De Erven-Gide versus
Frans Ministerie van Financien
OVER EEN ROERDOMP
Gesloten van tien tot vijf -
Open van vijf tot tien
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 13 FEBRUARI 1954 - PAGINA
Kijkjes in de Natuur
HIER IS hy dan, de roerdomp, en
zoals beloofd was. ten voeten uit.
Alleen spijt het me heel erg, dat
moet beginnen met de mededeling,
at hy niet meer ln leven Is. Hij Is de
Januarl-koude niet doorgekomen. Dit
Is ln meer dan een opzicht jammer:
de roerdomp ls een byzonder interes
sante bewoner van onze al schaarser
wordende moerassen en om zyn grote
schuwheid een weinig bekende, laten
we gerust zeggen, een zeldzame ver-
schynlng. Maar persoonlijk voel ik het
als een grote teleurstelling, omdat we
meenden werkelijk op de goede weg
te zyn met de patiënt Ik schryf „we",
want alleen kon ik deze grote en lang
niet ongevaariyke vogel niet behan
delen. Daarom ga ik met dergelijke
lastige karweitjes nog wel eens naar
een goede kennis-vogelkenner en dan
Eroberen we het zaakje samen op te
nappen:
Laat Ik even vertellen, dat het
dier me gebracht werd 's avonds half-
elf. De twee jongemannen verdienen
alle lof voor de moeite, die ze zich
getroost hebben, om de vondeling te
vervoeren en te bezorgen Dat hun
moeite tenslotte nog vergeefs is. doet
niets af aan hun goede bedoelingen!
Zoals ik vorige week al schreef, de
vogel was volkomen uitgeteerd, hy
was letteriyk vel over been. Een roer
domp is een moerasvogel, een rietbe
woner. die zich voedt met alles, wat
het water en de waterkant hem op
levert. Dus visjes, veel waterinsecten,
als 't zo uitkomt, muizen en water
ratten, een hele lijst van gerechten.
Hy is nu een van die stakkers, die
absoluut verloren zyn, als de tempe
ratuur te ver daalt en het water be
vriest. We moeten n.l. bedenken, dat
zyn soortgenoten, dat zijn de blauwe
reigers, de lepelaars, de purperreigers
en nog meer van die langsnavelige
(hy heeft de prachtige bevedering als
van een uil> gaat hij zo volkomen op
in het geheel van rietstengels en
schaduwstrepen, dat de aandachtige
speurder hem ln zyn ..paalstandglad
o\er het hoofd ziet. Ontdekt hy hem
echter wel en probeert hy hem aan de
achterkant te naderen, dan draait de
vogel in dezelfde stand met hem mee
en houdt steeds de smalle kant van
zyn uitgerekt lichaam naar het gevaar
gekeerd.
Laten we nu niet zeggen: „Wat een
uitgeslapen rakker, zon roerdomp",
want deze beschermingsbewegingen
gebeuren onbewust, zonder dat het
dier er by denkt.
EEN ROERDOMP heeft een eigen
aardige. byna sluipende manier
van gaan en het is bekend, dat
hij met behulp van zyn wonderbaar-
lyk lange tenen hele wandelingen door
het rietland kan maken. Zün familie
lid, de kleine roerdomp of het wouw
aapje, wandelt op deze wyze van
rietstengel naar rietstengel, zonder
de grond te raken. Ook al zo'n ge
heimzinnige vrind uit het waterland.
Nu nog iets over het geluid van de
roerdomp. Ik heb het nog nooit ge
hoord. behalve dan het zachte enigs
zins klagende reigergeluid, dat deze
vogel leit horen nadat we hem hadden
gevoerd Een roerdomp kan echter als
hy in zyn element is (dus zomers-
avonds in het rietland» en als er an
dere roerdompmannen in de buurt
zyn, die een seintje moeten hebben,
een vreemdsoortig geluid laten ho
ren, dat de bewoners van de Friese
en Zuidhollandse merengebieden wel
zullen kennen.
Het klinkt als een aangehouden
„oemmrn en het moet in stille
nachten een eigenaardige indruk
maken op de luisteraar.
Trieste
schoonheid
SUBLIEM weten de Franse
cineasten de mistroostige,
lugubere sfeer van een ha
ven te suggereren.
Er moet toch lets ln het Franse
karakter zyn. dat. ondanks alle
luchthartigheid, de weemoed
zoekt en de tragiek.
Wanneer ge Juist een vreemd
soortig boek als „De roes der
misdaad", waarin zich afgrijse-
ïyke gebeurtenissen in- en rond
Franse havenkroegen afspelen,
hebt verslonden, wordt ge in die
overtuiging gesterkt.
DE HAVENSFEER heeft voor
my altyd iets oeklemmends.
Hoevéél te meer wanneer
mist en sneeuw haar in hun
greep houden.
Tevergeefs zoekt ge dan naar
énige vroiykheid, vooral als de
schepen, tot werkeloosheid ge
doemd, roerloos liggen.
De stilte, de kille eenzaamheid
omvangt U als een huivering.
Het zou zo vreemd niet zyn,
peinst ge. als er plotseling een
mes getrokken werd.
En wéér ziet ge die Franse
film van onlangs voor U
HET ls zó stil. dat het schrille
fluiten van een schip u
plotseljug ontstelt.
Dit lykt Uw zenuwen aan te
tasten.
Dan ls er opnieuw die angst
wekkende stilte, af en toe c
dejbroken door het geroep van
meeuwen.
Nu klinkt opeens de bromstem
van een onverwacht uit de
dichte schemer opdoemende ge
stalte. die ruw vraagt, wat ge
hier te zoeken hebt.
Het wordt al duister.
De lichtjes van de café's aan
de wal floepen één voor één
aan. ook die m de roefjes van de
schepen, wachtend op vertrek.
HET BEELD van de Franse
film vervolgt U: het wordt
nu volledig tot obsessie
De rode lichtreclame s dringen
door de nevel, de harmonica
klank klinkt in de verte het
„Douce Fiance" en het
schrynt
Het lachen van een man en
een vrouw komt nader en neemt
at en wéér hoort ge die schrille
fluit, die het op Uw zenuwen
voorzien heeft
Ge voelt, dat het nu maar
beter wordt om weg te gaan.
En ge draagt een beeld van
trieste schoonheid met U mee.
in de eerste plaats van onwezen-
lyke schoonheid, omdat het U
méér aan de film dan aan het
werkeiyke leven denken doet.
En tóch hoe vreemd het
is juist andersom!
Maar ge komt er niet alle dag
mee in aanraking
En dat is misschien wél ze
goed!
FANTASIO.
Is de waarde van een Litteraire nalatenschap gelijk te stellen
met een geldelijk fortuin
steltlopers op 't ogenblik hoog en
breed in Afrika zitten. Aan de oevers
van de Nyi stappen ze daar rond op
de kleibanken van de Nyloevers tus
sen de krokodillen door. Ja. de roer
dompen gaan wel door naar Arabié
of Abesslnie! Daar staan ze dan weer
langs hun snavel te koekeloeren en
laten zich lekker braden in het Afri
kaanse zonnetje.
Of ze benen op z'n roerdomps met
hun merkwaardige poten (prachtige
poten met tenen als uit hout gesne
den) door het hoge riet van de einde
loze, onafzienbare moerassen.
Er bestaat een praatje onder de
plattelandsbevolking dat de vogel, dat
geluid maakt, door zun snavel in het
water te houden, maar dat is maar
wat je noemd een praatje. Niets van
geloven!
En nu arme kerel. d3ar sta je dan.
volgens de regelen der moeilyke prae-
pareerkunst opgezet. Is hem mis
schien toch nog veel lyden bespaard?
Die schrale troost is dan maar
voor ons.
S. VAN DER ZEE.
(Van onze Parijse correspondent)
De Franse letterkundige v/ereld, nauwelijks bekomen
van de jaarlijkse emoties van Pnx-Goncourt, Femina, Theo-
phraste-Renaudot en andere litteraire competities, staat nu al
weer te schokken op haar grondvesten. Maar ditmaal is de
reden niet gelegen in een letterkundige revelatie - of, wat nog
meer voorkomt, in de verwaarlozing van een figuur, die velen
graag een onderscheiding hadden toegedacht. De oorzaak
van deze nieuwe aardbeving, schuilt in niets meer of minder
dan een ambtelijke brief, die het Ministerie van Financiën
gericht heeft tot de enige dochter en erfgename van wijlen
de Nobelprijswinnaar, de schrijver André Gide, teneinde
haar om betaling van een bedrag van twintig millioen francs
(220.000 gulden) te verzoeken. Ter voldoening van achter
stallige belastingen.
Nu vindt natuurlijk niemand het erg leuk een aanmaning
te ontvangen, en zeker niet ten bedrage van een som, die in
de tonnen loopt. Maar in dit geval werd door die eis een
punt geraakt dat niet enkel de persoon van die particuliere
mevrouw Cathénne Lambert, geboren Gide, interesseerde en
vandaar ook die litteraire beroeringen.
De gedachtengang van het Ministe
rie van Financien was deze:
Gedurende drie jaren heeft het lit
teraire oeuvre van André Gide. zoals
ons uit de boeken van zyn uitgever
Gallimard gebleken is. aan auteurs
rechten een bedrag opgeleverd dat ge-
lyk staat met een redelijke rente van
een kapitaal dat op 650 millioen francs
(ruim zeven millioen guldenvalt te
schatten. Ergo heeft de dochter van
Gide. op wie zijn rechten zyn overge
gaan. een bezit geërfd waarvan de
waarde met dat genoemd fortuin over
eenkomt. zodat ze dan ook maar als
groot kapitaliste over de brug moet
komen. En ziedaar dan een redenering,
die. in haar ogenschijnlijke yzeren lo
gica. nu wel weer echt alleen uit een
administratief brein ontspruiten kon
en waartegen, met madame Lambert,
de hele Franse litteraire wereld dan
ook in heilig verzet is ontstoken. Te-
reoht. Wanneer men, zoals ook het
Nederlandse Ministerie van Financiën
onlangs met betrekking tot de No
belprijs van professor Zernike aan
vankelijk wilde doen. de materiele ba
ten van geesteiyke inspanningen over
een en dezelfde kam wil scheren met
de winsten die een industrieel of een
groothandelaar verwerft, dan begaat
i
middeliyk op. dat deze gewoon
lijk zo felle vogel, die in z'n snavel
zo'n geducht en gevaariyk wapen be
zit, zo mak was als een lam. Dat was
een veeg teken! Hm! 's avonds half
elf! Die haalde de ochtend niet meer,
als er niet snel werd gewerkt. Hoe
het ons gelukt is. in de snavelklem,
waarin een onbegrypelijke kracht zit,
toch nog een portie voedsel te krygen,
daarover nu niet, maar wel over onze
verbazing en vreugde, toen de vol
gende morgen bleek, dat de vogel
de nacht goed doorgekomen was. En
wat meer zei. hy begon al af te weren.
Mag ik hier even iets zeggen aan het
adres van degenen, die by toeval met
een reigerachtige vogel te maken
krygen? Als u niet weet. hoe het met
z'n kracht gesteld ls, wees dan zeer
voorzichtig!
ZIJN SNAVEL schiet als een blik
semschicht naar uw gezicht! Wie
hiervan iets meer wil weten, moet
eens lezen over de proeven, die dr
Portielje met zyn Artlsroerdomp
heeft genomen. Heel interessante
lectuur.
Na een dag bleek, dat de roerdomp
zelf gegeten had van het voedsel, dat
hem in een bak water was voorgezet.
Wat een prachtig succes' Maar wat
een ontzaglijke teleurstelling toen het
dier plotseling, midden op de ochtend,
voedsel weigerde en snel achteruit
ging. Dat gaat by een vogel toch altyd
zo snel. daar kun Je haast bij blijven
wachten. Er was geen redden meer
aan. 's Avonds was hij dood en nu
pijnigen wy onze hersens met dit
vraagstuk, waarby we telkens weer
uitkomen op het punt „de koude, de
honger, de uitputting". Een vogel
heeft een heel teer uurwerk, dat zeer
nauwkeurig geageert op de omstan
digheden.
Wat zou het ons anders waard ge
weest zyn, als we hem. voorzien van
een pootrlng, de vryheid hadden
kunnen geven of hem zolang verzor
gen, tot de weersomsandigheden voor
zyn vryheid gunstig waren.
NU REST me alleen nog maar. een
tekening van hem te maken en
er een paar byzonderdheden by
te vertellen. Wist U byv.. dat deze vo
gel zich ln het riet absoluut onzicht
baar kan maken, zo groot als hy is?
Zodra er n.l. gevaar dreigt, neemt hy
een eigenaardige stand aan. Hii strekt
romp. hals. kop en snavel in één lün
en blijft doodstil staan. Zelf geel
bruin gekleurd, gevlekt en gemarmerd
Parijs, 9 Februari 1954
Gesloten van zo tot zo laat, open van dat tot dat uur
Het cartonnen bord, dat achter zovele Parijse winkeldeuren
over het open en gesloten zijn van die deur inlicht, doet denken
aan de talrijke creaties, waarop een soortgelijke formule van
toepassing is en die in de Seinestad zoveel opgang maken, om
dat ze zo bijzonder practisch zijn: ze kunnen namelijk het
klokje rond worden gedragen - van zo tot zo laat gesloten,
van dat tot dat uur open! Of met andere woorden: de creaties,
waaraan we denken, zijn verandercreaties, die door middel van
een (meestal eenvoudige) kunstgreep, en al dan niet met behulp
van bepaalde accessoires, van daags huis- of wandeltenue tot
(meer gedecolleteerde) gelegenheidsdracht kunnen worden her
schapen. Zeer uitgebreid zijn de mogelijkheden voor dergelijke
handige toiletjes en, kijkend en spiedend links en rechts, ont
dekten v/e vijf verschillende formules, volgens welke ze kunnen
worden opgebouwd. En voor wie ze nog niet kent geven we
hierbij uit elke groep één voorbeeld.
gegarneerd met een stropdas, die met
behulp van de knoopjes van de japon
wordt opgeknoopt en onder de leren
ceintuur wordt doorgehaald. Dc strop
das kan van zwarte ribszljde zijn (bij
de kerrykleurige wol) of van beige ge
ribde zyde (by het havanabrum). Bij
decolleté wordt het jasje niet drie
knopen gesloten. De japon, die van
dezeifde stof is. heeft een rechte rok,
terwijl het mouwloze lijfje van een
royaal decolleté is voorzien.
V. De ecn-delige veranderjapon. Ook
ln deze categorie zyn vele modellen,
I. De Overgooier-Japon. Deze is tij
dens het eerste gedeelte van de dag
eenvoudige overgooier en. als de late
middag is aangebroken, gedecolleteer
de cocktail- of uitgaansjapon. Het
mouwloze model, dat we als voorbeeld
kozen, heeft een brede, ronde hals
opening met aangeknipte schouder
banden: op de vierbaanse, gerende rok
ls een klepzak aangebracht, terwijl het
getailleerde lijfje aan de basis van de
linkerschouderband een klein klep-
zakje draagt. Gemaakt van vuurrode
ratiné. kan zij overdag worden aan
gevuld met een witte trui of blouse,
ofwel met soortgeiyk toebehoren in
effen zwart of van gestreept materiaal.
Des avonds dienen als accessoires een
byou, een collier, een broche of een
speld, terwyi ook een bloemencorsage.
die op de ceintuu' of op de zak wordt
geprikt, een aardige garnering is. Het
zelfde modelletje kan ook van effen
zwart materiaal worden gemaakt, dat
altyd gedistingeerd is en geen grenzen
stelt aan de by te voegen accessoires,
terwijl zy die noch rood. noch zwart
aantrekkelijk vindt, kan kiezen uit alle
felle en alle pasteltinten van het palet
der mode.
ter een nieuwe versie van: de hoog
tegen de maag opgeknipte konings
blauwe wollen rok. die uit acht baan
tjes bestaat, wordt overdag aangevuld
met een wit en blauw gestreepte over
hemdblouse die een wit. gesteven
boordkraagje heeft en brede polsboor.
den. en die als „open" is geoorloofd
wordt gecompleteerd met een zeer
gedecolleteerd blousje van dunne witte
wollen Jersey of flanel, ofschoon ook
kleuren als roze. flessen- en zeegroen,
mauve en reebruin by het konings
blauw van de rok passen. De boothals
van het geklede blousje kan door
middel van een doorgeregen lintje op
de gewenste maat worden gebracht.
De rug is glad. de voorkant gerimpeld;
de pofmouwtjes zijn vry laag ingezet.
De princesserok is aan de voorkant
opgeknipt en op de rug lichtelijk uit
gehold.
III. De Separates vormen eveneens
een modern tenue, dat open en geslo
ten gedragen kan worden. Als eenvou
dig. maar aardig voorbeeld diene de
tweedelige japon van havanakleurige
of kerrykleurige wollen stof. waarvan
het getailleerde lyfje aangeknipte
korte mouwtjes heeft en een klassiek
blousekraagje dat open of gesloten
kan zijn. In het laatste geval is het
meer formele gelegenheden wordt het
lijfje vervangen door een gedecolle
teerde blouse van zwarte Jersey, die
door een zwarte ceintuur gescheiden
wordt van de zes-baanse wollen rok.
Op deze rok zijn, op ongelijke hoogte,
twee grote zakken aangebracht.
IV. Het Spencer-Ensemble ls al niet
minder in zwang dan de voorgaande
verandertoiletjes Het Is met dé spen
cer dag- of middaetenue. zonder het
getailleerde jasje is het een dracht
voor de late middag en de avond Als
voorbeeld een japon, die van zwarte
faille gemaakt is Het streng getail
leerde jakje reikt tot aan de taille en
heeft aangeknipte driekwart mouwen.
De opgeknipte hals is aan de voorkant
puntig uitgesneden en onder het
die afwisselend open of gesloten kun
nen worden gedragen. Het model, dat
vandaag als laatste voorbeeld dient is
gekleed en leent zich zowel voor ste
vige zyde (faille, ottoman etc.) als
voor soepele wollen stof. Het lijfje ls
streng getailleerd en heeft aangeknipte
driekwart mouwen. Onder de hoog op
geknipte hals wordt de schuine over
slag met drie knopen gesloten, ofwel
in een brede revers teruggeslagen
in welk geval een klein wit vestje
zichtbaar wordt De rok van deze ja-
fon is asymmetrisch het gladde lin
er rokpand ls op het geplisseerae
rechterpand geknoopt en vormt rechts
een steekzak; de rok is aan de voor
kant gerend, op de rug recht.
J. V.
men direct al een schromelijke I
rechtvaardigheid. Omdat die ;hh
lyke inspanningen nu eenmaal na
in klinkende munt zijn uit te drukt;
en daarenboven altyd te laag wora
beloond. Een uitzonderlijk groo! g
leerde of kunstenaar zou, menen t
mateneel nimmer in het krijt bij
gemeenschap moeten kunnen staan
by voorbaat van alle financiële r;
plichtmgen worden vrygesteld. s
dat in de Renaissance dan ook n
beurde. Een geest van hun formsa'i
nooit als schatplichtig mogen a
aangemerkt, omdat hy altyd de o
diteur blyft van de gemeenschap:
hij meer geschonken heeft dan
minister of burger van hem kan v.
langen.
Maar goed. breng dat maar eei
ambtenaar van de belastingen a;
verstand. In dit speciale geval
aan die principiële onrechtvaardute
aan de basis- echter nog een, al
niet bewuste denkfout toegevoerd
Ministerie ging er namelijk vr
een litterair oeuvre als een c
grootheid kon worden beschouw s
in valuta's was uit te drukken N
temin weet iedereen of zou
dat kunnen weten dat ook of
de kunstwereld voor modeverscniju
len zeer ontvankeiyk is. Van
heeft tijdens zijn leven geen werk"
kocht en nu wordt de waarde vane
doeken in tonnen becyferd. Mei u
Breitner heeft deze gang van i'J!
zach veeleer in de tegenovergesé
richting voltrokken en ook dat Is h
lemaal geen uitzondering geweest
In de litteratuur zyn nog veel."'
van dergelijke voorbeelden to ne
en geven de factoren vraag en u
bod. die ook hier de prys bepaler.;
nog aanzienlijk wisselvalliger beeló
Er is een tyd geweest, om nu i
weer op Gide terug te komen, da!
lagen van nog geen duizend exen*;
ren jaren op de zolder van zi.in c
gever bleven opgetast. Daarna br:ï
een periode van hoogconjunctuur u
en daarop heeft de Minister van F.
nanciën natuuriyk juist zijn oo;
vestigd, om zyn millioenennota teto
nen opstellen. Zeer Juist heeft hetG
nootschap van Franse letterkunde
daarom al tegengeworpen, dat hf
laas best mogciyk is dat er binnenl
op eens weinig of geen vraa? o
naar Gide's boeken zal bestaan
zou voor zUn dochter betekenen
zij dan zal blijken te zijn aangesla
voor een „interest" die in geen er'
redelijke verhouding meer staat lo
„waarde" van haar „bezit", te
de litteraire erfenis van haar n
De onrechtvaardigheid schuilt ac
gezeed daarin, dat men een k;;
in geld meer of minder juist t>"'
kan. zodat men dus zelf ver.mh
dehjk is voor de baten die Ir'
brenet. Met een litteraire na!"'
schap is dat natuurlijk principle',
anders. Bovendien kan en ma:
zo'n „bezit" niet verhandelen.
het bil laatste wilsbeschikking aar
bepaalde persoon werd geleesteen
Met dat al wacht men nu m«:
spanning af waarop dit belan:-"
schil tussen het Ministerie en de Fr:
se litteratoren zal uitlopen. Eer.
nine, die in het bijzonder wnrrt
deeld door de nagelaten betrekt"
van andere crote schiijvers als
en Saint-Exupérv, die tot dn»ver
de fiscus nog met m®t
Men weet hef Wanneer dek"
h"t nauw zit. dan kan hU rue <r
pen maken En een Frans mini'te:
financiën zit. om zo te zeeeen
hoofde van zyn functie, const?"
het nauw. Maar dat ontslaat h'n
ons. toch nog niet van de r~-
plicht zyn slachtoffers met en:??,
dehike omzichtigheid uit te kiezen i
meer omdat het hem aan keu?'
mankeert.
De geruchtmakende effen""
van de minister van financiën
afgelopen zomer hebben. behal't'
krle milllocnen, in elk geval o°k
aan het licht gebracht, dat er I»
goede Frankryk nog heel wat 1*
tingzonrlaars rondwandelen 'n
het genot hunner volle vu®®
Boosdoeners die nog steeds
weer spelen met duiten, die
op heel wat minder oirbare
hebben vergaard, dan André I"
zijn auteursrechten, die per s|f<
opbrengst vormen van eer
waarvoor Frankryk in zijn nai"
Nobelprys verworven heeft-
