Expositie over
bewogen historie der Academieklokken
Z'N TIJD!
'jte Jaargang
LEIDSCH DAGBLAD Zaterdag 6 Februari 1954
Tweede Blad No. 28138
De Windwijzer van Academietoren
Vermoedelijk nas Sam. ran Musschenbroek
er de maker ran
Samuel van Musschenbroek. maar
als een symbool van de glorierijke
periode toen de Leidse Hogeschool een
wijd en zijd beroemd bolwerk vormde
voor de nieuwe proefondervindelijke na
tuurwetenschap.
hoogte, oefent dc 5-jaiige Anneke
Hogendoorn zicli op het ijs van de
Zoeterwondse Singel. Zal zij nog
eens een toer rijd ster in de Elf-ste
dentocht worden? Volgens haar
moeder, die haar gekrabbel van de
kant af gade sloeg, is Anneke niet
van 't ijs af te slaan.
(Foto Leldsch Dagblad-Van Vliet)
Op de kleine tentoonstelling, die In
het Universiteitsgebouw Maandag a s.
zal zijn Ingericht ter gelegenheid van de
doop der nieuwe klokken van de Aca
demietoren, zal men o.a. ook de wind
wijzer kunnen zien. die er sedert 1670 de
bekroning van heeft gevormd.
De conservatrice van het Academisch
Historisch Museum, mevrouw O C D
Idenburg-Siegenbeek van Heukelom,
vond onlangs ln het Gemeentearch ef
de aantekening van de rekening, be
taalt aan Samuel van Musschenbroek..
oover het maaken van een Koopere Pal-
las. om de W:nt. en een KrulJs om t
Noort en Suyt te w(Jsen groot 79
gulden en 10 stuiver en gedateerd 20 De
cember 1670
Deze windwijzer. die - tenzij hij later
eens vernieuwd is - nu bijna 300 jaar de
bekroning van de Academie h;eft ge
vormd. bestaat uit een gegoten bronzen
plaat, voorstellende Minerva met zwierig
wapperende veren op de helm en met
haar bekende attributen- de speer, het
schild en het uiltje naast haar voet
De maker. Samuel van Musschenbroek.
was niet de e?rste de beste
Gesproten uit een geslacht van geel
kopergieters. staat hij bekend als ..de
eerste Philosophische natuurkundige
Instrumentmaker in ons Nedcrlandt.
uitvinder van Luchtpompen, Microsco-
pia, Telescopia, anatomische Injicieer-
spuijten, en vcele andere Instrumenten".
Niemand minder dan Boerhaavc zou
hem later noemen .de groote en schran
derste werkbaas". Hij werkte in zijn veel
te korte leven <1639-1681) voor grete ge
leerden. zoals de natuurkundige Chris
tian Huygen.. de bioloog Jan Swam-
merdam en de anatoom Reinier de
Graaf. Het en.ae werkstuk dat wij tot
nu toe van hem k nden is een fraaie
luchtpomp, gemaakt voor Professor Bur-
chardus de Volder in 1675 en gemerkt
met het werkplaatsteken der Musschen-
broeks. de Oosterse lamp.
Het is tentoongesteld in het Rijk-mu
seum voor de Geschiedenis der Natuur
wetenschappen, tezamen met een mooi
geschilderd portret van de kundige ma
ker.
Samuel is niet het enige lid van de
familie Van Musschenbroek geweest dat
zijn sporen heeft verdiend met het ma
ken van wetenschappelijke instrumenten
Zijn jongere broer Johan (16601707»
was vooral beroemd om zijn microscopen
en luchtpompen en diens zoon Jan
(1687-17481 genoot wereldfaam als phy-
slsch instrumentmaker, maar Samuel
blijft de man die het eerste pioniers
werk verrichtte toen in Leiden als eer
ste onder de unl
Bronzen windwijzer van de Leid
se Universiteit, voorstellende Pallas
Athene met helm. speer, schild en
uil.
I
t
t
De dies-viering van de Leidse Universiteit zal dit jaar een bijzonder ca
chet dragen door het feit. dat op de achtste Februari, de dies zelve, op hel voor
plein van het Academiegebouw de klokken worden gedoopt, die binnenkort in
het Academietorentje zullen «orden opgehangen. Ter gelegenheid van dit feit
is in de receptiekamers van het Academiegebouw onder leiding van mevr. O.
C. D. Idenburg-Siegenbeek van Heukelom van het Academisch Historisch Mu-
m een kleine expositie ingericht van velerlei materiaal dat op de historie
i de Academieklokken betrekking heeft.
De doop van de nieuwe klokken moge
een feestelijk tintje hebben, er zal geen
Leidenaar ln de ruimste zin des woords
zyn die het niet betreurt dat deze doop
plaats moet vinden. Het betekent
slechts, dat de vertrouwde klokken, die
sinds 1671 ieder half uur over het Ra
penburg galmden, hun tonen niet meer
laten horen. Zij zijn in 1943 het slacht
offer geworoen van de bezetters.
Het In 1450 gestichte klooster dat la
ter het Academiegebouw aan het Ra
penburg werd had aanvankelijk geen
klokketoren
In 1581 deed de Academie haar intre
de in het oude klooster van de Witte
Nonnen, en blijkens oude documenten
bestond er toen reeds een klok. Waar
die zich bevonden heeft is echter niet
duidelijk. Deze klok had echter een
kortstondig leven, want op li Novem
ber 1616 werd het gebouw door brand
verwoest De tentoonstelling geeft enke
le alleraardigste documenten te zien j
over het onderzoek, dat indertiid "naar
de oorzaak van de brand is ingesteld,
zonder veel succes overigens
Na de restauratie van het gebouw
1b Maart I9d.l: een groot brok
van de stukgeslagen uurklok ligt i
op het Academieplein gereed voor
transport naar de smeltkroes. i
Op 16 Maart 1913 werden de klok
ken. die te groot waren om in hun ge
heel uit het torentje te worden ver
wijderd. op last van de bezetters en
hun handlangers stukgeslagen en in
brokken neergeworpen om in de
smeltkroes te verdwijnen.
Over de bewogen geschiedenis san
de klokken en het academietorentje
geeft de expositie een alleraardigst
overzicht, waarbij vele kostelijke his
torische documenten de grootste rol
spelen Een uiterst kostbaar reliquie
I is voorts een scherf van de oude klok-
I ken. die uit de smeltkroes kon worden
gered.
erst op dc schaats, nog wat angstig, de beide handjes in de
En toen we 's morgens onze
bes. oren vingertoppen lieten
ontdooien op de hete radiator
- omdat we anders geen stukje
konden schrijven -. bekeken we
tersluiks die Andere wereld,
waar men in z'n baadje ligt. sor
bet drinkt en af en toe een
flinke duik neemt, omdat zelfs
het palmenbos nauwelijks enige
beschutting geeft
HET is zo erg niet, dat 't in
ons land weer e ns op
écht-ouderwctse wijze ge
vroren heeft dat het kraakt.
Het is zo erg niet, dat de
bloemen op de ruiten staan en
het water in de lampetkan als
een kei zo hard is.
Straks puffen we weer in ons
overhemd, weten we van de
benauwde lucht geen raad.
Waarom zouden we dan niet
tevreden zijn met het snijdende
Molotofwindje, da» uit het
Oosten blaast om ons op te
frissen en Holland weer maakt
tot wat het vroeger regelmatig
werd in 1636 voor het eerst door de cu-
I ratoren van de universiteit besloten tot
een onderzoek naar de mogelijkheid om
een klokketoren aan te brengen, doch
cht scheen op niets uit te lopen En dan
eindelijk op 8 Februari 1670. op de ver-
I jaardag van de Academie, werd beslo-
I ten over te gaan tot aanbesteding van
1 de bouw van een ontworpen klokketoren.
welke aanbesteding spoedig plaats vond.
De toren, die thans zovele eeuwen ka-
rakteristlek voor het Rapenburg ge-
i weest is. verrees en er werden klokken
in aangebracht van de beroemde klok-
kegieter Petrus Hemony, een grote klok
die het hele uur sloeg en een kleinere
voor het slaan van de halve uren. Het
torentje waarin zij kwamen te hangen
was een schepping van de bekende
bouwmeester Willem van der Helm. Het
Lelds Gemeentearchief stond de ont
werpen voor deze toren ter gelegenheid
van deze expositie in bruikleen af aan
het Academisch museum.
was: een ideaal land voor ijs-
liefhebbers, ideaal door zijn me
ren en poldervaarten. dooi zijn
heerlijke vergezichten. ideaal
voor de duizenden, die by een
ferme tocht zweien en er nieu
we levenslust door winnen?
Dat alles is Holland op z'n
best!
DE aardbol is een bol vol
contrasten.
Ieder krygt op z'n beurt
't zijne.
Wees dus. als U misschien
Uw bekomst van al het y>gedoe
heeft, niet jaloers op hen, die
nü hun body onder een stralen
de zon laten bruin bakken.
Heus: Uw beurt komt. als 't
er de tijd voor is!
Het duurt Immers zo l3ng
niet meei en het wordt, ook voor
U inplaats van Op de Kaag. in
de Kaag!
No? even geduld en ook het
..Andere' komt weer aan bod!
FANTASIO
Gistermiddag arriveerden
de nieuwe klokken op het
Academieplein, waar zij
Maandag zullen worden
gedoopt alvorens zij in het
torentje worden aange
bracht.
(Foto L.D.—Van Vliet)
Ter gelegenheid ran doop nieuwe klokken
aardbol is een bol vol
ZIJN wij niet dikwijls zo?
Altijd verlangend naar iets
anders en hebben we 't
one,.c:;ji'n onmiddellijk op zoek
naar weer iets anders, soms
vi- 'c'" vollco|ncn tegenge-
H 1 laat 't met onze tegen-
I Denkt U óók niet, dat zij met
I e envee; belangstelling naar
onze ij plaatjes Rijken als wij
I naar dc zwemmers aan de kust
I n de Atlantische Oceaan?
I En zouden zij er niet naar
I n iclf-i) even over de Kaag te
'Wieren, de orkaanwind in de
I «ig, in plaats vin altijd maar
I op hun rug te liggen onder een
I omkerende zon?
IT plaat ie spreekt niet van
koek-en-zopies". ook niet
n ijsbanen en elf-ste
rn p!aalJe schokte ons: dus
I Qpchten wü. ziet de wereld
er op het ogenblik óók uit?
De vele oud-alumni van de Academie,
die ter gelegenheid van de diesviering
i ongetwyfeld in Lelden zullen vertoeven.
vinden in deze expositie een aantrekke-
lijk onderwerp voor hun zo mogelijk nog
sterker opbloeiende liefde voor hun Al
ma Mater
is de mens!
«rut hij, naar eigen vu-
wil. op legen barre
dan overvallen hem
visioenen.
iet
ik
atsje bij
van het
geniet van z'n
h was diezelfde mens
u g?brand!
de vorst, daar een
hitte,
de mens over ijs-
daar zwemt hij in een
om bij te komen van
temperaturen,
er de schrale Noord-
onze oorlellen doet af-
dromen wij van een
hemel, van een
met wuivende palmen,
i dit beeld.
