Leidsch Dagblad | 1954 | 2 januari 1954 | pagina 7

9 Januari a.s. keren 1200 oud-
militairen in liun „garnizoen" terug

9""*p Jaargang

LEIDSCH DAGBLAD Zaterdag 2 Januari 1954

Vierde Blad No. 28103

140-jarig bestaan van „het Vierde"

In Mei 1940 hield regiment op

tc bestaan

Vaandel werd bij capitulatie in 1940 te
Noordwijk verbrand

Volgende weelc Zaterdag de dag waarop in Leiden het 140-jarig bestaan
van het voormalige 4e Regiment Infanterie: het oude Vierde, ral worden her
dacht keren ongeveer 1200 oud-4 R.l.-ers in hun „garnizoen terug. Zullen
officieren en manschappen, die bij dit wapen hebben gediend, elkander nog
weer eens ontmoeten. Zullen ongetwijfeld oude krijgsherinneringen worden
opgehaald, zal men „rijn slapie" weer eens ontmoeten en rich te goed doen
aan het soldatenmenu bij uitnemendheid: snert. Tevens zal in de middag van
die dag in de Morschpoortkazerne een gedenkplaat worden onthuld, welke
reeds in 1939 door oud-militairen werd aangeboden, doch sindsdien in het
Legermuseum werd bewaard.

De oud-militairen vieren deze verjaardag van „Het Vierde" met een
reünie, waaraan ook zij deelnemen, die later bij andere eenheden werden
ingedeeld, zoals 28 R.I., het 4e Reserve Grensbataljon, de 4e Grenscompagnie,
het 4e Depót Bataljon etc. etc.

Van 1861 tot 1940 lag 4 R.l.

in Leiden in garnizoen

Een eenvoudig rekensommetje leert,
dat het regiment kort na de Franse over
heersing moet zijn opgericht, uit welke
omstandigheid logisch voortvloeit, dat de
oprichting van „Het Vierde" geen op zich
staande gebeurtenis was. doch een

In dit verband verdient het aanbeve-
ng eens na te gaan. hoe het in die dagen
in het algemeen met ons leger was ge
steld.

Ons leger in 1814

Wij laten daartoe de geschiedenis I
„spreken" en zien dan allereerst, da! 1
toen in 1813 de overheersing van Napo-
leon een einde nam. één van de eerste
corcen van het voorlopig bewind was
•het \ormen san een leger, met het doel
de bevrijding van het gehele land, waar-
Jvan nog verschillende gedeelten doord

Dit bataltnn maakte tijdens de veld
tocht in 1815 deel uit van het korps van
Prir.s Frederik der Nederlander en be
hoorde tot de 2e brigade van de le divisie
Infanterie onder generaal J A Stedman.
Een van de compagnieën werd gevormd
door de studenten der Loidse Hoge
school onder kapitein H. R. Trip er. eén
door die der Utrechtse Hogeschool, onder
kapitein Tech'.ers Bataljonscommandant
was aanvankeli)k luitenant-kolonel H I
Everts, later luitenant-kolonel Prins van
Arenberg.

De

Vaandelwacht
van 4 R.l.

Franse troepen bezet waren. Ook moes-
Ben pogingen der Fransen, om de plaats
F' had hebbende omwenteling te cndcr-
p ruk ken. worden verijdeld.

Aangezien het Nederlandse leger ge
heel opnieuw moest worden opgericht,
•waren zeer vele moeilijkheden tc over-
jwinnon. Wel betoonde de bevolking zich
offervaardig in het bijeenbrengen van
geldmiddelen, maar in verband met de
■rote verarming was dit niet voldoende
i Nog veel erger was het, dat er geen
kern voor een leger aanwezig was: offi
cieren. kader en manschappen ontbra-
■cen nagenoeg geheel, de jonge mannen
"V aren toch jaren achtereen ingelijfd in
I anse diei.st; f j waren omgekomen op
■Je slagvelder van Europa of bevonden
kieh in gevangenschap Ook de wapenen
f'ntbrakor.. deze waren door de vroegere
rneesters in beslag genomen er. wegge
voerd. Hetzelfde was het geval met
.paarden, kleding en verdere uitrusting
In dit alles moest voorzien worden
l.'aast het vormen van korpsen bestaan
de uit vrijwilligers werd overgegai-n tot
pon volkswapening, waarbij aanwijzing
Jriririr het lot gpschiodde
Do strijdmacht van de nieuw gevorm-
fee Staat zou ten slotte bestaan uit:

p het staande leger, bestaande uit vrij-

I willlgers en bestemd voor de dienst.

zowel in het binnen- als in het bui-

I tenland;

t> de Nationale Militie, bestemd voor

1 de landsverdediging:

c Schutterijen, bestemd voor het hand-

i haven der orde en ais leger-reserve

De hiervoren onder a on b genoemde
?len vormden hel eigenlijke leger.
Als oudste deel van de troepen, die
ter het 4e RI zouden vormen, moet
genoemd worden hel korps Velites. Deze
rer. in 1813 nog in Frankrijk en vorm-
daar eer Depót van de Keizerlijke
Jonge Garde In 1814 kwam dit corps
'i te lande aan.

Bij Besluit van de Snuvcreine Vorsi
ir. 9 Januari 1814 werd oa opgericht
het 5e naialjon .lagers; bij de vereniging
mei de Zuidelijke Nederlanden werd dit
het 18e bataljon Jacers nadat te voren
ds de Velites daarbij waren overge
gaan.

gevormd werden, zodat de 14e Afd Inf
in die tijd garnizoen hield in het Zuiden
van het land

Toen in 1830 ln België de omwente
ling plaats greep, verdwenen vele Bel
gen uit de gelederen, een groot gedeelte
hiervan ging over bij het leger van de
nieuw gevormde Staat Zo vormden het
eerste en tweede bataljon der 14e Afd
Inf. het Belgische 5de Unie Regiment de
Ligne. dat aanvankelijk belast werd met
de verdediging van de stad Antwerpen
Wat van de oude 14de Afd. Infanterie
was overgebleven lag ter sterkte van
bijr.a 70 officieren en ongeveer 650 man
in garnizoen in dc vesting Maastricht,
waar zij voornamelijk belast waren met
de verdediging van de voorstad Wijk.

Dank zij de krachtige houding van de
gouverneur van de Vesting generaal-
majoor later luit-generaal» B. J C
baron Dibbetz. oud-officier van de Na
poleontische Garde, bleef de orde in de
stad gehandhaafd en voor overrompeling
door Belgische strijdkrachten gevrij
waard, zodat Maastricht evenals de
tegenwoordige provincie Utrecht voor
Nederland behouden bleef.

Diverse reorganisaties

Na het herstel van de vrede werd het
leger herhaaldelijk gereorganiseerd;
zo werden door het uitvallen van ver
schillende korpsen de overblijvende
nvergenummerd en werd in 1810 de
14de Afd. Inf. veranderd in de 4e Afd.
Inf. Twee jaar later (1842) werd deze
naam gewijzigd In 4e Regiment Infan
terie.

Na aanvankelijk nog in Maastricht in
garnizoen gebleven te zijn, volgden her
haalde garnizoerswisselingen, tot einde
lijk gedurer.de lange jaren het regiment
>e Leiden. Delft. Haarlem cn Gouda ge
legerd was.

Sinds 1 Mei 1861 heeft het Vierde tot
aan de capitulatie in Mei 194(1 onafge
broken Leiden als garnizoen gehad;
op die datum kwam hier het 1ste batal
jon, doch eerst in 1868 werd ook de
staf hier gevestigd.

Toen in 1859 de oorlog uitbrak tussen
Frankrijk en Oostenrijk, werd hier reke
ning gehouden met een mogelijke mobi
lisatie en werd de veldmaarschalk Prins
Frederik der Nederlanden aangewezen
als opperbevelhebber

Ditmaal dreef de storm over. doch
toen in 1870 de oorlog uitbrak tussen
Frankrijk en Duitsland, werd het leger
gemobiliseerd en vormde de 4e R I met
3 R H de 8e er. 10e Veld-Batterij en de
4e Rijdende Batterij de 2e brigade der
le Divisie Het regiment werd gelegerd
in Alkmaar
De aan de dag getreden gebreken in

Een herinnering uit 1896. Een groepje 4 R.l.-ers, gefotografeerd op het excercitieterrein van de Morsch-
poortlazerne. Op de achtergrond her voormalig militair hospitaal. Op deze foto. welke ons ter publi
catie werd afgestaan door de heer H. li', de Nie. 3 Octobcrstraat 9a. komen ook nog enkele Leidenaars
voor. Geheel links de heer Jongbloed, die na de vervulling van zijn dienstplicht, vele jaren werkzaam
is geweest als badmeester aan het voormalige badhuis aan de Oude Singel, op de voorgrond (in witte
kiel) de heer Rutgers, die werkzaam is geweest bij Boekhandel Kooyker aan de Nieuwe Rijn en geheel
rechts de heer Van Es. voordien sta ge rsbe diende te Leiden.

De vaandelwacht van
4 R.l. bij de viering van
het 125-jarig beslaan in
1939 onder commando
van de Iste luitenant C.
F. van den Berg. Dit
vaandel dateert van 1893.
Geheet links de tambour-
maitrc met zijn staf.

De slag bij Waterloo

In de slag bij Waterloo was dit korps
geplaatst bg te Hal ter bescherming van
de rechtervleugel der verbonden legers,
maar het nam geen deel aan hel gevecht
Na de overwinning marcheerde het naar
Frankrijk on nam deel aan het beleg
van Valenciennes dat. hoewel gebombar
deerd, eerst do 19de Juli capituleerde,
nadat Napoleon afstand van dc regering
had gedaan De ontberingen waren groot
geweest, de troepen hadden tot 21 Juli
steeds gebivakkeerd Ook de verpleging
was vaak onvoldoende geweest.

Na het beëindigen van de veldtocht
keerden de troepen terug cn begon hel
garnizoensleven

In 1815 werden de bataljons infanterie
verenigd lot ..Afdelingen" en wel telkens
een bataljon der staande Armee met die
der Nationale Militie Zo bestond de 14e
Afd. Inf uit het 18e Bataljon Jagers en
het 42e. 43e cn 44e bat Nationale Militie
Deze bataljons der Nationale Militie wa
ren opgericht in 1814 Later weid het 44e
bataljon Nationale Militie vervangen
door het 4">e Deze betaljons bestonden
hoofdzakelijk uit Belgen.

8 October 1815 eigenlijke
datum van oprichting

Aangezien de 14e afd. Infanterie werd
opgericht bij Kon. Besluit van 8 Octo
ber 1815 en het 4e Reg. Infanterie daar

rechtstreeks van afstamt, moet 8 Oct.
1815 beschouwd worden als de datum
van oprichting van 4 R. 1.

Het tijdvak 1 SI5—1830

Toen in 1818 bleek, dat het bezwaar
lijk ^as eer. staand leger van vrijwilli
gers te onderhouden, werden de korpsen
daarvan opgeheven er. verdeeld over de
bataljons der Nationale Militie, terwijl
bij elke afdeling werden opgericht eer.
reserve- er. een depótbataljon Het vol
gende jaar verdween de naam Nationale
Militie er kregen de bataljons de num
mers. 1. 2 en 3 Teneinde de dienst aan
genamer te maken waren de afdelingen
in garnizoen in de districten waaruit zü

de organisatie waren oorzaak van ver
anderingen. die na=r mate het gevaar
voor een algemene Europese oorlog toe
nam. steeds groter werden.

Zo werd gebroken met het stelsel leger
en schutterijen Deze laatste werden op
geheven en in plaats daarvan kwam een
Landweer, bestaande uit de oudere lich
tingen der militie Deze laatste werden
vergroot, de diensttijd werd uitgebreid,
de oefeningen werden verbeterd Een en
ander had tot gevolg, dat cr drie regi
menten Infanterie werden opgericht n 1
het 9e. het 10e en het 11e Daardoor gine
het 5de bataljon van 4 R.l over naar 10
R I en werd het vyfde bataljon 4 R I
overgenummerd in het derde

De staking van 1903

In Februari 1903 brak een grote sta
king uit onder het personeel der spoor
wegen. Teneinde de orde en de rust
te verzekeren en de dienst der spoor
wegen te beschermen, riep de Regering
twee lichtingen buitengewoon onder
de wapenen, waarmede het doel vol
komen bereikt werd. 4 R.l. bewaakt»
toen dag en nacht de baanvakken hj)
de garnizoenen Delft. Leiden en Haar
lem. De orde w-erd gehandhaafd en dr
voedselvoorziening van de bevolking
was. dank zij de militaire maatrege
len. verzekerd.

Toen in het jaar 1911 de oorlog dreigde
tussen Frankrijk en Duitsland werden
ook bij 4 R I. maatregelen genomen om
een spoedige mobilisatie te verzekeren
Wel is waar betrok het regiment de
legerplaats bij Harderwijk, doch er bleef
in het garnizoen personeel achter om
voorbereidende maatregelen te nemen

Het jaar 1913 braebt de laatste reor
ganisatie voor de eerste wereldoorlog.
In dat jaar werden n 1 de voor het ge-
i val \an mobilisatie te vormen 5e er, 6e
bataljons reeds In vredestijd opgericht
De icgimenton werden verdubbeld en
in bricadcverband verenigd Aldus vorm
de het 4e Regiment Infanterie de 4e
I infanterie brigade beslaande uit het 4e
'en hel 19e Regiment Infanterie Het Ie
cn 111e bataljon vormden de gelijkna

mige bataljons van het nieuw opgerichte
I5e regiment Infanterie, het IVe werd le
en het Ille bataljon van 4 R.l werd
nieuw opgericht.

De eerste wereldoorlog

Toen in 1914 de grote oorlog, die
reeds lane dreigde, uitbrak, werd het
gehele leger gemobiliseerd. Dank zij
de goede voorbereiding was het Ne
derlandse leger het cer6te. dat op voet
van oorlog gebracht was. Uit de na de
oorlog beschikbaar gekomen gegevens
blijkt, dat het o.m. aan dc sedert 1900
plaats gehad hebbende uitbreiding en
verbetering van het leger is te dar.ken.
dat ons land buiten de oorlog bleef.
Gedurende de mobilisatiejaren was 4
R I gelegerd in er om Leiden, terwijl de
bataljons om beurten ook wel te Bus-
sum. Haailem en Katwijk a d Rijn wer
den gelegerd. Het regimeri had n.l. een
belangrijke taak ter verdediging van de
kust bi) een uitbrekende oorlog. Voorts
dier.t vermeld, dat het Ie bat in 1917 ge
durende korto tijd te Amsterdam werd
gelegerd in verband met aldaar uitge
broken ongeregeldheden.

Ha de demobilisatie
van 1918

Nadat in 1918 tot demobilisatie was
overgegaan, vonden herhaaldelijk reor
ganisaties plaats. Zo werden de batal
jons opgeheven er. bestond het regiment
aanvankelijk uit de Staf. drie school-
compagnieën en de opleidingscompagnie
Daarop werd eerst deze laatste en daarna
ook een der schooleompagnieén opgehe
ven Later werd weder een derde com
pagnie opgericht on droegen de drie
compagnieën de naam van Tirailleur-,
Mitrailleur- en Specialisten-compagnie
In 1933 werd de Mitrailleurcompagnie
opgeheven en verenigd met de Specia
listen-compagnie.

Toen de brigades van 2 regimenten
werden gewijzigd in brigades van 3 regi
menten. behoorde het 4e RI aanvan
kelijk tot de lie brigade en later tot de
brigade Grenadiers en Jagers tie In
fanteriebrigade).

Leger-reorganisatie
vóór 1940

Vóór het uitbreken van de tweede
wereldoorlog was de regering onder
drang der internationale omstandighe
den gedurig bedacht geweest op verster
king en modernisering onzer weermacht
Voorzover dit ..het Vierde" betrof, leidde
dit in Maart 1938 tot de w^der-oprich
ting van een tweede bataljon, dat gede
tacheerd werd in Weert, terwijl in Oc
tober van dat jaar de sterkte van het
eerste bataljon werd gebracht op drie
compagnieën, waarbij ter vervanging
van het geschut 6 veld, dat eigenliik be
hoorde tot het wapen der artillerie,
tevens het veel lichtere pantser-afweer
geschut werd ingedeeld, dat geheel werd
bediend door infanteristen

Als gevolg van deze uitbreiding was
eer. aanzienlijke verbouwing der Morsch-
poort-kazerr.e noodzakelijk, welke gro
tendeels in 1939 gereed kwam.

Mei 1940

7.ik „Het Vierde" de eerste wereld
oorlog „over zich heen gaan", zeer
nauw werd het In de strijd van de Mei
dagen van 1910 betrokken. Het regi
ment. dat in die dagen u'teraard op
volledige oorlogssterkte uis gebracht,
was mede dc verdediging opgedragen
van het Vliegveld Valkenburg en om
geving. waar deze troepen, ver van de
grenzen, voor de zware taak stonden
de aanvallen van luchtlandingstroepen
op de Residentie en het regeringscen
trum af tc slaan. In verbitterde ge
vechten slaagden de troepen er in om
de duivelse plannen van de aanvallers
om de Nederlandse weerstand reeds
op de eerste dag volledig te ontzenu
wen, de bodem in te slaan.

De troepen stonden in die spannende
dagen onder leiding van de tegenwoor
dige kolonel b d H D Buurman, aan
wie reeds op 14 April 1937. als opvolger
van luit kol A W F Koningsfeld, het
commando over 4 R I was overgedragen
Toen op 14 Mei ons land capituleerde,
kwam uiteraard ook aan de activiteit

van 4 R.l. een einde, een einde, dat in
de jaren na de bevrijding, toen niet tot
heroprichting van het regiment werd be
sloten. een definitief karakter kreeg.

Teneinde het vaandel van het regiment
niet in handen van de bezetters te doen
vallen, is dit bij de capitulatie op last
van de commandant onder de gemeente
Noordwijk verbrand.

Na de capitulatie zjjn sinds 14 Jaar
verlopen, is het regiment opgeheven,
doch wat gebleven is. dat is de ware
kameraadschap, die de mannen van
„Het Vierde" eens onder hun vaandel
vonden. Daarvan zal zeker ook straks
de 9e Januari getuigenis afleggen.

Bovenstaande foto, ons welwillend afgestaan door kolonel H. D. Buur
man. de laatste commandant van 4 R.L. toont de regimentsstaf anno
1893. toen nabij Lor en een kamp was betrokken. Kolonel Bloem houdt
het oude vaandel vast. waarvan liet doel: nagenoeg geheel tras verteera.
zodat er op de foto niets meer van tc zien is. Kort daarna, op 21 Sep
tember 1893 ontving hel regiment op het Malieveld te Den Haag tut
handen van Prinses M'ilhclmina een nieuw vaandel, dal om in 1940 uit
handen van de bezetters te blijven in de gemeente Noordwijk werd ver
brand. Op de foto komen verder nog voor dc luitenant-kolonels Hofstede
cn Krugcrs in dc majoors Mac l.cod cn Hardeman.

Au:o reed tegen boom

TWEE DODEN.

Op de Meppelerweg te Steenwgk is
gisteravond om halfzeven een uit de
richting Meppel komende auto. die met
vrij grote snelheid reed. ter hoogte van
de begraafplaats uit de bocht gevlogen
en tegen een boom gebotst In de auto
zaten drie broers, de heren Muller uit
Rotterdam en de echtgenote van een
hunner, de 23-jarige mevrouw M. Muller
De Rooy

De 21-jarige heer J. Muller is onmid
dellijk na het ongeval overleden. Znn
schoonzuster, mevrouw Muller -D"> Roov.
werd ernstig gewond Zü werd met b?:dï
broers, die eveneens gewond waren, naar
het ziekenhuis te Heerenveen overge
bracht.

Gisteravond ontvingen wij bericht, dat
ook mevrouw MullerDe Rooy aan haar
verwondingen is bezweken.

Jongen in lies getroffen

„ONVERANTWOORDELIJK
GEBRUIK VAN VUURWAPEN

Een 23-jarlge Groninger student wil
de op Oudejaarsavond het oude jaar
„uitschieten Hij maakte hierbij ge
bruik van een vuurwapen, dat hii als lid
van een Groninger schietvereniging in
bezit had.

Op zeker ogenblik vroeg een 14-Jariee
jongen of hij het wapen even mocht
zien. in de veronderstelling dat het wa
pen niet geladen was richtte hu op de
student met het noodlottige eevolg dat
deze een kogel in znn lies krees Hij
werd door de GGD naar het ziekenhuis
te Groningen ver\oerd Teven d° sMi-
dent is proces verbaal opgemaakt we
gens „het onverantwoordelijk gebruik
van een vuurwapen.

Dievegge verbrandde het ge'd

Toen enige tijd geleden in het kantoor
van een notaris te Apeldoorn alles over
hoop gehaald was en uit een geforceerd
geldkistje een bedrag van f. 400.— a
f 500— was ontvreemd, dacht men aan
vankelijk aan een inbraak De politie
leed serieuze nasnorlngen en deze le d-
len ertoe dat een 20-jange werkster
erd gearresteerd De vrouw bekende ae
di»fstal van het geld en tevens dat zij
enige tUd geleden bij een andere werk
geefster reeds f. 100.— had ontvreemd.

Het bedrag dat zii bi.1 de notaris had
weggehaald, was niet meer ln haar be-
•it Zü had het. toen zü hoorde dat de
-echerche ln het geval was gemengd, in
le verwarmingsketel geworpen.

Loonsverhoging Bloemisterij

De vereniging „De Nederlandse Bloe
misterij en de in de Stichting voor de
Landbouw samenwerkende organisaties
'ijn overeengekomen om aan de jongste
egerlngsbeslisslng over de \erhoging
ier lonen in het bloemisterijbedrijf op
Je volgende wijze uitvoering te geven:

De rechtens geldende tiidlonen wor-
len verhoogd met 5r'r met dien verstan-
Je. dat de verhoging voor mannelijke
vakarbeiders van 23 jaar en ouder ten
minste 5 cent per uuf zal bedragen.

Onder tijdlonen worden hierbü ver
staan de in de CAO c.q lnonreeeiincf
vastgestelde weeklonen met Inbegrip
van vaste toeslagen itoes'ag voorman,
toeslag voor diploma's of bijzondere de -
kundigheid De-e verhogingen gaan in
op 3 Januari 1C54
1 Het is gebleken dat het college van
I nksbemiddriaats tegen d'-zc wij-e van
uitvoering a»r loonsverhoging geen be-
zw-ar z9| maken

De desbrt-effende wiizteingen rullen
binnenkort in de CAO co loonregeling
oor het bloemistcrübedrijf worden aan
gebracht

1 Over de verdere onderdelen der rege-
rlnffsh'-'lissing worden nog besprekingen
'oerd.