Wereld-première van
Liebermann's „Penelope"
KIKKERLARVEN
rouw
Indrukwekkend begin van grote toekomst?
hT
vr
Boefje als
Scheepshond
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCII DAGBLAD - ZATERDAG 21 AUGUSTUS - PAGINA 2
Verrassing op Salzburg's Festival
alleen uit ervaring kennen, het uit
gangspunt van e?n drama, waarvan
de algemene geldigheid wordt verdui
delijkt door er allerlei parallellen uit
de oudheid ln te verwerken.
Sterk Salzburg
Salzburg heeft met de opvoering
van deze opera het bewijs geleverd,
dat het niet alleen aan de traditie
vasthoudt, maar dat het ook sterk
genoeg is om tenminste één moderne
opera In een uitstekende opvoering
voor het voetlicht te brengen. Daar
mee heeft het een werk volbracht,
dat niet hoog genoeg kan worden
aangeslagen!
Mozart's geest subliem vertolkt
(Van onze correspondent in Oostenrijk, prof. dr Nico Grcitemann)
Salzburg, medio Augustus 1954
Elke keer, wanneer wij het muziekfestival van Salzburg
bijwonen - en dat gebeurt nu al zo menig jaar - horen wij
telkens weer de vraag stellen: „Wat zal ditmaal het grote
evenement worden?"
Nu kan men in deze houding misschien een zekere zucht
naar sensatie zien, maar dan dient men toch niet te vergeten,
dat vooral Salzburg, als een van de oudste Festival-steden,
telkens weer met iets nieuws voor de dag moet komen, wanneer
het tegen de concurrentie van andere muziekweken stand wil
houden.
strijders, maar zij heeft er niet aan
gedacht dat deze arme kerels even
zeer mensen waren van vlees en
bloed, die ook naar hun vrouwen en
hun haardsteden verlangden en die
even erbarmelijk en met even gro
te angst of tegenzin zijn omgekomen
als de slachtoffers van de moderne
bommenoorlog.
Deze stelling wordt consequent tot
uitdrukking gebracht, maar toch
maakt Llebermann één enkele uitzon
dering. namelijk voor de kunst, die het
verleden mag en moet verheerlijken,
zoals bijvoorbeeld Homerus het heeft
gedaan. Zodoende eindigt deze nood-
lols-op?ra met een loflied op de
kunst, die alleen de mogelijkheid en
de taak heeft om het afschuwelijke
verleden in een verheerlijkte glans te
doen herleven.
Mozart constante
achtergrond
OOK dit jaar weer werd gevraagd
naar ..de grote sensatie", en
men voelde daarbij, dat het
voor Salzburg steeds moeUijker wordt
aan deze eis te beantwoorden, omdat
deze stad als de geboorteplaats van
Mozart nu eenmaal de verplichting op
zich heeft genomen, om vooral de
werken van deze componist tot hun
recht te laten komen Het resultaat is
dan ook voortref! *Ujlt want hier kan
men ontegenzeglijk de meest au
thentieke Mozart beluisteren in de
meest perfecte vertolking, bijvoorbeeld
dit Jaar in een aantal prac.itlge Mo-
zart-matlnée's en -serenades en voor
al in de twee opera's ..Don Giovanni"
en het onovertroffen kleinood „Cosi
Fan Tutte", alle twee werken ln het
Italiaans gezongen.
Wil hebben hier met Italianen ge
sproken. die ln alle eerlijitheid ver
klaarden. dat zy dergelijke hoogstaan
de opvoeringen in de oorspronkelijke
taal nooit in Salzburg hadden ver
wacht Zij waren er zelfs van over
tuigd. dat men niet naar de Scala van
Milaan doch naar Salzburg moet gaan
om Mozart's geest te leren kennen.
Dat ls natuurlijk alles héél mooi.
maar Mozart staat nu al sinds 1920
op het programma van Salzburg, zo
dat men ln dit opzicht geen echte
sensaties meer kan verwachten, ook
al is de kwaliteit van de opvoeringen
nog zo uitmuntend.
Richard Strauss
gerehabiliteerd
HET eerste werkelijke grote eve
nement van het huidige Fes
tival is ongetwijfeld de magni
fieke opvoering van „Ariadne auf
Naxos", een van de beste opera's van
Richard Strauss, die eveneens in
Salzburg met een bijzondere voor
liefde wordt behandeld, omdat hU
een van de grondleggers is geweest
van deze muziek-weken. Ofschoon
deze componist in het buitenland
minder waardering vindt, omdat hij
van top tot teen een echte romanti
cus is gebleven, toch verdient vooral
zijn „Ariadne" ook de aandacht van
het buitenland. De Salzburgse opvoe
ring is een éclatant succes gewor
den en het heeft zelfs de schijn, dat
Richard Strauss weer opnieuw werd
ontdekt of gerehabiliteerd.
Het succes was voor een groot deel
te danken aan de dirigent Karl Böhm.
de nieuwe directeur van de Weense
Opera, die een persoonlijke vriend van
de componist is geweest, en vervolgens
aan de twee zangeressen Lisa Delia
Casa en Hilde Guden, die voortreffe
lijk hebben gezongen.
Toch menen w ij vooral bij de magni
fiek acterende Guden de opmerking te
moeten maken, dat het coloratuur-zin
gen in de laatste tijd niet meer zo on
bezwaard en zo volmaakt wordt beoe
fend als in vroegere jaren. Niet al
leen het moderne pubüek heeft de
waardering voor dit verfijnde en
hoogst gecultiveerde zingen verloren,
maar ook de zangeressen zelf schijnen
met de tijd mee te gaan en steeds
minder te voelen voor deze moeilijkste
en uiterst geraffineerde vorm van zin
gen.
Penelopegrootste
verrassing!
AAST Richard Strauss zorgde de
Zwitser Rolf Llebermann voor
de tweede grote verrassing.
Maanden tevoren had de Oostenrijkse
en de internationale pers reeds ge
schreven over deze nieuwe opera van
Liebermann. wiens vroegere werk
„Leonore 1940-1945" al sterk de aan
dacht had getrokken.
Deze'componist ls in de gelukkige
positie dat hU ten nauwste kan sa
menwerken met de Duitse dramaturg
en regisseur H. Strobel, een man die
heel nauwkeurig weet hoe een opera
moet worden opgebouwd om Indruk
op het publiek te maken. Belde kun
stenaars verdedigen bovendien het
standpunt, dat het thema van een mo
derne opera actueel moet zijn en dus
een gegeven dient te behandelen uit
het hedendaagse leven.
Ondanks de antieke titel blijkt het
thema van ..Penelope" inderdaad
hoogst actueel te zijn De namen zijn
weliswaar aan de Griekse mythologie
ontleend, maar de ervaringen en aan
doeningen. die hier tot uitdrukking ko
men. zijn ons allen bekend. Zij bezit
ten zelfs een algemene geldigheid en
passen zowel op onze tegenwoordige
thd als op de oudheid.
In alle landen waar vTouwen Jaren
lang op de terugkeer van hun krijgs
gevangen mannen hebben gewacht,
zal dit werk een diepe indruk achter
laten, want men leert hier een moder-
N
ne vrouw kennen, die toevallig Pene
lope heet. maar die even goed een
andere naam kan dragen.
Deze vrouw heeft na de laatste oor
log zeven jaar tevergeefs op haar man
Ulysses gewacht, die in krijgsgevan
genschap is geraakt
Na het officiële bericht, dat hij on
vindbaar is en dus moet zijn omgeko
men. trouwt zjj tenslotte na veel te
genstand met een zekere Ercole. een
rijke industrieel. Doch nauwelijks is
zy dit nieuwe huwelijksgeluk deelach
tig geworden, of het noodlot slaat op
nieuw toe Ulysses blijkt namelijk niet
dood te zijn en ls reeds cp weg naar
zijn vrouw Zij wil met Ercole vluch
ten. om haar liefde te bewaren, maar
Ercole wijst haar op de plicht tegen
over haar eerste man.
Terwijl zij nu op zijn terugkeer
wacht, krijgt Zij het beric.it dat hij
onderweg is gestorven. Tegelijkertijd
echter ziet zi) met eigen ogen. dat Er
cole zelfmoord heeft gepleegd, om Pe
nelope d? keuze tussen plicht en liefde
te vergemakkelijken. Zodoende blijft
de vrouw alleen achter en zonder wer
kelijk schuld te hebben, voelt zi) zich
toch schuldig aan de dood van deze
twee mannen.
Requisitoir tegen oorlog
TOT zover is deze opera hoogst ac
tueel. maar in die gedeelten, waar
Penelope als een willoos werk
tuig van het noodlot haar wanhoop en
onmacht uitzingt, of beter nog: „uit
schreeuwt". raakt dit werk het vlak
van de antieke noodlotstrategie, waar
de mens altijd het slachtoffer ls van
het onbarmhartige fatum.
Nu loont Liebermann duidelijk aan,
dat de antieke mensen evenzeer ge
marteld en gepijnigd werden als de
slachtoffers van de moderne oorlogs
voering; hij gaat zelfs nog een stap
verder, door namelijk de gestorven
Ulysses als de teruggekeerde Odys
seus weer te laten optreden.
En juist deze Ulysses-Odysseus
spreekt een fel requisitoir uit tegen
iedere verheerlijking van de Tro
jaanse oorlog en daarmee van elke
oorlog. De mythologie toch heeft ge
heel ten onrechte de soldaten uit de
oudheid beschreven als heldhaftige
DE wei
te sp
ifprp
Navrante
„boogie-woogie"
vereld-première werd met gro-
spanning en zelfs met een ze
kere gereserveerdheid tegemoet
gezien Des te groter was dan ook de
verrassing, toen bleek dat de opvoering
een werkelijk succes was geworden en
diepe indruk op de aanwezigen had
gemaakt. Vooral de scène Penelope's
wanhoop is van een ongelooflijke dra
matische en tragische kracht: nog
drastischer en navranter werkt? ech
ter misschien dat gedeelte, waarin de
krijgsgevangenen in hun vaderland te
rugkeren en daar door de moderne
Jeugd op een boogie-woogie worden ge-
tract?erd
Na de moderne opera's, bijv. van
Orff en van de Oostenrijker G. von
Eineui. die tijdens de vroegere Fes
tivals van Salzburg nu niet bepaald
veel weerklank hadden gevonden,
moet Liebermann's Penelope" als
een wérkelijk succes worden be
schouwd en kan men in deze pre
mière misschien het begin zien van
een veelbelovende toekomst!
De componist en zijn librettist heb
ben zich bij de moderne stroming aan
gesloten door een actueel gegeven op
een antieke achtergrond te projecte-
r?n. Maar dat wil niet zeggen, dat zi)
een gegeven uit de mythologie mecha
nisch hebben overgenomen en alleen
ln een modern kleed hebben gestok?n.
(Ingcz. Mrd.-adv.)
ONS GEZELLIG HONDEN-VERHAAL
5. Ferdinand
DOOR
FANNIE CREMER
7 Was wonderlijk, hoe gauw het wende,
na nauwelijks drie dagen rende
ons Roel je dartel over 't dek
en kon zijn evenwicht bewaren,
al danste 't schip ook op de baren
Hij wist: als ik dat rare hek
het was de reling) maar kan mijden,
dan zal 'k niet naar beneden glijden.
In 't kort gezegd: hij was er thuis
en 't meest van al in de kombuis,
waar altijd wel wat viel te halen:
een hapje „zus", een brokje „zo",
dat gaf de kok hem graag cadeau.
Die kok hield veel van dieren, weet je.
't Alleen zijn was hem soms te saai
en dan vermaakte hij zich een beetje
met Ferdinand, zijn papegaai.
Die vogel was gewoon een wonder,
want de matrozen in 't voor-onder,
leerden hem menig zeemansterm,
die krachtig klonk, ja méér dan ferm.
En fluiten dat hij kon. bijzonder
Twee regels van 't Wien Neer lands bloed
dan nog een straatdeuntje, verbeeld je
en van drie opera's een deeltje
Er kwam wat uit dat kleine keeltje!
Toen Boefje op een zeek're dag
voor 't eerst de bonte vogel zag.
viel hij van schrik haast onderstboven
en kon zijn oren niet geloven,
want 't beestje gluurde uit de kooi
en zei heel olijk: „Morrrie, boy!"
Dat it'os 't begin van 't kennismaken.
De kok dacht: ..dat is hier vertrouwd,
die twee zullen zich wel vermaken,
als ik een oog in 7 zeiltje houd."
Hij zei goedkeurend tegen Boefje:
„kom jij maar dikwijls in m'n roefje."
En tegen Ferdinand sprak hij:
„dit is een landrot, net als jij!"
Volgende week: Stormweer.
Kijkjes in de Natuur
HLAFAVs i.
Menu van de week
Nu de echte zomermaanden al spoe
dig voorbij zullen zijn willen we deze
keer nog eens extra profiteren van de
diverse zomergroenten.
Zondag:
Schelpje met vis- of garnalen-
ragoüt, ham. gemengde rauwe
sla met hardgekookt ei. aardap
pelen, botersaus of peterselie
saus. rijstpudding met prulmea-
compóte.
Maandag:
Stoofsla. gehakt, aardappelen,
vanillevla met gebrokkelde bit
terkoekjes.
Dinsdag:
Tomaten gevuld met gehakt en
macaroni, vruchtensla.
Woensdag:
Andijvie met kaassaus, aardap
pelen, tweekleuren vla.
Donderdag:
Postelein, nierragoüt, aardappe-
pelen, fruit.
Vrijdag:
Gestoofde vis met saus, wortel
tjes. aardappelpurée, koude
gnesmeelvla.
Zaterdag:
Voedzame tomatensoep met ge
raspte kaas. 3 in de pan met ro
zijnen of stukjes appel.
Recept:
Rijstpudding met pruimencompote.
75 gr. rijst. liter melk. citroen
schil. zout. 5 gr. gelatine. 75 gr.
suiker, 1 ei.
In de melk met citroenschil en zout
de gewassen rijst gaarkoken in 1 d 1
uur. De massa iets laten afkoelen en
oe geweekte gelatine en de met suiker
geioerde e.dooier erdoor mengen, daar
na het stijfgeklopte eiwit heel voor
zichtig doorroeren. De rijstmassa ver
der laten bekoelen en wann?er de kor
rels niet meer zakken overdoen in een
met water omgespoelde vorm. Is de
pudding stijf, dan keren op een glazen
schaal en garneren met enkele heel
gebleven pruimen. Voor de pruimen
compote halveert men rijpe pruimen,
ontpit ze en kookt ze in weinig water
gaar ln plm. 10 minuten, suiker naar
maak toevoegen en het sap binden
met wat aangemengd aardappelmeel
nadat men er enige pruimen voor de
garnering heeft uitgenomen.
Recept:
Andijvie met kaussaus.
2 struiken andijvi?, 35 gr. boter,
35 gr. bloem. 4 dl. melk, 50 gr. ge
raspte kaas. zout.
De andijvie fijnsnijden, wassen en
koken in weinig water met zout. Een
saus maken door boter te smelten,
bloem toe te voegen en langzaam
steeds roerende, de melk, zout en ge
raspte kaas door d? saus roeren en
gieten over de uitgelekte andijvie.
VAN verschillende kantert is me de
laatste tyd door volwassenen zo
wel als door kinderen gevraagd,
wat voor bijzondere dieren ze ln een
bepaald slootje of ln een vijver toch
wel konden hebben gezien. Als bewij
zen voor hun ontdekking werden mij
dan een paar waterdieren getoond of
beschreven, dieren die iedereen wel
bekend zijn, maar niet met zulke ko
lossale afmetingen Er was in deze ge
vallen steeds Sprake van de z.g. d k-
koppen, de larven van de groene wa
terkikvors.
Ten gerieve van de lezers, bij wie
mogelijk dezelfde vraag is opgekomen,
ben ik zelf maar eens naar de water
kant gestapt, heb een paar exempla
ren eruit gevist en nu heb ik er in
een fles wat rond zwemmen en wil
er iets over vertellen. Het ls
tooh eigenlijk een beetje vreemd, dat
we niet op de hoogte zijn van de ge
woonste dieren uit onze eigen omge
ving. Want zo ls het toch met onze
kikkervisjes, die overal, in iedere plas.
iedere sloot, elke fabrieksvy ver te
zien zijn. By honderdtallen.
We hebben het nu niet over de
kleine zwarte d kkopjes. die vroeg ln
het voorjaar, in Maart of April al.
aanwezig zijn. Deze kleintjes hebben
hoogstens een lengte van lij cm., het
zijn de toekomstige bruine landkik
kers. die evenwel niet bang voor wa
ter zijn. Neen. het gaat op het ogen
blik over die kanjers van dikkoppen
van wel 8 cm lengte, gemeten van de
snu tpunt tot het staartelnde.
Het is helemaal niet zo vreemd, dat
Iemand, die ze nooit zag. ervan staat
te kyken en meent. m;-t een wondere
speling van de natuur te doen te heb
ben. Dit is echter niet zo. De groene
kikker, zelf in volwassen toestand ook
al een hele baas. ontwikkelt zich uit
een bijzonder groot slag larven. Voor
de lezers, of die het vroeger geleerde
vergeten zijn, eerst even het vol
gende.
De landkikker (de bruine! legt vroeg
in het voorjaar een groot aantal
eieren, die als een dikke klont gelei
achtig kikkerdril in het water drij
ven. Uit deze eitjes komen de ge
noemde zwarte larfjes.
In het begin van Juni is het de tijd,
voor de groene kikvors, haar eieren,
ook neer als een massa kikkerdril, ln
het water af te zetten. H eruit groei
en de kanjers, waar we het vandaag
over hebben.
Er zijn nog veel meer kikkersoorten
en ook padden, maar bi) alle soorten
ls het zo gesteld, dat na het eierleg-
gen de bemoeienis van de ouderdie-
ren met hun nakomelingschap ts af
gelopen. De zon neemt de kikkervisjes
voor haar rekening en zijn de kikker-
visjes eenmaal bevrijd uit hun om
hulsel. dan moeten ze zich zelf red
den in een wereld, die vol ls van ge
varen, omdat het aantal liefhebbers
voor deze weerloze weke diertjes ont
zettend groot ls.
Hetgeen een geluk ls, want waar zou
het naar toe moeten ln de natuur, als
uit alle kikkervisjes k.kkers zouden
opgroeien.
Zo'n dikkop ls overigens een merk
waardig bpestje, dat een heel bijzon
dere ontw ikkeling dooi loopt. Het be
gint namelijk zijn levensloop als een
visje, maar na enige maanden is het
in het bezit van een paar longen Wat
dit voor het dier betekent, is niet ge
ring. want een vis haalt adem door
kieuwen en is geheel ingericht voor het
leven in het water Het dikkopje. kan
dus buiten het water niet leven, om
dat het op het droge met zijn vissen-
kleuwen niets kan uitrichten.
Een kikvors heeft echter geen keu
wen. maar longen, net als de zoog
dieren. net als de mens. Vandaar dat
de kikvors zich zonder bezwaar op
het land ophoudt, hoewel hij het wa
ter als ve lige wykplaats onmiddellijk
weer opzoekt.
Als Ik nu het diertje voor mij in
het flesje goed bekijk, kan ik van
kieuwen niets bespeuren. Dat klopt,
want zyn kieuwen zitten Inwendig.
Door de kleine mond gaat het water
Iwaarin z ch zuurstof bevindt!) naar
binnen, het strijkt langs de kieuwen
en geeft er de zuurstof, zonder welke
het lichaam niet kan leven, af Waar
blijft dat ingezogen ademwater? Nu
moet Ik er even een vergrootglas bij
halen, want daarmee gewapend kunt
u zien. dat het dikkopje aan zijn lin
kerzijde een kort buisje heeft zitten,
een open ng dus. Dit is de uitstroom-
op°nlng voor dat afgewerkte water.
Kijkt u maar, als u dikkoppen in een
glas hebt, u kunt dat uitlozlngsbulsje
duidelijk zien.
ER is trouwens nog meer merk
waardigs waar te nemen, zoals
het ronde mondje, voorzien van
hoorntandjes. U moet maar eens zén,
hoe goed ze daarmee de groene alg
van uw aquariumglas kunnen raspen
en hoe ze. als echte aasdieren, stukjes
vlees of dode dieren ermee kunnen
stuk krygen.
Doet u in een groenbealgd aqua
rium maar een partijtje dikkoppen en
het komt in orde met zulke glazen
wassers. Alleen moeten er geen vis
sen aanwezig zijn, want dan leven d>
dlkkopjes niet lang.
Heel belangrijk voor dit klkkervis-
Je is de staart, het voortbewegin
werktuig bij uitnemendheid. Wie wil
weten, hoe goed ze die kunnen ge
bruiken, moet maar eens proberen
vanaf de slootkant de vlugge dingen
te verschalken. Allereerst zijn ze heel
goed van gezicht en ook de trillingen
van onze stap nemen ze goed waar,
maar ze schieten heel snel naar d;
diepte, vooral deze grote larven van
de groene water kikvors.
OOK de achterpoten zijn al aan
wezig. echte kikkerbenen ia
wording. In afwachting van hf
uitgroeien van de voorpoten zal ïkdt
diertje bij zijn makkers brengen m
ons tuinvijvertje. Wie de ontwikke
ling van deze reuzen onder de Ne
derlandse kikvorsen wil volgen, k.o
n.l. niet beter doen dan ze in een vo-
vertje of in een aquarium in het le
ven te houden, maar hi) moet wel
om denken, dat ze de gelegenheid
moeten hebben later als lon:c:eitT.
het land op te kruipen of in brt
aquarium op een stuk drijvend boora-
scnors. Als jongen, toen ik natuurlij!
ook dikkoppen opkweekte, kon X
maar nooit begrijpen, hoe het kwam,
dat ze altijd doodgingen, als ze hun
4 pootjes en hun staart noc haddm
Ik vond ze altijd op de bodem i
de stopfles. Nu weet lk de oploss ng
van dat raadsel wel: een kikkertje
met 4 pootjes is. ondanks zijn i
senstaart, een longdier; het kar.
een tijdje onder water doorbrengen,
maar dan moet het de gelegenheid
hebben boven te komen.
Met de verandering in leefwijze
hangt natuurlijk ook een wijziging in
het menu samen. Daarover en ook
over het leven van onze grote groene
kikvors w'l ik u dan in een volgend
artikel Iets vertellen.
Wat mijn dikkop ln de fles dus b
treft: plomp! de vijver ln!
S. VAN DER ZEE.
malle
gevalV
Mevrouw Anna Mlgschit-z ls een kras»
oude vrouw: ze vierde zo Juist
102de verjaardag. Zij woont ln w~
nen. Ze spit nog steeds haar e W
tuintje en zaait ijverig graszaad s:
de tijd gekomen is. Dat doet Ant
Mlgschltz al negentig jaren Ung h
aardige van het geval is. dat t' -
al die Jaren nog geen enkel gne
sprietje ln het tuintje te bek?n.^
was. Maar ze gaat door! „Ik heb-
tijd', zegt ze
Niet zo geduldig als deze Weense
vrouw is de 44-jange dame te Kr.
vllle in de V S die een els tol
schelding tegen haar man <73
heeft Ingediend De reden hler>:
Hij wil niet werken. Vindt zich
te oud
In Velden, ten Noorden van Vc
was wat vreselijks aan de hand
mevrouw hoorde in het hoist
nacht gestommel beneden in c'
nier Meneer moest gaan kijken
er aan de hand was. En
als-een-r:et-bevende heer-df'-'
zes-m-nachtgewaad? Midden c?
persoon, geheel ontkleed op tf«'
slapen
Toen de man veilig en wel w 1
politie zat. vertelde hy wat e-' eL
beurd was. Hij had nogal
dronken en was na sluitingstijd
het café naar huls gegaan. Toen j
by zyn bull was aangekomen "1
dacht iet zi)n
was) merkte hU zUn sleutel t«
ben vergeten. Doordat het g.
nogal erg diep was geweest,
hu tegen de deur leunen J
cm te vallen. Die deur was f-J
door d? bewoners niet op s;*{j
daan en daardoor was dc
huls blnnengetulmeld. En toen
hij gaan slapen......
