ieiiw Leids pliysiologiscli laboratorium eerste nieuwbouw
sinds twintiger jaren
I, Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD
Zaterdag 20 November 1954
Derde Blad No. 28378
Begin van groots programma
aliorte termijn kapitale werken voor natuurkunde,
biochemie en zoölogie?
investering in nieuwe outillage
a steeds ver beneden vereiste
"15
(Va,
i onzer redacteuren)
ezer dagen is de bouw gegund van een nieuw physiologisch laboratorium
de leidse Universiteit. Deze bouw zal, afgezien van de inrichting, een
ag van ongeveer twee en een half millioen gulden vergen,
i'iet alleen op grond van de omvang van deze kapitaalsinvestering en de
je verruiming der wetenschappelijke mogelijkheden voor de physiologic is
■nieuwbouw van belang, tevens is zij typerend als eerste nieuwbouw van
{Universitair laboratorium sinds rond 1930 de medische klinieken en labora-
uitde binnenstand naar het huidige terrein van het Academisch Zieken
eden overgebracht.
vendien is deze nieuwbouw van belang, omdat zij ruimte schept voor
'-rootse uitbreiding van het Kamerlingh Onnes Laboratorium en het begin
:ft te worden van de verwezenlijking van andere grote plannen, waarvan
slechts genoemd kunnen worden een nieuw biochemisch laboratorium
in aanzienlijke uitbreiding van het laboratorium voor zoölogie.
Buitenbeentje in nood
aJogie Is in verschillende opzich-
n "buitenbeentje ln de medische
■vil Deze wetenschap welke zich
'houdt met studie van de normale
-tmchtingen van mensen en die-
vrijwel het meest van de medi-
lijecialismen verwant aan de na-
:m scheikundige wetenschappen,
"en heeft de physiologie ook door
je omstandigheden ook nog een
excentrische positie in de medl-
teit, en wel ln strikt letterlijke
lie Jaren voor en omstreeks 1930
w alle klinieken en laboratoria van
idee Universiteit uit de binnen-
nar zij van oudsher gevestigd wa
sh met een nijpend ruimtegebrek
kregen, overgebracht naar
,hl;wekkende complex van het
".Academisch Ziekenhuis aan de
en Wassenaarseweg.
nmalige hoogleraar in de phy-
rrolEinthoven 'die in 1924 de
3 verwierf voor de ontwikkeling
'""argalvanometer) voelde zich
oratorium in de Zonneveld-
r wel thuis en was een maar
'e prooi van bezuinigers, die
de langzamerhand ver boven
•gen gestegen kosten der over-
van de medische gebouwen
nieuwe terrein zo sterk moge-
jfenoeien.
v voor physiologie op het
terrein werd niet ingericht, en
"toe bleef gehuisvest in het labo-
a aan de Zonneveldstraat, dat in
stand was gekomen. Dit is, met
psuw voor tropische hygiene dat
Plere redenen buiten de concen-
gebleven is, het enige medische
ibrium bulten het complex van het
M'- Academisch Ziekenhuis
EERSTE PLANNEN IN 1946
JlW reeds werden de eerste plan-
mesteld voor de bouw van een
laboratorium voor physiologie.
.«cn heeft het moeten duren, al-
'oien tot aanbesteding en gunning
bouw kwam. Die gunning vond
"sum dezer dagen plaats voor ruim
half millioen gulden aan de
i^iagro te Warmond. De architec-
j«n het gebouw (evenals de bouw
,T«d door de Rijksgebouwendienst
r;'lP- van uitzondering uit handen
aan een particulier n.l. ir Mer-
t'f "Hihoven, op gi-ond van een te
%e eigen capaciteit bij het omvang-
Jfceramma dat deze diensf thans
"iden heeft.
PROCEDURE EN WETENSCHAP
lange tijdsbestek tussen eerste
|l".,en begin van bouw moet gewe-
1,«den aan de ingewikkelde proce
soor dergelijke kapitaalswerken,
JMnciele moeilijkheden ln de eer-
id» h u iaren- en aan de eisen
- nuidige directeur en hoogleraar
r^'S-clogie prof dr J. W. Du.vff.
st°nd prof. Duyff voor een
^«wcon verantwoordelijke en om-
- L-f-, l0Cn ZlCh V00r de 0P_
«S gesteld om de mogelijkheden
van een modern laboratorium
^-tiscnappcijjke arbeid en onder-
»u vloeien.
i '.'fJn8 van oud naar nieuw
hu i!' Kcva' niet dc aanpassing
bestaande aan een nieuwe be-
°°ch een ontwerp voor een
-< nieuwe outillage van een we-
"dppclijk specialisme. Het lag
j bond, djt door deze vcrschil-
"clorci
EERSTE IN KWART EEUW
Thans is het echter zo ver. dat de
bouw van het nieuwe laboratorium kan
beginnen. Dit betekent de eerste nieuwe
laboratoriumbouw sinds het in gebruik
nemen van het complex van het hui
dige Academisch Ziekenhuis in de twin
tiger jaren. Wel zijn nadien min of meer
belangrijke uitbreidingen, herinrichtin
gen en wijzigingen tot stand gekomen,
doch op het gebied van algehele nieuw
bouw is dit een primeur van de laatste
kwart eeuw
Het nieuwe laboratorium voor physio
logie verrijst op het over-weteringse-ter-
rein van het Academisch ziekenhuis,
tussen Wetering en nieuwbouw van
Praeventleve Geneeskunde. Voor wat
het hoofdgebouw betreft wordt het drie
verdiepingen en een zolderverdieping
opgetrokken boven de lokaliteiten op de
begane grond. Het wordt een groot ge
bouw, ongeveer in de orde van grootte
van het nieuwe Instituut voor Praeven-
tieve Geneeskunde aan de Wassenaarse
weg, waar het aan grenst.
ENKELE GROTE, VELE KLEINERE
LOKALEN
Het gebouw zal o.m. twee grote col
legezalen bevatten, die niet alleen voor
physiologisch onderricht zijn bestemd,
doch tevens voor andere medische colle
ges, waarvoor de ruimten in nabijgele
gen laboratoria eigenlijk onvoldoende
zijn. Deze collegezalen worden, modern
geoutilleerd, ingericht in vleugels naast
de hoofdingang, over een hoogte van
twee verdiepingen.
Voorts is boven de hoofdingang (aan
de Weteringzijde, als uiteinde in de
lengte van het hoofdgebouw) een ruime
bibliotheek geprojecteerd benevens een
leeszaal. Deze bevinden zich op de twee
de verdieping. Op de derde verdieping
boven de hal bij de hoofdingang bevindt
zich een doelmatig ingerichte en ruime
cantine.
Op de eerste verdieping vindt men
voorts een indrukwekkende practicum
zaal over de gehele breedte van het
hoofdgebouw, terwijl op ditzelfde ni
veau een eigen instrumentmakerij is
ontworpen. Dit laatste is van eminent
belang voor de wetenschappelijke mo
gelijkheden van het nieuwe laborato
rium.
Over het algemeen is het nieuwe ge
bouw verder ln kleinere ruimten voor
Wetenschappelijke en administratieve
arbeid ingedeeld.
Achter hel gebouw, grenzend aan het
terrein van het Instituut voor Praeven-
tieve Geneeskunde zijn voorts stallen-
complexen ingericht, die merkwaardi
gerwijs grenzen aan de stallencomplexen
van genoemd instituut. Zowel de aard
der onderzoekingen als de status der in
stellingen maakt het begrijpelijk, dat de
ze stallencomplexen niet tot één geheel
konden worden gecombineerd, hoewel dit
uiteraard had kunnen getuigen van be
grip voor efficiency, een begrip dat
vooral van zo groot belang is nu van alle
zijden de touwtjes zo strak worden ge
houden dat van een nood gesproken kan
worden.
Een van de belangrijke aanwinsten
van het nieuwe laboratorium zal de ge-
luidsvrije kamer zijn, ontworpen als
uitbouw van het hoofdgebouw op de
begane grond. Een dergelijke kamer
ontbeert het huidig physiologisch la
boratorium. De technische problemen
van deze experimentele ruimte hebben
veel zorgen gebaard en zün mede aan
leiding geweest voor herhaalde wijzi
gingen in de bouwplannen.
DRIE JAAR EN NOG ANDERHALF
MILLIOEN
Rekening wordt gehouden met een
driejarige termijn voor de bouw van het
laboratorium en de inrichting daarvan.
Voor die inrichting en technische outil
lage zal nog een bedrag van tegen de
anderhalf millioen nodig zijn, waarbij
de mogelijkheid wordt opengelaten, dat
die vervolmaking van het laboratorium
veel groter investeringen zal vergen.
Nieuwe mogelijkheden
voor K. O. Laboratorium
De totstandkoming van het nieuwe la
boratorium voor physiologie heeft ver
gaande consequenties op ander terrein.
Het wereldberoemde Kamerlingh On-
heeft thans geen uitbreidingsmogelijk
heden meer. Die mogelijkheden ontstaan
eerst, als het physiologisch laboratorium
aan de Zonneveldstraat verdwijnt.
Naar wy vernemen, ligt het in de
bedoeling, als uitvloeisel van de bouw
van een nieuw physiologisch labora
torium de oude behuizing daarvan op
zo kort mogelijke termijn te slopen en
op die grond achter het huidige K.O.
laboratorium tussen Nieuwsteeg, Zon
neveldstraat en Langcbrug een vele
verdiepingen hoog gebouw op te trek
ken als uitbreiding van het bestaande
K.O. laboratorium.
Hierop werd reeds gezinspeeld bij de
overneming van het mlllioenengeschenk
van de BPM aan het K.O. laboratorium,
enkele Jaren geleden, bij welke gelegen
heid een volledig efficient gebruik en nut
der nieuwe installaties ln het vooruit
zicht werd gesteld bi) de in de daarop
volgende jaren te verwachten uitbrei
dingsmogelijkheden.
Het ligt in de bedoeling, dat het nieu
we physiologisch laboratoruim over drie
Jaar ln gebruik wordt genomen. Maar
reeds volgend jaar worden de defintieve
plannen opgesteld voor deze belangrijke
en zeer ingrijpende uitbreiding van de
wetenschappelijke hulsvesting en outil
lage voor het Leidse natuurkundige on
derzoekcentrum.
De uitbreiding van het K.O.-Labo-
ratorium is thans een der meest nabije
grote verbeteringen wat betreft huis
vesting en outiliage van de Leidse we
tenschappelijke wereld.
BIOCHEMIIE EN ZOÖLOGIE
In de aanvang van deze beschouwing t
vermeldden wy reeds, dat deze eerste la- 1
boratorium-nleuwbouw de aanloop be
looft te worden voor verdere grote xapi- 1
taalswerken.
Zo staat op het programma voor de
nabye toekomst de bouw van een
nieuw laboratorium voor de biochemie,
evenals de physiologic een overgangs
gebied tussen medische en exacte we- 1
tenschappcn. Bovendien hoopt men op
vrij korte termijn te kunnen komen
tot intensieve uitbreiding van het la
boratorium voor zoölogie. Dit labora
torium kreeg er na de oorlogsjaren al
een verdieping bü doch dit betekende
slechts een druppel op de plaat die
gloeide van noodkreten om verdere
huisvestings uitbreiding.
ALGEMENE RICHTING
By alle nieuwbouw- en uitbreidings
plannen speelt een grote rol het vraag
stuk ln welke richting over het algemeen
de ontwikkeling van de Universitaire
huisvesting gezocht moet worden: cen
tralisatie of decentralisatie, en in beide
gevallen met de secundaire vraag, waar
de verdere ontwikkeling moet worden
geprojecteerd
Geruime tijd geleden is een fnog niet
gepubliceerd) rapport uitgebracht over
de aspecten van de ruimtelijke uitbrei
ding van de Leidse Universiteit, waarin
grote aandacht aan dit vraagstuk werd
geschonken. Nog steeds heeft men ten
dien aanzien nog geen definitieve beslis
sing genomen.
TE GROTE ZUINIGHEID
Over het algemeen kan worden gezegd,
dat de overhc-id uitermate karig is met
het beschikbaar stellen van middelen, cm
de wetenschapsbeoefening aan de Leidse
lllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Tweede leerstoel
physiologie
Naar wy vernemen ligt bet ln de
bedoeling, binnen afzienbare tijd
een tweede leerstoel In de peysio-
logie aan de Leidse Universiteit in
het leven te roepen.
Tweeërlei redenen geven aanlei
ding tot een dergelijke uitbreiding
van de wetenschappelijke en op-
derwijskundige leiding van dit spe
cialisme.
De physiologie bevindt zioh in het
grensgebied van medische en na
tuurkundige wetenschap en neemt
op grond daarvan een steeds meer
vooraanstaande plaats in in de
medische faculteit, vooral gezien de
revolutionnaire ontwikkeling, die
juist deze wetenschapsrichtingen
in de laatste tientallen jaren heb
ben doorgemaakt.
Daarnaast schept de tot-stand-
koming van het nieuwe physiolo-
gische laboratorium wetenschappe
lijks mogelijkheden, die het door
hun veelzijdigheid en omvang zou
den rechtvaardigen, wanneer twee
physlologische hoogleraren daar
van de vruchten zouden plukken.
Het. is echter niet te verwachten,
dat deze tweede leerstoel In de
physiologie in het leven wordt ge-
roetten aleer het nieuwe labora
torium tot stand is gekomen.
nilllllllllllllllllilllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Universiteit de armslag te geven die zij
verdient op nationaal en wetenschappe
lijk gebied.
Sinds de bevrijding heeft het rijk
slechts ongeveer 7.5 millioen geïnves
teerd in uitbreidingen en vernieuwin
gen van laboratoriumhuisvesting- en
outillage. Dit betrof slechts uitbreidin
gen van beslaande behuizingen en in
richtingen. Voor het eerst wordt er na
twee en een half millioen gulden „te
gen aan gesmeten" om een belangrijk
specialisme als de physiologie te ver
lossen uit een bijna honderdjarig
dwangbuis.
Deze bedragen moeten beschamend
worden geacht. Vrijwel alle gebouwen en
inrichtingen voor de wetenschapstakken
in de B-richting tijden aan ruimtege
brek en een onvoldoende outillage. Na
en dan wordt hier en daar een verbete
ring aan gebracht, die de ergste nood
opvangt.
PERSPECTIEF
Verheugend Is natuurlijke, dat thans
althans éen specialisme een goede nieu
we huisvesting krijgt (na experimentele
histologie en cytologie). Maar dit neemt
niet weg, dat een veel ruimer armslag
voor de outillage van de Leidse Acade
mie op zijn plaats zou zijn.
Moge deze nieuwbouw voor physio
logie niet alleen mogelijkheden openen
voor natuurkunde, doch tevens het be
gin zijn van een veel meer omvattende
activiteit, die slechts ten goede kan
komen aan ontwikkeling van het be
langrijkste aspect onzer nationale ver
diensten; onze intellectuele en gespe-
cialiscerd-wetensehappelyke capacitei
ten cn perspectieven'.
(Ingez. Med.-Adv.)
80°/o Minder motorslijtage
10°/0 Benzinebesparing
BENZINE EN PETROLEUM HANDEL MAATSCHAPPIJ N. V. AMSTERDAM
Man viel uit raam
DOOD OP BINNENPLAATS
Gisternacht is de 39-jarige administra
teur L. P. van Wijnen uit het raam van
de tweede verdieping van zijn woning
aan de St. Agathastraat te Rotterdam
gevallen. Hij kwam op een binnen
plaatsje terecht. Zijn vrouw werd om
twee uur wakker van het klapperenne
raam en zij zag haar man liggen. Hij
werd naar het ziekenhuis Bergweg
overgebracht waar bleek, dat hij reeds
was overleden.
Vermoed wordt, dat van Wijnen een
aanval van benauwdheid heeft gehad,
waarvan hij wel meer last had. Hij zette
dan steeds het raam open.
Directeur postkantoor
Oude-Pekela in arrest
PLEEGDE HIJ FRAUDE?
Door de postale recherche is gear
resteerd de directeur van het postkan
toor te Oude Pekela. Hy is voor de Offi
cier van Justitie van Groningen geleid
De postale recherche heeft Inmiddels
een onderzoek ingesteld naar vermeende
fraude. Er schijnt een niet onbelangrijk
bedrag -verduisterd te zijn. De postale
recherche, die ressorteert onder de
Procureur Generaal te Leeuwarden, .s
reeds enige dagen met het onderzoek
belast. De directeur heeft ruim 35 dienst
jaren.
Jongen bij autobotsing
gedood
Gisteravond is te Cadier en Keer (L)
op de Rijksweg MaastrichtVaals een
autobotsing geschied die de 15-jarige N.
Vliegen het leven heeft gekost.
Het ongeluk gebeurde met de perso
nenauto van de vader van het slacht
offer. Toen de auto defect raakte, sloeg
een portier open. waarna een botsing
plaats vond met een Belgische perso-
nenauto, die uit tegenovergestelde rich
ting kwam. Dezoon van de heer Vlie
gen werd uit de wagen geslingerd en
moet vrijwel op slag zijn gedood. Twee
jongere broertjes, die eveneens ln de
I nuto zaten en de bestuurder bekwamen
geen letsel.
Primeur van Haarlemse Anegang
Bijzondere neon-straatverlicting
en collectieve verwarming
(Speciale berichtgeving)
De Anegang, een belangrijke win
kelstraat in Haarlem, gaat binnen
kort zorgen voor een wereldprimeur.
Het Anegang-comité heeft besloten op
korte termyn een bijzondere neon-
straatverlichting aan te brengen, die
in de gehele wereld nog niet werd ge
bruikt. Ook in de V.S. is een verlich
ting, zoals in de Anegang zal worden
aangebracht, nog niet bekend.
Op 2G November hoopt het comité
de officiële inwerkingstelling van dit
novum in byzyn van talryke autori
teiten te kunnen laten verrichten.
Het ontwerp, uitgedacht door de heer
W. Holt. in samenwerking met de tech
nisch adviseur de heer G. J. Nijman.
is enigszins tulp-vormig en bestaat uit
een hangend ornament, waarbij uit een
grote metalen bol in waaiervorm lichtge
vende buizen spruiten. Het gehele oma-
ment Is afgewerkt met een licht gebo
gen doorschijnende kap van blauw
plexiglas. De grootste breedte van het
ornament bedraagt 150 om, terwyl de
grootste hoogte eveneens 150 cm. is.
In elk van de acht aan te brengen
ornamenten zitten 10 neon buizen met
lengte van elk drie meter. De kleur
het licht is „wit" en het gewicht
van elk ornament bedraagt 85 kg. ter
wijl voorts met de constructie rekening
werd gehouden met een sneeuwbelas-
tlng van eveneens 85 kg.
De lampen geven aanmerkelijk meer
licht dan de gewone straatlantaarns.
Niet elke straat is echter geschikt voor
een dergelijke verlichting omdat men
o.m. rekening moet houden met da
hoogte van de huizen.
Bovendien is men op het ogenblik
bezig om de mogelijkheden van eeu
collectieve slraatverwarming in de
herfst en de winter te onderzoeken.
Daartoe is enige tyd geleden een de
legatie van de Anegangers naar de
Franse stad Lille vertrokken, waar
men reeds een dergelijke straatver
warming met succes gebruikt.
Uiteraard zal men dit Jaar nog niet
aan dit project kunnen beginnen, maar
men hoopt toch in de toekomst een der-
gerlijke verwarming te kunnen aan
brengen. Daarbij zal men wellicht ge
bruik maken van warmtebronnen, die
er zorg voor zullen dragen dat de tem
peratuur in de Anegang 5 graden hoger
zal zijn dan elders het geval is-
Tenslotte heeft men een nationaal
bekend stedebouwkundige in de arm ge
nomen om een alternatief te stellen te
genover het gemeentelijk verkeersplan.
Zou dit laatste plan namelijk uitgevoerd
worden, dan zou dit kunnen inhouden
dat de Anegang in de toekomst niet
meer tot de voornaamste winkelstraten
van Haarlem zal behoren. Zoals zij
thans wel doet.
Flatgebouw voor werkende vrouuen
Papegaaien en poesen zijn taboe!
(Speciale berichtgeving)
Vanochtend heeft de echtgenote
de Hilrersumse burgemeester, mevrouw
W. A. Boolt'olijn. een gedenksteen
gemetseld in de groeiende muren van
een groot, modern flatgebouw, dat
speciaal bestemd is voor werkende
vrouwen en in deze vorm een unicun
voor Europa wordt genoemd.
Dit fraaie gebouw, dat aan de Schut
tersweg te Hilversum verrijst, naar eei
ontwerp van de Ililversumsc architect
J. Dullaart, zal vier verdiepingen hoog
worden met in totaal 36 eenpersoons-
woningen.
De flatjes 9 op iedere verdieping
omvatten een ruime woonkamer,
een slaapkamer (waarvan tezamen ook
een groot vertrek kan worden ge
maakt), een geheel ingericht keu
kentje en een badkamer.
Boven de entrée komt een aantal
kamers, waarvan er drie door logeer
gasten van de flatbewoonsters kunnen
worden gebruikt, terwijl de overige vijf
als zit-slaapkamers worden ingericht
voor jongere meisjes, die nog met zo
veel verdienen.
Desgewenst kunnen zy de maaltijden
op hun kamer laten serveren: het con-
cierge-echtpaar, waarvoor aan 1e ach
terzijde van het complex een woning
wordt gebouwd, kookt zo nodig voor de
bewoonsters zodat ln zekere zin ook van
een verzorgingsflat kan worden gespro
ken.
De exploitatie van het flatgebouw
berust bi) een Stichting „Korverbos"
genaamd, die in het leven ls geroepen
door de Bond van vrouwen, werkzaam
in bedrijf en beroep. Dank zij de premie
van het Rijk en de financiële steun van
de gemeente kon de huur van de flati
op slechts f.57.per maand worden
bepaald.
Het is de bedoeling als het flatgebouw
in gebruik wordt genomen en dat
zal in Augustus '55 het geval zyn
om een huisverordening ln tc stellen,
waarin o.a. is bepaald dat de bewoon
sters wel honden mogen houden, doch
dat dit reuen moeten zijn beneden
een bepaalde maat. Kanaries en goud
vissen zyn ook toegelaten, maar
papegaaien cn poesen zyn taboe in
dit nieuwe complex!
H.M. „HERMELIJN" ARRIVEERT
MAANDAG.
Hr. Ms. ..Hermelijn", het vyfde fregat
van de z.g. ..roofdierserie", die Neder
land overeenkomstig het programma
voor wederzijdse militaire bijstand van
de V.S. ontvangt, wordt Maandag as.
in de haven van den Helder verwacht.
Het schip, dat op 5 Augustus van ait
jaar te Boston in de Amerikaanse staat
Massachusetts is overgenomen en in
dienst gesteld, is op 27 October uit Nor
folk in Virginia vertokken Comman
dant van Hr. Ms. „Hermelijn" is luite
nant ter zee der eerste klasse H. J. H.
Hagdorn uit Nijmegen.
