lc.W. 40 en N.E.M. 25 JAAR
Nijpend tekort aan onderwijzers
tie Ja, rgang LEIDSCH DAGBLAD Woensdag 13 October 1954 Derde Blad No. 23345
VAN 15 TOT 1100 WERKNEMERS
Leidsc bedrijven veroverden
de wereld
tabd
lm In Nederland, doch ook in Riga,
Zt Spitsbergen, Ecuador en aan de
'Z Perzische Golf telt men de relaties
roet Twee tot in de kern gezonde Leidse bedrijven: de Hollandse
tructiewerkplaatsen en de Nederlandsche Electrolasch Maat-
ppij gaan Vrijdag jubileren. Herdenkt de H.C.W. die dag het feit.
me- aj zich vóór 40 jaar op Leids territorium vestigde, de N.E.M. een al
bloeiend bedrijf - deed hetzelfde voor 25 jaar.
✓eertig jaar geleden met slechts 15 werknemers begonnen, geven
rl: s bedrijven in dit jubileumjaar aan plm. 1100 werknemers „handen
werk". In 1914 aan de Zoeterwoudse Weg gestart, hebben deze
'op ijven in de loop der jaren de wereld veroverd. Behalve opdrachten
ederland, worden deze uitgevoerd in alle delen van de wereld.
nieurs en werkkrachten van beide Vennootschappen arbeiden aan
nr. erzische Golf, in Riga, in Spitsbergen en in Ecuador. De H.C.W. en
11 t'U. hebben mede de Nederlandse reputatie op dit gebied hoog
luden; alom ter wereld bekend om zijn bruggen- en overspannin-
louw, zijn staalconstructies en apparatenbouw, zijn ketelbouw en
eidingen.
bij
rmt.an wij een bladzijde op uit de 40- Het aantal tewerkgestelde arbeiders -
geschiedenls van d? H.C.W., dan 1 thans engeveer 600 - en het verbruik
'wij, dat op 31 October 1914 twee tan -taal nam regelmatig toe Niet al-
'hul!nten van een reeds bestaande con- I leen de uitbreiding der fabrieken, doch
- - 1 tevens de kantoren, tekenkamers, schaft
kleed- en waslokalen voor het personeel
werden met de eisen van de tijd in
overeenstemming gebracht.
Van de in deze tijd uitgevoerde wer-
komt een vererende opdracht van
ie werkplaats te Zoeterwoudel
oprichtten met het doel de vooit-
g van het door hen «de firma Van
•nd) gezamenlijk uitgeoefend be-
waarin toen plm. 14 arbeiders een
ram vonden. De vestigingsplaats
gezien de gunstige ligging aan
scheepsvaarwater enerzijds en
H1 titing aan de spoorlijn Leiden—
ht anderzijds, uitermate gunstig.
R de eerste jaren van haai- bestaan
de de jonge vennootschap zich spe-
|1(ivtoe op de vervaardiging van brug-
'oor de Spoorwegmaatschappijen
dat 1 toenmaals bestaand:- Departe-i
is ?n van Koloniën en Waterstaat.
1 letale vermelding verdient uit die
eer ie opdracht van vier grote spoor-
uggen van 60 meter overspanning
fc-rer het Wilhelminakanaal bij Tü-
jorw
export ging langzamerhand voor
IW een steeds belangrijker rol spe-
.1 dat men hierbü de moeilukhe-
Iiet uit de weg ging bew ijst de op-
nt voor overbrugging tan een ri-
dond bij Riga en de bouw van in-
:ies voor steenkolenmijnen op
«rgen in de Noordelijke IJszee,
e concurrentie was oorzaak, dat
Cï itwikkeling na de twintiger jaren
werd geremd, alhoewel de vorde-
fciD;l van de techniek noodzaakten tot
ar ;ieler werkwijze.
een Engels-Amerikaans consortium voor
de bouw van Installaties voor oliewin-
nmg m Abndan aan de Perzische Golf
voor bijzondere vermelding in aanmer-
king.
Dank zij een hartelijke samenwerking
met een Belgische Constructiewerk
plaats konden in de jaren 19361937 de
exportmogelijkheden van de HCW be
langrijk worden gestimuleerd.
BEZETTING BRACHT BELANRIJKE
SCHADE TEWEEG
De bezetting - in 1940 - deed ook voor
de HCW een totaal gewijzigde situatie
ontstaan. Er moesten vele moeilijkheden
worden overwonnen, terwijl bovenal ge
tracht moest worden het bedrijf intact
te houden. Tussen September 1944 en
Juni 1945 lag het bedrijf als gevolg van
maatregelen van de bezetter practisch
stil.Bovendien was door de bezetter kort
voor de bevrijding aan de fabrieksgebou
wen en installaties belangrijke schade
toegebracht. Het herstel van deze scha
de voltooiing van de kraanbaan
vorm van 1/3 cirkel boven de
slaapiaaf^en. welke sin^'dien het
uul EEN GROTE OMMEKEER
ffc -
tg li grote ommekeer bracht de toe-
ïg van het electrisch las-procedè
llilcdg. Zo zullen de jaren van 1928 tot
in ds geschiedenis van deze N V.
ju: als specifieke bouwjaren geken-
cj- t blijven, daar in dit tijdvak de be
et :lng van de aan de andere zude van
raatweg gelegen gronden een aan
nam.
jl: t het oog hierop - doch daarover
s - werd in 1929 met de oprichting
de Nederlandsche Electrolasch
-jL-schappij te Leiden de grondslag
•i- ;d voor een bloeiend bedrijf.
GESTADIGE GROEI
periode tot het uitbreken van de
jtjtfto wereldoorlog kenmerkte zich
v een gestadige groei van de HCW.
Eert van de vele opdrachten. De
kraak gasinstallatie te Rotterdam,
Rernis.
NA VEERTIG JAAR
Zoals gezegd bedraagt het aantal
werknemers In dit jubileumjaar van
de HCW plm. 600. terwijl het aantal
tonnen verwerkte staal per jaar tus
sen de 10 en 17 duizend ligt. Het be
bouwde oppervlak van het circa 24.000
vierkante meter grote terrein is mo
menteel 10.200 M2. Uiteraard zijn In
de loop der jaren - en dit geldt tink
voor de N.E.M. - tal van sociale maat
regelen voor het personeel getroffen,
zoals o.m. de bouw van woningen en
aankoop van bewoningsrechten. het
stichten van een kliniek met eigen be
drijfsarts, financiële steun aan perso
neelsverenigingen. dc bouw van een
recreatiezaal voor 500 personen en de
voorzieningen voor ouderdoms-, we
duwen- en wezenpensioenen. Tenslot
te - en dit is voor alle partijen wel
zeer belangrijk - mag de financiële
positie in dit jubileumjaar van de
HCW en de NEM kerngezond worden
genoemd. 7,o werd o.a. het uitstaande
kapitaal met resp. 50 tot 100 ver
groot.
N.E.M. STAAT OP LASGEBIED
AAN DE SPITS
Ligt bü de viering van deze jubilea de
oprichtingsdatum van de HCW (31 Oc
tober a.s.) nog in het verschiet, de Ne
derlandsche Electrolasch Maatschappij
heeft in feite haar jubileum reeds ach
ter de rug. Op 12 Augustus 1929 startte
zij met een aanvangskapitaal van
f. 45.000. Eén van de attracties van het
electrisch lassen was de naadloze, zgn.
waterdichte verbinding Dit leidde in
eerste instantie tot de productie van
stalen trappen, afvoerpijpen, goten,
bakken en reservoirs. Dank zij u:t\oen-
ge proefnemingen en ware grootte-
krachtbepahngen. maakten zowel de
ontwerpen als ook de lasvaardigheid en
betrouwbaarheid snelle vorderingen,
welke de thans jubilerende maatschap
pij in Nederland aan de spits brachten,
hetgeen zich in vele opdrachten afteken
de. Het pionierswerk, waaraan mede een
Jong Delfts ingenieur. ïr J Schreuders,
zijn krachten heeft gegeven, werd be
loond. het bedrijf kwam uit de kinder
schoenen en kreeg in de loop der jaren
belangrijke opdrachten, o.a. van de Ned.
Spoorwegen.
Een zeer belangrijke stap werd in
1931 gedaan: het fabricageprogramma
onderging een enorme uitbreiding, het
machinepark werd vergroot en steeds
meer fabrieksruimte m gebruik gesteld.
Voor het uitwerken van nieuwe plan
nen werd een Projectieafdeling inge
steld: daarnaast vormde zich een afde
ling Waterbehandeling annex chemiscn
en mechanisch laboratorium, terwijl er
ook een afdeling op koeltechmsch ge
bied tot stand kwam.
De N E M -expansie na de bevrijding
heeft geleid tot de vestiging van neien-
bedrijven te Oude Wetering (speciaal
voor de pijpfabneage) en te Sittard.
MEN DENKT AL WEER AAN
UITBREIDING
Recent is voltooid dc bouw van een
eigen hoogspanningsstalion. terwijl
aan tie Westzijde van de Trekvliet con
terrein van 80 bij 200 meter voor toe
komstige bebouwing werd aangekocht,
waarvan ecu deel reeds in exploitatie
werd genomen.
Evenals de IIC'W zoekt ook de NEM
het voor een belangrijk deel in de ex
port. Zo zijn nok hier de buitenlandse
relaties talrijk: nog onlangs werd een
belangrijke opdracht verkregen voor
een nieuwe zoutraffinaderij in Ecua
dor.
Evenals bij de „moedermaatschappij"
heerst ook bij de NEM onder de stal
cn het personeel - thans plm. 550 man
sterk - een goede geest, welke de hui
dige directie, t.w. ir A. Prinsen (NEM
en HCW) en ir E. F. E. Bongaerts
(HCWl. met trots vervult en haar met
goede verwachtingen niet alleen beide
jubilea, doch ook de toekomst tege
moet doet gaan Onder hun leiding,
doch ook onder die van de oud-direc
teuren, wijlen ir J. E. Colin en ir F.
II. E. Guljé, zijn de HCW en de NEM
groot geworden en mogen deze maat
schappijen bogen op een wereldrepu
tatie.
VRIJDAG EN ZATERDAG IS
HET TEEST
Overzichtsfoto van de beide jubi
lerende bcdrijfscomplexcn.
(Luchtfoto K.L.M.)
menlijke bijeenkomst zal het personeel
Vrijdagochtend om tien uur e?n hulde
blijk aanbieden, in aansluiting waarop
's middags van 3 tot 5 uur in een daar
toe ingerichte fabriekshal receptie zal
worden gehouden. Zaterdagavond gaat
de directie met het personeel en zijn da
mes naar de Haagse Dierentuin - Lel
den beschikt met over een zaal voor cir
ca 2000 personen -. waar onder leiding
van Willy Vervoort een vrolijk program
ma zal worden afgewerkt
Critiek in Eerste Kamer
Men zag erbarmelijk vooruit
Nieuwste schatting: in 19 6 0
2500 onderwijzers tekort?
Bewaarschool] uf geen
cloctorancla in de psychologie
(Van onze parlementaire redacteur)
Er heerst in ons land een nijpend tekort aan onderwijzers. Vooral
in de jaren 1956 tot en met 1960 zullen er duizenden onderwijzers
tekort zijn. Het aantal onderwijzers was toch al krap, als gevolg van
de grote toeneming van leerlingen na de bevrijding, maar daar komt
als oorzaak bij, dat door de wijziging van de Kweekschoolwet, in 1952
de opleiding van de onderwijzers met een jaar is verlengd, zodat in
1956 de kweekscholen veel minder jonge onderwijzers zullen afleveren.
Er dreigt een noodtoestand. Wanneer men bovendien, zoals alle Ka
merleden, kleinere klassen wenst en verlenging van de leerplicht tot
en met het 16e levensjaar (waarvoor naar schatting ongeveer 12.000
onderwijzers extra nodig zijn) dan wordt het duidelijk dat er ingrij
pende maatregelen moeten worden genomen. Diverse maatregelen zijn
reeds getroffen, maar de eerste Kamer heeft minister Cals gisteren
duidelijk gemaakt dat er méér moet gebeuren.
GELEIDELIJK WEER OP GANG
Het bedrijf kwam eerst geleidelik
weer in werking; tot de voornaamste
werkzaamheden behoorde het herstel
van door de oorlogshandelingen verniel
de b -uggen over verkeers- en waterwe
gen. Eerst ln 1948 kon het potentieel
vermogen van het bedril belangrijk
worden opgevoerd.
Salaris on voldoende
Van verschillende kanten werd ei aan
herinnerd, dat reeds lang geleden en bi
herhaling gewaarschuwd is voor het
dreigende tekort aan onderwijzers, waar
tegenover van de züde van de regering
werd verklaard dat het tekort slechts
tijdelik zou zijn De heer De Dreu (P
v. d. A.i noemde die een verderfelijk
pessimisme en de heer Wendelaar
V.V.D.) betoogde, dat er bii de regering
een erbarmeluk tekort is geweest aan
vooruitzien. De tot nu toe genomen
maatregelen zin onvoldoende Er zal
alsnog het uiterste moeten worden ge
daan om in de nood te voorzien, al moet
het geld kosten.
Want als er een tekort aan onderwij
zers is. dan wist dat er op. dat het
salaris van de onderwiizer onvoldoend
is. De minister zou al een heel eind
komen als hi het aanvangssalaris zou
willen verhogen Ook de heren De Dreu
en Derksen iKV.P.i drongen aan op
herziening van de salarissen als het
voornaamste middel om de toevloed van
leerlingen naar de Kweekschool in de
toekomst te waarborgen.
De toeloop naar de Kweekscholen
zou ook kunnen worden bevorderd door
de stichting van internaten en vergoe
ding van reis- en pensionkosten „Er
zal in leder geval forser moeten worden
ingegrepen", betoogde de heer Wende-
laar.
Geen lapwerk
De verlenging van de Kweekschoolop
leiding is ln 1950 een besluit geweest van
regering en Parlement samen Daar wil
niemand nu op terug komen. De heer
Algra A.-R.i verweet de regering ech
ter traagheid met de moderne opbouw
van het onderwijs volgens een omlïnd
plan. Op grond van een dergelijk plan
zou men kunnen bepalen hoeveel leer-,
krachten voor de diverse takken van
nodif i"jn. Anders kunnen wel
noodmaatregelen worden getroffen, maar
dan zit er geen vaste lijn in. Ei- moet
geen lapwerk worden verricht, dat de
moeilijkheden alleen maar verschuift.
Overigens was ook de heer Algra met
andere sprekers van mening, dat er te
weinig waardering bestaat voor het vak
van onderwijzer. En op het platte land
gaan vele Jonge mensen niet meer naai
de Kweekschool omdat er nu een
H B.S. is.
Niet redden ten koste
der kleuters
Als voornaamste maatregel voor 1956
wil minister Cals de kleuterleidsters
inschakelen bü het Lager Onderwijs.
Leidsters met een B-diploma zouden
ooor middel van een SDoedcursus van
een jaar de oude onderwijzersakte kun
nen halen. Ais dat niet voldoende helpt
zouden kleuterleidsters zonder diespoed-
cursus eventueel les kunnen geven in de
eerste en tweede klas van de Lagere
School.
Tegen die maatregel opperde de heer
Algra echter groot bezwaar en de heer
De Dreu riep uit „de Minister moet
niet het Lager Onderwijs redden ten
koste van het particuliere kleuter-on
derwijs'De heer Derksen maakte
e\eneens bezwaar omdat duizenden
kleuters reeds van dat onderwijs ver
stoken zijn door het ontbreken van een
wettelijke regeling voor het kleuteron
derwijs met daarmee gepaard gaande
subsidie.
i Alleen de fractie van de heer Gerret-
son (C H U i kon zich met de plannen
van minister Cals ten aanzien van de
kleuterleidsters verenigen. Hii zag de
noodzaak niet in van alle vernieuwingen
die op onderwijsgebied worden bepleit
Het voornaamste is: lezen, schrijven en
rekenen. Dat wil zeggen goéd lezen,
goéd schrijven, goéd rekenen. Te hoog
gevormde onderwijzers voelen zich
I beneden hun geestelijke stand te
werk gesteld en dat veroorzaakt onte
vredenheid en daardoor worden allerlei
nieuwe denkbeelden door hen geopperd,
waaraan geen behoefte bestaat.
Hoè op het jiotje?
De beste paedagogie is nog altijd:
af Cn toe een klinkende zoen van
moeder, afgewisseld met een draai om
de oren tan vader. Men moet het niet
zo diep zoeken met kleuter-psycholo-
gie. Men stelt het soms voor alsof een
bewaarschool juf dortoranda in de
psychologie moet ziin om een kleuter
op een potje te kunnen zetten. Wjj
doen het verstandigste, zo besloot
prof. Gerrctson. de minister nog maar
even zijn gang te laten gaan en wü
handhaven ons vertrouwen in de mi
nister.
Dat. vertrouwen wilde ook de heer
Derksen handhaven, maar dan moet dat
zijn basis vinden op maatregelen, want
kleinere klassen zijn noodzakelijk en de
leerplichtige leeftiid moet omhoog. Met
I die maatregelen kan niet worden ge
wacht tot 1970. Als er thans spoedcur-
sussen worden georganiseerd voor jon-
gemensen die een diploma van H.B S.
I ot Gymnasium hebben dan zal de ml-
nister spoedig over voldoende onderwij
zers kunnen beschikken
Een treek tijd
irolgende week zal minister Cals
I de Kamerleden antwoorden. Hij moet
e\en nadenken Want de heer De Dreu
heeft hem een moeilijke puzzle voorge-
leed. In Maart il verklaarde minister
Cals nog in de Memorie van Antwoord
aan de Eerste Kamer op de begroting
I van Onderwijs, dat er naar schatting in
j I960 een overschot van 1500 onder-
wijzers zou zijn. Een paar maanden
j later, in Augustus Jl rekende minister
1 Cals de Eerste Kamer voor. dat er in
I960 een tekort aan onderwnzers zal
zijn van ongeveer 2455 Dat scheelt 4000.
Ra-ra. hoe zit dat' Het ziet er inder
daad naar uit. dat het Departement van
Onderwijs jarenlang te optimistisch is
ecweest en zich verrekend heeft en pos
door een dieper onderzoek de dreigende
noodtoestand in het oog heeft gekregen
De minister verwacht thans, dat als
meest waarschijnlijke benadering van
de werkelijke toestand, in 1956 het
tekort aan onderwijzers 3160 zal be
dragen. in 1957 ongeveer 2880. in 1958
I ruim 7900. in 1959 ongeveer 2780 en
in 1960 bijna '.'SOO. Daarbij is geen
rekening gehouden met de wenselijk
heid van kleinere klassen en verho
ging van de leerplichtige leeftijd. In
dat geval z.al er volgens dc bereke
ningen zelfs in 1970 nog een tekort zjjn.
De eerste tientallen jaren zal er dus
geen sprake zijn van een overschot aan
ondeiwijzers, voorspeld» de heer De Dreu.
aie er daarom op aandrong de bezetting
van de Kweekscholen zoveel mogelijk te
versterken
De feestelijkheden „Den Helder -
Marmested" werden gisteren voortgezet
met muzikale rondgangen door de stad.
1 >i 11gaan door een tenU-nncert deor
de Marinierskapel der Kon. Marine on
der leiding van Gij-beri Nteuwlard. In
de nieuwe marinecantine werd een uit
voering gegeven van „Die Jahreszeiten"
door het Toonkunstkoor met als solisten
mevr D van Doom—Lindeman, Lau
rens Bog tman en Wybe Draayer
Op het feestterrein werd een massa
concert gegeven door de Helderse mu
ziekcorpsen. waarbij voor het eerst wer
den uitgevoerd de dne bekroonde wer
ken m de landelijke msrsprijsvraag
.Den Helder - Marinestad'benevens de
herdenkingsfantasie van Ars- Krijgsman,
opgedragen aan de jubilerende adel-
borstenopleidiJig.
VERTEGENWOORDIGER,
J. G LAMME
B0THASTRAAT 3. LEIDEN, TELEFOON 2 35 27
WEER REGENVAL OP ARUBA.
Gevaar is geweken.
Maandagmiddag is op Aruba weder
om zeer veel regen gevallen (20 emi
Na het ophouden \an de regen, kon met
het herstellen van de waterleidingen be
gonnen worden De schade kan nog niet
geschat worden D» overheid deelde de
kens. melk en b'ood uit. 60 gezinnen
werden geëvacueerd
Het gevaar kan thans als geweken
(beschouwd worden.
Trein greep cuto
Eert dode; een
zwaargewonde
Op de onbewaakte overweg in de
spoorlijn MaastrichtEjsden is gis
teravond omstreeks tien minuten toor
halfacht, enkele minuten na het ver
trek van he station Maastricht, een
stoomtrein op de onbewaakte overweg
nabij het woonwagenkamp onder
Heugen in bosting gekomen met een
personenauto.
De bestuurder van deze auto werd
op slag gedood; de mede-inzittende
werd zwaar gewond.
Het uitzicht op de spoorbaan is r.aar
beide zijden zeer goed De auto werd in
de linkerflank gegrepen door een buf
fer van de locomotief en over een af
stand van ongeveer 175 meter meege
sleurd; de gehele wagen werd in elkaar
gedrukt als een lucifersdoosje
De aalmoezenier van het in de nabij
heid gelegen woonwagenkamp pater
Belt. kon aan de zwaargewonde nog de
laatste heilige sacramenten toedienen
en heeft ook uit voorzon het andere
slachtoffer bediend
De bestuurder was de 30-janee. onge
huwde A Starmans, loodrieter te
Grond sveld De zwaargewonde is de
30-jarlge hoefsmid Var. Leeuw Segers
uit Grondsveld en sinds ren jaar ge
huwd
Dp spoorbaan is door hef oeeluk n!et
noemenswaard beschadigd De locomo
tief had slechts enkele lichte beschadi
gingen.
