UJonderlij ke eilandwereld met typerende instellingen en gebruiken Koppensnellen nog niet geheel uitgeroeid WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCII DAGBLAD - ZATERDAG 6 MAART - PAGINA MELANESIË: Een dergelijk verbond, dat fUn nuttige zijde kan hebben voor het handhaven der orde, kan echter ook door het opwekken van bijgeloof en angst bij de niet-leden ontaarden in despotisme en terrorisme. Aanzoek en huwelijk Zodra de jongens en meisjes met ceremonieel als gerijpt erkend zOn, zijn ze huwbaar en kan naar een le venspartner worden uitgezien. Herhaaldelijk wordt het huwelijk echter zeer vroeg gesloten: op Nieuw Guinea kent men gevallen, waarbij de jongens slechte veertien tot vijftien, de meisjes pas negen tot tien jaar oud Ook komen in de Melanesische eilandenwereld kinderverlovingen voor. Op de Salomonseilanden worden In gezinnen der opperhoofden de kinde ren zelfs voor ze geboren zijn uitge huwelijkt. waarbij huwelijksmakelaars optreden. Soms zijn deze „verlovin gen" zó bindend, dat het meisje, wan neer haar verloofde lang voor een hu welijkssamenleving mogelijk was stierf, als weduwe beschouwd wordt. Maar normaal is echter dat de Jonge Melanesiër zelf zijn vrouw kiest. Zeer verbreid in Melanesië is het koophu welijk. De vader van de bruidegom en diens familie betalen de bedongen prijs, meest in sehelpengeld. Na de verloving blijft het meisje meestal nog bij haar ouders thuis, ofwel zc neemt haar intrek bij de a.s. sohoonouders en wacht daar tot de bruidegom het nieuwe huis klaar heeft. In vele gevallen omvat de eigenlijke huwelijksceremonie niet meer dan de uitbetaling van de koopsom. Op de Nieuw Hebriden houdt de vader van de bruid of een invloedrük vriend voor de aanwezige gasten een rede. Hij spoort de bruidegom aan zijn ■pasgehuwde vrouw goed te voeden, alsmede vriendelijk tegen haar te zijn en geeft hem daarna de sierlijk ge klede bruid als vrouw. Vooraf heeft de jongeman varkens, voedingswaren en matten als beloning voor de bruid overgedragen. Ter beëindiging van de plechtigheid vind een feestmaal plaats, waarbij de jonge echtgenoot zich zeer attent te genóver zijn schoonvader gedraagt en hem o.a. als teken van dank teder streelt. Merkwaardige ceremonie Een merkwaardige huwelijkscere monie. die aan het roofhuwelük doet denken, vinden we vermeld voor het Rorogebied op Brits Guinea. Daar omsingelt op de dag van het huwelijk een aantal vrienden van de bruide gom het ouderlijk huis van het meis je en neemt dit door een schijnaan- val onder veel lawaai en geraas In bezit. Het meisje ontkomt, wordt echter nagezeten en gevangen, hoewel ze zich met handen, voeten en tanden verzet. Ondertussen speelt zich In het huls van de vader de strijd ver der af. Haar moeder slaat ieder le venloos voorwerp in haar omgeving met een knots of wapen en uit daar bij vloeken aan het adres van de rovers van haar dochter. Uiteinde lijk bezwijkt ze en begint te wenen, waarmede de andere vrouwen uit het dorp instemmen. Dit geweeklaag duurt dri? dagen lans. Het meisje is intussen naar het vaderhuis van de jongeman gebracht. Zodra deze laatste haar ziet komen loopt hij weg en verbergt zich. maar wordt zeer spoedig door zijn vrienden gesnapt, beschilderd en opgesmukt; bij dit alles biedt hu echter nog steeds tegenstand. Tenslotte wordt hij naar het huis van zijn vader gebracht, waar hij naast zijn aanstaande plaats moet nemen. Daarop wordt het huwelijk als voltrokken verklaard, doch het paar neemt nog steeds niet de geringste nota van elkaar: ze doen of ze elkaar niet kennen. De volgende ochtend moet de vader van de jongeman een stortvloed van scheldwoorden van de vader van het meisje over zich heen laten gaan, waaraan pas een einde komt als hem een verzoeningsgeschenk in de voi in van een geslachte hond wordt aange boden. Op de derde dag verzoent het paar zich met elkaar. Daarbij geeft het meisje haar man een betclnoot, die deze aanneemt en erop kauwt. Ten slotte komt de moeder van het meisje haar dochter bezoeken, waarbij ze huilt en klaagt tot haar een geslacht varken ter verzoening aangeboden Ook vinden we in Melanesië het z.g. wordt. leviraatshuwelljk. d w.z. het gebruik, dat na de dood van een man diens broer of één der naaste familieleden aanspraak op de weduwe heeft. Dit kan voortvloeien uit het feit. dat de koopsom die een man voor z'n vrouw moet opbrengen niet door hem alleen doch door de gehele familie bijeenge bracht wordt. Dodengebruiken De lijken worden op zeer verschil lende wijze behandeld: men begraalt ze en kijkt er met meer naar om. men begraaft ze voorlopig, maar bewaart de beenderen later in huis; men be waart de lijken in zittende houding in de woning; men legt ze op stellages in het bos of op de bergen Ook mummi ficeert men de lijken wel. Al met al vormt Melanesië een won derlijke eilandenwereld met tal van typerende instellingen en gebruiken. J. H. VAN DEN BRINK Een Melonesische vrouw, die zich heeft opgesmukt met een snoer van hondentanden. duikt steeds weer onder, zomogelijk urenlang tot het kind ter wereld is gekomen. Men meent dat deze handels wijze van de vader de moeder verlich ting brengt. Kinderen van ongehuwde moeders worden veelal direct r.a de geboorte gedood. Echter ondergaan ook kinde ren. die uit een huwelijk zyn voort gekomen soms dit lot, hetzij omdat hun ouders geen verdere gezinsuitbrei ding wensen, hetzij omdat men op een kind van een ander geslacht had ge hoopt. Omtrent de geboorte van tweelingen heersen verschillende opvattingen. In sommige streken Is men er trots op, elders gelden ze als een schande, die de moeder in discredlet brengt, aangezien men meent dat tweelingen verschillende vaders moeten heb ben. Geheime genootschappen met machtige invloed Zo tegen de tijd. dat de knapen man worden, wijdt men ze in de gebruiken, zeden en eventuele geheimen van de stam in Veelal worden de Jongens dan echter vooraf gedurende een be paalde tjjd in een hut afgezonderd Vele onaangenaamheden moeten ze zich vóór ze als man erkend worden, laten welgevallen Vooral In Melane sië z|jn deze genootschappen zeer ver breid Het zijn verenigingen van man nen, die elkaar ontmoeten in een be paald gebouw of op plaatsen die voor outsiders taboe zijn De oefeningen en ceremonieen die daar plaatsvinden, worden angstvallig voor niet-leden ge heim gehouden, vooral voor de vrou wen. Veelal is het doel vrees ln te boezemen Ook vervaardigt men afschrikwek kende maskers en kledingstukken, waarmede de mannen soms in het dorp verschijnen en er de tuinen en vruchtbomen plunderen of de angstige vrouwen en kinderen vervolgen. Duk-Duk Verbond eist gehoorzaamheid Iedere op rijpere leeftyd gekomen knaap dient lid te worden, zoniet, dan staat hij bij de anderen tenachter en zal h|j ook geen vrouw kunnen krij gen. De oorsprong van deze genootschap pen is onbekend. Misschien wortelt ze in bijgeloof of is ze met toverij ver bonden. Van de geheime genootschappen ls vooral van belang het Duk-Duk Ver bond van de Admirallteltseilanden. De leden daarvan ontmoeten elkaar meest op een open plaats In het bos, waar ln enige hutten de maskers bewaard worden. Door middel van maskerdan- scn en het maken van geheimzinnige geluiden werken de leden van dit ver bond op de verbeeldingskracht der vrouwen, kinderen en oningewijden en boezemen zij respect in. Verschijnen enige leden der Duk- Duk in hun bekende maskercostuum in een dorp. dan hebben ze dadelijk alle macht in handen, gevreesd als zjj zijn. Hun functie is in hoofdzaak het handhaven van orde en gezag door overtredingen hiertegen t« straffen. Daar men aan de Duk- Duk-leidcrs bovennatuurlijke krach ten toeschrijft, houdt men hen ook In staat om zieken te genezen. Wie niet aan de Duk-Duk gehoorzaamt, kan er zeker van zijn, dat dit hem het leven kost. Landbouw en visvangst ver- drongen kannibalisme De mensen voeden zich met de op brengst van hun primitieve landbouw; tarowortels. kokosnoten, bananen etc. Voor het vissen benut men vallen en netten. Er is veel dlepzeevisserij. vooral op haaien, die rauw gegeten worden. Vroeger was het kannibalisme in Melanesië zeer verbreid: men hoop te door het opeten van een mede mens diens goede eigenschappen te verkrijgen. Ook haat en wraakge voelens speelden een rol, zelden ech ter begeerte naar het vlees. Het lichaam van de vijand werd ln ge droogde bladeren gewikkeld en met een touw aan een dikke boomtak boven ©en vuur gehangen. Zodra het touw was doorgebrand en het lijk op de grond stortte, vielen alle deelnemers onder oowerdovend vreugdegebrul erop aan en sneden met het mes stukken van het lichaam. Door ingrijpen van de Europeaan Is aan deze practjjkcn bijna overal paal en perk gesteld. Moeilijker was het de koppensncllerij „de kop in te drukken". Nog heden ten dage worden in de Noordelijke delen van Nieuw Guinea sneltochten gehouden. De motieven hierbij zijn van religieus© aard: de buitgemaak te schedel dient als offer b.v. voor een voorspoedige voltooiing van een in aanbouw zijnde kano of woning. Maar ook Is üdelheid van de jonge man er debet aan: de wens om in de ogen der schonen erkenning en te gemoetkoming te vinden. Want hoe meer schedels hij buit maakt, des te meer komt hij in aanzien. Deze schedels worden in het dorp vóór het huis op een stang of speer ten toongesteld. Merkwaardig Huwelijksceremonieel In een duizenden kilometers lange boog om de Oostzijde van het Australische continent strekken zich in de Grote Oceaan de eilanden van Melanesië uit: de Admiraliteitseilcmden, Nieuw Brittannië, Nieuw Ierland. Duke ol York, Salomons Eilanden, Santa Cruz, de Nieuw Hebriden, Nieuw Caledonië en de Loyalty- en Fidzji-eilanden. De Melanesiërs, waartoe wij eveneens de Papoea's van Nederlands Nieuw-Guinea willen rekenen, zijn volstrekt niet ras zuiver. Men ontmoet dan ook zeer verschillende typen; het donkere, negerachtige, dat verwant is aan de Afrikaanse negers vinden we naast het Semitische type De doorsnee Melanisiër heelt een middelmatig grote gestalte, is donker van huid (Melanesië betekent .zwarte eilan den" d.w.z. bewoond door een zwarte bevolking), heeft een brede platte neus, kroeshaar en een sterke lichaamsbeharing. Een geprononceerd teruglopende schedel is het resultaat van kunstmatige schedelvorming. Op het hoofdje van het pas geboren kind wordt door een stevige omwikkeling maandenlang een zachte druk uitgeoefend, waardoor de zorgzame moeder haar kindje mooier maakt. Duk-Duk-danser van de Bismarck-archipel. De Duk-Duk- gezelschappen houden hun samenkomsten op plaatsen, die voor onmgewi/den en voor vrouwen verboden zi/n. Door lawaai en geschreeuw trach ten zij te imponeren. Kleding, lichaamsversiering en woning De kleding beperkt zich bij de Mela nesiërs veelal tot bedekking der schaamdelen met baststof of schortjes van bladeren. Ze tonen een groot enthousiasme in het versieren van hun lichaam, hetgeen zich o.a. uit in het tooien der haren met veren, ln het dragen van veelal uit hondentanden vervaardigde halsketens, terwijl voorts zeer veel oorringen, neusstaven, gordels etc.. alsmede ringen om de benen m gebruik zijn. Behalve de neus doorboren belde geslachten ook de oren. In de openin gen die aldus worden verkregen, legt men later allerlei voorwerpen, zoals houten pinnen, schelpen, bloemen en gras. Doordat men in de onder in de oren gemaakte gaatjes steeds grotere voorwerpen aanbrengt, worden deze lichaamsdelen zodanig uitgerekt dat ze. wanneer er niets in aangebracht Is. als lange vleeslappen bijna tot op de schouders afhangen. Omsluiten ze echter een grote schijf, dan doen ze denken aan een door een smalle vlees, zoom omgeven brilleglas. De vorm van de huizen ls zeer ver schillend: men vindt zeer primitieve büenkorfvormige hutten naast impo nerende woningen, die soms twee ver diepingen tellen. In de kuststreken treffen we dikwijls paalwoningen aan. die be:-hermin? bieden tegen overvallen van mensen en wilde dieren, alsmede tegen over stromingen. Door geheel Melanesië vindt men de grote mannenhuizen, waarin de man nen en jongens de nacht doorbrengen. Alleen de vrouwen en meisjes wonen in de hutten. Men vergadert er en bewaart er schilden, maskers en trom men. Gebruiken rondom gezinsuitbreiding Reeds vóór de geboorte ls het kind onderwerp van bijgelovige voorzorg en vrees. Tijdens de zwangerschap moet de a.s. moeder zich aan vele beperkingen en ceremonieën onderwerpe om de vrucht voor de verderfelijke invloed van boze geesten te beschermen. Dikwijls mag zij gedurende de zwangerschap bepaalde spijzen niet gebruiken Ook wel wordt de in verwachting zónde vrouw enige tijd voor de bevalling van de buitenwereld afgezonderd in een voor dit doel gebouwde kleine hut. waar ze verpleegd wordt door vrouwen, die haar ook verder bijstaan. Behalve haar eigen man. mag dan geen enkel mannelijk wezen haar bezoeken. Ook de man is gedurende de zwan gerschap en bevalling van zijn vrouw aan allerlei voorschriften gebonden. Op de Nieuw Hebriden b.v. mag hij geen zware voorwerpen optillen, niet ln een boom klimmen en moet hij enige tijd vasten. Op de eilanden in de Torres Straat begeeft een man, wiens vrouw in barensnood verkeert zich in zee en

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1954 | | pagina 10