Er zit een luchtje aan
VIJFTIGJARIGE
SALAMANDER
De daagse garderobe
van de werkende vrouw
alles
Weet U
van borduren
Kijkjes in de Natuur
ATEN we er maar niet omheen
draaien en meteen met de deur in
huls vallen: liet gaat vandaag over
k stinlim"! Nu kun Jc «el om zoïi
™ad heendraaien, o heel gemak-
Sijk soms wel ln een straal van 25
neter en nog meer, zonder dat je de
«roorzaker van de zeer bijzondere
daten we maar gerust zeggen
le i kunt ontdekken. Wie van
«indelen houdt en voor zijn omzwer-
ircen de stille bossen zoekt, moet wel
ekend zijn met de doordringende
ht die door dit wonderlijke na-
.jrproduct wordt verspreid Zelfs als
zegt niet te weten wat ik bedoel,
elfs ais u zou beweren, nog nooit van
en stinkzwam te hebben gehoord,
lan nog durf ik te zeggen, dat de be-
worden gezet mare breekbare dingen
overigens i. Dit gloeikousje nu had de
zelfde fijne structuur als de kanten
steel van de stinkzwam, alleen ls de
laatste wel tweemaal zo hoog.
ERKWAARDIG is ook de hoed
van de zwam. Hij bestaat uit
ongeveer dezelfde stof als de
steel, maar in verse toestand is hü be
dekt met een groenzwart glanzend
slijm Dit slijm is de oorsprong van
de stank. En nu iets merkwaardigs.
De overeenkomst met een lijkenlucht
of aaslucht ls blijkbaar zo sterk, dat
verschillende soorten insecten er door
worden aangetrokken, voornamelijk
aaseters, die natuurlijk bij de stink
zwam niet datgene vinden, wat de
geur hun had „beloofd". Zij zetten
de dop" vindt, kan zichzelf een bij
zonder genoegen verschaffen, als hU
tenminste wat gevoel voor de natuur
heeft. Hij moet dat z.g. duivelsel of
heksenei eens meenemen, het thuis
op een schotel en onder een omge
keerde weckfles zetten, de schotel
rondom het glas goed met vochtig
zand aangestampt, U begrijpt wel
waarvoor. En nu maar geduld hebben,
soms wel 14 dagen lang. Maar uw ge
duld wordt beloond, want op een ze
kere morgen vindt U uit het wonder-
ei de prachtige wonderbaarlijke pad
destoel opgerezen inota bene in één
nacht!) met zijn glanzende zwarte
vingerhoed aan de top.
Maar wee U, als U nieuwsgierig
bent, want dan vergaat het U als die
sprookjesprinsessen, die eeuwig en al
tijd door hun nieuwsgierigheid in de
knel kwamen, ondanks duidelijke
waarschuwing!
Spiegel u dus aan deze dames en
blijf van het glas af.
U mag het natuurlijk wel proberen
en ochzóóóó erg is het toch ook
weer niet. Even goed opsnuiven
Maar gewaarschuwd bent U!
S. VAN DER ZEE
OP BEZOEK BIJ EEN
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand
in zeven delen
Parijs, October 1953.
We hebben er verleden week al op gewezen: een garderobe
in zeven delen is zeker geen volledige garderobe' Zelfs
als daagse garderobe - feest - en gelegenheidskleding zijn er
immers niet in opgenomen! - bevat deze zeven-stuks-uitzet nog
vele leemten en gebreken. Altijd immers zijn blouses en truitjes
te gebruiken en hun doelmatig aantal is vrijwel ongelimiteerd;
ook een extra rok, een extra japon zouden geen onwelkome of
overbodige uitbreiding zijn van deze basis-uitzet, die tot zeven
delen beperkt bleef
usie peur U niet onbekend kan zijn.
'ant het is iedereen wel eens overko-
tn. dat hij tijdens een wandeling ot
a fietstochtje plotseling het gesprek
zijn gedachtengang onderbrak en
een speurhond snuffelend naar al-
wlndstreken op een bijzondere ma-
■r mompelde: ..Héée, eigenaardig..
i!" waarna de tocht werd voortge-
De meeste mensen vinden het vol
lende. dat zo een feit alleen maar
mstateren, verder gaan ze niet. ze
iboen geen behoefte te weten, of er
diter dat feit soms nog iets verbor-
in zit. Toch is dit laatste het inte-
ssante. Het begint pas wat te wor-
m als je doordringt in de verbor-
inheld tan een verschijnsel. Welnu,
ihter dit sterke luchtje zit een ver-
thijnsel verborgen.
Br zijn ook mensen, die bij het op-
tan de stinkzwamgeur Juist
imcrkzaam tvorden en in actie ko-
i De paddestoelenliefhebber al-
ns zal onmiddellijk op jacht gaan.
al heeft hij ettelijke keren voor
raadsel van dit „stankwonder" ge
in en er zich mee bezig gehouden.
Dus gaat hij aan het zoeken Dat
leuren naar een stinkzwam ls een
vdlg werk Er zit bepaald iets op-
Indends. iets prikkelends ihmli in,
»ral wanneer je met meerderen
hit. ik heb eens een stel jongelui op
tt spoor tan zo'n zwam gezet, nee
mar! het leek wel een meute tijdens
in slipjacht. Het animerende en on-
irwachte van deze onderneming is
wisselvalligheid en onberekenbaar-
van het reukspoor! De wind
>t er bezit van, drijft de geur nu
dan ergens anders heen, zodat
zoekers als jachthonden achter
speurneus aansjouwen.
\E ONTKNOPING bergt ook het
1 element verrassing ln zich en kan
heel merkwaardig zijn. Het kan
best gebeuren, dat het reukspoor
tnd'gt bi) een dlerenlijkje. een rot-
■rid konijntje of een vogellichaam,
■at ln de herfstlucht langzaam tot
poinding is overgegaan. Maar even-
j*o 's het mogelijk, dat we werkelijk
v oen stinkzwam stuiten, die in de
Pjiemer van een bos ln alle heerlük-
F - staat te pronken (nou. nou!
>rlljkhp|d'i
IJ*, hier zullen de meningen wel
T.r verdceld ziin en zullen we het
luTF' HPn™kkehjk eens worden.
Hf de een met alle tekenen van
K ln een wijde boog omheen
|"*eit .je hebt lui. die met een zak-
voor de neus op een afstand blij-
staan wat een beetje zielig is'
Saa' epn ander op zijn gemak bij
en en ls warempel nog blij ook met
mii betreft, telkens wanneer ik
e'n '"nkzwam In contact kom.
Étvii i" ldere herfst of zomer wel het
"o ten er altijd weer even ge-
*|<J door
EJ* .ho°P- dat de tekening een vol-
■dri duidelijk beeld geeft van deze
Eu» TT?' z°dat u met een beschrU-
»n vi een soede voorstelling er-
eeft F1 A'8 vele paddestoelen
rou ook deze zwam een steel en een
En JTaar haast bij een enkele treft
«m stcpi aan vervaardigd van
Tgeh'k filn broos weefsel als bh
an de srinltownm Het ls. of de
in een enlllee bul er Diezier in
EL» ?0|lad. het fijnste en teerste te
aan het afschuwelijke, het af-
toe wij gaslicht hadden
in de lamp een z.g. gloeikousje
zich zoekend op de slijmerige hoed.
kruipen er op rond en krygen daar
door het slijm aan hun harige poten.
In dat slijm bevinden zich de ver
bazend kleine lichaampjes, de sporen,
die op andere plaatsen weer voor
nieuwe zwammen moeten zorgen, ten
minste als er voor transport kan wor
den gezorgd. Voor deze sporenver-
plaatsing nu zorgen de vliegen en de
aaskevers. Waar zij neerstrijken op de
bosgrond in het kreupelhout. Ja. ook
ln oude vochtige stadstuinen, daar
wordt de kiem gelegd voor een nieuwe
plant, of anders gezegd, daar groeit
uit de microscopisch kleine sporestofje
een vlokkig draderig schimmelweefsel,
waaruit ln zomer of najaar de nieu
we zwammen zich kunnen ontwikke
len Wat er dan uit groeit, is op zich
zelf al een wonder. Het heeft de vorm
de grootte en de kleur van een ei. het
heeft een zacht gespannen vel, dat in
drukbaar is, maar een geur heeft het
nog niet. Nog niet!
Wie zo'n heel jonge stinkzwam „in
Ook de kleding voor de werkende
vrouw, die we vandaag in ogenschouw
nemen is zeer eenvoudig en toch mo
dieus. bovendien praotisch en flatteus.
Wat echter ontbreekt is de lange stof
fen mantel, doch twee korte jasjes,
één winters dik en één minder zwaar,
vervangen het lange straat kleed, ter
wijl een neutrale regenmantel ook op
niet-regendagen et? plaats van de ge
wone mantel zal kunnen innemen.
De zeven stukken, waaruit we de mi
nimum-garderobe van de werkende
vrouw hebben opgesteld zijn:
Allereerst een tailleur, die, naar
moderne trant, bestaat uit een rechte
rok en een ongctailleerd recht twee
derde jasje. Beide delen zijn gemaakt
uit dikke tweed, waarvan de hoofd
kleuren zwart en wit zijn. Het jasje
heeft een klein astrakan kraagje (ook
bever of soortgelijk bont komt er voor
in aanmerking, evenals zwart fluweel".
Met twee rijen knopen wordt het tot
de taille gesloten Een lange zwarte
«of havanabruine) jersey-blouse niet
lange gladde mouwen is het derde deel
van de beknoj>te uitzet; het model
heeft een ronde halsopening zonder
kraag en wordt met een zijden hals
doekje. een gavroche. of een parelcol
lier gecompleteerd
Het vierde, vijfde en zesde deel van
de zeven-stuks-iutzet. een rok. een
lijfje en een tweederde manteltje, die
alle van dezelfde heel donker-gnjze
wollen flanel zijn gemaakt, breiden de
garderobe uit met vijf tenues, name-
liik: een rok, waarbij de jersey-blouse
d enen kam. een Japon in twee de.en
of een deux-pièces 'al naar gelang het
lnfje in of over de rok wordt gedra
gen'. een tweede wandelpakje (de rok
en het manteltje tezamen', en een
trois-pièces 'de drie delen gecombi
neerd'. De rok is geheel recht en heef t
midden op de rug een tot in de knie
holte ingeslikte stolpplooi" Het streng
getailleerde lijfje heeft een opgeknipte
hals zonder kraag, een sluitm? van
kleine parelmoe-en of stof knoopjes,
driekwart gladde mouwen, die even
onder de schoudertop zijn ingezet, en
wijkende, halfronde borstzakken Het
manteltje is geheel recht, heeft lange
mouwen, die tot driekwart lengte in
een manchet kunnen worden terugge
slagen. en. terwijl het geen sluiting
bezit, heeft het een klassieke revers-
kraa? Het kan worden gevoerd met
een grijs en wit zephyr streepje, van
welk katoenen materiaal tevens een
everhemdblouse met brede polsboor-
den 'die onder de driekwart mantel
mouwen te zien komen' aan de basis-
u.'tzet kan worden toegevoegd
Tot slot de regenmantel, die breed
en ruim en royaal is als een gewone
mantel, en die zo nodig gemakkelijk
over de mantelpakjes kan worden ge-
Van /rouw tot
Vrouw
Vormen vanborduursels
door de eeuwen heen
Deze keer willen wij de vormen van borduursel in de ons
omringende landen eens wat nader bezien Wij zagen reeds hoe
ieder land op zich van een algemene smaak - evolutie steeds
een eigen kunstdrang wist te vormen, een zekere samensmel
ting van mode met eigen volkskarakter, die dan de typisch-
nationale borduursels hebben gevormd.
Wij zagen ook hoe dit nationale karakter aanvankelijk het
minst kenbaar was in de religieuze borduursels, al was in de
Middeleeuwen het Opus Anglicanum terecht beroemd, en
werden reeds zeer vroeg b.v in Tsjecho-Slowakije prachtige
rijke, bijna Oosters-opulent aandoende stukken gewerkt, die
zeker een geheel eigen karakter droegen.
In sterkere mate vinden we deze ln -
boiduurscls - omgezette landsaard over
het algemeen in de leken-borduursels.
Die we dan weer in twee grote groe
pen kunnen onderverdelen: a. die
borduursels die aan grote mode-fluc
tuaties ondeihevtg waren - zy werd?n
veelal voor de handel gewerkt - en b
die borduursels die als het ware een
volkseigendom zijn geworden en deel
van het floklore-bezlt van een land
zijn gaan uitmaken
Wij zagen reeds vluchtig hoe het
de mocle-borduursels verging: het Ita
liaanse wltwerk ln de Renaissance, de
Engelse Jacobean embroidery en de
Beriynse wol-borduursels zijn typische
voorbeelden van ook nu nog aan mode
onderhevige borduurselvormen.
Nu willen we dus de echte volksbor
duursels eens wat nader bezien
Uiteraard vinden we dez? soort
borduursels het meest in die landen,
die een betrekkelijk rustig en constant
bestaan kenden, waar. vooral ook door
de geografische situatie, de bevolking
een afgeslotener bestaan had en zich
minder gemakkelijk verplaatste. Zo
bijv. de Scandinavische landen- ln
Noorwegen b-zit ieder, door de bergen
afgesloten dal nog zyn eigen tradi
tionele borduursels, die even vaak een
dragen; hij heeft een dubbele knoop-
sluGUng op een brede overslag, lange
mouwen die in een brede manchet
kunnen worden teruggeslagen, en
schuin aangebrachte stêekzakken Op
de rug zorgt een afknoopbare, laag
aangebrachte ceintuur voor een semi-
sportief effect; doet de jas als enigs
zins geklede middagmantel dienst, dan
wordt d'.e ceintuur achterwege gelaten
En als nette mantel kan deze regen-
Jas d enen, want hij is gemaakt van
zwarte nylonstof, materiaal dat het
hele jaar d'oor. ln elk jaargetijde, uit
komst zal bieden. J. V
Een brede kop, kleine oogjes, een
enorme bek. vier pootjes, die de indruk
wekken, dat zij nauwelijks het onge
veer één meter lange lichaam kunnen
dragen, en een zachte, ehocolodebruine
huid, bedekt met knobbels, ziedaar de
mannelijke schoonheid van het dier.
dat binnenkort zijn jubileum zal vie
ren. Het is de reuzensalamander, die
dan 50 jaar in het aquaiiuril van Ar-
tis in Amsterdam vertoeft HU leeft ln
Japanse bergbeken, en men kan hem
duidelijk zUn afstamming van de voor
historische reuzensalamander aanzien.
Wy hebben hem, de eerste, die voor
hemelsbreed verschil vertonen met
wat ln een nevenliggend dal wordt
geproduceerd.
De patron?n van deze borduursels
kunnen dan byv. dateren uit een pe
riode van grote zeevaart. De zeelieden
brachten naar hun woonplaatsen stof
fen of borduursels mee van hun rei
zen, deze werden bewonderd, nage-
borduurd, geadopteerd aan landscos-
tuum en doelmatigheid en werden zo
weldra een dorpstraditie.
EVOLUEREND VOLKSCOSTUUM
Natuurlijk heeft ook het volkscos-
tuum steeds een evolutie ondergaan,
maar als het ware in vertraagd tempo.
De oorzaken van deze evoluties waren
dan niet meer zozeer dé mode als
wel de veranderde levensomstandig
heden. Veranderde economische en so
ciale toestanden vereisten het ver
eenvoudigen en aanpassen van de be
staande drachten, geld en tyd gingen
steeds meer ontbreken, het verander
de leven eiste ook vaak een practi-
scher. minder bewerkelyke kleding
Bij het door al deze redenen zo
kenbare en betreflrensw aardige uit
sterven van talloze regionale drach
ten. zUn het vaak de borduursels, die
met de sieraden het eerst verdwenen
In ons land wordt prachtig werk ge
daan door de Stichting ..Het Nederlands
Costuummuseum". om de historie van
onze eigen volksdrachten vast te leggen
en de liefde ervoor levend te houden.
De Scheveningse vrouwendracht, niet
de Watteau-achtig aandoende sil
houetten. zijn een typisch voorbeeld
van de zekere fixatie van een mode
verschijnsel. die wU in de volksdrach
ten terugvinden. Andere landen dan
de onze. met een meer beschutte lig
ging. met een minder snelle economi
sche en sociale evolutie, zagen ook de
levenswijze van hun plattelandsbevol
king minder snel veranderen. In de
Balkanlanden byv ls nog steeds een
enorme rUkdom aan volksborduursels,
zowel voor drachten als voor huiselijk
gebruik. Voor deze oorlog gingen de
Hongaarse vrouwen mag bordurend
naar het land om daar te werken, op
de terugweg naar huis werd het bor
duurwerk weer te voorschijn gehaald
om geen tyd verloren te doen gaan
Zo groeide daar menig? boerendoch
ter^ uitzet Bovendien bleef men in
die landen langer vry van de tnvloed
van alle machinale borduursels, door
de mindere luxe en het minder ge
makkelijk verkeer.
zover bekend is. ooit ln gevangenschap
werd geboren, ter ere van zijn komen
de Jubileum, dat in de volgende maand
valt, een bezoek gebracht, dat hy ech
ter ln het geheel niet op prijs bleek
te stellen. Traag kroop hU boven op
de rotsjes in het grote bassin, waarin
kleine visjes vlug door het water scho
ten, toen de oppasser hem met een
bamboestok trachtte „op" te porren.
Meer levendigheid dan een paar hap
pen van zijn grote hoornachtige bek
naar de punt van de stok, en het om
de tien minuten ademen boven water,
vertoonde de vijftigjarige niet. De ver
zorgers, de heren Van de Ploeg en
Wiegel, heBben dan ook niet veel last
van hem, want verzorging eist hij zo
goed als niets. Het water in het bas
sin, dat niet op temperatuur behoeft
te worden gebracht, wordt regelmatig
ververst, het voedsel, dat hij krijgt,
bestaat uit dode visjes, die als het
waren „onder de neus" moeten worden
geduwd, voordat hU ze bemerkt, want
zijn ogen zijn zeer zwak. Ziek is hU
nog nooit gfweest, en dat ls een groot
geluk, zo werd ons verteld, want wan
neer dit dier. waarvan men eigenlijk
slechts weinig weet. eens ziek zou wor
den. zou men het waarschijnlijk niet
kunnen helpen De salamander is on
danks zijn leeftijd, een waar „kind van
het aquarium". Hij werd er n.l. in 1903
geboren uit een ouderpaar, dat waar
schijnlijk by de opening van het aqua
rium in 1882 werd aangekocht. De
reuzensalamanders zijn niet talrijk en
men wist weinig over hun leefwijze,
paring en gebcurte. „Het was dan ook
een hele sensatie", zo vertelde ons de
he?r De Jong. een assistent-bioloog
van Art is. „toen bleek, dat het paartje
nakomelingen zou krijgen. Het man
netje paste op de meterslange stren
gen eieren, die het wijfje om de rotsen
in het bassin had gewonden, en de
celeerden er kwamen zelfs twee
hoogleraren uit Japan voor over
volgden nauwkeurig de verrichtingen
van de aanstaande vader en moeder.
Er werden heel wat toep nog kleine
en felle reuzensalamanders gebo
ren. doch het bleek al gauw, dat men
de dieren niet bU elkaar in een bassin
kon houden, want zij vochten „als
leeuwenMen gaf ze alle weg. op één
na. en dat ls Artis' aanstaande Jubi
laris."
De „man ln kwestie" laat zijn kop
op zijn poten zakken, rolt zich eens
duchtig op. en dut weer door WU
denken, dat hij met zo'n leventje de
honderd wel haalt!
Indien we dus door alle veranderde
tijdsomstandigheden juist in onze
eeuw een sterke teruggang zien van
deze vorm van volkskunst, zo ls toch
ook hier ln de laatste jaren e?n reac
tie te bespeuren.
Vooral vele bonden van plattelands
vrouwen doen actief werk om de
volksborduursels weer te doen opleven.
EUROPA'S BORDUURKAART
Teneinde U een Idee te geven van
de eindeloos vele vormen van borduur
sel door de eeuwen heen, volgt hier
een klein, uiteraard zeer schematisch,
overzicht van wat de verschillende
Europese landen zo al op dit gebied
hebben geproduceerd:
Groot-Brittannië: Opus Anglicanum
Elizabethan en Jacobean embroidery,
smcckwerk. matelasse
Scandinavië: Nedebö en Hardanger-
werk, vooral als volksborduursels toe
gepast. evenals vele vormen van kruis
steek werk.
Duitsland- vele religieuze borduur
sels, volksdrachten (bijv. Winsinger
Elbmarsch
Oostenrijk en Hongarije: bonte
bloemborduursels. eveneens hoofdzake
lijk als velksborduursels.
Zwitserland de beroemde broderies
de St Gall, die beeldige fijne bor-
duurseltjes, d;e ook nu nog zo geliefd
zijn'en decoratieve stukken met een
z?er typische tekening
Balkanlanden: volksborduursels, veel
kruissteken, open naden en samentrek-
werk. in de Zuidelijke gedeelten ook
motieven onder sterke invloed van het
Nabije Oosten
Italië: renaissance-borduursels. ap-
plicatiewerk, naaldkanten ikloskant
rekenen we uiteraard niet tot de bor
duursels. immers de naald ontbreekt
ten enenmale».
Spanje en Portugal en omliggende
eilanden: vele vormen van volksbor
duursels en dan religieus werk. dat
vaak een sterke band met dat van Ita
lië vertoont.
FTankryk en Belgle veel lingerie-
borduursels. naaldkanten en door de
cuwen heen specialiteit van het bor
duren voor oe kleding
In ons eigen land: borduursels voor
de volksdrachten en het zgn. Zaans
werk.
Welk een eindeloze veelvoud van
lustorle. van motieven en technieken.
Welk een rijkdom om uit te putten!
CECILE DREESMANN.
Etienne Marches! heeft het bestaan
de 200 treden van de Sacrè Coeur.
te Pari/s, die een normaal lopend
mens bij het op- en afgaan reeds de
adem benemen, op de handen of te
lopen. Marches! beoefent deze
vreemdsoortige ..sport" al lang. Eens
was hij een bekend trapezewerker in
beroemde circussen, de verwondin
gen, die hij opliep na een val uit^de
nok van een circus beletten hem z ,n
beroep langer uit te oefenen. Mar
chesi vond een compensatie voor het
verlies van zi/n vak door dit „han
denwerk". Hij heeft reeds een han
denwandeling van 160 km. afgelegd
in 20 dagen, op zijn rekening staan.
WEKELIJKS BIJVOEGSEL VAN HET LEIDSCH DAGBLAD - ZATERDAG 24 OCTOBER 1953 - PAGINA 3
