Astronomen luisteren en tekenen op
LEIDSCH DAGBLAD - SATERDAG 11 SEPTEMBER
Het heelal spreekt....
Radio-telescoop in Dwingeloo
Wat It toch dia vraamda nieuwe term, die ook de leek de laatste tijd wel
eens hoort, het z.g. „radio-astronomitch onderzoek".
Enige tijd geleden heeft men kunnen horen, dat in Dwingeloo een radio
telescoop gebouwd zou worden, die een van de grootste op dit gebied in
gebruik zijnde hulpmiddelen zou worden. Men zocht hiervoor het rustige plaatsje
Dwingeloo op, omdat een geschikt terrein zich in het gebied van deze
gemeente, ver van drukke autowegen en stadsgeruis, bevindt.
Er ls nogal wat doende geweest vóór de
gemeenteraad van Dwingeloo mede wil
de werken aan dit belangrijke weten
schappelijke project.
Thans is de ..Stichting Radiostraling
van Zon en Melkweg" zover gevorderd,
dit met de bouw ls begonnen, en aan de
tosrand bU een paar landelijke paadjes
«n gevaarte zal verrijzen ln de vorm
van éen reusachtige halve bol van ras-
terwerk, ongeveer van hetzelfde uiterlijk
ils een radar-antenne, draaibaar opge
steld op een betonnen kegel en met een
uitzicht over de eenzame helde op
Zuiden. Hierbij enkele kleine ge
bouwtjes. en dat ls alles wat de niet be
grijpende leek zal zien.
De aanwezigheid van deze nieuwe ver -
:hijning zal meebrengen, dat zij. die
De aanwezigheid van deze nieuwe ver
fijning zal meebrengen, dat zij, die
m de landelijke weggetjes nog wel eens
ebruik maken met motorvoertuigen
r.dbouwers met tractors etc. gratis
i 11 ontsporingsapparaat op hun machine
monteerd krijgen, terwijl de omgeving
lor bromfietsers met aangezette moto
ren. afgesloten zal worden.
Het project zal ongeveer 800.000 gul-
ii caan kosten, mede gedekt door een
ibsidie van de Stichting Zuiver Weten-
•happelijk Onderzoek van het departe
ment Onderwijs Kunsten en Weten-
happen. In de Stichting Radiostraling
erken de Sterrewachten van Leiden en
Utrecht samen met de PTT. Philips en
KNMI te De Bilt. De grote parabo-
-che „antenne" van de radio-telescoop
Tordt vervaardigd door Werkspoor in
Amsterdam en Utrecht, een van de wei-
bedrijven waar men aan de technl-
eisen. welke hier gesteld worden,
isn tegemoet komen.
Na-oorlogse ontwikkeling
onder prof. Oort
De nieuwe tak van onderzoek van de
•eldrulmte. die van het onderzoek
ir de radio-straling uit ons Melkweg-
hekel en van de Zon. ls in Nederland
eet na de oorlog een belangrijk punt
het wetenschappelijk programma ge
it. hoewel het geruime tijd duurde
»r professor Oort, directeur van de
d?e Sterrewacht, zijn plannen op be
ulden schaal uitgevoerd zag. Dat dit
chiedde, is voor een groot deel te
BLOESEM EN VRUCHTEN
Ook zonder zon!
Een appelboom, die in het Friese dorp
eiterlittens staat, heeft zich niets
'""etrokken van de zonloze zomer,
'ijl hij rijpe vruchten draagt, heeft
ook takken met bloesem aan zijn
uit het Friese plaatsje Wolsum
omt het bericht, dat de aardbeiplanten
een inwoner ln bloei staan, terwijl
dezelfde planten dit jaar reeds rijpe
Aten zijn geplukt.
VALSE BESCHULDIGING VAN
DUITSE VROUW
fc 23-jarige West-Duitse vrouw Fran-
"i Motz uit Diisseldorf ls gisteren te
'tadt tot zes maanden gevangenis-
veroordeeld, omdat zij tijdens het
nderzoek naar een auto-ongeluk,
"hij zes personen het leven verloren,
alse getuigenis had afgelegd tegen
Nederlandse chauffeur D. de Baat.
had gezegd, dat zij zich in de auto
De Baat had bevonden en had ge
rist hij herhaaldelijk uit een fles
dronken, die naar haar mening
i alcoholische drank was gevuld,
"t begin van het rechtsgeding.
De Baat tot een Jaar gevange-
werd veroordeeld, trok zij haar
DE BROODPRIJS
bakkerspatroons in enige grote
nten zijn ertoe overgegaan, de
o een loonsverhoging toe te ken-
sn 5", voor het binnen- en 4TÓ
net buitenpersoneel (bezorgers),
'•'band hiermede is de prijs van het
waarvoor geen maximumprijs is
"•ld. verhoogd met 1 ct.
N'ed. Bakkcrijstlchtlng, waarin
•nemers en werkgevers samenwer-
heeft aan de minister van Land-
VisseriJ en Voedselvoorziening
ht om een compensatie voor deze
Verhoging, hetzij door verhoging
bet niet-vrije brood, hetzij op de
Oprijs.
•v wy vernemen staat genoemde
•der op het standpunt, dat een der-
,l* compensatie niet kan worden
danken aan de medewerkers welke hi)
vond in ir A. H. de Voogt en ir C. A.
MUller van de PTT. de mensen die de
specialistische en volkomen nieuwe pro
blemen van de ontvangst en meting van
radio-straling uit de ruimte vermochten
op te lossen en uit te werken. Men wist
beslag te leggen op een oude door de
Duitse bezetter achtergelaten radar
antenne met een doorsnee van 7.5 meter,
die voor dit doel werd omgebouwd, en
hiermee werden vrijwel direct verrassen
de resultaten geboekt. Deze Installatie
staat te Kootwijk.
Reeds resultaten
Een van die verrassende resultaten
was, dat men een door de Nederlandse
hoogleraar professor Van de Hulst ge
uite voorspelling, in de praktijk bewy-
"in kon. - i tij
Professor Van de Hulst was namelijk,
op grond van hetgeen bekend was om
trent de structuur van het waterstof
atoom, tot de conclusie gekomen, dat
waterstof een element was. dat behalve
in de golflengten van het zichtbare licht
op te vatten als een trilling, zoals de
meesten wel eens gehoord hebben ook
op de golflengte van de radio-golven
leveneens energie, maar met andere
golflengte) energie kon absorberen en
uitstralen. Hu vertelde hiervan in April
1944. toen men eigeniyk wel andere din
gen had om aan te denken, en uitte
daarbij de mening, dat het interessant
zou zijn. indien men dit kon verifiëren.
Een kijkje bij de bouw van hel beton
nen voetstuk van de nieuwe radio
telescoop van de Stichting Radiostra-
ling van Zon en Melkweg.
De telescoop komt vlak bij een
bosrand te staan, met een open
heidevlakte op het Zuiden de be
langrijkste richting ver van drukke
verkeerswegen verwijderd. De parabo
lische spiegel" krijgt een doorsnee
van 25 meter en wordt opgesteld op
een betonnen kegel, die men stort op
een zorgvuldig met een enorme passer
geconstrueerde zandkegel (zie foto).
Als het beton gestort is, wordt het
zand door een centraal buizenstelsel
weggespoeld en een holle kegel, rus
tend op een brede ring, vormt het
betrouwbare voetstuk voor de op een
groot centraal kogellager draaiende
„antenne". Deze wordt gebouwd door
Werkspoor en moet buitengewoon
zuiver van vorm zijn, ondanks het
grote gewicht.
Niet alleen had WJ de theoretische moge
lijkheid van dit verschUnsel aangetoond,
maar hU berekende zelfs precies de golf
lengte waarop het waterstofatoom deze
straling zou uitzenden: de radio-golf -
lengte van 211 cm.
Nu bevinden zich in ons stelsel niet
alleen milliarden sterren in gTOte groe
peringen en met onderlingen afstanden,
welke elk menselijk begrip te boven gaan.
maar tevens wolken van cosmisch stof
en gassen van enorme afmetingen, die
een groot deel van de totaal in ons
stelsel aanwezige materie uitmaken.
Deze gaswolken nu bevatten waterstof
atomen onder bepaalde omstandigheden,
die maken, dat de door professor Van
de Hulst voorspelde straling wordt uit
gezonden.
Deze straling ligt op de door hem
voorspelde golflengte van ca. 21 cm.
Herman Kleibrink maakt film
over stralingsoiiderzoek
wy vernamen, dat de heer Herman Kleibrink te Leiden, werkzaam bU
de Leidse Sterrewacht en voorts een bekend amateur-cineast, bezig is met
het vervaardigen van een documentaire film over de ontwikkeling, welke
geleid heeft tot het huidige onderzoek van de radio-straling van Zon- en
Melkwegstelsel in Nederland. Deze film zal voor de leek begrijpelijk zUn
en er zal onder meer gebruik worden gemaakt van een ingelast teken-
fllmpje ter verduldelUking van de door professor Van de Hulst voorspelde
verschynselen van energie-opname en -straling op 21.1 cm golflengte van
het waterstofatoom.
Verder zullen de resultaten van het onderzoek met de geïmproviseerde
7.5 meter radio-telescoop te Kootwijk en het totstandkomen van de nieuwe
telescoop te Dwingeloo in beeld worden gebracht. De film zal besluiten
met opnamen van de andromeda-sterrennevel. een „Melkwegstelsel" als
het onze. dat goed is waar te nemen door de moderne kykers. Tot het
onderzoek van de samenstelling van deze stelsels zal het radio-onderzoek
veel bUdragen. Onze stadgenoot hoopt de film met het gereed komen van
het project Dwingeloo af te maken, zodat volgend Jaar de première van
deze documentaire verwacht kan worden.
Waarom zo belangrijk?
Prof Oort ls in Nederland de belang-
ijkste figuur op dit gebied en hij heeft
Nu ls de leek geneigd zich af te vra- I zich reeds voordien een naam verwor
gen, wat het nu eigenlijk voor nu heeft ven die vele deuren opent in verre lan-
naar de radiostraling uit het heelal te j den. Als U op een sterrewacht op Mour:
..luisteren" en iets te weten te komen Palomar f's werelds sterkste spiegelt* -
van de neiging van 'een waterstofatoom lescoopi zijn naam noemt, zegt men d.-
om Hilversum I te gaan imiteren
zendertje te worden.
Zonder ln technische uiteenzettingen
te vervallen kan men hierover toch Iets
interessants vertellen.
De gasmassa's, die namelijk als „zen
der" fungeren, maken deel uit van de
materie, welke aanwezig is ln de discus-
vormige (schotelvormige) sterrenopeen
hoping. waarvan onze zon maar een nie
tig stofje is. genaamd het Melkwegstelsel.
Men weet thans van die Melkweg wel
veel meer dan ooit tevoren, maar het
blijft ontzettend moeiiyk iets meer te
weten te komen omtrent de structuur
ervan, daar men gehinderd wordt door
het feit aan éen waarnemingsplaats ge
bonden te zijn. van waaruit elk gezicht
op het geheel ontbreekt.
Door de bomen het bos zien!
De positie van de mens is ln dit op
zicht die van de man in een klein hutje
midden in een enorm bos. waarvan hU
ontelbare bomen ziet. maar die wil we
ten hoe het hele bos er uit ziet en wèèr
hU zich precies in dat bos bevindt De
atmosfeer om de aarde ls bovendien zo'n
hindernis, dat zelfs met de beste optische
instrumenten het ..raam" van ons
„hutje", waardoor v.e waarnemingen
doen. maar van slechte kwaliteit glas
is
Door nu gebruik te maken van de stra
ling die ons uit de massa's sterren en
gaswolken bereikt, ls het mogeluk weer
iets omtrent de massaverdeling en de
structuur van dit Melkwegstelsel te
weten te komen, dus door de bomen het
bos te zien. Het is namelyk zo. dat men
met de uiterst gevoelige apparatuur van
de op een bepaald deel van de Melkweg
gerichte radio-telescoop de straling en
de golflengte daarvan kan meten De
golflengte waarop door de waterstof
atomen wordt uitgezonden staat vast.
maar de golflengte, die wy ontvangen,
wykt daarvan af Dit nu komt, omdat in
de draaiende schotel, die ons Melkweg
stelsel eigenlijk is, alle delen een ver
schillende snelheid hebben tenzy ze een
byzondere positie ten opzichte van elkaar
innemen Uit de afwijking en de samen
gestelde golven die afgelezen worden,
reet „Ah. "professor Oort," en hetzelfde
zal men zeggen ln talloze andere landen
Zo ook in Australië, waar met name he t
strallngsonderzoek. voortgekomen uit
intensief radio—technisch onderzoek
met rasse schreden voorwaarts ging. E'
is een intensief contact tussen Australië
en Nederland op dit gebied, en onlangs
nog zUn Australische onderzoekers en
technici hier geweest om zich van de
huidige ontwikkeling in Nederland per-
sooniyk op de hoogte te stellen De Ne
derlanders vormen een groep van rustig
doorwerkende in de vak doorknede men
sen. die steunen op het baanbrekend
werk van grote voorgangers en theore
tici als b.v de wereldvermaarde Kap-
teyn, en die ln dezelfde geest het werk
voortzetten.
Typisch ls b.v.. dat men in Amerika
zes weken eerder de waarneming deed.
die het bestaan van radio-golven uit het
heelal met een golflengte van ca 21 cm.
aantoonde. Men deed deze ontdekking
te midden van vele andere nieuwe waar
nemingen op dit pas vlak vóór de oor
log ontsloten nieuwe gebied Doch hier
in Nederland wist men. aan de hand van
deze waarnemingen en nauwkeurige
metingen vast te stellen, dat onze zon
(dus ook de aarde) zich in een spiraal-
arm van ons melkwegstelsel bevindt, en
van die arm de situatie te bepalen.
Object van algemeen
wetenschappelijk belang
De radio-telescoop van Dwingeloo,
welke volgend jaar in gebruik genomen
zal worden, zal hun een instrument in
handen geven waarmede zy hun onder
zoek, waarvan thans reeds de resultaten
ln de wetenschappelijke wereld zeer de
aandacht trekken, kunnen blijven voort
zetten en daarmee biidragen tot n
internationale ontwikkeling" die waarlijk
grootser Is dan zoiets als de bewape
ningswedloop. Men zou overigens nog
verbaasd staan als men wist in* hoe
grote mate het steeds meer integrerende
complex der natuurwetenschappen, dus
ook dat van de sterrenkunde hoe „ot-
schadeiyk" vroeger! betrokken raak!
bij de technische vooruitgang waarvan
het militaire apparaat de „vruchten
plukt De astronoom van tegenwoordig
heeft professor oort conclusies kunnen MliiU4iUUUJ wntenwourais
trekken aan de hand waarvan hij zelfs 15 me(je debet aan zaken als de kern
een schetsmatige kaart heef kunnen te- splitsing. Zonder elkaar kunnen de
kenen van het Melkwegstelsel en onze
positie daarin (ergens tussen het cen
trum en de rand van de „schotel"), en
van de verschillende van het centrum
uitwaaierende „armen" waarin de ma-
terle isterren, gas- en stofwolken) het lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll|||||||||||||l!||im
„dichtst" opeengehoopt zijn. Op deze
uze draagt een m Nederland ontwik
kelde tak van radio-stralingsonderzoek
by tot vermeerderde kennis van het
Melkwegstelsel.
Het zou fout zyn hiervan de betekenis
te overschatten, want er wordt overal en
op allerlei gebied zoveel gedaan, dat de
leek zich er geen voorstelling van kan
maken hoe snel de wetenschapsman
bezig is nieuwe gebieden te ontsluiten
en nieuwe beperkingen te overkomen.
Bovenstaande ls een simplificatie van
de werkelijkheid, maar die werkelijkheid
ls dan ook zo. dat het een dik boek zou
zullen om er een globaal en zeer onvol-
I ledig beeld van te geven. Een dooddoe-
I ner? Zeker, maar hier volgen enkele
I feiten, die de leek kunnen interesseren.
I omdat ze bewijzen, dat Nederland dank
zy een groep vooraanstaande weten-
I schapsmensen van lnetrnationaal for-
I maat. een gelijkwaardige plaats inneemt
in het internationale en voor hem meest
1 afgesloten milieu van de natuurweten-
schapslieden.
Kerkelijk Leven
NED. HERV. KERK
Aangenomen naar Orypskerk J. W. Ma-
zure], cand. te Haarlem.
GEREF. KERKEN
Aangenomen de ben. tot hulppred. te
Benschop C. de Kruyk, a s. era. pred. te
Vryhoeve-Capelle.
GEREF. KERKEN ART. 31 K.O.
Ds H. Bouma te Assen beeft ontheffing
van het beroep naar Houston (Canada)
verzocht.
CHR. GEREF. KERKEN
Tweetal te Zwaagwestelnde L. Kletsen,
laatstelijk legerpred. te Utrecht en J. W.
de Bruin. cand. te Apeldoorn.
GEREF. GEMEENTEN
Tweetal te Dordrecht M. Blok te Rotter
dam-C. en F. J. Dlelcman te Yerseke, van
wie eerstgenoemde ls beroepen.
GEREF. GEMEENTEN IN NEDERLAND
HET BUDGET VAN DE
WERELDRAAD VAN KERKEN.
Voor 1955 ls het budget van de We
reldraad van Kerken vastgesteld. Het
beloopt een totaalbedrag van 441.000
dollar, waarbij nog komen 2 mlllioen
dollar voor het vluchtelingenwerk van
de Raad.
De kosten voor de assemblee te Evan-
ston voor reken.ng van de Wereldraad
hebben een bedrag gevergd van 307.000
dollar, terwijl te Evanston zelf door de
gastheren een bedrag van 30 000 dollar
werd Ingezameld en de gemeenten van
Groot-Chlcago van de bU de Wereld
raad aangesloten kerken, alsmede de
Raad van Amerikaanse Kerken o.m.
voor de uitvoering van het feestspel een
bedrag van 75.000 dollar byeen brach
ten.
T/..1K EN PLAATS VAN ORGANIST
IN DE KERK.
Gistermiddag heeft de voorzitter van
de Ned. Organistenvereniging, de heer
George Stam in de Nieuwe Kerk te Am
sterdam de kerkmuziekconferent!e ge
opend. In zUn openingswoord wees spre
ker op de enorme ontwikkeling van de
kerkmuziek in de afgelopen Jaren.
Ds M. Groenenberg. Hervormd predi
kant te Amsterdam, hield daama een
algemene inleiding en besprak de taak
en de plaats van de organisten in de
kerk. Een eerste voorwaarde voor hem
is. dat hy behoort by de gemeente en
dat hy. evenals alle leden van de kerk
der reformatie, zyn plaats als gemeen-
telld moet ontdekken ln het algemeen
priesterschap der gelovigen. De organist
is naast de dominee het lid van de ge
meente, die meewerkt aan de ontplooi
ing van dit priesterschap.
Gisteravond gaf Klaas Bolt op het
orgel van de Nieuwe Kerk een concert.
PREDIKBEURTEN
VOOR ZONDAG 1? SEPTEMBER
Lelden. Hcrv. Gemeente. Pieterskerk:
10 uur ds N. Kleermaker (H. A.). 7 uur
ds J. de Wit (H. A
Hooglandse Kerk 8 30 uur ds J. N. de
Ruller 10.30 uur ds P. Kloek.
Oosterkerk- 10 uur ds J. Groot.
Marekerk: 10 uur ds J. v. d. Wiel. 5 uur
ds M. Ottevanger.
Koolkapel. 10 uur da J. N de Ruiter.
r ds H. J. v. Ach-
Haacwegkwartier (Geb. ten Katestraat)
11 15 uur ds J. de Wit.
EgUse Wallonne: 10 30 u. ds Ch. Cabanls.
Academisch Ziekenhuis: 10 uur ds M.
Ottevanger.
Dlaconessenhuls: 10.30 uur da M. H.
v. Everdlngen.
Wijkgebouw Staalwljk: 10 uur Jeugd-
kerkdlenst.
Aula van het Gymnasium: 10 u. Jeugd-
kerkdlenst.
Evang.-Lutherse Gemeente: 10.30 uur
theol. cand. A. van Haarlem.
Remonstrantse Gemeente: 10.30 uur dr
P. D. TJalsma. Den Haag.
Doopsgezinde Gemeente: 10.30 uur ds
S. L. Verheus, Edam.
Geref. Gemeente: 10 en 5 uur Leesdlenst.
Chr. Gercf. Kerk: 10 uur (Ond Here,
ontferm U over ons als „vliegers") en
5 uur (Ond. Luchtverkeer van de aarde
met de hemel), ds C. v. d. Weele.
Vereniging Vrllz. Herv, te Lelden (Leid
se Volkshuis)10.30 uur ds G. Scheper.
Naaldwyk.
Geref. Kerk. Zulderkerk: 10 u. ds Hajer
(H A.), 5 uur Ds Hajer (Dankzegging).
Herengracht: 10 uur dr Dronkert. 7 uur
ds P. D. Kuiper, van Sassenhelm.
Oude Vest: 10 uur dr Westerink. 5 uur
ds Toornvliet (H A. en Dankzegging).
Oud Kath. Gem. (Zw. Singel 50) 9 45
uur Hoogmis.
Vrije Kath. Gem St. Bonlfatlus (Vree-
wykstraat 19i: 10.30 uur gezongen H. Mis.
Christian Science (Steenschuur 6)10.30
Baptistengemeente: 10 u. de heer Kloos.
6 30 uur de heer Schouten Sr.
Leger des Hells: 10 uur helllglngsdlenst.
7.30 uur verlossingssamenkomst.
Geref. Kerk (art. 31): 10 uur (Prediker)
en 5 uur (Luth. Kerk) ds O. van Rongen
(H. A.).
Abbenes Herv. Gem.: 9 30 uur da
Chr. J. Gall uit Den Haag; 6.30 uur ds
M. C. Don.
Alphen aan den R(|n Herv Gem. Ju-
Uanastraat: 9 uur ds P A. Lefeber; 10.30
uur ds H A. J. Smits van Akker en Mur-
merwoude: 6 30 uur ds M. Hanemaaljer.
Gebouw Jonathan: 10 uur ds C. J. Lam-
bour. Kapel Gouwsluls: 6 30 uur ds C.
J. Lnmbour. Hooftstraat: 9 30 en 6.30 uur
ds T. Poot van Haaf ten. Oudehoorn se weg
10 uur ds L J G. Veenendaal. Martha-
Stlchtlng' 10.30 uur ds D. J. Vossers van
Leiden. Geref Kerken Zulderkerk: 10 u.
ds P. D. Ktilner te Sassenhelm en 6.30
uur ds R. Bakker, leeemred te Doorn
Nnorderkerk: 10 uur ds G Mulder: 6 30
uur ds H van den B*rg van Ssssenhelm.
Aula Chr Lyceum 10 uur ds R Bakker
6 30 uur ds G Mulder Hooft'trnnt 10
en 6 30 uur ds W Tom Geref Kerk (art
31): Hotel Centraal 10 en 4 45 uur cand
H D Dcwrenboa. Chr Geref. Kerk: van
Roedestrsaf 10 en 6 uur ds W Baali. Oud
Geref Oem 1 van Manderslnostraat 9 30
en 4 uur leesdlenst Rem. Geref. Gem
van Mandersloostraat 7 uur dr L. J. v. d
Lof. Amersfoort.
An'lanrterveen. Herv Gem 10 uur
ds Ku("'e: 6 30 uur ds Joh. Stehouwer
Geref Kerk 10 en 6 30 uur ds W J van
Hoek Chr. Geref Kerk' 9.30 en 6 30 uur
ds Dijkstra te Klundert.
Benthuizen. Herv. Gem.: 9.30 en 6 u
de heer De Jong van Rotterdam Geref.
Gemeente- 9 30 en 6 uur leesdlenst.
Bodegraven. Herv Gem 10 uur ds
Jac. Vermaas (H. Dl 6 30 uur ds J v. d
Helden van Reeuwllk (Wijkgebouw De
Ster. Nteu webrug)6 30 uur ds Jac. Ver
maas Geref Kerk Nleuwebrug 10 en 6 30
uur ds C Homans Ned. Herv. Evangelisa
tie (Luth. Kerk) 4 30 en 7 uur ds v d.
Blink van Amsterdam Geref Kerk- 9 30
en 6 30 uur ds G. P Hartveld van Assen
Geref Kerk (Art 31) 10 en 5 30 uur ds
Joh Dam. Gereg. Gemeente- leesdlenst
Evang. Luth. Kerk- 10 uur ds W. F ten
RouwelMT (H. A.). Evangelisatiekring
uur Jb. Kleln-
Boskonp. Herv. Gem.: 9 en 10.30 uur
ds J. Pronk. 6.30 uur ds H. van Soest
te Rynsaterwoude (Jeugddienst lGeref.
Kerk: 9.30 en 5 uur ds H. Sweepe te Lei
derdorp. Chr. Geref Kerk: 9 30 en 4 30 u.
ds P. J. de Bruin. Geref Gem 9.30 en 6
uur leesdlenst Rem.-Geref. Gemeente: 10
ds G. C. Dulnkar. Ver Vryz. Herv.:
7 uur de heer J. 1
8chouwlnk.
Htllezom. Herv Gemeente. 10 uur ds
S. L. Knottnerus: 5 uur ds F. Brouwer.
Geref. Kerk 10 en 5 uur dr W. G. Harren-
steln van Amsterdam-Zuid. Chr. Geref.
Gemeente. 10 uur Leesdlenst; 6 uur ds H.
W. Eerland van Llsse. Ned. Prot. Bond.
10 uur ds Mazurel, beroepen pred. te
Grypskerk.
Katwijk aan den Rlln. Herv. Gem.:
0.30 en 6 uur ds A. Makkenze Geref. Kerk:
9.30 en 5 uur ds H. de Valk.
Katwijk aan Zee. Herv. Gemeente:
(Nieuwe Kerk) 10 uur ds D. Bouman:
6 u. ds P Pras (Bed. H. D (Oude Kerk)
10 uur ds P. Moerenhout; 6 uur ds D.
Bouman. (Kapel) 10 uur ds P. Pras; 6 u.
ds P. Moerenhout. (Zeehospitium) 6 45 u.
n m. ds W. G Krljkamp. Geref. Kerk' 8 30
uur ds A. L. Bos: 10 30 uur ds A L. Bos:
6 uur ds A. L. Bos. Chr. Geref. Kerk: 10 en
5 uur ds N. de Jong. Geref. Kerk (art. 31)
10 30 en 5 uur ds Van der Kwast (H. A
Geref Gem. Remisestraat: 10 en 5 uur
Leesdlenst. Geref. Gem. in Ned. Casa Cara:
10 en 5 uur Leesdlenst.
Koudekerk. Herv. Oem.: 10 uur ds
Hllderlng van Oegstgeest; 7 uur ds OiJs-
man. Den Haag. Geref. Kerk: 10 en 7 uur
ds Zyistra.
Leiderdorp. Herv. Gemeente: 10 en
6 30 uur ds J. P Honnef. Geref Kerk:
10 en 6 30 uur cand R. der Nederlanden
van Hlllegom Ver. van Vrljz. Herv 7 uur
ds P. J. van Mullem van Rotterdam.
Lelmnlden Herv. Gem.: 9.30 uur ds
J. van Dijk te Wou brugge. Geref Kerk'
9 30 en 2.30 uur da D. Rlngnalda te Over-
I.lsse. Herv. Gem 9 en 10.30 uur ds
Jhs. Stehouwer. van Alphen a. d. Rijn:
5 uur ds C Jongeboer. Geref. Kerk: 10 en
5 uur ds K. Schouten (v.m. Bevestiging
Ambtsdragers). Chr Oeref. Kerk: 10 en 4
uur ds H W. Eerland Geref. Gem.: 10 uur
ds L. Kleboom (H A); 4 uur ds L Kle-
boom. Geref. Gem (Prlnsessenstraatt10
en 4 uur: Ds J J. Verleur. Oud Geref Ge
meente 9 30 en 3 uur Leesdlenst. Ned
Prot. Bond- 10 15 uur Me], A. J L. Bouw
meester. Jeugddienst.
Nieuwkoop. Herv. Gem 9 30 en 6 30
uur ds W H de Jong. Rem Kerk: 10 uur
ds W Muilwijk van Hilversum Geref.
Kerk: 9.30 en 6 30 uur ds J Snel van
Nleuwveen Chr. Geref. Kerk: 9 30 en 6.30
uur leesdlensten.
I?.VIN_. J A.
Jeugddienst Onderwerp: „Het mes er
ln". (Bethelkapel) 10 uur ds J A van
Boven Gor Kerk' 9 30 en 3 uur ds IJ.
v d Zee iHA i Chr. Ger Kerk 9 30 en
3 uur ds L. Floor.
Nleuwveen Herv Gem 9 30 uur de
heer J. v. d Hoek (hulpprediker): 7 uur
ds H. J Kater van Amsterdam (Evange-
llsatleocbouw) 6 30 uur de heer J. v d
Hoek Geref Kerk 9 30 en 6 30 uur ds
J. Boer van Waarder.
Noordwyk-Blnnen. Herv Gem.- 10 en
7 uur ds Meuzelaar. Geref Kerk. 9 30 en
5 uur ds Wlersema (v. d Bergstichting I
11 uur ds Post van Rynsburg Prot. Bond
(lokaal Llndenpleln). 1030 "uur ds Hel-
dlnga van Haarlem.
Nnordtvilk aan Zee. Herv. Gem.: 10 u.
ds Straatsma van Den Haag; nam 5 uur
da Cupédo. („Sole Mto")10 u da Cupédo.
Geref. Kerk; 10 en 0 uur dj Bouma.
Oegstgeest Herv. Gem.: Pauluskerk
9 en 10.30 uur ds P. J. Mackaay; 7 uur
ds B C. Visser. H Mors - 9 uur ds B C.
Visser Irene: Jeugdkerk 9 uur ds Ch
PetrJ. Ger Kerk Maurltslaan 10 uur ds
J. C Brussaard; 5 uur ds Jac. Erlnga.
Mors Riindllk: 10 30 uur ds I M de
Graaf Voorburg i; 5 uur ds K Dronkert
Ger. Kerk (art 31)' W de Zw kerk: 8.30
uur ds G v. Rongen (Lelden): 3 uur ds
K Brllnlng (Rijnsburg). Ver. v. Vrllz.
Herv W de Zw. kerk10.30 uur ds W.
J. H. Hubeek.
Oude Wetering. Herv Gem.: 9 30 uur
ds A. M. Knottnerus (H. D Rem. Geref.
Gem.: 10.15 uur cand. Th van Lent uit
Vlaardlngen Geref Kerk: 9.30 en 6 30 uur
ds D. van Swlghem.
Rynsburg. Hcrv. Gem 10 uur ds H.
van Gosllgn (H D 5 uur ds M. C. Groe-
newoud. (Kleine Kerki: 10 uur ds M C.
Groenewoud. 5 uur ds H van Gosllgn.
Geref. Kerk (Rapenburg) - 9 30 en 5 uur
ds L. v. d Linde Voórhouterweg i 9.30
en 5 uur ds J. Bijleveld. (Maranathakerk)
9 30 en 5 uur H Post v.m. ln alle dien
sten (H. A t. nam Dankzegging Geref
Kerk (art. 31)- Kerkgebouw Langevaart
10 en 5 uur ds K. Brünlng (H Al. Chr.
Geref Kerk: 10 en 5 uur ds Jansen van
Lelden.
RUnsaternouile Herv. Gem 9 30 U
ds Samson te Rotterdam; 6 30 uur ds
Ottevanger te Lelden. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 5 uur leesdlenst
Sassenhelm. Herv. Gem.: 9 en 10 30
uur ds Walvaart: 5 uur ds v. Achterberg
van Lelden. Geref Kerk: 9 30 uur ds v. d.
Berg: 5 uur ds Kuiper Chr Geref Kerk:
10 en 5 uur ds Visser Ned Prot. Bont.*:
10.30 uur ds Boers van Hoorn
Ter Aar. Herv Gem.- 9 30 uur ds A.
den Hartogh: 6.30 uur ds Van Amstel.
Geref. Kerk' 10 en 6.30 uur ds Helncr.
Valkenburg. Herv. Gem 10 uur ds
D. Lekkerkerkcr: 6 30 uur ds E Kleer
maker. Lelden. Geref. Kerk: 10 en 5 uur
ds H Brinkman. Wassenaar. H. A. Geref
Kerk (nrt 31) 8 45 u. ds H v d. Kwast;
3 uur Leesdlenst
Herv. Gem (Dorp)-
Eén xeug: 11 varkens
Een landbouwer uit Terwoude
kocht op de veemarkt te Sneek een
zeug. Het dier zou door een expedi
teur aan de boerderij te Terwoude
worden afgeleverd en de landbou
wer keek derhalve met ongeduld
naar de vrachtryder uit. Toen de
auto by de hoeve aankwam, kwa
men er tot verbazing van de land
bouwer niet één. maar elf varkens
uit het voertuigt En aUe elf mocht
hy zyn eigendom noemen. De zeug
haa nameiyk onderweg van Sneek
naar Terwoude het leven geschon
ken aan tien mollige biggetjes.
lllllllllllllllllllllllilllUlimillllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiy
MARKTBERICHTEN
LISSE Plantgoedvelling: De belaag,
fjelllng voor de plantgoedveiling van
H_B G was weer zeer groot en zo goed
als alle aangevoerde partijen werden viert
verkocht, vooral het telgoed van tulpen
was belangryk duurder dan de torige
weken Tulpen z. 10 per 100. Piccadilly
3 o5; Kansas 2.35: Cordell Huil 3 45 Kre-
3 2° 4 15- Golden Harvest
2.15.3.15; William Pitt 2 90. Edith Eddy
4^";nBar,igon 2.85/3.40; Rose Copland 190
Clara Buth 3 25; Kleurenpracht
Vllllam Copland 2 65 Dillenburg
'2 40.
2 30.' Tulpen"per" HL~ BrtUlant StaT'lOO.'-';
Kre.age's Triumph 80.-: Cordell Hull 140.
Gold) Harvest 120, Prinses Elisabeth 85-
Couleur Cardinal 100: White Sail 80 120
Bartlgon Max 70: Prlns van Oostenink
100; Discovery 350. Black Parrot 180-
Oranje Nassau 100; Red Chamnlo-
"os 850 12; Cheerfulness 810; Kink Al
fred 12/18; Laurens Koster 10, Rem
brandt 10 15; Fortune 13; Carlton 13/
18; Texas 42. GoldenHarvest 15 17 St.
Agnes 11 '13: Albe Pleno 15: Scarlet Gem
18: 1'Innocence 15: Willem de Zwljrer 15.
ROELOFARENDSVEEN 10 September.
Bloemenveiling Asp. Plumovls 3547,
asters 8—22. dahlia s 14—21 anemonen
8—17. montbretla 1215 Chab asters 13
—15. Troschysanten- Mosquito 2529.
Chastity 3843. Chatsworth 3147 Old-
land Scepter 4452. Bright Ego 3236,
Precose 3037. Sweethearth 2545 Hor-
wood 5664. Beryl 5862. September geel
3362. Perfection 1320 per bos. Jean
Austin 11—18, Mlgoll 10—16, Mlllersdale
812. Champion 1016 Daydream 7—12.
Dayonanten 19—25. Gift 1416 Anjers
49. Cyclame n701.00 per stuk.'
Groentenveillng Aardbeien 69115,
bramen 2225. kropsla I 13 0031 00.
Idem II 4 00—16 20. andyvle 11 00—19 00.
bloemkool 15 0026 00 postelein 10 00
11 00. spinazie 24 00—26 00. tomaten A
27 00—33 00. idem B 29 0038 00 Idem C
22 00—29 00 Idem CC 20 00—21 00. snU-
bonen I 61 00—98 00. Idem II 39 00—64 00.
Idem stek 20 00—36 00. kassnljbonen 110 00
—120.00, pronkbenen 46.0065 00, stok-
prlnsen 80.00115 00. dubb stambonen
75 0085.00. augurken C 88 00. Idem DA
86 00. idem D 79 00, Idem E 39 00 Idem
CD 59 00. idem CD afw. 27.00 per 100
BOSKOOP, 10 September Bloemenvei
ling. Rozen, grootbloemlg. 20 stuks: Mad.
Butterflv 701 20. Duisburg 1 601 90.
Hndlev 1 20—3 60. Cath. Pechthold 1 30—
2 00. Rosalnndla 80. Better-Times 2 00. Ge
mengde rozen. 4060 Babyrozen 10 stuks:
- poulsen
lo\jurSds°wn'G
SarnEberSa,Hu1n en*'He»! •Ï10°«,,U,U5, Wef' ^Ifi-Glófle 60^130/GÏo"rïa" e'kGndl
(Hulp en Heil- 10 uur ds Wcs- 95—1 40. Ellen Poulsen 60—90
rhr^Bp^snmo'1''11!o "ifiVr (Ï/Im-ict r«w- Diversen 10 stuks: Chrysanten groot-
voor cnr Belangen» 10 uur. dienst voor bloemig 2 20 Idem kleinbWmic- 701 so
]ong_eren
T. -se.
Buitenrozen 25—30. Hyperl-
cumtnkken 50—90, Gladiolen 15—76 Cle-
motls. Du rand II 65—1 20 Phlox 26 Clgo-
•tecia 36. Pnecuwbest .kken 47, Viburnum*
takken met bes 1 402 00. Llgtnterum-
tnkken. goudbont 22—39, Rozenbotteltak-
ken ner tak 49.
TER AAR. 10 September Groenteveiling.
Kassnljbonen 10 70—12 30, Idem stek 4 10
—1 30. snijbonen 5 80—9 50, idem B 2 70
der Haar Geref Kerk' 10 en 6 30 15 30. Idem stek 2.003 10 stamprlnresse-
ds j Snoei). Ver. Wet en Evangelie I bonen 7 00—9 90, idem b 2 80 «tokprln-
ham. Canada.
Herv. Gem
I E H Kalkmai
I W.iddlnvveen. Herv Gem (brug)
j 9 30 uur ds J van der Haar: 6 30 uur d-
H G. Abma te Rotterdam iWltkgebouwi
9 30 uur de heer J Goedhart. 6 30
9 30 uur ds J van Vliet te Maasdam. Rem.
Geref Gem geen dienst.
Warmond. Herv. Gemeente
7 uur dr J. Zandee.
Wat
iar. Herv. Gem (Dorpskerk)
IV li 1.1 us H Beker: 7 u ds J T. Wlersma
(Klevletkerk)10 uur dr H J Honders
(Deylerhulsi9 uur Jeugdkerk ds J F
Wlersma: 10 15 uur ds J T. Wlersma
Geref Kerk (ZIJUanni 10 en 5 uur ds M
P Ferlnga. (Blocmcamnlaan 1 10 en 5 uur
ds G. van Duinen. Ned. Prot Bond- 10 35
uur ds H. Fnber Johannahuls: 10.30 uur
ds J. van de Guchte, Den Haag.
Woubrugge. Herv. Gem 9 30 uur ds
T Kruvne te Lelmulden; 6 30 uur ds J. P
Eerhard. em. pred. te H Uegom. Geref.
Kerk: 9.30 en 6 30 uur ds G. Hengeveld. 0 10—0 13. W
Zevenhoven Herv. Gem 9 30 uur ds 1 Appelen: Zigeunerinnen''0T7~James Or e
Corbyn. va-i Wlllenswaftrd Geref. Kerk: 0 17, pruimen 0 24—0.29 per kc Druiven
9 30 on 6 30 uur ris L M Wynla. I 0 26-0 35 per kg Bramen OJT per
,4. e' v' GemeeQW: 10 uur doos). Bloemen. Dahlia's 0.23, invars 13
as rosima. j per boa.
:sseboncn 7 2010 00 Idem B 5 20-!-6 30
witte pronkers 4 00—6 00. Idem B 2 30
3 40. Idem stek 1 20. spekbonen 6 307 20.
klem B 2 702 80 rode pronkers 3 60. alles
per 10 kg Tomaten A 0 250 37 Idem B
0 28—0 40. Idem C 0 20—O 28. Idem bonken
0 20—0 24. rode kool 0 22—0 26 groene
kool 0 13—0.14. putjes kool 0 13. witte
kool 0.07 spinazie 0.26—0 31. wnspeen 0 08
—0 24 andyvle 0 07—0 14. postelein 0 15—
022. kroten OU. rabarber 0050 10. uien
0 090.15, alles per kg; sla 5.0017 10.
Iriftm 9 9 SOA on net. nn li
idem 2 2 .604 80 per 100 stuks bloemkool
A 0 30—0 60. Idem B 0 220.32. Idem C
0 12—0 19. idem Stek 0 09—0 11 komkom-
"i"* 0 08—0 26, alles per stuk: selderij
0 030 04. bospeen 0 220 27. radijs 0 06
0 07. alles per bos: stoofsla 0 25 per kist
Peren- CIsds Favorite 0 15 splegeloeren
ntrt_ni9 ||i™. 0 07. suikerperen n •oj
