Deel van het leven in Noorwegen speelt
zk.!i af tussen granieten coulissen
■SSwaeiii
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCII DAGBLAD - ZATERDAG 17 JULI 1951 - PAGI.\_
In zware beeldengroepen heeft Vigeland zijn honderden werkstukken
gegroepeerd rond de monolith, waarvan de voet nog juist in de linker
bovenhoek van deze foto zichbaar is. Noorwegen is het echter over de
aritistieke waarden van deze gigantische beeldengalerij, die buiten deze
centrale groepen nog een fonteinpartij en een ..brug der beelde" omvat,
in het geheel niet eens en dit Vigelandsanleget in Oslo heefl in de loop
der jaren dan ook een stroom van commentaren opgeleverd.
n
Dit plein ligt dicht by de spoorlijn
en daarom vielen er In 1944 Ameri
kaanse bommen Van Goghs huisje is
nu weg en er staat op die plaats een
houten ..Bar Tabacs" om sigaretten
en drankjes te kopen en ook de andere
open plekken rond de Place zijn scha
mel gevuld met nood-café's, waar er
varen Jeu-de-boules spelers hun be
schaduwde nabeschouwingen houden.
Ach. Jeu-de-boules! Op deze Place
Lamartine beleefde ik voor de eerste
maal dit spel der spelen van het Zui
den.
Op het grote hard-zanderige mid-
denperk van het plein stonden tien
tallen ernstige mannen en hun aan
dacht was zo oprecht, zo geconcen
treerd. dat ik me in hun kring voegde
en me evenals zy een ganse middag
lang de vreugde gunde me druk te
maken om niets. Het Spel schijnt bij
eerste kennismaking wat kinderlijk,
wellicht omdat het aan knikkeren
herinnert. Er is een klein balletje van
enkele centimeters doorsnee, dat hoog
stens tien meier ver wordt weggewor
pen. waarna het de taak van de
boullsten is hun ijzeren kogel mid
denlijn 80 emi zo dicht mogelyk by
de kleinere knikker te brengen. Dit is
het principe, maar vraag niet naar de
details want die zijn er vele. Ge kunt
de kogel van uw tegenstander met een
fikse worp opzijstoten, ee dient reke
ning te houden met het terrein, dat
voor elke worp nauwkeurig geïnspec
teerd wordt, ge hebt een touwtje in
de zak om de afstanden tot het kleine
kogeltje na te meten, ge zult uw boule
met zeer speciale, meestal draaiende
handbeweging weg moeten werpen en
bovenal ge dient dit spel met blijde
ernst en eerbied tegemoet te treden.
Doet ge dit als vreemdeling, buigt
ge u belangstellend over de kogels,
betast ge ook eens met kennersge-
baar de grond, zegt ge ook eens
waarderend „Bravo, Maurice!" na
een knappe worp, dan kunt ge bin
nen een half uur verzekerd zjjn van
diepe Franse vriendschap. In Arles,
in Marseille, in Nice, in elk dorp of
elke stad van het Zuiden, waar het
jeu-de-boules glans geeft aan het
leven van de kleine burger.
In de late namiddag ben ik met
Achilles. Maurice, Pletro en nog
enkele boullsten een pastis gaan drin
ken. dat wat dropperige drankje van
de Midi Op myn verzoek deden we
dat in „Café l'Alcazar", dat op zijn
fel blauw geschilderde waranda de
nadere aanduiding geeft: „L'ancien
café de nuit, peint par Van Gogh" <het
vroegere nacht-café, geschilderd door
Van Goghi. Vincent was vaak in het
droefgeestige lokaal aan de Place
Lamartine met zijn gaslampen, zyn
biljart, zijn simpele klok in het ellips
vormige houten omhulsel, slaperige
eens naar meer. Ge hoeft u niet te
haasten in Noorwegen en ge moet het
niet doen ook. daar is het tend te mooi
voor. Wie. waar dan ook in Noorwegen,
in een kwartiertje denkt te gaan eten.
komt bedrogen uit Een uur is het
minste De ..service" blijft tóch vijf
tien percent en is altijd bij de prijs in
begrepen.
De trein naar Bergen haast z'ch
evenmin. Daar heeft hy het overigens
te zwaar voor ook, want dit traject,
dat de Noren trots omschreven als het
enige ter wereld dat zestig myl boven
de boomgrens blijft de Amerikanen
doen die zestig mijl veelal de gordijn
tjes voor de ramen omdat de sneeuw
zo wit is onder de zon stijgt in
korte tijd snel en onder een scherpe
helling, zodat de locomotieven er een
hele trek aan hebben.
Kunt ge evenwel een coupé zonder
Amerikanen bemachtigen (wat niet
gemakkeiyk is in de tweede klas en de
zomer) kyk dan alleen maar. Kyk
naar de grysblauwe rotswanden links
en recht, waar de trein naar ge meent
straks besl st doorheen moet (en waar
hij dan toch weer met een wijde bocht
omheen slingert) en geniet van de
watervallen, die door het naaldhout
heenbreken met schuimend geweld,
uitlopend op een smalle stroom hel
dergroen water, buitelend van
stroomversnelling naar stroomver-
snellink. De dalen zijn wonderlyk
mooi: kleine nederzettingen van men
sen. die ondanks alles bleven en er,
blijkens de vele houtvlotten zelfs
brood vonden. Een wankel brugje han
gend aan de rotsen, een slingerweg en
een enkele roestbruine koe. Houten
kerkjes. En zwaaiende, wuivende men
sen overal.
Want de Noor is gastvrij en open.
Ge zult even aan hem moeten wen
nen, want uit zichzelf doet hü niet
al te veel. Maar als het ijs eenmaal
gebroken is, toont hy zich een voor
treffelijke gastheer met de voortref
felijkste tafel tussen hier en de
Noordkaap. Hij zal u de plekken la
ten zien. waar in de winter de beren
nog naar de dalen komen zakken, op
buit belust. En als er een meer in
de nabijheid is, zal hy zyn werp
hengel lenen voor een visparty, die
ge nimmer zult vergeten. Alle ken
nis van zelfs elementair visserslatjjn
is overbodig, want ziilke kanjers
zwemmen hier in levende löve en ge
kunt ze in de trein rose gestoofd eten.
De hoogste spoorweg ter wereld: de Bergen Express, spoedt zich over
60 mijlen door de eeuwige sneeuw van het Noorse hooggebergte en
geeft ook verder een aantal onvergelijkelijke vergezichten op dalen en
bergmassieven. waarmee alleen al een reis naar dit barse, maar gast
vrije land ten volle wordt gehonoreerd.
Jeu-de-boules spelers op de Place
grond ziet men de houten barak
Goghs gele huisje heeft gestaan,
terug op zijn bekende schilderij.
kellner en gedempt pratende klanten,
die hier dan wachtten op de vertrek-
tyd van hun trein. Want het „café-
de-nuit" kende geen sluitingsuur. V311
Gogh onderging de verschrikking van
het lokaal en poogde met zijn rode en
groene verven uit te beelden, dat dit
een plaats was, „waar men zich ruine
ren kan. gek kan worden en misdryf
bedryven kan." zoals hy zyn broer
Theo eens schreef.
de Lamartine in Arles. Op
op de plaats waar eens l
Het hoge huis erachtei1
Om negen uur had de
puddinkje op en daar de IpSe
duidelyk aan de vroege c
schuifelden de trieste ir:
stille duistere Place op 1
sloot Roger Wang het si
de nuit". Voor we eliU-,: al
nachtrust toewensten wist'Ji,
metgezel het leven schuit",
oorlog zyn vrouw en zi'O/J.
had genomen Dat was el
slotoccoord van deze dag at
ER LIGT OOK een onvergeteiyke
weg naar Nooi-wegen over zee.
Elke dag zwerven de luxe-boten
van een Bergense redery van Noord
kaap naar Rotterdam en terug
langs de loodrechte muren van het
land. dat naar het Noorden steeds
stugger gaat lyken en door de fjorden
met hun granieten coulissen en plot
selinge eilandjes, waar tóch weer een
eenzame boer zyn schaapjes op het
droge tracht te krygen.
De boten scheren langs de Weste
lijkste en langs de steilste punt van
het land. zich een weg zoekend naar
het Noorderlicht, ze trekken hun
schuimbaan door het onpeilbaar-diepe
water van de duizenden fjorden en ze
leggen aan net als die express, in een
paar van de meest pittoreske haven
tjes, die alle een paar huisjes, een Lu
therse kerk en een koelhuis voor vis
bezitten. Ze gaan van Bergen naar
TE MOOI VOOR HAAST
Alesund, van Alesund naar Narvik en
dan naar Hammerfest en de Noord
kaap. Daar krygen de passagiers een
mooi papiertje, waarop staat, dat zy
met hun eigen ogen het Noorderlicht
hebben aanschouwd. Er zyn toeristen,
die er kinderiyk biy mee zijn.
Er zyn ook toeristen, die een boot
overbiyven In één van de plaatsjes
onderweg. Er is altyd wel een zinde-
lijk hotelletje tegen de rotsen ge
kleefd, weliswaar geheel vol, maar
dan duikt er een vrlendeiyke Noor
op, die mopperend vertelt, dat Noor
wegen inderdaad veel te weinig ho
tels heeft en dat meneer voor één
nachtje wel by hem kan slapen.
Doe het byvoorbeeld in Alesund,
waar ze een splinternieuw hótel heb
ben neergezet. Nordek genaamd. Het
is het hele jaar door volgeboekt, maar
de kamers zyn er dan ook voortreffe-
lyk. zy het uitermate duur. Alesund
is echter wel een paar kronen extra
waard, verstrooid als het is over een
paar eilanden in de fjorden, omgeven
door martial* steenklompen, die de
witte muts ook des zomers niet ver
liezen. Als dat donkere water stil
wordt des avonds, spiegelen zich de
massieven als vreedzame stamgasten
in een deftig gepolyst tafelblad. Te
gen het avondrood vaart de boot de
fjord weer uit. Lang bromt zyn sirene
na tussen de rotswanden. Maar het
wordt hier niet meer donker omstreeks
deze tyd van het jaar: de zon ver-
dwynt nog wel onder de horizon, maar
haar licht kantelt er over en houdt de
nachten even helder als op een wind
stille zomeravond op Zuideiyker breed
te alleen zonder de zoelte, want de
nachten blyven fris.
Overal zyn nu de mensen uit de
steden aangekomen op hun bestem
ming voor het weekeinde. De reizen
duren hier zeker e>en dag. want de
afstanden zyn geweldig groot, het
weekeinde Is kostbaar, te kostbaar
om te verslapen. Dat kan altyd nog
In de lange wintermaanden, als het
tegen tienen pas licht en tegen vie
ren alweer donker wordt. Noorwe
gen leeft laat door in zyn zomers.
Het laat echter de dancings en
schaarse nachtgelcgenheden over
aan de buitenlanders en houdt het
zelf op de natuur, die zich gratis en
gezond uitstrekt met een uitbundig
heid en een waardigheid, die elke
gast van dit land het heimwee naar
een volgend bezoek meegeeft op de
thuisreis. Ondanks de drie verwijten
van de Noor uit het begin of mis
schien ook wel daardoor.
J. F.
(Van een bijzondere medewerker)
Op de Place Lamartine In Arles, waar Vincent van Gogh eens zyn kleine
gele huis had en korte tyd gelukkig was, ben ik een middag en een avond
gebleven.
Ge weet het: in de Provence, in die gezegende streek rond Arles heeft
hij zyn grootste scheppingsdrift gekend. Metselaars en bommen hebben
huizen veranderd en vernield, de mensen die voor Vincent poseerden zijn
er niet meer, maar de bloeiende perelaars, de smartelyke olijfbomen, de
dichte hagen der cypressen, welke de akkers beschutten tegen de mistral,
de platanen met hun vreemde geweien langs de zonnige weg naar Taras-
con, dat alles is onveranderd. Anderen hebben het reeds gedaan en het was
mijn doel niet om te pogen Van Gogh terug te vinden in deze Provenre.
maar toch ben ik op mijn weg naar de Middellandse Zee Arles niet als
een onverschillige vreemdeling voorbij kunnen gaan. Dat vervallen stadje
met zijn 20.000 inwoners bezette eens de tweede plaats in het Romeinse
rijk De arena, het antieke theater en andere imponerende door hekken
en dagjesmensen omgeven restanten vertellen daarvan. In dit Arles van
nu Is verder een wat lugubere Romaanse kathedraal te vinden, een leven
dige en brede Boulevard des Lires, waar vele flanerende Arlésiennes tonen
met zuidelijke charme begiftigd te zyn; er is aan de Rhóne een gore
armoewyk met verpauperde Algerijnen, die soms by de rystoogst hun brood
verdienen en als ge goed zoekt ontdekt ge in deze stad ook nog verscholen
pleintjes met wrakke middeleeuwse balcons, stukken pilaar van nog vroe
ger datum, bejaarde wyfjes, katten en irissen-in-ecn-perkje.
Ondanks dit alles bleef ik vele uren op de Place Lamartine. het ruime
en nu armzalig lelijke plein aan de rand van de stad. waar Vincent eens
dacht geluk te vinden in een huisje, dat hy geel schilderde de kleur
van de zonnegloed en zyn zonnebloemen maar waar de vlagen der
waanzin hem toch weer wisten te vinden.
"p r zij'n een paar dingen in het Noorse ondermaanse, waaraan de
J—1 gemiddelde Noor een nauw-verholen hekel heeft. De eerste twee
Zijn alleen onwettig te bestrijden, het derde is met een simpele paraplu
te verhelpen. De plotselinge regenbuien in dit majestueuze land
dwingen namelijk elke manspersoon, die zich buitensdeurs begeeft
en speciaal als het een ontmoeting met een lid van de zeer schone
Noorse zwakke sexe betreft - er een opgerold onder de arm te klem
men. Wat aan de promenade van Oslo, de brede en schuin naar het
Koninklijk Paleis oplopende Karl Johcmsgaate het enigszins vreemde
gezicht ten gevolge heeft, dat het merendeel der aan de korte broek
ontschoten manmensen a la Chamberlain rondwandelt.
Üe gemiddelde Noor heeft voorts
niet zo heel veel op met het natio
nale gebruik om gedurende het
weekeinde in bepaalde steden geen
alcohol van welk gehalte ook ten
verkoop aan te bieden. Wat wil zeg
gen, dat slechts een paar van de
grootste plaatsen niet helemaal
„droog" zyn cn dat de andere vol
lopen met beschonken personen, die
zich tegoed hebben gedaan aan
eigengebrouwen bier, dat naar gist
smaakt en een onwaarschynlyk hoog
alcoholgehalte heeft.
Overigens troosten de optimisten zich
met de gedachte, dat er „ergens"
altijd nog wel een flesje duur ex
portbier en bij lang aandringen een
precieuze flacon cognac te krygen is
en dat de Zweden het op dit punt
nog een graadje moeilijker hebben,
omdat zij elke week van het gehele
jaar drooggelegd zyn. Wat overigens
binnenkort gaat veranderen.
Het derde punt van doorlopend
verzet is één van de machtigste
openluchtmusea, die deze aarde
kent: het Vigelandsanleget in Oslo:
een reusachtig park met honderden
reusachtige beelden, gehouwen door
de groothandelaar-in-graniet Gustav
Vigeland, in 1943 overleden. In ex
ceptionele formaten heeft deze
machtige houwer-van-het-leven zelf
zyn vaak revolutionnaire gedachten
vorm gegeven: rond een enorme
monolith van honderdtwintig ineen
gestrengelde figuren voorstellen
de de Dag des Oordeels groeperen
zich figuren uit de religieuze en pro
fane geschiedenis, indrukwekkend en
soms ook mooi.
De naaktheid van deze enorme uit
stalling van beeldhouwwerken is ech
ter vele Noren een doorn in het ove
rigens op dit punt niet zo heel be
deesde oog. Er zyn Noren in Oslo. die
er graag eens een houweel in zouden
zetten. Er zijn er ook, die dit Vige-
landsangelet als een bedevaartoord
beschouwen. Voorlopig zijn ze er nog
niet over uitgevochten.
Overigens blyven er voor de ge
middelde Noor in zyn land genoeg
zaken over. die hij samen met zyn
byna 3.400000 medeonderdancn van
Koning Haakon VII van ganser
harte bewonderen kan. Zijn land
bijvoorbeeld zijn onvergelijkelijk
schoon en afwisselend land. Want
nergens ter wereld is op 323.000 vier
kante kilometer zulk een verschei
denheid van natuurschoon te zien
als in dit diep-ingekerfde land van
graniet en smaragdgroen water.
Daarom trekt hij er elke Zaterdag
op uit met elk beschikbaar vervoer
middel om een paar honderd myl
verderop te gaan vissen, skién of an
dere heerlijke zaken bedryven. die
de natuur van Noorwegen mogelijk
maakt. Tegen het weekeinde loopt
de Tauma of de Bergen-Espress vol
met Osloérs, die de rappe bergstro
men of de watervallen gaan bezoe
ken, de wyde meren tussen de gra
nieten reuzen van het achterland of
de gletschers dichter bij de Westkust,
waar in Juli het ys honderden me
ters dik ligt.
DAT BEGRIP EXPRESS dient, voor
we meetrekken met deze uitbun
dige schare stedelingen, even na
der omschreven te worden. Want de
Bergen-Express byvoorbeeld, die nog
maar luttele jaren de steden Bergen
en Oslo verbindt, mag dan een com
fortabel treintje met een restauratie
wagen zyn, hij doet het traject op zijn
sloffen en neemt er een hele dag voor.
De eerste keer zitten de Amerikanen,
die des zomers de tweede klasse ln gro
ten getale bevolken, daar wat geergerd
tegenaan te kyken, maar de tweede
keer moeten ze tóegeven, dat het zyn
bekoring heeft een express op de
meeste tussenstationnetjes een minuut
of tien te laten stoppen.
De dames van de wachtkamer weten
dat allang, want hun smórrebröd is
onweerstaanbaar en een warm worstje
smaakt op duizend meter hoogte even-
sr
lokaal veranderd. Er ksA<j
buizen aan het plafond. -1"
schot om café en restaum_
den en geblokte kleedjes
tjes. Er is vrywel niets ar
het nachtcafé herinnert,
ellipsen klok en de geestc
na zonsondergang. Ond:p|
hangen als eerbetoon aa:"T
wat kleurenreproducties I:*®
formaat, een zelfportret
bloemen, het bruggetje s
met het gele huisje en
Maar ernaast zyn veel c»n
van stierenvechters en >lp
Cola-meisjes. En om het en
Vincent te voltooien is op
achter het buffet een r*®
van Renoir tegen de mt.J"
Toen myn boule-vriendcj*5
bleef ik achter met Roge- 7
lieve dochter en een oue
soep slurpte en kennelijk
met zich droeg. De te sct'ai
bulzen uierpen een kou:
lend schijnsel op de bic l'u:
ons vieren, die steeds vair0
naar de goedmoedige tiktii1®
cents klok. y
De mensen, die langs de kronkelende bochtige Lombard Stree
Fronsisco wonen, moeten êèn man dankbaar zijn voor de bloerr-
die hun woningen gevangen houdt. De bermen van Lombord Jt
.beroerdste straat ter wereld" genoemd, zijn dicht beqrc-
enorme hortensia's, die een zekere heer Peter Berout tien /oor
met grote zorg begon te planten. De heer Berout houdt veeh-
men zoals hij zelf zegt en vermoedelijk zal iedereen in Lombz
er wel net zo over denken.
