Eskimo's bezitten bewonderenswaardig aanpassingsvermogen
L
r
HARD BESTAAN IN BAR KLIMAAT
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN IIET LEIDSCII DAGBLAD
- ZATERDAG 24 APRIL
- PAGINA i
OP VISITE BIJ DE ESKIMO'S
Bedenkelijke toestand in Canada's
Noordland
Het woongebied van de Eskimo's ligt over grote afstanden
verspreid bijna uitsluitend aan of nabij de kust. We vinden
hen in de Zuidelijke delen van de Oostkust en langs de gehele
Westkust van Groenland, op Noord Labrador en langs de gehele
Noord- en Noordwestkust van Noord Amerika, van de Hudson-
baai tot aan Zuid Alaska, benevens op de Noordelijke eilanden
van de Bering Straat, terwijl zich tevens nog enkele kleine
groepen Eskimo's in het uiterste NO. van Azië bevinden.
Eén volk, ondanks grote
verspreiding
DE AANPASSING van de levens
wijze van dit volk aan een kli
maat en omgeving, welke voor
de mens nagenoeg ongeschikt zijn,
kan men zonder aarzeling uniek
noemen. Men dient daarbij te be
denken, dat het woongebied prac-
tisch geheel buiten de boomgrens ligt
en dat de bewoners gedwongen wor
den tot het ontwikkelen van een
eigen cultuur, teneinde het barre kli
maat te kunnen trotseren.
Lage temperaturen typeren het ge
hele woongebied. Echter wisselen zo
wel de duur van de winter als die van
dag en nacht en de zonshoogten sterk
door het enorme verschil in geogra
fische breedte tussen S3 en
78° N.B. waarop de woonplaatsen
gelegen zijn.
De meeste Eskimo's leven ten Zui
den van de Poolcirkel en ztjn dus geen
enkel etmaal van daglicht verstoken.
Hun Noordelijker levende broeders
echter kennen jaarlijks een meer of
minder lang durende periode van
duisternis. Dë Pool-Eskimo's van N.W.
Gedurende de winter bestaat de kle
ding uit huiden en in de zomer uit
zeehondenvellen.
De vrouwen snijden met hun mes,
de oelo, repen leer tot cirkels, ruiten
of vierkanten, verven deze vervolgens
In bonte kleuren om ze daarna in
smaakvolle schikking op hun kleding
vast te naaien.
Het milieu stelt ook speciale eisen
aan de woningen, welke met het jaar
getijde in de streek, vrij sterk kunnen
verschillen. Natuurlijk zijn de bezig
heden hierop ook van invloed: im
mers, de Eskimo heeft geen vaste
woonplaats, hij moet zwerven in ver
band met de jacht, welke iri winter,
zomer en voorjaar verschillend is.
In de zomer bewoont het afzonder
lijke gezin veelal een tent. Men ver
vaardigt deze door zeehonden- en
rendiervellen aan elkaar te naaien en
het geheel met roeispanen of stangen
te ondersteunen.
In de winter betrekt men perma
nente woningen, die één of meer fa
milies in een enkel vertrek herbergen.
De Eskimo bouwt dan zijn sneeuwhuis
of. meer in het Westen van het woon
gebied, het ondergrondse huis. Heeft
men solider materiaal beschikbaar,
dan maakt men echter ook wel huizen
van steen of hout.
DE JACHT: MET HET DIER
TEGEN HET DIER.
IN DE WINTER jaagt de Eskimo op
het ijs op de zeehond. In zijn harde
bestaansstrijd is hij allereerst van
dit dier afhankelijk. Het levert hem
voedsel en kleding, licht en brandstof.
De zeehond leeft onder het ijs. doch
houdt aan de oppervlakte daarvan
luchtgaten open. waar het dier telkens
lucht komt ademen.
Het enige tamme dier, dat de Eskimo
bezit, n.l. de hond. bewijst hem bij
deze jacht goede diensten: het is de
hond. die de gaten in het ijs. waar
door de zeehonden komen ademhalen,
opspoort. Daarna krabt de jager met
zeehondenklauwen op het ijs en bootst
daardoor het geluid na. waarmee de
wijfjes de mannetjes lokken. Zodra
zich nu bij deze luchtgaten een zee
hond vertoont, wordt deze geharpoe
neerd. Ook gebruikt de jager wel de
lans. welke veelal uit beenderen ver
vaardigd wordt.
In de zomer, wanneer de zeehonden
op het ijs ltggen te zonnen, is de Jaoht
het meest lonend.
In het voorjaar gaat het ijs kruien
en dan trekt de Eskimo naar de fjor
den. om er zalm te vangen. Ook maakt
hij jacht op landdieren, zoals mus
kusossen. ijsberen en rendieren. De
hond leidt deze beesten aan zolang af.
tot de jager de buit kan naderen en
doden.
Is het water ijsvrij, dan benut de
Eskimo zijn kajak om op zeezoogdie
ren te gaan jagen.
Deze kajak is wel een bijzonder
fraai voorbeeld van het specialisatie-
en aanpassingsvermogen der Eski
mo's. Dit lichte, ranke, snelle en wei
nig gerucht makende vaartuig bezit
een vrij grote zeewaardigheid en is
bii uitstek geschikt voor jachtdoel-
einden.
Het houten geraamte van de boot
ls geheel met een waterdichte huid
overtrokken. Hierin biedt alleen een
rond gat ruimte voor de bestuurder.
Deze vormt met zijn kajak en zijn
kleding van zeehondenvel een water
proof geheel. Met de pagaai beweegt
hij zijn vaartuig voort. Deze kajak is
zó licht, dat men haar kan dragen.
Dit is van groot belang, daar men door
de schiereilanden over te steken, dik
wijls de weg aanzienlijk kan bekorten.
Allegoo, een erkende schoonheid onder de Eskimo's
Groenland b.v. zitten met een on
onderbroken winternacht van bijna
vyf maanden!
De Eskimo's vallen op door hun
middelgrote lichaamslengte en krach
tige constitutie. Deze laatste maakt
hen niet alleen bijzonder sterk, doch
schenkt ook een groot uithoudings
vermogen. Hun benen zijn kort. hun
handen en voeten klein, doch goed
gevormd. Hun huidskleur ls geelachtig
bruin, de haren zijn zwart en golvend.
Aan de Mongolen herinneren de breed
uitstekende Jukbeenderen, de grote
hersenen, de hoge schedel, alsmede
het ronde gelaat met de kleine, veelal
bruine, ogen.
Hoewel verspreid over een gebied,
waarvan de uiterste delen duizenden
kilometers uiteen liggen, onderschei
den de Eskimo's zich als ras. doordat
hun lichamelijke kenmerken nergens
aanzienlijke verschillen vertonen. Zo
als reeds werd opgemerkt dwingt het
klimaat tot de ontwikkeling van een
eigen cultuur, want culturele uitwis
seling met andere volken «met het
daaraan verbonden voordeel van nieu
we, van bulten komende impulsen) is
veelal niet mogelijk.
Door de grote overeenkomst In be-
schavingsbezit en de gelijkenis van
taal (men spreekt dialecten van een
zelfde taal) moet men de Eskimo's als
één enkel volk beschouwen.
DOOR DE KOUDE is de Eskimo ge
noodzaakt om zijn kleding zo
droog mogelijk te houden en er
steeds grote zorg aan te besteden
Voor beide geslachten ls ze vrijwel
Identiek. Men heeft een boven- en een
onderkledingstuk en bij elk daarvan is
de broek die bij de vrouw korter
is dan bij de man aan het bovenste
deel vastgenaaid. Dit laatste niet uit
gemakzucht om maar gauw met kle
den klaar te zijn. doch u't noodzaak
men wil voorkomen, dat koude lucht
kan doordringen. Voor het naaien be
nut men benen naalden en pezen.
Wat weten we eigenlijk over c
Eskimo's. Niet veel. Het never
staande artikel bedoelt onze li
zers en lezeressen eens wat met
te vertellen omtrent dit toch 3
merkwaardige land en volk.
Het typische sneeuwhuis wordt uit
bevroren sneeuwblokken vervaardigd
die met het benen mes worden uit
gesneden en die vervolgens worden
opeengestapeld. De Eskimo weet
daarbij, als enige onder de primitie
ven. een koepelvormig dak te con
strueren. In het aldus verkregen ge
heel spaart hjj een opening voor een
raam uit. Deze kan met doorzichtig
ijs worden gesloten.
De gehele binnenbekleding van het
sneeuwhuis, evenals de vloer, houdt
hf) geheel glad van oppervlakte, door
bevriezing toe te passen. Aan de wan
den bevinden zich houten britsen,
waarop men slaapt of zit. ook bestaan
deze wel uit harde sneeuw en men
bedekt ze dan veelal met huiden In
deze ruimte leven mannen, vrouwen
en kinderen van eén of meerdere fa
milies dicht opeen.
Door uitgebreide voorzorgsmaatre
gelen tracht de Eskimo te verhinde
ren dat de intense koude zijn sneeuw
huis binnendringt, waarin hij de tem
peratuur op ongeveer 1° C tracht te
houden.
Daartoe heeft hij soms een nauwe,
lage, naar de binnenkant afhellende
gang gebouwd, die door een hoge
drempel van het eigenlijke woonver
trek gescheiden is en rechtstreekse toe
treding van buitenlucht voorkomt.
Alvorens de woning te kunnen ..be
treden" moet hij dus door deze gang
kruipen Ook plaatst hij wel een voor-
raadschuurtje bij het huis. dat dan
slechts via het schuurtje te berei
ken is.
Verlichting en verwarming ver
krijgt de Eskimo door ziin lamp. een
met zeehondenvel gevulde spekste
nen schaal, voorzien van enige pitten
van mos. Over grote uitgestrektheden
ontbreekt hout of andere brandstof
De Eskimo's vinden het in hun
sneeuwhuizen zo warm. dat ze er
nagenoeg naakt rondlopen
Jonge Eskimo-vrouw met haar kind in een zak op de rug
ONBLOEDIGE OPLOSSING
VAN KLEINE TWISTEN.
PROPER kan men de Eskimo moei
lijk noemen. Vele stammen zijn
zowel wat hun uiterlijk als wat
hun gewoonten betreft, onbeschrijflijk
smerig. Zelfs de Eskimo, die onder
Europese invloed staat, kan men
slechts met moeite de elementaire be
grippen omtrent zindelijkheid bij
brengen.
Misschien vindt een en ajider zijn
oorzaak in het feit. dat water zo
schaars is. Dit immers moet met be
hulp van kostbare en schaarse brand
stof door smelten uit sneeuw en ijs
verkregen worden. Vandaar dat men
water voor belangrijker doeleinden dan
voor het wassen gebruikt.
In velerlei opzicht echter dwingen
de Eskimos onze bewondering af. Ge
durende de lange poolwlnter leven ze
als het ware opgesloten in het enige
vertrek van hun hutten
Hierin is het dal ze eten. drinken,
slapen, liefhebben en vrolijk zijn. On
aangenaamheden komen niet dikwijls
voor. Over hot algemeen is de Eskimo
verdraagzaam en beminnelijk Men
beweert wel. dat hij zelfs geen scheld
woord kent en ook geen woord, dat
de oorlog aanduidt.
De Eskimo is trouwens zeer karig
met zijn woorden: de taal is hieraan
zó arm. dat één enkel Eskimowoord
dikwijls uitdrukt hetgeen in andere
talen veel omslachtiger te kennen ge
geven wordt.
Ontstaan minder belangrijke twis
ten. dan worden deze veelal bijge
legd op een wel zeer geslaagde wijze,
n.l. door middel van het zangduel.
Hierbij brengen, in het bijzijn van
de gehele nederzetting, de tegenstan
ders hun bezwaren tegen elkaar lot
uiting in geïmproviseerde zangen,
waarin op slagvaardige wijze ge
tracht wordt de wederpartij te over
troeven. zjjn schuld aan de kaak te
stellen en hem belachelijk te maken.
Wie hierin het best slaagt en de
openbare mening op zijn hand
krijgt, geldt als overwinnaar en
versterkt dikwijls voor lange tijd zijn
sociale pos'tie ten koste van de an
dere partij. Bij dergelijke samen
komsten danst men gewoonlijk ook.
hetgeen de algemene stemming ver
hoogt!
Het sociaal gevoel is bij de Eskimo's
sterk ontwikkeld! De hongerigen kun
nen steeds rekenen op de voedings
middelen, die de anderen nog bezit
ten. Wat de jacht oplevert is steeds
gemeenschappelijk eigendom; echter
ontvangt hij. die het dier ontdekte of
doodde, het beste deel.
GESPREK MET HET MANNETJE
IN DE MAAN.
IN een leven na de dood gelooft
ook de Eskimo. Hij kent het hier
namaals bovenaardse Jachtgronden
toe. waar hij een minder harde voort
zetting van het aardse bestaan voert
Verkeert hij in levensgevaar dan
schijnt hü bereid zijn noodlot te on
dergaan: hij is met de dood en het
doodsgevaar vertrouwd geraakt.
Wijd verbreid is het geloof aan het
bestaan en de werking van tal van
eeesten Niet alleen mensen, maar
ook dieren en levenloze voorwerpen
d°nkt de Eskimo bezield: alles heeft
voor hem zyn levende eigenaar.
Toch Ls de geest van de dood, Torn-
gak genaamd, de meest gevreesde
geest. Deze heeft leven en geluk van
de mens in handen en men doet dan
ook al het mogelüke om met deze
geest op goede voet te blijven. Tus
sen hem en het volk bemiddelt de
angekok. de tovenaar of sjamaan.
Deze heeft de gevreesde geest geheel
en al in zijn macht en kan daardoor
kwade geesten uitdrijven, ziekten
genezen en het weer veranderen.
V<jór men op de rendierjast gaat
raadpleegt men de angekok: want
heeft men hem door geschenken ge
wonnen. dan stuurt hij zijn geest erop
uit. waardoor de rendieren de jager
tegemoet gedreven worden.
Hoe vertrouwelijk de sjamaan met
zun geesten omgaat, blijkt wel bil
één der gebruikelijkste conversaties
die de Eskimo's gedurende de lange
winternacht kennen: de reis van de
sjamaan naar de r..aan! Het gehele
dorp verzamelt zich dan in de grote
hut: mannen, vrouwen en kinderen
zitten op de banken beneden terwijl
de sjamaan, stevig met touwen door
enige mannen aan de zoldering is
vastgebonden. De ruimte is geheel
donker gemaakt. Allen moeten de
ogen sluiten.
De sjamaan heeft een koord m de
hand. waaraan een vast voorwerp als
een hamer of steen is vastgebonden.
Hij laat dit rondsnorren en heft ge-
lijkttjdig een lied aan. „Ik voel me
niet zo zwaar als gewoonlijk", zo be
gint hij. „het lijkt- wel alsof ik los van
de aarde ben Ik word zo licht als een
veer". En met een stem. alsof deze
van grote hoogte komt. vervolgt hij:
„en nu ga ik de lucht in. ik" vlieg
reeds en ga steeds sneller".
De stem wordt steeds vager en vager
en tenslotte fluistert de sjamaan nog
steeds, als van oneindig ver. Dan be
leeft hij allerlei op de maan. en
converseert met het maanmannetje
over de vooruitzichten van de jacht.
Een leder zit dan geboeid en adem
loos in het duister te luisteren.
Na ongeveer een half uur wordt zijn
stem weer luider en tenslotte roept
de sjamaan duidelijk: ..Nu zweef ik
wee- door het venster terug en kom
op de grond terecht. Open nu je ogen
en maak licht".
Daarop moet hij van zijn beleve
nissen op de maan vertellen, waarbij
h'i zijn fantasie rijkelijk laat gelden.
Wederom luistert ieder geboeid en dit
is het hoogtepunt van het feest.
Echter raken d" heidense gewoonten
steeds meer in onbruik, want vele
Eskimo's hebben zonder aarzelen het
Christendom aanvaard.
KAN een man goed genoeg jagen
om een vrouw te kunnen kopen
en te onderhouden, dan trouwt
hij Dit is overigens een zeer nuchtere
aangelegenheid en gaat dan ook zon
der speciale formaliteiten gepaard. De
bruidschat wordt voldoende geacht,
als de vrouw haar kleding, een lamp
en een mes meebrengt.
Zeer goede Jagers kunnen zich meer
dan een vrouw permitteren, zodat
Kalygamie door economische mogelijk-
eden binnen de perken gehouden
wordt. Het monogame huwelijk is dan
ook het normale.
Scheiding vindt echter gemakkelijk
plaats Is de man met z'n vrouw niet
tevreden dan stuurt hij haar weer
naar huis en probeert het met een
ander. Dikwijls zijn drie of vier hu
welijken nodig, voordat het tot een
definitief samenleven komt. Dit ge
schiedt meestal zodra er kinderen uit
het huwelijk geboren worden.
Het lot van de Eskimovrouw ls niet
plezierig, al wordt ze niet als slavin
of lastdier behandeld. Haar huishou
delijke plichten vergen zeer veel ar
beid. Ook het vervaardigen van kleren
uit de vellen is haar taak. Hiertoe be
werkt ze de gestroopte zeehondenvel
len eerst met mes en schrappers,
daarna worden ze gelooid en soepel
gemaakt, waarbij de vrouwen ze niet
zelden kauwen. Gebeurt dit dikwü'".
dan worden de tanden tot op het
tandvlees afgesleten.
De rechten van de man gaan zeer
ver zo mag hij zjjn vrouw aan een
ander uitlenen. De reden hiervan
kan gastvrijheid of een vrienden
dienst zgn, echter ook wel het ver
langen naar nakom .dingen als het
huwelijk kinderloos is. Cok geven
economische overwegingen herhaal
delijk de doorslag.
MANNELIJK KROOST ZEER
BEGEERD
VAN hun kinderen houden de
Eskimo's zeer veel. Zij behandelen
hen liefdevol. Ze krijgen,.ook in
tijden van grote schaarste het beste
voedsel en ze worden zelden gestraft.
Vooral mannelijke nakomelingen wor
den zeer begeerd.
In verband met de langdurige borst,
voeding, die soms drie tot vier Jaar
aanhoudt en zwangerschap voorkomt,
doodt men wel eens een meisje, om
de mogelijke geboorte van een zoon
te bespoedigen. Met de zoeven ge
noemde liefde voor l.inderen lijkt dit
niet te kloppen, maar men moet
bedenken dat de geestes- en ge
moedsgesteldheid van natuurvolken
veelal niet gelijk aan de onze kan zijn.
Naast hun geheel andere houding te
genover de dood. doet zich evenzeer
hun veelvuldig handelen onder in
vloed van een opwelling gelden. In
hun moeilijke bestaansstrijd is even
eens het economisch motief belang
rijk: zonen leveren het gezin veel
meer voordeel dan dochters, die als
ze trouwen, een andere familie haar
diensten bewijzen.
Omdat het gezin niet in staat is een
groter aantal te verzorgen, worden
bjj sommige stammen de kinderen
gedood, die geboren worden, nadat
er al twee zijn.
Men draagt de kleintjes op de rug,
over de schouders, in een soort tas,
die door een verwijding van de boven-
kleren ontstaat. Deze tas is met zee
honden- of rendiervel gevoerd. De
kleine heeft het er behaaglijk warm
in en kan er zich veilig voelen. De
moeder wordt aldus niet bij haar werk
gehinderd.
DE LAATSTE DINGEN....
VEELAL worden de Eskimo's niet
oud. De harde bestaansstrijd en
de dikwijls onvoldoende voeding
vragen menig slachtoffer. Gaat de
Eskimo in de zomer op jacht, dan moet
zijn gezin meetrekken, daar dit an
ders geen voldoende voedsel zou heb
ben. Allen moeten dus moe. Het typi
sche vervoermiddel de hondenslede,
is in de zomer niet te gebruiken.
Zieken of ouderen, die de groep
niet kunnen vergezellen, wensen hun
bestaan dan dikwijls te beëindigen.
Sommigen laten zich van de rotsen
in zee werpen, anderen worden in een
onverwarmde hut opgesloten, waar ze
na korte tijd omkomen. Zolang ze nog
kunnen antwoorden roept men hen
geregeld van de buitenkant toe en
vertélt hun alles, wat hen interesseert.
Daar de grond dikwijls hard bevro
ren is, wordt er geen kuil gemaakt,
doch legt men het lijk op de grond.
Men bedekt het met grote stenen.
Voorwerpen van dagelijks gebruik
geeft men de dode mêe. soms in mi
niatuur. Dit niet alleen, omdat men
zich de gestorvene niet meer wil her
inneren. doch tevens omdat men aan
neemt dat deze zijn eigendommen in
de geestenwereld kan gebruiken.
Meer beschaafde stammen betrek
ken van handelaren kisten, die voor
de dodenbezorging gebruikt worden.
VREEMDE INVLOEDEN
DE meeT Oostelijk wonende Eskimo-
stammen, aan de Baffinsbaai en
op Groenland hebben al vroeg de
invloed der Europese cultuur onder
gaan In de 11de en 16de eeuw werden
de kusten van Groenland reeds door
Denen bezocht en op de smalle Zuid-
strook van dit eiland was lange tijd
het Deense bestuur en de zending
gevestigd. Er zijn kerken, winkels en
scholen voor de zeer leergierige Eski
mo's. De jager kan hier ijzeren werk
tuigen kopen, waaraan hU thans veel
al de voorkeur geeft boven ziin
werktuigen van steen en been, Dt
levenswijze van deze Eskimo's is geheel
afgeweken van die hunner voorvade
ren.
Bepaald bedenkelijk ls de toestand
van de Eskimo's op Canada's Noord,
land. Sedert 1941 liep hun aantal
van 13000 zielen tot nauwelijks S004
terug. Oorzaak: de Eskimo-heer.
der-schepping is de zeehondenjachl
moe geworden. Hij overreedde zijn
gezin af te stappen van het traditio.
nele pooldiëet (vis en de ingewander
van pooldieren) ten gunste van hel
menu (ingeblikt of diepvries) vat
de blanken. Hierbij bedacht hij niet
dat een poolgezln meer caloricer
behoeft dan de gemiddelde Neder
lander of New Yorker.
Ook het sneeuwhuis viel in onge
nade. De Canadese Eskimo prefereëri
een permanente woning en het on
geluk heeft gewild dat hij zich dii
ook kon aanschaffen. Maar de „so
ciale" ontwikkeling was sneller dai
de hygiënische. Het gevolg zijn ziekte
verschijnselen (vooral t.b.c die ziel
in toenemende mate voordoen.
Canada's program van sociale ver
zekeringen, dat zich ook tot de Eskl
mo's uitstrekt, had eveneens fnui
kende gevolgen. De Eskimo onder
vindt n.l. niet langer de prikke
om aan het werk te gaan en vindt di
Jacht op zeehonden en poolvis ni
dikwijls te riskant. Toen een werkloo
werd er alleen maar gewerkt, wannee:
het steungeld opgesoupeerd was.
Een kindertoelage werd ingesteld
Het gemiddelde Eskimogezin bestaa
hier uit een echtpaar met vier kinde
ren: de twintig Canadese dollars dh
een dergelijk gezin per maand ont
vangt. betekenen in de pooleconomli
een comfortabel inkomen. Wat moe
•men er mee doen? Het Canadesi
rapport verhaalt o.a. van Eskimo":
die zich een paar dozijnwekker;
hebben aangeschaft. Dit niet om di
trein te missen, doch louter als tik-tal
muziek.
De Canadese regering heeft he
echter niet aangedurfd de Eskimo'
In hun eigen belang deze social-
verzekering te ontnemen. Wel ls d-
kindertoeslag thans omgezet in ge
schenken in nalura als melk, baby
kleren en babyvoedsel.
J. H. VAN DEN BRINK.
i
Sneeuwhutten in een tijdelijk dorp van Eskimo's in Alaska.
Wanneer het waarschijnlijk is dat het verblijf op één plaats var
langere duur zal zijn, bouwen de Eskimo's keurige roncle sneeuw
hutten met een ijsschol als venster. De luchtverversing vindt gemeen
lijk alleen door het deurgat plaats, maar de hitte in de hut is als gevolc'
van het gebruik van olie voor verwarming en koken meestal zc
groot, dat de bewoners er met heel weinig kleren toe kunnen.
