het juist ontvangen materiaal lag
een vraag voor de hand, die de gebroe
ders Paes blijkbaar hadden verwacht,
ja, er zelfs op hadden gewacht. Om
him antwoord klaar te hebben dat
eigenlijk geen antwoord was.
vorm en dergelijke opvallende ken
merken, dat het merendeel Ooster
lingen moet zUn geweest, maar daar
eindigt het antwoord op de vraag
naar herkomst. „Ja, het is de vraag
die iedereen ons vrijwel het eerste
stelt. Niet zo vreemd overigens, maar
een antwoord kunnen we er toch
niet op geven. Beschouwt U het als
een soort „fabrieksgeheim", indien U
dit woord kunt zien in het licht
waarin we het zelf bedoelen."
Dit is niet het enige „fabrieksge
heim" van het bedrijf- Met hoeveel pië
teit het werk ook wordt verricht, het
is niet nodig alle bewerkingen die de
menselijke skeletten moeten onder
gaan, aan de grote klok te hangen.
Veel zou cru en grof kunnen lijken
voor de buitenstaander. Hoewel het dit
in wezen voor de mensen, die hier wer
ken, beslist niet is.
Honderden per jaar
Het bedrijf monteert ongeveer 300
skeletten per jaar voor het buitenland
MENSEN zijn zeer verschil
lend. Uiterlijk en innerlijk.
Dit mag wel eens belicht
worden vanuit de geziohtshoek
van waardering en bewondering.
Hoe goed is versoheidenheid.
afwisseling. Hoe prikkelend en
verfrissend kunnen contrasten
zijn.
Wanneer alle bomen, alle hui
zen. alle gezichten, alle opvat
tingen en overtuigingen gelijk
waren, hoe eentonig en arm en
kaal zou onze wereld zijn!
Mensen, die het bij voorbaat
met elkaar eens zijn, hebben
geen gesprek, geen vragen en
antwoorden, geen aanleiding om
WOORD
VAN
BEZINNING
tot wie je spreekt luistert niet.
De eigen stem, van binnen,
zwijgt niet. Kritiek en wantrou
wen maken samengaan onmo
gelijk
Christenen, kerken, die een
verheven voorbeeld moesten ge
ven, zijn beruoht om hun twis
ten en geschillen.
Zij gebruiken een en dezelfde
Toch hebben, met name de
vrouwen, uit meer dan honderd
landen over de gehele wereld,
de moed samen te bidden en
daarin te getuigen van hun
hechte eenheid.
Elk jaar, op de eerste Vrijdag
in de lijdensweken geven deze
vrouwen zichtbare vorm aan dit
geloof, door duizenden op te
loepen tot gebed. In dat uur
vallen alle kleine en grote ver
schillen weg. Wie de handen
vouwt en meespreekt, met mond
en hart, de woorden, die ge-
meenschappelk bezit van alle
mensen mogen zijn, weet zioh
samen met de ander.
zich te verdedigen en te bezin
nen. Zaj moeten langzaam maar
zeker geestelijk inslapen en
sterven.
De versoheidenheid, eerlijke
strfj-d, persoonlijke vrijheid in
geloof en overtuigng, zijn voor
waarden om te kunnen leven.
Laten de verschillen alstublieft
blijven!
y ERDEF.T iDHF.TD en klein
geestige strijd veroorzaken
een onbeschrijfelijke schade.
Soms lijkt het of ieder mens
een eigen wereld bewoont. Van
contact met de ander is ternau
wernood sprake. De aandacht
voor eikaar is niet echt. Je
wordt aangehoord, maar degene
bijbel. Zij bidden tot één God.
Maar de prediking, de theologi
sche opvattingen, de organisatie,
ja zelfs het gebed, zijn gebroken
door de ellendige verdeeldheid.
Heldhaftige en grootse pogingen
desondanks tot eenheid te ko
men vorderen slechts moeizaam.
Onwil, kortzichtigheid, maar ook
diep gewortelde principes en
dogma's zijn oppermachtig.
Laat deze verderfelijke tegen
stellingen alstublieft verdwijnen!
IS eenheid mogelijk? Zullen
6tri)d en wanbegrip onder de
mensen ooit overwonnen wor
den? De verwarring is zo ont
stellend groot en de krachten
zijn zo beperkt.
Je kunt glimlachen om deze
actie, eenmaal per jaar.
Je kunt deze gebedssamen-
Ebmsten. ook die in Leiden, aan
staande Vrijdagavond in de
Marékerk, betitelen als idealis
me, onwezenlijk en vruchteloos
strijden voor het onbereikbare,
maar de kracht van leder
waarachtig gebed is de eiken-
ning van de versoheidenheid en
het hartgrondig verzet tegen
verdeeldheid. Niet deze of gene
voor zich en daar de ander, in
eigen groep of kring, maar wfj
SAMEN!
P. L. SOHOONHEIM,
Pred. Bijzonder Kerkewerk
Herv. Gemeente Leiden.
twee mensen znjn gelijk, en datzelfde
geldt voor skeletten. De wetenschap
eist precisie, en dat is een van de eer
ste zaken waarop het bedrijf zioh in
stelt.
Het ontvangen materiaal is steeds
van bijzonder goede kwaliteit, als ge
volg van een voorselectie, die reeds
voor de verzending is toegepast. Zo
gaaf mogelijk materiaal maakt het
mogelijk, zo ideaal mogelijke produc
ten af te leveren.
Secure montage
Na de bewerkingen, die de beenderen
moeten ondergaan, volgt de montage,
met koperdraad, veertjes, sohamlertjes,
enig vilt, wat schroefjes, haakjes en
oogjes. Het daarvoor benodigde instru
mentarium is niet uitgebreid, en zo
kan men dan ook in de bescheiden
(Foto LD/Van Vliet)
Wat van de mens rest, lang na de dood. kan in een klein
kistje bijeen gepakt worden en vervoerd naar het bedrijf, waar
weer een skelet wordt gemonteerd om de wetenschap te dienen.
(Foto LD/Van Vliet)
Zo werkt men, achter een in niets
van andere verschillend geveltje aan
de Breestraat tussen herinneringen
aan de dood, die dienstbaar worden
gemaakt aan het leven, dat voor op
straat voortgaat, dat ernaast in de
stille nachtelijke uren in de Stadsge
hoorzaal vaak zo uitbundig opbruist.
Wanneer men het bedrijf heeft ge
zien en weer buiten, in het volle leven
staat, moet men weer even wennen,
even ook in gedachten weer In dit
leven terugkeren
Maar dan is men een ervaring rij
ker. De ervaring dat met zoveel liefde
en eerbied door mensen gewerkt kan
worden met de dood. Een wonderlijke
ervaring, die, even wonderlijk, in zeker
opzicht tot vreugde stemmen kan
VOOR DE VROUW
VAN DE WEEK
De montage van een skelet vergt uiterst preciese arbeid en kennis van materiaal en
anatomie.
„Neen, dat zeggen wij U niet. Wat
doet het er ook eigenlijk toe, hoe wij
aan ons materiaal komen, waar wij
deze geraamten hebben aangekocht.
Nee, Nederlanders zijn dit niet ge
weest".
Voor wie enige bescheiden anato
mische kennis heeft is het duidelijk
aan de vorm en buiging van juk
beenderen, aan de algemene schedel-
en ongeveer 40 voor binnenlandse af
name, laboratoria, scholen, kunstinstel
lingen bv. voor tekenonderricht etc.
Steeds wordt een skelet gemonteerd
uit md er delen, welke Inderdaad tot
hetzelfde oorspronkelijke skelet heb
ben behoord. De wetenschapsman kan
onmiddellijk zien, of een onderdeel,
hoe klein ook. inderdaad .past" in het
geheel, of dat het een vreemd onder
deel is, niet behorend bij de rest. Geen
ruimte waarover het bedrijf beschikt
voldoen aan de vraag naar dit onge
bruikelijke product. De montage is
echter een uiterst secuur werkje, dat
J.e grootste deskundigheid van allen
vereist Per riot van rekening komen de
voltooide skeletten mettertijd voor het
grootste deel onder ogen van deskun
digen, die Iedere ook minieme afwij
king met één oogopslag kunnen con
stateren.
Het Is een gezellig tijdverdrijf om
te wisselen. Dat doet U natuurlijk ook
nu eens te doen met een Amerikaanse
te verrassen met een typisch Amerika a
land waar slanke lijn hoogtij viert!
Zondag: Waldorfsla, runderlapjes,
spruitjes, aardappelen, koffiepudding
met vanillevla.
Maandag: Haché, rode kool, aardap
pelen, beschuitpap.
Dinsdag: Uien gevuld met kaasragoüt.
aardappelpuree, yoghurt met schijf
jes sinaasappel en banaan.
Woensdag: Zuurkool met aardappelen,
gekookt spek, broodpannekoek;
As-Woensdag. Jachtschotel van brui
ne bonen, aardappelen, gebakken uien
broodpannekoek.
Donderdag: Varkenslapje, witlof,aard
appelen, fruit.
Vrijdag: Gebakken vis, bietjes, aard
appelen, custardvla gegarneerd met
jam.
Recept: Waldorfsla: kg zure appe
len bijv. Goudrelnetten, 1 selderij
knol, 2 bananen, 50 g noten. 1 ci
troen. mayonnaise of dikke slasaus.
Schil de appelen en sny ze in kleine
blokjes of rasp ze op een grove rasp-
Besprenkel ze met citroensap om
met andere huisvrouwen recepten uit
wel eens. Wat zou U ervan zeggen dit
huismoeder en uw gezin deze Zondag
ms voorgerecht? Een slaatje uit bet
bruin worden te voorkomen. Schil de
selderijknol en rasp ook deze op de
grove rasp of sny ze aan zeer kleine
blokjes. Meng nu alle ingrediënten
met aan plakjes gesneden banaan.
Dien de sla op gegarneerd met ge
hakte wal- of hazelnoten en een
scheutje slasaus of mayonnaise Aar
dig Is dit te serveren op 1 persoons
schaaltjes of bordjes, die dus op ta
fel klaar staan.
Recept l'ien met kaasragoüt: 8 grote
uien, 50 g boter. 50 g bloem, liter
melk, 100 g kaas. peper. zout.
Haal de buitenvliezen van de uien
af en kook ze niet geheel gaar in
water met zout. Maak kaasragoüt
door boter te smelten, bloem hierby
te doen, evenals de melk by kleine
beetjes, onder voortdurend roeren
en doorkoken. Neem de uien uit het
vocht, sny er een kapje af en hol ze
uit. maak het binnenste fyn met een
vork en roer dit door de melksaus
evenals de in blokjes gesneden kaas.
zout en peper. Plaats de uien In een
vuurvaste schaal. Vul de warme uien
met de kaasragoQt, schenk de reci
er omheen.
(Recepten Ned. Zulvelb,
