200
lachen?
Zal hij nog eens
ZICHTBAAR
JAAR GELEDEN
v/as het in Zoeterwoude i
allesbehalve veilig
WOORD
VAN
BEZINNING
Op 31 December 1753 werd
daarom een Buurwacht
opgericht
Ter beveiliging tegen moord, inbraak
en brandstichting
Kunstwerken ziin bedoeld
om zeer diepe gedachten tot
uitdrukking te brengen.
Een schilder zet het penseel
niet lukraak op het doek. De
vormen en kleunen worden ont
leend aan een beeld, dat min of
meer duidelijk in de geest staat
getekend.
Het vraagt inspanning en
concentratie. dLt innerlijke vi
sioen door materiële hulpmid
delen zo weer te geven, dat an
dwen dezelfde ontroering, een
soortgelijke spanning ondergaan
als de kunstenaar toen de eerste
omtrekken van het werk te voor
schijn kwamen en al schep
pende en zwoegende tot in de
tails zichtbaar werden.
veel goede wensen en oprechte
hartelijkheid door middel van de
gebruikelijke Nieuwjaarskaarten
van groter of kleiner formaat
worden ultgew isssld.
De afzenders het. hand
schrift van sommigen verraadt
dat zit slechts zelden een pen
hanteren hebben kosten noch
inspanning gespaard om verre
de kleuren, ook aan het mo
gelijk kwistige ..goud" en de af
korting op het visitekaartje, dat
gelijk gesteld kan worden aan
een uitvoerige brief met keurige
volzinnen.
Want het gaat om de achter
grond. de innerlijke motleven,
die de afzenders op deze wijze
zichtbaar willen maken.
NIET ALLE Bijbelboeken zijn
door kunstenaars geschre
ven.
Het ls bekend, dat de taal
kenner Augustlnus aanvankelijk
minachting voor het Nieuwe
Testament heeft gehad vanwege
de onbeholpen wijze, waarop de
Twee honderd jaar geleden was het des nachts allerminst
veilig in Zoeterwoude. Voortdurend hoorde men van brandstich
ting en inbraken zonder dat de daders konden worden ontdekt.
Zelfs schroomden de bedrijvers van deze snode wandaden niet
een moord te begaan.
Toen vonden de inwoners van Zoeterwoude het welletjes
en besloten zij een Buurwacht op te richten, die regelmatig
's nachts wacht zou houden.
Evenmin als tegenwoordig mocht
men toen echter op eigen houtje veld
wachter spelen. De toestemming van
vele autoriteiten was nodig.
Om die goedkeuring te krijgen werd
een uitvoerig reglement opgemaakt,
waarmee Schout ert Gerechte zich ten
slotte konden verenigen. Daarna ging
dit stuk met een begeleidend schrijven
naar de Edele Groot Achtbare Am-
bachtsheeren, zijnde Burgemeesteren
en Regeerders der Stad Leyden en
naar de Hoog Ed. Heer Baljuw en
Welgeboren Mannen van Rijnland.
Oprichting van een
Buurwacht
In deze brief gaven de geburen zo
uit de Zuidbuurt, 't Water, 't Dorp,
de Noordbuurt en de Miening tot
aan de Papiermolen onder Zoeter
woude beleefd te kennen, dat zij wel
genegen zouden zijn om tol hun kos
ten bij nacht een Buurwacht te hou
den op voet van het bijgevoegde re
glement.
Supplianten (verzoekers) waren van
mening, dat het houden van zulk
een nachtwacht ter voorkoming van
allerlei ongevallen, zoals moord,
brand en wat dies meer zij, uiterst
noodzakelijk was en een geruststel
ling voor de goede in- en omgezele-
nen zou zijn. Zij verzochten daarom
de Edelachtbare Heeren vooral het
droevig noodlot, dat hun evenmens
en medegebuur enige tijd geleden
was overkomen ter harte te nemen
en hun de voornoemde nachtwacht
goedgunstig te permitteren.
„Rot van 8 mannen"
De Buurwacht zou volgens het regle
ment elke nacht worden gehouden van
1 November tot 16 Maart en ook wel
eerder of later als de nood dat vorder
de. De wacht bestond uit een „rot van
acht mannen, waaronder een wacht
meester en een korporaal". De wacht
meester bewaakt met vier rotgezellen
het Dorp. Water. Noordbuurt en de
Miening tot de Vrouwenbrug de korpo
raal met twee manschappen de Zuid-
buu:t. De wakers, die tijdens een be
paalde nacht dienst hadden, moesten
om tien uur present zijn in het wacht
huis op het dorp; in de Zuidbuurt be
gon de wacht, om half tien. W.e te laat
kwam of in het geheel met verscheen,
kreeg boete.
De mannen werden bij aankomst in
het wachthuis gewapend met een
scherpe houwer of degen op de zijde,
ook met een piek of snap ïaan De»
wapens werden aangeschaft en schoon
gehouden ..op gemene kosten", de of
ficieren moesten hun eigen zijdgewet
meeb-engen. In het wachthuis mach
zich alleen de wakende manschap be
vinden en de klapwakers gedurende
hun rusttijden. Sterke drank mocht er
niet worden gebruikt, noch enig spel
gespeeld. Het gedrag in de wachthui
zen moest zed.g en stil zijn en mocht
geen hinder veroorzaken aan de rust
der naaste buren. Vloeken en vu-le
taal werd niet geduld.
Hoe de wacht gelopen werd
Klokslag half elf begon de eerste
ronde. Twee mannen gingen dan uit
door het Kerkhek langs het water tot
de Nieuwe brug en vandaar terug langs
het kleine water, over 't dorp voorbij
„het School" tot aan de huizinge van
de weduwe Pijn aker, vanwaar zij weer
in het wachthuis terugkwamen.
Twee anderen gingen langs de He
renweg door de Nooidbuurt over de
Miening tot de Vrouwenbrug en van
daar terug naar het wachthuis
De ploeg, die het ene uur aan de
Noordkant wacht h3d gehad, deed dit
het andere uur Zuidwaarts en zo
steeds om en om.
In de Zuidbuurt liep men van des
avonds 10 uur tot 's m:rgens 4 uur.
elk uur tot het laatste huis en in het
teruggaan Noordwaarts tot aan de wo
ning van de wezuwe Koot Natuurlijk
mccht men geen ronde overslaan, ten
zij het zulk een nocl'-'. eer was. dat het
patrouilleren gevaarlijk en ondoenlijk
zou zyn.
Verdere instructies
Het Reglement gaf ook nauwkeurige
aanvij-ingen voor hel vervullen van
de wacht: niet te grote haast in het
patrouilleren, niet luid spreken, geen
gedruis maken, geen tabak roken
zicli nergens ophouden. b(j de aan
komst van één of meer mensen goed
hno'baar „iVardaar" roepen; onbe
kenden te vragen van waar en waar
heen, alsook de reden van hun
nachtreis; b'j onvoldoende antwoord
hen arresteren, in hel wachthuis
brengen en aldaar nader ondervra
gen en bij gegronde verdenking vast
houden tot dc mo-g»n en dan rap
porteren aan superieuren.
De mannen moesten zorgvuldig om
en toezien naai brana. onraad en ge
boefte. Werden boeven aangetroffen,
dan moesten onbeschroomd de wapens
tegen hen worden gebruikt Vielen er
doden of gewonden, dan was de waker
daanocr niet aansprakelijk In nood
moesten de verspie de roteewllen ei
kand?' spoedig te hulp snellen, nadat
zij door snsphannschoten gewaar
schuwd waren Ook burgers, die daar
toe werden opgeklopt, moesten assiste-
GeestelijAre en schoof
meesters waren vrij
De wakende manschap moest bove:
de 18 jaar zijn; geestelijken, am
'taclitsbewaarders, rererende «c'iepe
nen, boden en dc schoolmeester wa
ren van deze dienst vrijgesteld. ooi
onvermogende zieken moest de naas
te buur dienst doen. Vermogende zie-
en nabije familieleden of vrien
den een zichtbaar bewils te stu
ren van hun innerlijke gevoe
lens.
Die Nleuwjaarspost is geen
traditionele vorm. Hierin schuilt
een vriendschap en een toege
negenheid. die in de andere.
..gewone" perioden van het jaar
nu eenmaal niet zo gemakkelijk
tot uitdrukking komt. Je ver
legenheid bilvoorbeeld om de
ander met eigen woorden te zeg
gen hoeveel goeds Je hém of
haar wenst, wordt door het
schrijven van een gekleurde en
bedrukte kaart veilig verborgen
gehouden.
Wie de kaart ontvangt geve
een ogenblik volle aandacht aan
schrijvers zich volgens hem. uit
drukken.
Later heeft hil ingezien, dat
het onblllilk is aan de vorm van
de Bybel eisen van eigen smati
of van de artistieke mode in een
bepaalde tild te stellen.
De vorm ls zeker niet bij
komstig. maar de inhoud blijft
hoofdzaak, want hier in wordt,
ook volgens de tot dieper inzicht
gekomen Augustlnus. de bewo
genheid. de bliivende vriend
schap van God. voor alle men
sen. zichtbaar.
P. L. SCHOONHEIM
Predikant voor Bijzonder
kerkewerk van de Her
vormde Gemeente Leiden
In het I„dse Gemeente Ar, hief vonden „ij
.mnlZr/je S' "Zt'Tt' "ll.'.r m." 'de \'Z
ligheid bh/hen* hel neivntliimiJe rerhaal nog
niet zo bi/zonder beft gesteld uns
-p- e nieuwjaarskaarten.
I die de post bi) duizenden
heeft bezorgd, behoren niet
tot de grootse en indrukwek
kende kunstwerken.
Het is verheugend, dat pogin
gen worden gedaan kaarten on
der het publiek te brengen die
een verantwoord artistiek stem
pel dragen. Velen laten zich te
spoedig verblinden door onwe
zenlijke, goudkleurige plaatjes
Dat het kenmerk van „mooi"
eenvoud en eerlijkheid is. laat
zich nog moeilijk propageren.
Maar ook hier zal de aanhou
der winnen.
Niettemin is het telkens weer
verrassend en beschamend hoe-
WIE ZEI ook weer. dat de
wereld een tranendal is?
Zó ver behoeft ge, opti
mist zijnde, niet te gaan. Maar
dat t voor iedereen „botertje-
tot-de-boom" op dit onder
maanse is zal niemand beweren.
Bij de geboorte al wordt de
kleine aardbewoner geconfron
teerd met. ae harde werkelijk
heid en zelfs de óllcrbeste zor
gen kunnen niet. verhinderen,
dat hij een keel van-je-welste
opzet.
Hoeveel duizenden kinderen
van ontheemden of van armen
over de ganse aarde zitten al
gauw tot de nek toe in de mi
sère?
Ge zoudt dat. In een land als
het onze, niet zeggen.
Maar er zijn nog andere lan
den. Landen, waar het lang niet
zo georganiseerd, hygiënisch en
hulpvaardig toegaat als hier.
Ge moet eens ln het Oosten
gaan rondneuzen om tot de con
clusie te komen dat er in deze
moderne tijd op breed terrein
nog ontzagwekkend veel te ver
beteren en te verzorgen valt.
Zélfs in deze hooggeroemde
„eeuw van het kind".
WAAROM dit ventje zo hart
verscheurend. zo erbar
melijk krijt, weet ik niet.
Eén ding is zeker: het heeft
afgrijselijk verdriet.
De tranen bigg len hem over
de wangen, de eerste rimpeltjes
worden al over znn voorhoofd
en langs z'n wipneusje getrok
ken.
Nu hebben kinderen in 't al
gemeen snel de neiging zich de
dingen érger aan te trekken dan
nodig Is.
De smart van dit negerventje
lijkt echter héél echt héél diep
We zouden 't beslist te vér
zoeken indien we veronderstel
den dat het iets te maken had
met het rassenprobleem, dat he
laas in Amerika nog altijd de
gemoederen beroert.
Tóch ls er iets met hem aan
de hand
Wat hem ln z'n kinderwa
gen overkwam, moet ontzè tend
tiln
Het ls blijkbaar zó erg. dat hU
er alles rona zich door vergeet
en zó maar huilt, „blèrt" kun
nen we gerust zeggen zó wan-
hop'g. als ge nauweliiks voor mo.
gelijk gehouden had.
Beeld van een tragisch kin
derleven tje?
Zou hot altild ln z'n zieltje
zo duister spoken?
Zó zwaar hoeven we niet te
zoeken.
Maar wél zou dit plaa'Je een
symbool kunnen zitn voor véél
dat op deze wereld nog niet op
orde is.
Als het met de „mensenrech
ten" wat beter gesteld raakt
gaat dit ventje heus nog eens
lachen.
En d4Ar moeten we met z'n
allen heenl
Denkt U ook niet?
FANTASIO.
ken dienden op hun eigen kosten
voor een vervanger te zorgen, even
als gegoede weduwen en vrijsters.
Wie de wacht op de weg ontmoette
moest opzjj gaan, bescheiden ant
woorden en hen met achting bcjegc-
De gevraagde toestemming werd op
31 December 1753 verleend en reeds op
10 Januari 1C54 hechtte het Hof van
Holland zijn hege goedkeuring aan de
Ordonnantie op dc Buurwagl te Soe-
terwoude.
Hoe lang de Buurwacht in Zoeter
woude heeft bestaan en of net resul
taat was, dat de burgers vooitaan on
gestoord van hun nachtrust konden
genieten, hebben wij jammer genoeg
niet kunnen naspeuren.
J W. SCHNEIDER
EEN BEETJE ouder géwor
dén. beginnen de zorgen
eerst góed.
Honger, onzekerheid, géén toe
komst, bedreigen heel wat kin
deren in een wereld, waarin het
recht niet altijd zegeviert.
Zaterdag 8 Januari 1955
3e Jaargang No. 1
