V<
Een Zoeklicht.
keert het tij j p
oor ieder mens
Catharina de Medici ligt vóór!
Welk een héérlijke toekomst...
We
s
Bevrijdingsbrood
Je Jaargang No. '40
Vrijdag 1 October 1954
3EWOGEN
LEVEN
LCVII
Zelden heeft de stad Lyon, het Franse Athene, een schoner aanblik gegeven dan in
de dagen toen zij Hendrik II ontving, de pas gekroonde koning van Frankrijk!
De reiziger die het in die dagen bezocht, waande zich weer in het oude Griekenland.
Op eilandjes in de Saone waren Griekse tempels verrezen, waarin zich de Goden
bewogen met een zwier en elegdhce die iedereen verrukten, die bij sommigen verwar
ring stichtten, omdat zij niet precies meer wisten wie nu belangrijker was, de Koning,
die op zijn schip, omgeven door zijn hofhouding, langzaam aan kwam varen, of Zeus en
Hera, die zich uit de tempel begaven, op een centaur klommen, om zo de Koning tege
moet te rijden. Daar waren in deze exotische tempelpracht niet alleen de twee hoofd
goden, nee, ook Apollo was vertegen woordigd, enstroomnymfenMaar
bovenal haddén de kunstzinnige bev/oners van Lyon hun aandacht besteed aan de
Godin der jacht: Diana.
Op een bepaalde plek, dicht bU de oever der rivier,
hadden zij een „bos gebouwd". en toen nu de Koning
daaraan voorbijging, weerklonken er plotsel ng heldere
hoornsignalen uit het donkere woud. ten teken dat de
Godin der jacht en van de maan. hem, de Koning, be
zoeken wilde.
De Koning schrijdt het woud in en als hi) nog maar
een paar passen heeft gedaan zie hij de Godin al voor
zich staan. Zij is zeer slank en een wein'g bleek Zij is
de mooiste Diana die de mensen ooit hebben gezien. Op
haar voorhoofd draagt ze een zilveren maan, sikkelvor
mig; op het goudbrokaat, dat om haar schouders golft,
draaet ze zilveren sterren.
Zwart is het gewaad dat tot over haar enkels hangt en
wit, zuiver-wit zijn de gewaden der nvmfen die haar om-
§e\en. Elke nymf heeft een hazewind aan een zijden
oord en Diana zelf voert een tamme leeuw met zich. die
ze gehoorzaam laat knielen aan de voeten des Konines.
Spot het volk van Lyon met zijn eigen vorst? Willen
ze in dit tafereel afbeelden hoezeer hijzelf gebonden Is
aan zynDiana de Poitiers? Geenszins. Zover heeft
het volk niet eens gedacht. Zy willen hun Koning alleen
maar een plezier doen en daarom wemelt het in de
ganse stad van Dianabeelden
EN ae Koningin. Catharina de Medici, stond van verre
en aanschouwde alles.
Maar deze beelden waren dan ook wel heel dudeliik
opgericht met de bedoeling de Koning te behagen én znn
ma:t:esse. want zy' droegen het wapen vqn" Diana de
Poitiers Daar. voor haar ogen. zag zij haar toekomst Het
volk zou spotten met zijn eigen Koningin en zij kon er
niets tegen doen. Als het om een stad ging zou ze het
kunnen winnen Dan zou ze op de markt kunnen gaan
staan om n gloeiende woorden te spreken. Om de kerk
tot getuige te roepen dat de Koning haar wettige gemaal
was en dat hij haar trouw behoorde te ziin zoals ook de
goede burcer trouw is aan zfjn vrouw. Zij zou het volk
in b-roering gemaakt hebben en dat zou haar geholpen
hebben.
Zij moest wachten.... wachten tót het tij zou keren....
HET ty keert altijd, voor ieder mens. Alles vloeit.
Frankrijk lag gevaarlijk tussen zijn vele tegenstanders
en van regeren had Diana de Poitiers we nig verstand.
Z'j wel. dé Koningin. ZU had nog genoeg koopmansbloed
in zich om te kunnen zien waar haar belangen lagen..
Haar belangen lagen in het succes van de Koning dat zij
hem zou bezorgen. De Koning had dom gedaan om de
Guises zoveel macht te geven. Eéns zou die macht gp-
vaarlyk voor hem worden. Zij. Catharina. zou het niet
kunnen verh nderen. Wel zou ze het proberen. Evengoed
a.s ze nu al probeerde zich in te werken in de grote vraag
stukken van haar tijd Engeland was de natuurlnke
Vyand van Frankrijk Eens had het meer dan tweederde
Tan het Franse Rijk bezeten. Nog altijd bezat het Calais.
altijd stond er op de stadspoort van de vesting aan
hpt Kanaal: ..Eer zullen yzer en lood drijven als kurk,
dan dat de Fransen Calais zullen nemen"!
Welk een hoon!
Spanje. Duitsland, de Nederlanden, dit alles in de han
den van Frankriiks vijanden: de Habsburgers. Men moest
vooruitzienHaar oudste zoon zou moeten huwen met
epn Prinses van den bloede. vooral van den bloede.
v aardoor Frankrijk machtiger zou worden. Zij had haar
gemaal kinderen geschonken en Diana de Poitiers werd
ouder. Met de dagAchter haar masker kwam op
eens de bevrijding, de satanische glimlach bovendien.
Zn had kinderen en zij was nog JongElke dag zou
(voor haar winst zijn!
O» een dag besprak zU de hmuwelijkskansen van haar
ouaste zoon met haar gemaal. Belden waren het er
over eens dat de kleine Frans wel niet oud zou
worden, daarom zou hij vroeg moeten trouwen, om zo.
door zijn huwelijk, de troon te stutten. Beiden waren het
er ook over eens dat een huwelijk met Maria Stuart. Ko
ningin van Schotland, de beste partij zou zijn. Men moest
Schotland aan Frankrijk koppelen. Als Engeland het kwade
wou, en Engeland had dit zo vaak gewild, dan kon Frank-
va,n. Schotland een dolksteek In de rug toebrengen.
Marias vader. Jacobus V, de schapenboer, was gestor
ven toen zij nog maar zes dagen oud was. Zy had een
Franse moeder.... een Gulse
De Koning en de Koningin spanden zich tot het
uiterste in, en de machtig geworden Guises waren op
eens trouwe behartigers van de belangen des Ronings.
Ilun aller pogingen werden met succes bekroond. Wel
dra voer er een piepjong bruidje, dat. zo het in onze
tUd had geleerd, nog niet eens de leerplichtige leeftijd
had bereikt, naar een ziekelijke, bleke klierachtige en
x-benige bruidegom. Het schip voer b(j nacht, omdat
het terecht vrees kon koesteren voor Engelse oorlogs
schepen. Weldra zou een vijfjarige bruidegom zijn kleine
bruid met een vriendelijke glimlach, doch met een klam
handje, begroeten.
In Catharina de Medici begon het bloed te spreken.
Haar oudste zoon zou een Koningin huwen, indien h{j
1 nog een wyle leven mocht. Zijzelf had een Koning ge
huwd. Haar andere kinderen zou zU ook goede partijen
bezorgen Zij was het aan zichzelf verplicht, zü, een een
voudig hertoginnetje uit Florence. Jammer, dat haar Frans
zo ziek was. Hij had een bloedziekte van zUn grootvader
1 geëerfd naar wie hij was genoemd.
Haar eerste succes was gekomen, samen met haar ge
maal Met dankbaarheid kon ze er aan denken, in de
uren van haar eenzaamheid.
t fET Koninginnetje Maria Stuart groeide voorspoedig
I op en speelde alle dagen vrolijk met de vier vrien
dinnetjes die ze uit Schotland had meegekregen en
ook de naam Mary droegen Zij was nog te long om iets
te merken van de donkere wolken d'e zich boven Frank
rijk samenpakten Het gevaar kwam van de Habsburgers.
.Keizer Karei V had. op dc leeftijd van v(Jf-en-vijftig Jaar.
afstand var dc regering gedaan De voortdurende oorlo
gen hadden z'rr lichaam gesloopt Zijn zoon en opvolger,
Filips II begen de oorlog tegen Frankrtik met nieuwe
kracht. Zij hsrt er belang tij. dat Frankrijk zo spoedig
moge.ilk overwonnen was. Dan zou hl) uit Nederland kun
nen vertrekeer, naar het land van zijn hart: Spanje.
De Zuidelyke Franse legers, onder Frans de Guise, wer-
T
i
den verpletterend verslagen, de Noordelijke door de Ne
derlander Egmond.
Frankrijk was weer ln gevaar. Zouden de vijandelijke
legers nu op Parijs aanrukken?
OEN ledereen het hoofd verloor, veerde de Ko
ningin op. Zij deed een stap die niemand van haar
had verwacht. Zag men haar niet als een „inhoud
loze", een karakterloze, die zich alles aanleunen liet?
Nu stond zy op om In het Parlement van Parijs te
gaan spreken en de rede die zU daar hield in een uur
dat het vaderland in gevaar was, was zo helder en klaar,
maar ook zo meeslepend, dat zij de moed in de harten
van allen weer deed ontwaken. Voor Frankrijk en de
Koning; Frankryk kón niet verloren gaan! Ademloos
luisterde men naar haar, hun Koningin, die in het uur
van de grote nood Het zien wie zy was. Tijdens haar
rede schitterden haar ogen van heilig vuur, zij was niet
lelyk meer. zy had de schoonheid van de moeder van
een volk gekregen.
Geld en soldaten stroomden haar toe. Zelfs de Ko
ning dankte haar.
Daarna zonk ze weer terug In haar rol van de be-
scheidene, doch achter haar masker vierde zij de triomf
van de mens die plotseling ervaren heeft voor een grote
taak berekend te zyn.
t ELDRA zou zy gelegenheid krijgen een zijde van
I haar wezen te tonen, waarmee de Fransen vaak
hadden gespot: haar artistieke. Stamde zy niet uit
het beroemde geslacht van II Magnifico? Zou zy. geboren
temidden der kunstenaars, dan niet meer art sticiteit in
haar pink hebben dan de anderen in de hand?
Op de 24e April 1558. terwijl het nog oorlog was, zou
haar oudste zoon in het huwelijk treden met Maria Stuart,
die inmiddels, evenals de dauphin, de leeftijd van 14 jaar
had bereikt. Zy, de moeder, zou het Bruifotsfeest regelen,
zy zou Parijs eens tonen wat het zeggen w:l een Medici
te zijn.
De ruimte ontbreekt ons de dag te beschrijven die Maria
Stuart later de schoonste in haar leven heeft genoemd.
De dag waarop gans Parijs aan haar voeten lag. in aan
bidding bijna, haar bejubelend, de gemalinvan de
zlëkelljke, zielige Jonge Frans.
De Koningin beleefde haar eigen bruiloft weer. maar
nu veel mooier dan weleer. Nu was er geen vrees in
haar hart. Alleen triomf!
Op de avond van deze dag kwamen er zes prachtige,
met goudblad versierde schepen de balzaal in varen. Zij
rezen en daalden „op de golven"- De zeilen van zilver
doek klapperden. In elke boot zat een Prins, gekleed In
goudbrocaat. Elke Prins vroeg een dame. die hij met
groot vertoon In het schip van de Toekomst plaatste.
De eerste die gevraagd werd was Catharina de
Medici, de laatste was Prinses Claudia. Alle zes dames
die daar zo heerlijk naar de toekomst voeren, tn een
gouden schip, met zilveren zeilen, waren familie van
elkaarDiana de Poitiers was er niet meer bij....
De Koningin lag vóór. Heel moedig, als een grote, blanke
zwanen-kloek-hen met gespreide vleugels, die gevolgd
wordt door haar jongen.
Welk een heerlijke toekomst ging ze nu toch tege
moet
REIN BROUWER.
EN metersgroot doek van de
schilder v. Veen, in de Laken
hal. geeft een suggestief beeld
van Leidens bevryding op 3 Octo
ber 1574.
U ziet een bonte, door elkaar
krioelende menigte op de straten
aan de Vliet.
Op de gezichten staan honger en
ellende getekend. Strak kijken de
ogen van ouderen en kinderen.
Maar een glimp van verbazing,
ontspanning en dankbaarheid ont
breekt bij niemand.
ZU staan Immers met het red
dende brood in hun handen.
Een jongen houdt zijn rantsoen
hoog boven de hoofden, als een
signaal van leven en vrijheid.
Het meisje, op de voorgrond, is
n?ergehurkt en proeft voorzichtig
van de broedbol ln haar kleine han
den.
Meer naar achteren staat de hoge
eestalte van een man. met een
lange, donkere jas en een breedg;-
rande hoed. Met alle vingers tege-
lyk. samengeknepen tot vuisten,
brengt hU een glinsterende haring
naar zUn mond
Zijn gehele lichaam, vooral zijn
og?n. spreken van verlangen einclc-
litk te mogen eten Zelfs zijn doch
tertje. die met opgeheven armen
vóór hem staat, wordt een cgen-
blik vergeten.
Rechts is een moeder neerge
knield. De fletse ogen opgeheven
drukt zü haar gevouwen handen
tegen de borst. ZU spreekt blijkbaar
een kort gebed, alvorens haar krn-
Woord van Bezinning
deren, die trappelen van ongeduld,
hun deel te geven. Vlakby. op de
straatkelen, staat een bruin-roden
schotel met vis.
De schemering valt reeds. De
huizen gloeien in het gouden licht
van de ondergaande zon. In ce
verte rUst de hoge Vlietbrug, waar
dï voedselvloot der geuzen kwam
binnengevaren
Leiden is ontzet.
De gulzige dood moet wjjken voor
het leven, dat met de brood-sche
pen van de bevrUders ln dï geteis
terde stad is gekomen.
De jaarlUkse uitdeling van haring
en wittebrood op 3 October is meer
dan een interessante en zinvolle
traditie.
Het brood in onze handen is een
beschamende herinnering.
WU zien in het dagïlUkse voedsel
niets byzonders.
Het wordt pas een geschenk,
','aarover Je verbaasd bent, wanneer
dat simpele, alledaagse brood ge
rantsoeneerd wordt of geheel ont
breekt
TOON. met het 3 Octoberbrood
in je handen, weer nieuwe
dankbaarheid aan God en be
dank. dat Hij ons opdraagt te zor
gen voor alle medemensen, in Lei
den en over de gehele wereld, land
genoten en vreemde, verre volken,
die in gebrek en ellende omkomen
Te mogen leven is geen speciaal
voorrecht van onze stad.
ALLEN, m Gods wijde schepping,
hebben recht op bevrUdingsbrood!
P. L. SCHOONHEIM
Herv. Predikant van het
Bijz. Kerkewerk.
Hoge RyndUk 14a, Lelden
r~
D t is geen reclame
voor hondensoep. zo
als U ze soms wel
voor kalfssoep ziet
maken.
Maar een leuk plaatje
is het wèl!
Willard Motley. „WU visten
vergeefs". Zuid-Hollandse Ult-
geversmy Den Haag z. j.
Willard Motley, wiens „Klop maar
op een deur", zo tameliik wat stof
heeft doen opwaaien als „een felle
aanklacht tegen sociale wantoestanden
in de Verenigde Staten", zoals wij dit
boek in een vorige bespreking gety
peerd hebben, behandelt in deze nieuwe
roman van zijn hand een dergelijk
thema en met meer succes, in zoverre
dat zijn drie hoofdpersonen ditmaal
aannemelijker zijn dan zijn Dick Ro
mano uit„Klop maar op een deur".
Drie Amerikaanse jongens keren uit
de tweede wereldoorlog terug in hun
vaderland. Dit vaderland, de wereld
stad New York vinden zy terug als
een broeinest van verderf, van poli
tieke en economische intriges, van ras
senhaat. van onderdrukking, van ar
moede en zedenmisdrtiven. De teneur
van de roman is dan ook: waarom in
's Hemelsnaam ziin zo talloos velen
voor deze poel des verderfs opgeofferd?
Dit thema is ongetwijfeld niet nieuw
en wordt in de Amerikaanse letter
kunde in vele toonaarden gezongen.
De romanschryvers van de Verenigde
Staten zUn er op uit om hun lezeis in
te hameren, dat het leven ln „Gods
Own Country" een weerzinwekkende
geschiedenis is. waar ledereen onder
het vemislaagje van auto's en frigi-
daires doodongelukkig is, nog afgezien
van de brede lagen van de bevolking,
die aan deze luxe-artikelen nooit toe
komen en die een leven schllnen te
lijden, waar de West-Europeaan zich
geen voorstelling van kan maken.
I OP DE BOEKENMARKT")
Men kan de verhalen van deze
auteurs gelOTen of niet; vast staat
dat schryven. althans de goede, over
het algemeen een Juiste kük op hun
land hebben. En zelfs als men aan
neemt. dat een auteur als deze Mot.
ley sterk eenzijdig tendentieus te
werk gaat. dan nog kan een lezer In
West-Europa dergelijke boeken be
schouwen als een teken aan de wand:
ziehier de ellende van een land. dat
meent dat materiële welvaart het
hoogste doel tn het leven van de
mens is en dat meent de cultuur in
een hoek te kunnen drukken.
Thomas B. Costain. „De zilveren
beker". Jan van TuyI. Zaltbom-
mel, z. J.
„De Zilveren Beker" is een van die
turfdikke romans, waar een zeker le
zerspubliek büikbaar nooit genoeg van
kan krUgen, nJ. de auasi-historische
roman uit de eerste Jaren van het
Christendom.
De geschiedenis van de jeugdige Ba-
sllius, zoon van een kleine pennen-
koopman in Antiochië. wordt als kind
aangenomen door de schatrijke Igna
tius. die echter te vroeg het tijdelyke
met het eeuwige verwisselt, zodat de
jongeman door een niksnuttiee broer
van zUn pleegvader uit ziin erfenis ge
drongen en zelfs als slaaf verkocht
wordt. Dank zU zUn groot talent voor
beeldhouwen en smeedwerk blijkt hij
echter voor hogere doelen bestemd,
zodat hij een half avontuurlijk, half
mystische leven liidt en zelfs een tijd
lang aan het hof van Nero vertoeft.
Voor de liefhebbers van vage chris-
telUke symboliek en geheimzinnig
heid in het Nabije Oosten een kolfje
naar hun hand. Wij zyn al bly, dat
w(j er tenminste geen verliefde
apostelen in tegenkomen.
Helen Fowler. „Dreiging van het
verleden". J. H. Gottmer, Haar
lem 1954.
De uitgeverij Gottmer heeft dit
maal geen slechte keuze gedaan. De
roman van de jonge Australische
schryfster Helen Fowler „Dreiging
van het Verleden", die In het Engels
„The shades will not vanish" beet
waarom denken vertalers en uit
gevers toch altyd, dat zU de oor
spronkelijke auteur verbeteren moe
ten waar het de titel betreft?
is een merkwaardig boek.
Ondanks het feit. dat er wat erg
primitief en simpel met de psychiatrie
wordt omgesprongen de dwangge
dachte van de hoofdpersoon Paul
Quentm. de afwykingen van de Jongen
Martin Croft en de sadistische neigin
gen van de moeder van Alec. vormen
drie elementen in het boek. waarvan
men wel sterk het gevoel heeft, dat zU
er om der wille van de dramatiek by-
gehaald ziin is deze roman toch de
moeite waard om de zeer persoonlijk
en zuiver beschreven familie Car-
mlchael èn om de sfeer van het land;
twee kanten die elgenlilk de kern van
het boek vormen Dit gezin bestaat uit
werkelijke mensen en uit Interessante
mensen op de koop toe Goed is ook de
reactie van hen op de figuur van Paul,
die teruggekeerd uit een Japans kamp,
aan de familie vertelt hoe hun zoon
Adrian zijn heldhaftiee leven beëin
digd heeft. Het slot. waarin Paul ziin
relaties met het gezin niet te nauw wil
aanhalen ondar.ks de wederzijdse in
nige genegenheid, is een goede climax.
CLARA EGGINK.
