Zijn de Duitsers een gevaar voor
de vrije wereld?
Optimistische kijk van
Oud-minister Harriman -
Lavéra ontwikkelde zich na de bevrijding tot grootste petroleumhaven van Europa
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 5 JUNI 1954 - PAGINA 2
„Men moet dit vraagstuk zien in het licht
van de atoom-energie"
(Van een bijzondere medewerker)
(1)
Wat een Amerikaan heel moeilijk kan begrijpen, is het
gebrek aan samenwerking tussen de landen van West-Europa.
Zelfs intellectuelen, die ons werelddeel bezocht hebben, vinden
die onderlinge tegenstellingen toch maar een vreemde geschie
denis. Hun verstand zegt hun weliswaar, dat er alleszins ver
klaarbare redenen voor zijn, maar in hun hartWaarom
nemen de anderen geen voorbeeld aan de Benelux?" vragen ze,
als ze horen dat de bezoeker uit Nederland komt. „Maar weet U
wel", luidt mijn antwoord, dat er óók in de Benelux tal van
verschillen zijn: op een bevolking van nog geen twintig milli-
oen Europeanen vindt U drie vorstenhuizen, drie talen, twee
godsdiensten, twee rassen, sterk uiteenlopende volkskarakters,
economische spanningen tussen concurrerende havens en
industrieën, enz. enz Dacht U heus. dat dit alles in een oogwenk
tot een onverbreekbare eenheid samengesmolten kan worden'"
Even kijken ze U lichtelijk beduusd aan, maar een hunner
spreekt kennelijk namens allen, als hij, vol optimistische dyna
miek, opmerkt: „Maar jullie, Nederlanders, Belgen en Luxem
burgers, jullie doèn er tenminste wat aanEn dat is, in
de mond van een Amerikaan, een geweldig compliment!
„Amerika heeft zijn rol als
wereldmogendheid
niet gezocht"
Ook Amerika ls geen eenheid. Maar
•vèl zijn de Amerikanen al is het dan
een „volk in bewegng" energiek
op weg néér die eenheid. De verschil
len komen duidelijk aan het licht
wanneer ge u per taxi door New York
laat vervoeren en ge maakt een praat-
Je met de chauffeur. Soms treft ge er
een, wiens familie al heel lane in de
States woont. da», weer ls het een op
gewekte jonge neger, wiens ouders nog
in het Zuiden leven of een derde maal
hebt ge te maken met een Sudeten-
Duitser. die. ofschoon hij de vijftig al
ruim gepasseerd is en al dertig Jaar
in New York woont, nog boordevol
herinneringen aan zijn geboorteland in
Europa zit.
Ja. die Sudeten-Dultser wés me er
een! Hij was het meelijwekkende voor
beeld van een Europeaan, die welis-
W. Averell Harriman
waar Amerikaans burgerrecht had
verkregen, maar geestelijk nog hele
maal niet geassimileerd was. Zo zijn
er helaas vele immigranten: het eerste
geslacht ziet geen karts zich innerlijk
aan de nieuwe omgeving aan te passen
en eerst hun kinderen, of doorgaans
hun kleinkinderen, slagen daarin. Deze
man bleek zelfs allerminst vrij van
nazistische smetten. Communisten en
Joden noemde hij zonder blikken of
blozen in één adem en natuurlijk was
McCarthy zijn Ideaal Roosevelt had
Midden-Europa aan de Russen ver
raden en mijn Ironische vraag of het
niet mogelijk was, dat wijlen die pre
sident zich op de bedoelingen van Sta
lin verkeken had, gaf hem aanleiding
tot een serie onvriendelijke uitlatingen
over „de communistische familie Roo
sevelt". Alles dus volgens een bekend
recept Ik was biy, dat dit eenzijdige
gesprek dat niettemin een kijkje
gaf op denkbeelden, die er sinds de
Een beperkt aantal Nederland
se Journalisten heeft tezamen
met collega's uit andere West-
Europese landen, een bezoek ge
bracht aan de Ver. Staten van
Amerika. In een korte serie ar
tikelen geeft één hunner enige
van zijn indrukken weer.
„heksenjacht" van McCarthy niet
zwakker op zijn geworden ten einde
was. toen eindelijk het doel van mijn
tocht-per-taxi was bereikt: de selecte
Harvard Club. Daarbinnen was het an
ders, want de „progressieven" vertoef
den in de club, de „reactie" achter
het stuur van de taxi....
Franse vrees
Tot de aanwezigen in de Club be
hoorde een aantal vooraanstaande
journalisten en publicisten, onder wie
John K. Jessup, hoofdredacteur van
„Life" en voorts niemand minder dan
W. Averell Harrimann. oud-ambassa
deur van de V.S. in Moskou en in Lon
den en minister van Handel tijdens
het presidentschap van Truman. Har
riman is de begaafde afstammeling
van een van de rijkste Amerikaanse
families, een man van grote bescha
ving en overtuigd lid van de Demo
cratische partij.
Na de maaltijdvormden de Euro
pese gasten twee groepen, een Franse
en een Engelse. Om beurten nam Har
riman aan de discussies In deze groe
pen deel. Merkwaardig was. dat juist
btj de Engels-sprekenden al spoedig het
gevaar ter sprake kwam, datDu'tsland
na enige tijd weer voor de wereld zou
kunnen gaan vormen. Dat dit onder
werp vooral de Fransen zeer na aan
het hart lag. was tijdens de reis bij
herhaling gebleken. Vooral de vier
Fransen zelf. gesteund door de Belg en
belangstellend aangehoord door de
Portugees cn de jongste der Italiaanse
collega's, lieten geen gelegenheid voor
bijgaan hierover het hunne te zeggen.
Ditmaal was het dus in de „Engelse"
groep de oudste Italiaan, vice-adml-
raal 'n ruste en. na de oorlog, marine
attaché voor zijn land in Washington,
die dit punt aansneed. Herbewapening
van Duitsland zou binnen afzienbare
tud tot ernstige spanningen in Europa
en de rest van de wereld aanleiding
geven, zo betoogde hij ongeveer.
Amerikaanse geruststelling
Belangstellend keken de Engelse,,
Deense en IJslandse Journalisten naar
de gez chten van de aan het gesprek
deelnemende Amerikanen en in het
bijzonder naar dat van de heer Harri
man. Toen deze nog geen aanstalten
maakte om zijn mening te geven, maar
blijkbaar wachtte op de opinie van de
andere Europeanen, leek het mij een
geschikt ogenblik, de opvatting van
zeer velen in Europa (ook van hen, die
het om practische redenen gewenst
vinden zoveel mogelijk met de Duitsers
samen te werken) aldus te formuleren:
„Het komt mij voor, dat men h'er In
Amerika maar één gevaar ziet: het
Russische. In Europa daarentegen
u hebt het zojuist ten overvloede nog
eens kunnen horen ziet men over
het algemeen twee gevaren: natuurlijk
John Murray is een veertigjg,;^
garagehouder uit Sal ford (Lanzashm
Murray koesterde sinds lang e=1
ideaal: een eigen vliegtuig bei,"fit,
Drie jaar geleden begon hioon q
bouw van een helicopter. Thans is j
vlieg-,.tuig" gereed, hij heeft sells -
toestemming tot vliegen van het fa
ge/se Ministerie voor de Burgerlui
Luchtvaart in zijn zak. De Minisle
legde hem echter enkele beperkingen
op, waaraan John zich strikt heelt ii
houden. Zo mag hij b.v. met hocet
vliegen dan drie meter boven q
grond. Hij mag slechts van het Bartin
vliegveld opstijgen en hij moet er
op letten, dat hij door geen erl(:(
handeling het leven van anderen n
gevaar brengt. John, die U op de Ic/q
in zijn toestel ziet, heeft deze beper
kingen op de koop toe genomen. Al
het gisteren in Engeland mooi weer i
geweest, heeft higevlogen
het Russische, maar daarnaast toch
nok het Duitse. Menigeen hoopt het
beste, maar de ervaringen van de laat
ste veertig jaar zijn niet bemoedigend"
Deze woorden waren nauwelijks ge
sproken. of de heer Harriman ging
recht in zijn stoel zitten en achtte het
moment gekomen zijn visie te geven
„Inderdaad zien wJJ. Amerikanen,
maar één gevaar", zei hij, „omdat er
maar één gevaar is, dat de vrije we
reld kan bedreigenl" Iljj wachtte
even als om zijn woorden groter ef
fect te geven. „Waarom is Duitsland
voor Amerika en voor de West-Euro-
pese landen géén gevaar cn waar
om is Rusland dat wèl?", vervolgde
hU- „Deze vraag kan men pas juist
beantwoorden, als men dit probleem
ziet In het licht van de ontwikkeling
van dc atoomenergie. Welnu, in dit
opzicht betekenen <le Duitsers niets,
zjj zijn „controllable"; dc Russen
daarentegen zijn „uncontrollable".
De wereld weet Immers nauwkeurig
hoever zij gevorderd zijn met hun
praetisehe kennis! En daarom is er
in feite maar één wezenlijk gevaar:
het Russische".
Het spreekt wel vanzelf, dat met
name onze Italiaanse collega hiermede
nog niet gerustgesteld was. Maar. ook
al bleef hij de toekomst somber
Inzien, toch moest ook hij toegeven,
dat dit betoog van de oud-ambassa
deur voor het ogenblik stellig
steekhoudend was. althans voorzover
het de militaire kant van het Dtria
vraagstuk aangaat.
Vrij snel verplaatste het gespnl
zich naar andere onderwerpen Oc
daarbij liet de heer Harriman zich nle
onbetuigd. Hij onderstreepte nog eens.
dat dc Verenigde Staten hun rol aij
leidendo wereldmogendheid niet ge.
zócht hebben. „En dat is ook de re
den", zo ging hij verder, „waarom *tj
psychologisch niet altijd even g<*(
voorbereid zijn geweest op onze hü-
dige positie. Maar wat er aan oiue
politiek moge mankeren, ons vo.t
kent geen oorlogsmystiek.
Waarom zouden wij die
ook hebben?
De oorlogen die wij voerden, hadden
tot doel de oorlog een halt toe i>
roepen. Ons nationalisme is juist hd
omgekeerde van het nationalisme
elders: het wordt immers niet re-
kenmerkt door zucht naar expansie,
maar is veeleer isolationistisch Tin
aard. Het McCartyisme is eei
ne aangelegenheid en niet voor jt\.
port" bestemd.
En daarbij komt. dat de „revolu
tie", teweeggebracht door de ont-
wikkeling van de atoomwetcnschip,
nu reeds zó ingrijpend is, dat ilj dt
volledige aandacht van de milt
vraagt. Zij eist zoveel inspanning wn
het gehele volk. dat wij het ernstig
betreuren Amerikanen-in-nillltalr-
uniform overzee te moeten sturen",
(Van een bijzondere medewerker)
Het moderne kantoor van de scheepsmakelaars en carga
doors Maurice Pommé en Mare Lafranchi vormt aan een
bescheiden kade van Port de Bouc als het ware het centrum van
het zenuwstelsel van het complex hulphavens van Marseille,
enige tientallen kilometers Westelijk van de Zuidfranse haven
stad om de golf van Fos en de Etcmg de Berre geschakeerd met
Port de Bouc en Lavéra als belangrijkste centra.
Het licht van de Middellandse Zee dringt er diffuus door een
geperforeerd betondak en schijnt over de bedrijvigheid van heel
wat hoofden en handen. Bedrijvigheid, welke wel met de dag
lijkt toe te nemen, want Port de Bouc en omgeving zijn en voelen
zich jong en voortvarend en willen wel degelijk meetellen in het
geheel van de Franse handel, verkeer en industrie.
Wie eenmaal in Port de Bouc is vergeet, dat hij zojuist een
landschap achter zich heeft gelaten, waarin het levenstempo
alleen maar door de zonnewarmte schijnt te worden aange
geven, waar de rust en de beschouwing en vooral ook de
eenzaamheid overheersen, waarvan de molen, waar Alphonse
Daudet eens zijn brieven schreef, op die stille heuvel bij het
dorpje Fontvielle wel het zinnebeeld schijnt. Maar in Port de
Bouc denkt men eenvoudig niet aan cypressen, platanen en
olijven. Men denkt alleen maar aan tankers, slepers, pramen en
parlevinkers, aan petroleum en benzine, aan proviand en pro
visie, aan werken en vooruitkomen.
Afstanden
Eén van de opmerkelijkste
X eigenschappen van de hulpha-
vens van Marseille is hun ult-
gestrektheid Tussen Port de
1 Bouc en Lavéra enerzijds en
2 Martigues anderzijds ligt het zes
X kilometer lange kanaal van Ca-
X ronte. Dit wordt halverwege
yzerspannen door een 1200 me-
I ter lange, In de oorlog door de
X Duitsers opgeblazen, maersinds-
J dien herbouwde spoorbrug.
J Van Martigues naar Berre moet
men per boot een afstand van
vijftien kilometer over de Erang
de Berre afleggen, de auto om
1 het meer heen zelfs 45 kilc-
X meter
zUn gekomen, zijn de best gehuisveste
Fransen geworden.
Nederlands aandeel
De hoge vlucht, welke deze petro-
leumraffmaderljen hebben genomen,
zijn natuurlHk ook weer van grote
Invloed geweest op de omvang van ae
haveninstallaties van Port de Bouc en
Lavéra. Die expansie kwam vooral na
de tweede wereldoorlog. In 1945 begon
men met het uitdiepen van de haven
van Pert de Bouc. In 1949 werd rnet
de bouw van de elgenliike oliehaven
Lavéra begonnen. De eerste étappe
kwam in de herfst van 1952 gereed.
Sindsdien kunnen zes tankers ook
voorbeeld 45 000 ton tegelijk laden
en lossen Vóór die tild moesten de
tankers voor de Ingang van Port de
die van zeer grote afmetingen, bÜ-
Bouc wachten op de loodsboot en op
hun beurt om behandeld te worden
De Installaties op de kaden vormen de
trots van Lavéra: vla vier verstelbare
slangen wordt de ruwe petroleum on
middellijk van de tanker In de pltp-
leidineen en naar de raffinaderijen
gepompt.
Dit jaar wordt met de bouw van
schachten In de zeebodem heeft ge
graven. waarin de twaalf meter lange
nog twee kaden begonnen, waarbij
de Hollandse Aannemlngsmaat-
schappij wel weer een rol van bete
kenis zal blUven apelen. Zij loch
was Hel die de 25 meter diepe
betonnen zuilen werden neergelaten,
waarop de kaden rusten. De on
derste helft der schachten, waaruit
de modder dus was verwijderd, werd
Frankrijk met andere ogen (V)
Inspirerende activiteit in hulphaven van
Marseille
De vissers van Martigues. schilderachtig element in een gelndustrali-
seerde omgeving.
Port de Bouc is. als zeehaven, nog
niet zo heel oud. Of liever: het is
piepjong Voor de twintiger Jaren voer
er vier, vijf keer per jaar een zout-
schlp langs de verweerde toren van
het nog door de grote zeventiende
eeuwse Franse vestingbouwer Vauban
ontworpen fort
De opgang kwam toen de Kamer van
Koophandel van Marseille het Initia
tief nam tot de ontplooiing van Port
de Bouc. voornamelijk als centrum van
nieuwe industrieën, omdat de rots
achtige omsingeling van Marseille uit
breiding van de bedrijvigheid aldaar in
de weg stond
Toen kwamen ook de raffinaderijen.
Shell-Saint-Gobaln het eerst: In
1929 verrezen de eerste tanks op de
groene oevers van het grote meer van
Berre, waartoe Port de Bouc de entrée
vormt. Shell-Salnt-Gobam raffineert
nu meer dan drie mlllloen ton per Jaar.
Het transport vao de olie tussen de
haven Lavera en het plaatsje Berra
geschiedt door middel van een 34 kilo
meter lange pijpleiding.
Vier jaar later functlonneerde In de
onmiddeliuki- nabiiheirt van de haven
ook het bedrllf van de Societe générale
des huiles de Dé trol es BP. een ver
takking van de Anglo-Iranian, op de
voet gevolgd dooi de Compagnie fran-
galse de raffinage waarvan de capa
citeit thans 3,5 millioen ton per Jaar
beloopt. BP is met ruim twee millioen
ton in dit gezelschap een benjamin.
Twintig millioen ton
Voor Marseille vormt de petroleum
ongeveer tweederde van ziin haven
activiteit. Voor de andere Franse ha
vens liet het aandeel van de petro
leum gemiddeld niet hoger dan 55
percent Een kwart van de Franse
olie-invoer gaat via Lavéra.
De helft van de In en bil de hulp-
havens geraffineerde noeveelheld komt
uit Abadan het Engels-Iraanse olle-
geschll was voor de Fransen niet on
profijtelijk, zo werd ons zachtjes tc
verstaan gegeven de andere helft
uit de Levant.
Met zijn invoer van ongeveer twaalf
millioen ton olie en zlln uitvoer van
acht millioen ton is Lavéra zeker de
giootste petroleumhaven van Europa
geworden
Natuurlllk heeft deze werkzaamheid
ook het aanzun gegeven aan een „pé-
trochimie een fabricage van tal van
bijproducten zoals zti ook de oorzaak
werd van een paar zeer aantrekkelijke
tuinsteden voor dp arbeiders van df
raffinaderlien De werknemers in de
zware industrieën, vooral voor zover
zij na de oorlog tot grote ontwikkeling
De havenhoofden van Levéra met de stalen balken waaraan de slongtn
zijn bevestigd waardoor de ruwe olie naar de pijpleidingen
wordt gepompt.
opgevuld met zand uit de Rhone.
Dc activiteit van de Hollandse
Aannemingsmaatschappij verklaart
voor een groot deel de aanwezigheid
van de ongeveer honderd Nederlan
ders In Port de Bouc. dat trouwen»
reeds zo cosmopolitisch is als een
havenstad maar zijn kan.
Contrast
Van de achtduizend Inwoners zijn
er misschien maar 1590 Fransen, de
overigen vormen een aardige staalkaait
van alle nationaliteiten, welke er ln
Europa en ln het Mlddel'.andse-Zee-
gebied maar te vinden ziln.
zy leven niet alleen van de olie,
want er zijn ook nog belangrijke
scheepswerven, steen cement- en
chemsche fabrieken, waaronder een
dochterbedrijf van Calvé-Delft, dat
geleid wordt door de beminnelijke Belg
Jules Blanchez president van de In
dustriële Club vnn Port de Bouc
Die Industriële club heeft een piw
A terre In een pittoresk restaurant
tussen de bossages om de blauwe wa
terspiegel van de Etang de Berre. ever.
bulten het schilderachtige plsa'-'i?
Martigues. geboorteplaats van de W
veelomstreden schrijvende politicus co
politiserende schrijver Charles Maur-
Dat schilderachtige heeft een dub
bele betekenis want beeldende Kun
stenaars willen er graag wonen om o»
vissers en hun scheepjes ln een decor
van door de zonnegloed gekaraklem
seerde hulzen en watervlakten op ne-
linnen te brengen.
Maai met de mensen van haven en
industrie van Port de Bouc moet nr.ea
maar liever niet over de vissers vin
Martigues praten. Want dat zonm'u
nietsnutten die leven van de vergoe
dingen, welke zij opeisen vooi
meende, door de olie veroorza.i»
schade aan hun netten of hun vang»-
En als die vlieger niet opgaat, osn
valt er met diezelfde olie altijd n°»
wel wat te smokkelen.
