D
HERINNERING AAN
GUY FAWKES
Een Zoeklicht
.Buskruitverraad"
onder Jacobus I
Niemand ontging
zijn straf...
UITGEBEITELD
iogen Leven IC
Jacobus I van Engeland
Zonder twijfel is de wereld in vele opzichten tóch vooruitgegaan! Al is dan de
moderne oorlog in zijn vernietigingswoede en vernietingingsmacht veel gruwelijker
dan de ouderwetse, de verdraagzaamheid ten opzichte van andersdenkenden heeft zeer
veel terrein gewonnen.
Verdraagzaamheid is een der grootste deugden van de mensheid. Zij geeft
immers de andersdenkende ook recht op leven.
Nu moeten mijn lezers volstrekt niet denken dat de onverdraagzaamheid een
ondeugd is geweest die alleen in de Rooms Katholieke Kerk thuis behoorde. Daar waar
een Katholieke minderheid woonde in een Protestants land, was die groep doorgaans
van vele rechten verstoken, en ofschoon zij niet naar de brandstapel werd gevoerd, was
haar leven toch vaak een hel.
Een scherp licht op dit alles werpt dat eigenaardige proces, hetwelk in de Geschie
denis bekend staat als: „het Buskruitverraad".
de Protestantse Koningin Elisabeth van Engeland
Hste Maart 1603 bezweek, men zegt tengevolge
een groot verdriet, omdat ze haar geliefde Essex
irottioofden, die tegen haar had saamgespannen
d' herauten Jacobus I tot Koning uit.
Lcbus I was een zoon van de Katholieke Maria
Id 1587 het schavot had moeten beklimmen,
deel had genomen aan een samenzwering tegen
Koningin Elisabeth.
Iierd uitgeroepen tot Koning van Engeland,
Ierlanden Frankrijk. Groot was de span-
J'-derdanen. Hoe zou hij regeren? Twee groepen
eerste bewindsdatum af met angst in het
K'fn zy die tijdens Elisabeth fel waren ver-
pen en Puriteinen. Wel werd zijn moeder door
s martelares vereerd, doch hU zelf was :n
Xesbyteriaanse Schotland opgevoed... en zou
ians zijn.
S-' iaden van Jacobus 1 waren niet onverstandig.
I Engeland duidelijk voelen dat hij de politiek
lp beroemde^voorgangster voortzetten wilde. De
het hy weten dat hij hen riet vervolgen zou,
ta godsdienst niet in het openbaar uitoefenden,
pbal gauw dat de lispelende Koning volkomen
f'öarnas en dat hij méér hield van drinkgelagen
lc:n volk Daardoor werd hij zeer impopulair, en
WCefg het Parlement voortdurend meer te zeggen.
J'f Koning tot voortdurend scherper maatregelen
TXascn en Puriteinen. Katholieke geestelijken
p hechtenis genomen, sommigen stierven als ge-
Is tniïhandeling; tachtig Puriteinse geestelijken
altijd verbannen,
kringen der hoge Katholieke ad°l ontstond
f'iw.E Heimelijk hadden zij gehoopt dat de zoon
I-Doofde „martelares" hen zou verlossen uit hun
|-"-Xjlï bleek dat hierop geen kans bestond.
Rwmse edelen, stammend uit zeer rijke en
jasten, de hoofden bijeen, en in hun verbltte-
üj een daad te volvoeren die opzienbarend
l^etchiedenis. Zij besloten namelijk om de
•ini oudste zoon. de hoogste hof- en stads-
*freldli)ke en geestelijke Lords, plus nog
'bigden van het Lagerhuis, op een moment
F «t Parlementsgebouw verenigd zouden zijn,
F het gebouw in de lucht te laten springen.
It uK'lare gezworenen breidde zich al spoedig
waren dertien dwepers ijverig aan de
•n bezig, menende aldus hun kerk en
1(0 te dienen.
f h!l snt'-Katholieke Lagerhuis zou zijn opge
ld nieuwe godsdienstoorlog uitbreken, die aan
f 'e mlnderheid eindelijk recht zou laten weder-
W OORDEN ziln onmisbaar.
Hoe zouden wij ons in het
gewone leven verstaan
baar kunnen maken zonder de
spreektaal?
Woorden zijn machtig.
Wie over een vlotte manier
van spreken beschikt kan tal
lozen voor zich of voor een be
paalde zaak winnen.
MAAR naast en met het
woord leeft het gebaar,
het teken, de uitbeelding.
Een doofstomme spreekt zelfs
met de vingers. Door de minste
WOORD
VAN
BEZINNING
Laatste Zondagmiddag kwa
men hele families deze tentoon
stelling bekijken. Zelfs kleinen,
die zich in een museum vrij
spoedig vervelen bleven lange
tijd geboeid het werk van hun
staan, is het werk van deze groep
een onvergetelijke gebeurtenis".
Aldus iemand, die reeds eerder
met deze spelers had kennis ge
maakt.
HU kreeg volkomen gelijk De
gebaren van de afzonderlijke
medewerkers, de uitbeelding van
uiterst moeilijk onder -Woorden
te brengen situaties en gedach
ten. door de gehele groep, waren
zonder meer duidelijk.
De klucht van het begin, de
rake -tekening van de naoor
logse mens. gevangen in de vry-
he:d. benauwd door de hunke
ring naar blijvend geluk, ten-
verandering in de trekken van
het gelaat kunnen wij elkaar
zwijgend een gedachte over
brengen.
WOORDEN ziin onmisbaar
voor de wereld waarin
verreweg de meeste men
sen leven. Maar zit kunnen door
andere middelen worden ver
vangen.
Woorden ziin machtig. Maar
zU zijn niet oppermachtig.
DE Lakenhal heeft, een bonte,
keurig geordende reeks
tekeningen van zeer Jeug
dige en oudere scholieren uit
gestald.
leeftijdgenoten uit Europa. Azië
en Amerika bewonderen.
Telkens hoorde Je spontaan: „O
zeg. kijk eens!"
De aankondiging op de kleu
rige affiche ..Tekenen is een
wereldtaal" werd hierdoor waar
gemaakt.
Ook zonder titels of opschrif
ten spraken deze tekeningen een
voor ieder verstaanbare taal.
DE AVOND daarna speelden
Les comédiens de 1 Etoile
hun bewegelUk en indruk
wekkend spel in het koetshuls
van Oud Poelgeest.
„Ook voor hen. die het Frans
niet of slechts gedeeltelijk ver-
slotte de sobere maar verras
sende en bevrijdende „vertaling"
v an het bijbelboek Job hebben
niet alleen de ogen en oren
maar ook de herinnering en het
innerlijk van de bezoekers in
beslag genomen.
Maar de boodschap wat in
de Bijbel Evangelie heet is
onvergankeluker dan welk beeld
ook. in gebaar en spel aange
duid of zelfs in steen uitgebei
teld.
P. L. SCHOONHEIM,
Herv. predikant
buitenkerkelUke werk.
Hoge RUndUk 14a.
het
Het was niet gemakkelUk dit roekeloze plan te vol
voeren. Er was een grote organisator voor nodig en veel
geld.
De gezworenen huurden een pand naast het Parlements
gebouw en probeerden vanuit de kelder onder de Parle-
mentsmuur door te komen. Indien dit gelukte, zou men
betrekkelijk gemakkelijk een mUn aan kunnen leggen,
voldoende geladen om het ganse gebouw tot een ruïne
te maken.
TOEN men nu zo omzichtig mogelUk bezig was de
enorme muur te forceren, deed een der gezworenen
de ontdekking dat er een grote kelder ónder het
Parlementsgebouw te huur was. en dit werd aanleiding
tot algemene vreugde!
Men behoefde nu met het kappen in de 9 voet dikke
grondmuur niet verder te gaan. Weldra rolden de kruit
vaten. uit Holland afkomstig, de Parlementskelder binnen,
waar ze aan nieuwsgierige ogen onttrokken werden door
takkenbossen. Het aanleggen der voorraden kostte dagen
en dagen. De onkosten die met dit alles gemoeid gingen
maakten nodig dat voortdurend nieuwe mensen toetraden.
Een der laatste leden die toetrad was Francis Tresham.
een edelman, wiens zwager, Lord Monteagle, aan het
Hof vertoefde.
Deze Lord Monteagle nu. iemand die voor de buiten
wereld de Rooms Katholieke beginselen was toegedaan,
gaf op de 26ste October 1605 een jachtpartij op zijn buiten
Hoxton.
TerwUl allen ongedwongen aan het jachtmaal zitten,
brengt een page een brief binnen, die een onbekende hem
gegeven heeft, met de boodschap erbij dat het schrüven
onmiddellijk aan Lord Monteagle persoonlijk diende
gegeven te worden, daar het van het uiterste belang was.
Lord Monteagle, het ontvangen van belangrijke brieven
wel gewend, geeft de brief door aan Thomas Ward, die
naast hem zit, met het verzoek deze aan het gezelschap
voor te lezen.
In deze brief wordt de Lord dringend gewaarschuwd de
5e November de opening van het Parlement niet bij te
wonen, aangezien er een aanslag wordt beraamd op
alle bü deze plechtigheid aanwezigen.
Thomas Ward, die de brief voorleest, is een vriend van
enkele der gezworenen, die hU zo gauw mogelijk waar
schuwt. Monteagle gaat met het schrijven naar de
Staatssecretaris, die hem verbiedt er met anderen over
te spreken.
OFCHOON de vrienden Catesby, de leider van de
samenzwering, trachtten te bewegen zUn heil te
zoeken in de vlucht, besluit hü op zyn post te
blijven, temeer omdat Guy Fawkes besloten heeft zich
door niets van zijn weg te laten voeren. HU is bereid de
dood te ondergaan.
De dagen kruipen nra, èn de nachten. Soms hangt er
een dikke mist in de straten van Londen. De 4e November
is het weer tamelOk goed. Fawkes is alleen in de kelder.
Hij snuffelt voortdurend tussen de tonnen, bedekt ze met
nog meer brandstof, opdat niemand ze zien zal.
Het licht van de winterdag speelt nog op de kelder
ramen en tekent een paar scheve ruiten op de vloer.
Morgen zal het gebeuren! Hij zal de lont in het kruit
werpen en daarna zal hij er niet meer zijn. Even
dringt verwondering zijn hersens binnen. Hij kan zich
niet voorstellen dat hij er niet meer zal zijn. Hij
kan zich ook niet voorstellen dat hü pün zal hebben.
Hü zal die grote hoop kruit aansteken als daarboven
leder aanwezig is, als ieder netjes op zün plaats zit.
Zo lang moet hü wachten! Naluurlyk, anders helpt het
niet dat hü zich offert.
fl. z°senaamd is? Neen. het zijn twee vreemde heren.
ZU voeren iets in hun schild, dat voelt hij duideluic.
ZU willen weten wie hu is. John Johnsen. eenvoudiger en
stommer kan het al niet. De twee heren snuffelen in ce
kelder, zy verwonderen zich alleen over de grote hoop
brandstof, iets verdachts vinden doen ze niet. Weldra
vertrekken Lord Monteagle en de graaf van Suffolk, om
de Koning verslag uit te brengen van hun bevindingen
Als zU weg zUn daalt de duisternis snel. Guy Fawkes is
gebleven ZUn hart bonst hoorbaar. HU is als een angstig
dier dat het gevaar voelt in zUn hol en het nochtans niet
verlaten kan. Hij zal gaan slapen, tussen het hout. Zijn
laatste nacht. Als hU wakker wordt zal het dag zUn. En
dan nog een paar urenMen heeft niets ontdekt....
Wie zal in staat zijn de gevoelens en gedachten te
peilen van dit verloren mensenkind, dat op deze wijze
zUn geloofsgenoten aan de macht wilde helpen?
HU kan de slaap niet vatten. Overal meent hü ver
dachte geluiden te horen. Hij mag niet worden gevat',
Als men hem zou folteren zou men misschien de namen
der anderen uit hem schroeien
Tegen middernacht, juist toen hij dreigde in te slapen,
kwamen zijn vervolgers. ZU waren met velen! In één
moment wist hü dat alles verloren was. Daarom sprong
hü op als een tijger om zich met geweld een weg naar
buiten te banen Doch men besprong hem van alle kan
ten en boeide hem.
HÜ zag hoe ze de brandstof van de tonnen haalden en
zo alles ontdekten. Hü zag óók dat men de tondeldoos
de vuurslag en het lont uit zün zakken haalde en
zegevierend keek
OP de 31ste Januari 1606 werd hü. in de nabuheid
van het Parlementsgebouw, terechtgesteld. En geen
der andere gezworenen ontging zyn straf. Tot op
deze dag leeft de herinnering aan deze mislukte aanslag
voort in de Guy Fawkesdag.
REIN BROUWER.
»n de
samenzwering was sir Robert Catcsbv.
ju Nederlanden troepen gereed
T 'e "nmlddellyk na 's Konings dood zouden
''««eken. Zün belangrükste werktuig werd
kj belastte zich namelük met de ult-
k U lltt P,an- De naam van deze laatste zal
FHrt #nït,wÜfe,<' bekend zün. Immers: enige
L Is de Guy Fawkesdag in Engeland weer
Anna Blaman. „Op leven en dood.''
J. M. Meulenhoff. Amsterdam 1951.
Een nieuw werk van Anna Blaman
is steeds een gebeurtenis. Zoals Simon
Vestdük terecht heeft opgemerkt, staat
haar werk inderdaad op het interna
tionale plan. dat de Nederlandse proza-
schrüver terecht of ten onrechte,
dat laat ik daar door de critiek
steeds wordt voorgehouden. Een bekro
ning met de prozaprys van Amsterdam
kwam haar dan ook volkomen toe.
Dat Anna Blaman ondanks de '.of
haar gegeven, geen populaire schryf-
ster zal zijn. is begrypelük. Haar
voornaamste eigenschap toch is haar
oprechtheid op een plan waarop men
over het algemeen de waarheid liever
niet hoort. ZU is oprecht over het
thema van de menselijke onoprecht
heid. In haar nieuwe roman „Op leven
en Dood" peilt de schryfster wederom
de menseluke schUngestalten De
hoofdfiguur. Stefau. is de wantrou
wende gelukzoeker, die nooit genoegen
kan nemen met de schUngestalte van
vrouw of vriend en die. voortdurend op
zoek naar volledigheid, van die volle
digheid terugschrikt, omdat die teveel
schaduw met zich voert Op het mo
ment. waarop het lUkt alsof ziin leven
een snel einde tegemoet gaat, komt
hit tot de erkenning van de eigen on
volledigheid in zU" begrip van zU"
medemensen
Met een Intelligentie, die echter de
ontroering niet In de weg staat, laat
Anna Blaman, Stefan zün jeugd
overdenken als bron van de tekort
komingen In zün volwassen staat en
dit gedeelte behoort met zUn inge
houden heftigheid tot de hoogtepun
ten van deze diepzinnige roman,
zoals het ook behoort tot de hoogte
punten van Anna Blamans gehele
oeuvre.
V OP DE BOEKENMARKT*)
Maarten Ouwehand. „Eero en
het Hert". P. N. van Kampen en
Zoon. .Amsterdam z.j.
BU het lezen van een titel als „Eero
en het Hert" op een roman, die in
Noorwegen speelt, slaat een mens de
schrik om het hart. menende dat hü
terecht zal komen by de Bambi's en
de Jody's of „in een stal van Anton
Pieck" om met Annie Schmidt ie
spreken.
Doch na de eerste pagina's zal het
de lezer tot zijn vreugde duidelijk wor
den dat hij zich terdege vergist heelt,
want dit boek heeft niet alleen niets
gemeen met de zalvigheden voornoemd,
het heeft bovendien zeer persoonlyke
kwaliteiten.
Als eerste daarvan valt de trefzeker
heid op van de stijl van deze jonge
auteur. Korte, krachtige zinnen en
oorspronkelUk gekozen woorden roepen
een eigenheid op var. ervaren in een
koel en machtig land met eenvoudige,
maar rechtgeaarde mensen. Het is de
schrUver niet te doen geweest om con
flicten tussen mensen, die overal zou
den kunnen voorkomen, maar om de
emanatie van een streek met zUn be
woners en om daar het geheim van
bloot te leggen. De natuurbeschrUvtn-
gen zün dan ook gpen zwUmelende ont
boezemingen. doch eerder koele con
stateringen. die functioneel zUn voor
het wezen van de mens. die in het land
loopt.
Zodoende roept dit boek in zün
krachtige eenvoud een eigen beeld
op van een in zün helderheid ge
heimzinnig land en houdt tevens, om
zijn eigen stül en waarneming, een
belofte in. die de schrüver zeker ver
vullen zal. als hü aan deze goede
eigenschappen vasthoudt.
Gabor Vaszary. „Zü"
Luitingh, Amsterdam z.j.
J.
De Hongaarse schaver heeft biy-
kens de beide romans, die in een Ne
derlandse vertaling verschenen zün.
zijn hart verloren aan ParUs en aan
het liefdeleven van een bepaalde groep
van jonge mensen in die stad De „ZU
die Celine heet is evenals Anna-Cla.re'
uit Monpti. hoewel van een geheel
ander karakter, typisch een meisje
zoals alleen Parys of mogeiyk ook net
beeld, dat de schrUver zich ervan ge
vormd heeft, kan voortbrengen; het
speelse, kinderiyke mlr.aresje dat alleen
op kan offeren voor de man waar zü
haar hart aan gegeven heeft, maar
hem ook kan verlaten om redenen, die
niemand duideiyk zyn dan haarzelf.
Het even amusante als weemoedige
liefdesdrama tussen Céline en haar
tekenaar eindigt helaas somber, maar
zelfs die somberheid draagt de hu
moristische vertedering in zich. die
het geheim is van deze auteur.
Tjalling Dix „Een kogel voor
Oedipus. H. P. Leopold, Den
Haag 1954.
De kogel, die deze Oedipus getroffen
heeft. In de kern van een detective, die
een drama in de toneelwereld tot on
derwerp heeft Het geheel is wat con
ventioneel. maar voor de verslinders
van dit genre mogeiyk toch wel geniet-
Jacob Twersky „Hel handtastelijk
bestaan". Van Loghem Slatcrus,
Arnhem 1954.
Dat een roman geschreven met het
doel de lezer in contact te brengen
met het leven en lyden van een be
paalde groep mensen, met het doel
dus de menigte een beter begrip bij :e
brengen voor een vorm van lyden waar
zij ieder ogenblik mee in aanraking
kunnen komen, toch een boek met
literaire waarde kan zün. bewijst ..Het
Handtastelyk bestaan Niet ten on
rechte zegt de dominee-dichter Jan
Wit in zyn voorrede „Ik hoop dat U
dit boek eenvoudig zult lezen als een
roman". En iets verder: „Mocht U bij
de lectuur ook nog een licht opgaan
over wat dan met een plechtige ge
meenplaats heet: de problemen van de
blinden, dan is dat alleen wat dan met
een plechtige gemeenplaats heet. de
problemen van de blinden, dan is dat
alleen maar een gelukkige byomstan-
digheid".
Inderdaad heeft de schrüver, die zelf
blind Is. die „gelukkige büomstan-
digheid" in de hand gewerkt door de
zuiverheid en de levenigheid van
zün figuurschilderingen. Kinderen
zowel als volwassenen leven in de
beschrijvingen en in de dialogen en
dat de schrüver nergens te werk gaat
met het afschuwelüke element „zie
ligheid" siert hem en heeft tot
resultaat dat niemand dit boek zon
der diep getroffen te zün uit han
den zal leggen.
CLARA EGGINK.
