UJonderlij ke eilandwereld
met typerende instellingen en gebruiken
Koppensnellen nog niet geheel uitgeroeid
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCII DAGBLAD - ZATERDAG 6 MAART - PAGINA
MELANESIË:
Een dergelijk verbond, dat fUn
nuttige zijde kan hebben voor het
handhaven der orde, kan echter ook
door het opwekken van bijgeloof en
angst bij de niet-leden ontaarden in
despotisme en terrorisme.
Aanzoek en huwelijk
Zodra de jongens en meisjes met
ceremonieel als gerijpt erkend zOn,
zijn ze huwbaar en kan naar een le
venspartner worden uitgezien.
Herhaaldelijk wordt het huwelijk
echter zeer vroeg gesloten: op Nieuw
Guinea kent men gevallen, waarbij de
jongens slechte veertien tot vijftien,
de meisjes pas negen tot tien jaar oud
Ook komen in de Melanesische
eilandenwereld kinderverlovingen voor.
Op de Salomonseilanden worden In
gezinnen der opperhoofden de kinde
ren zelfs voor ze geboren zijn uitge
huwelijkt. waarbij huwelijksmakelaars
optreden. Soms zijn deze „verlovin
gen" zó bindend, dat het meisje, wan
neer haar verloofde lang voor een hu
welijkssamenleving mogelijk was stierf,
als weduwe beschouwd wordt.
Maar normaal is echter dat de Jonge
Melanesiër zelf zijn vrouw kiest. Zeer
verbreid in Melanesië is het koophu
welijk. De vader van de bruidegom en
diens familie betalen de bedongen
prijs, meest in sehelpengeld. Na de
verloving blijft het meisje meestal nog
bij haar ouders thuis, ofwel zc neemt
haar intrek bij de a.s. sohoonouders
en wacht daar tot de bruidegom het
nieuwe huis klaar heeft.
In vele gevallen omvat de eigenlijke
huwelijksceremonie niet meer dan de
uitbetaling van de koopsom.
Op de Nieuw Hebriden houdt de
vader van de bruid of een invloedrük
vriend voor de aanwezige gasten een
rede. Hij spoort de bruidegom aan zijn
■pasgehuwde vrouw goed te voeden,
alsmede vriendelijk tegen haar te zijn
en geeft hem daarna de sierlijk ge
klede bruid als vrouw.
Vooraf heeft de jongeman varkens,
voedingswaren en matten als beloning
voor de bruid overgedragen.
Ter beëindiging van de plechtigheid
vind een feestmaal plaats, waarbij de
jonge echtgenoot zich zeer attent te
genóver zijn schoonvader gedraagt en
hem o.a. als teken van dank teder
streelt.
Merkwaardige ceremonie
Een merkwaardige huwelijkscere
monie. die aan het roofhuwelük doet
denken, vinden we vermeld voor het
Rorogebied op Brits Guinea. Daar
omsingelt op de dag van het huwelijk
een aantal vrienden van de bruide
gom het ouderlijk huis van het meis
je en neemt dit door een schijnaan-
val onder veel lawaai en geraas In
bezit.
Het meisje ontkomt, wordt echter
nagezeten en gevangen, hoewel ze
zich met handen, voeten en tanden
verzet. Ondertussen speelt zich In
het huls van de vader de strijd ver
der af. Haar moeder slaat ieder le
venloos voorwerp in haar omgeving
met een knots of wapen en uit daar
bij vloeken aan het adres van de
rovers van haar dochter. Uiteinde
lijk bezwijkt ze en begint te wenen,
waarmede de andere vrouwen uit
het dorp instemmen.
Dit geweeklaag duurt dri? dagen
lans. Het meisje is intussen naar het
vaderhuis van de jongeman gebracht.
Zodra deze laatste haar ziet komen
loopt hij weg en verbergt zich. maar
wordt zeer spoedig door zijn vrienden
gesnapt, beschilderd en opgesmukt;
bij dit alles biedt hu echter nog steeds
tegenstand. Tenslotte wordt hij naar
het huis van zijn vader gebracht, waar
hij naast zijn aanstaande plaats moet
nemen. Daarop wordt het huwelijk als
voltrokken verklaard, doch het paar
neemt nog steeds niet de geringste
nota van elkaar: ze doen of ze elkaar
niet kennen.
De volgende ochtend moet de vader
van de jongeman een stortvloed van
scheldwoorden van de vader van het
meisje over zich heen laten gaan,
waaraan pas een einde komt als hem
een verzoeningsgeschenk in de voi in
van een geslachte hond wordt aange
boden.
Op de derde dag verzoent het paar
zich met elkaar. Daarbij geeft het
meisje haar man een betclnoot, die
deze aanneemt en erop kauwt. Ten
slotte komt de moeder van het meisje
haar dochter bezoeken, waarbij ze
huilt en klaagt tot haar een geslacht
varken ter verzoening aangeboden
Ook vinden we in Melanesië het z.g.
wordt.
leviraatshuwelljk. d w.z. het gebruik,
dat na de dood van een man diens
broer of één der naaste familieleden
aanspraak op de weduwe heeft. Dit
kan voortvloeien uit het feit. dat de
koopsom die een man voor z'n vrouw
moet opbrengen niet door hem alleen
doch door de gehele familie bijeenge
bracht wordt.
Dodengebruiken
De lijken worden op zeer verschil
lende wijze behandeld: men begraalt
ze en kijkt er met meer naar om. men
begraaft ze voorlopig, maar bewaart
de beenderen later in huis; men be
waart de lijken in zittende houding in
de woning; men legt ze op stellages in
het bos of op de bergen Ook mummi
ficeert men de lijken wel.
Al met al vormt Melanesië een won
derlijke eilandenwereld met tal van
typerende instellingen en gebruiken.
J. H. VAN DEN BRINK
Een Melonesische vrouw, die zich
heeft opgesmukt met een snoer
van hondentanden.
duikt steeds weer onder, zomogelijk
urenlang tot het kind ter wereld is
gekomen. Men meent dat deze handels
wijze van de vader de moeder verlich
ting brengt.
Kinderen van ongehuwde moeders
worden veelal direct r.a de geboorte
gedood. Echter ondergaan ook kinde
ren. die uit een huwelijk zyn voort
gekomen soms dit lot, hetzij omdat
hun ouders geen verdere gezinsuitbrei
ding wensen, hetzij omdat men op een
kind van een ander geslacht had ge
hoopt.
Omtrent de geboorte van tweelingen
heersen verschillende opvattingen.
In sommige streken Is men er trots
op, elders gelden ze als een schande,
die de moeder in discredlet brengt,
aangezien men meent dat tweelingen
verschillende vaders moeten heb
ben.
Geheime genootschappen met
machtige invloed
Zo tegen de tijd. dat de knapen man
worden, wijdt men ze in de gebruiken,
zeden en eventuele geheimen van de
stam in Veelal worden de Jongens
dan echter vooraf gedurende een be
paalde tjjd in een hut afgezonderd
Vele onaangenaamheden moeten ze
zich vóór ze als man erkend worden,
laten welgevallen Vooral In Melane
sië z|jn deze genootschappen zeer ver
breid Het zijn verenigingen van man
nen, die elkaar ontmoeten in een be
paald gebouw of op plaatsen die voor
outsiders taboe zijn De oefeningen en
ceremonieen die daar plaatsvinden,
worden angstvallig voor niet-leden ge
heim gehouden, vooral voor de vrou
wen. Veelal is het doel vrees ln te
boezemen
Ook vervaardigt men afschrikwek
kende maskers en kledingstukken,
waarmede de mannen soms in het
dorp verschijnen en er de tuinen en
vruchtbomen plunderen of de angstige
vrouwen en kinderen vervolgen.
Duk-Duk Verbond eist
gehoorzaamheid
Iedere op rijpere leeftyd gekomen
knaap dient lid te worden, zoniet, dan
staat hij bij de anderen tenachter en
zal h|j ook geen vrouw kunnen krij
gen.
De oorsprong van deze genootschap
pen is onbekend. Misschien wortelt ze
in bijgeloof of is ze met toverij ver
bonden.
Van de geheime genootschappen ls
vooral van belang het Duk-Duk Ver
bond van de Admirallteltseilanden. De
leden daarvan ontmoeten elkaar meest
op een open plaats In het bos, waar
ln enige hutten de maskers bewaard
worden. Door middel van maskerdan-
scn en het maken van geheimzinnige
geluiden werken de leden van dit ver
bond op de verbeeldingskracht der
vrouwen, kinderen en oningewijden en
boezemen zij respect in.
Verschijnen enige leden der Duk-
Duk in hun bekende maskercostuum
in een dorp. dan hebben ze dadelijk
alle macht in handen, gevreesd als
zjj zijn. Hun functie is in hoofdzaak
het handhaven van orde en gezag
door overtredingen hiertegen t«
straffen. Daar men aan de Duk-
Duk-leidcrs bovennatuurlijke krach
ten toeschrijft, houdt men hen ook
In staat om zieken te genezen. Wie
niet aan de Duk-Duk gehoorzaamt,
kan er zeker van zijn, dat dit hem
het leven kost.
Landbouw en visvangst ver-
drongen kannibalisme
De mensen voeden zich met de op
brengst van hun primitieve landbouw;
tarowortels. kokosnoten, bananen etc.
Voor het vissen benut men vallen
en netten. Er is veel dlepzeevisserij.
vooral op haaien, die rauw gegeten
worden.
Vroeger was het kannibalisme in
Melanesië zeer verbreid: men hoop
te door het opeten van een mede
mens diens goede eigenschappen te
verkrijgen. Ook haat en wraakge
voelens speelden een rol, zelden ech
ter begeerte naar het vlees. Het
lichaam van de vijand werd ln ge
droogde bladeren gewikkeld en met
een touw aan een dikke boomtak
boven ©en vuur gehangen.
Zodra het touw was doorgebrand
en het lijk op de grond stortte, vielen
alle deelnemers onder oowerdovend
vreugdegebrul erop aan en sneden
met het mes stukken van het
lichaam.
Door ingrijpen van de Europeaan Is
aan deze practjjkcn bijna overal paal
en perk gesteld.
Moeilijker was het de koppensncllerij
„de kop in te drukken". Nog heden
ten dage worden in de Noordelijke
delen van Nieuw Guinea sneltochten
gehouden. De motieven hierbij zijn
van religieus© aard: de buitgemaak
te schedel dient als offer b.v. voor
een voorspoedige voltooiing van een
in aanbouw zijnde kano of woning.
Maar ook Is üdelheid van de jonge
man er debet aan: de wens om in de
ogen der schonen erkenning en te
gemoetkoming te vinden. Want hoe
meer schedels hij buit maakt, des te
meer komt hij in aanzien. Deze
schedels worden in het dorp vóór
het huis op een stang of speer ten
toongesteld.
Merkwaardig Huwelijksceremonieel
In een duizenden kilometers lange boog om de Oostzijde
van het Australische continent strekken zich in de Grote Oceaan
de eilanden van Melanesië uit: de Admiraliteitseilcmden, Nieuw
Brittannië, Nieuw Ierland. Duke ol York, Salomons Eilanden,
Santa Cruz, de Nieuw Hebriden, Nieuw Caledonië en de
Loyalty- en Fidzji-eilanden.
De Melanesiërs, waartoe wij eveneens de Papoea's van
Nederlands Nieuw-Guinea willen rekenen, zijn volstrekt niet ras
zuiver. Men ontmoet dan ook zeer verschillende typen; het
donkere, negerachtige, dat verwant is aan de Afrikaanse negers
vinden we naast het Semitische type
De doorsnee Melanisiër heelt een middelmatig grote
gestalte, is donker van huid (Melanesië betekent .zwarte eilan
den" d.w.z. bewoond door een zwarte bevolking), heeft een
brede platte neus, kroeshaar en een sterke lichaamsbeharing.
Een geprononceerd teruglopende schedel is het resultaat
van kunstmatige schedelvorming. Op het hoofdje van het pas
geboren kind wordt door een stevige omwikkeling maandenlang
een zachte druk uitgeoefend, waardoor de zorgzame moeder
haar kindje mooier maakt.
Duk-Duk-danser van de Bismarck-archipel. De Duk-Duk- gezelschappen houden hun samenkomsten op
plaatsen, die voor onmgewi/den en voor vrouwen verboden zi/n. Door lawaai en geschreeuw trach
ten zij te imponeren.
Kleding, lichaamsversiering
en woning
De kleding beperkt zich bij de Mela
nesiërs veelal tot bedekking der
schaamdelen met baststof of schortjes
van bladeren. Ze tonen een groot
enthousiasme in het versieren van hun
lichaam, hetgeen zich o.a. uit in het
tooien der haren met veren, ln het
dragen van veelal uit hondentanden
vervaardigde halsketens, terwijl voorts
zeer veel oorringen, neusstaven, gordels
etc.. alsmede ringen om de benen m
gebruik zijn.
Behalve de neus doorboren belde
geslachten ook de oren. In de openin
gen die aldus worden verkregen, legt
men later allerlei voorwerpen, zoals
houten pinnen, schelpen, bloemen en
gras. Doordat men in de onder in de
oren gemaakte gaatjes steeds grotere
voorwerpen aanbrengt, worden deze
lichaamsdelen zodanig uitgerekt dat
ze. wanneer er niets in aangebracht Is.
als lange vleeslappen bijna tot op de
schouders afhangen. Omsluiten ze
echter een grote schijf, dan doen ze
denken aan een door een smalle vlees,
zoom omgeven brilleglas.
De vorm van de huizen ls zeer ver
schillend: men vindt zeer primitieve
büenkorfvormige hutten naast impo
nerende woningen, die soms twee ver
diepingen tellen.
In de kuststreken treffen we dikwijls
paalwoningen aan. die be:-hermin?
bieden tegen overvallen van mensen
en wilde dieren, alsmede tegen over
stromingen.
Door geheel Melanesië vindt men de
grote mannenhuizen, waarin de man
nen en jongens de nacht doorbrengen.
Alleen de vrouwen en meisjes wonen
in de hutten. Men vergadert er en
bewaart er schilden, maskers en trom
men.
Gebruiken rondom gezinsuitbreiding
Reeds vóór de geboorte ls het kind
onderwerp van bijgelovige voorzorg
en vrees.
Tijdens de zwangerschap moet de a.s.
moeder zich aan vele beperkingen en
ceremonieën onderwerpe om de
vrucht voor de verderfelijke invloed van
boze geesten te beschermen. Dikwijls
mag zij gedurende de zwangerschap
bepaalde spijzen niet gebruiken Ook
wel wordt de in verwachting zónde
vrouw enige tijd voor de bevalling van
de buitenwereld afgezonderd in een
voor dit doel gebouwde kleine hut.
waar ze verpleegd wordt door vrouwen,
die haar ook verder bijstaan. Behalve
haar eigen man. mag dan geen enkel
mannelijk wezen haar bezoeken.
Ook de man is gedurende de zwan
gerschap en bevalling van zijn vrouw
aan allerlei voorschriften gebonden.
Op de Nieuw Hebriden b.v. mag hij
geen zware voorwerpen optillen, niet ln
een boom klimmen en moet hij enige
tijd vasten.
Op de eilanden in de Torres Straat
begeeft een man, wiens vrouw in
barensnood verkeert zich in zee en