STRALENDE SCHATTEN UIT LEIDEN'S
SCHOON VERLEDEN
Kleurenpracht onder gulden
lichtende herfstzon!
w,
Tienduizenden geboeid door de Historie
LEIDSCH DAGBLAD - MAANDAG 5 OCTOBER
Als wy het tegenwoordige Leiden be
zien. is het moeilijk zich m te denken,
dat tijdens de belegering van de Burcht
in 1204 zoveel doden vielen, dat de „Witte
Acoleyen" bij de Zijlpoort vergaderden
en er in 1596 zoveel Rederijkerskamers
uit de omgeving ontvingen, dat er
onnoemlijk veel tranen geschreid zijn
in het „Gravensteen", het Stadhuis in
1659 .Willem Hendrik ontving en ae
Leidse lakenindustrie haar hoogste roem
beleefde in de Lakenhal van 1640.
In al dat drukke „bewogen leven"
was. gelijk nu nóg. dat Annahofje van
1720. een oase van rust. met vriendelijke,
oude vrouwtjes, die er haar bloemetjes
begoten en er, met de neepjesmutsen op
en de shawl om haar gekromde ruggen,
een beste oude dag vonden, waar roen
noR niet „Vadertje Drees", maar de
deftige regenten-van-de-dag" voor
zorgden. Misschien ging 't er niet zo
Idyllisch toe als hiei* werd voorgetoverd,
maar ge ziet op een 3 Octoberdag alles
zo liefst mogelijk van de poëtische kar.t
en zo'n hofje is toch maar een plekje
waar ge graae vertoeft, liever dan in
de vochtige kelders van het Gravensteen.
De Hortus is óók voor de 20e eeuwer
een tuin, die aan het Paradijs herinnert
Hoeveel Hoogmogenden er in tie loop
der eeuwen een bezoek gebracht hebben,
is niet na te gaan" Maar Prins Willem
V had al heel wat gehoord over alie
exotische wonderen, die er groeiden en
bloeiden en kwam er in 1775 een visite
maken, omringd door zijn gevolg, ont-
vaneen door Leidse auto'ite'ten En zü
haalden de neuzen op aan de ceur der
b'opiende gewassen, waarbij de ogen
wijd open stonden bij het zien van
alle bijzondere planten uit vreemde
werelddelen, die hier deskundig ge-
kweekt werden, met later de beroemde
Victoria Regla in hst centrum van de
bewondering.
En dan tot slot een herinnering aan
het bezoek van Keizer Napoleon, die in
1813 eens kijken kwam, hoe alles h:?r
reilde en zeilde Hij vond het allr.nc
goed. dat de heren van de Leidse
Academische Senaat en vele anderen
zich repten om hem in het perceel
Rapenburg 48 hun diepe hulde te be
tuigen. hij had wel iets anders ie doen,
met alle staatszorgen in het hoofd.
Leiden heeft de grote, kleine korporaal
toen een uurtje in zijn midden gehad
Nu anderhalve eeuw later dee .1
hij 't rustiger aan. Enkele uren toefde
hij in ons midden en niemand hoefde
zich zo te haasten als in 1813 om een
glimp van hem op te vangen: er was
deze keer alle tijd. om de voormalige
heerser van Europa op zijn fiere,
j witte schimmel tot in finesse op
tc nemen, omringd door de generalen.
graven, baronnen die er zo bil beheren
en niet te vergeten Hare Majesteit Mar.e
Louise, die. gelijk een trouwe echtgenote
betaamt, vanzelfsprekend ook van deze
Leidse party was!
i welverzorgde, charmante wagen van de optocht het Annohói/e
(Foto Leidsch DagbladVan Vliet)
as jammer, dat al op de Burg- i
gravenlaan het molentje, dat de praal- j
wagen van ..De Lakenhal" sierd». het
begaf door m botsing met een bladerdak j
van een boom te komen In de pauze I
werd de schade yimgs hersteld. Daar- I
door ging veel van het effect verloren,
maar niettemin was 't er een vrolijk
gedoe, met al die charmante spinsters,
kamsters. kaardstt-rs. twijnsters en an
dere sterren, die zich rond die Lakenhal
te
Het Annahofje: wie zou er niet graag
tussen die bloemetjes en bij die pomp I
zyn laatste levensdagen slijten? Rust
en oudedagsgeluk lachten U toe. met
vele lieve vrouwtjes eigenlijk nog véél
te Jong om nu al in een hofje te kruipen
en er te breien! onder het streng-
wakend oog van Regenten, die wel eens
steels een knipoog naar de lieve dametjes
gewaagd zullen hebben!
Het aardige van deze groep was, dat j
de vrouwtjes zich volkomen in haar rol j
verplaatst hadden zy kwebbelden, dat j
't een lieve lust was!
De Hortus was een uniek voorbeeld
van plantenpracht: met smaak, en
artistieke zin opgetuigd, in schoonste
dracht gehuld voor het deftige bezoek
van allerlei Hoogmogenden.
En ten laatste Napoleon, op zyn witte
schimmel, omringd door iedereen, die
hem te vleien wist voor zolang nis
het geduurd heeft! Een beeld uit een
minder prettige vaderlandce periode, t
want of het nu Duitsers of Fransen zijn
die het hier te zeggen willen hebben,
we kunnen hen allen missen, al dragen
ze nóg zulke mooie namen
„Ontzet" van onze stad eer aandoet!
Die eer is. behahe met de Optocht,
ook met de nodige Erewjjn onder
streeptzij is. als de haring, liet
wittebrood en de hutspot op deze dag
onmisbaar!
Nu is de Schatkamer weer gesloten
en gaan we onze dageiykse gang:
maar de voor enkele uren tentoonge
stelde schatten blijven zorgvuldig in
levendige herinnering bewaard.
Het waren kleinodiën, die wü niet
licht vergeten!
Gratie, zwier en eensgezindheid
De stijlvolle, In strakke contouren gehouden uitbeelding van de Lakenhal, een van de mooiste wagens
van de optocht. (Foto Leidsch DagbladVan Vliet)
DE ..optocht" is als een kaleidoscoop!
Een film, vol beweeglijkheid en
bonte kleur, van mannen, die zweren
bij baard of degen, van- vrouwen ge
charmeerd op lange sleep of fonkelend
diadeem. Het alle Jaren weer zo grote
succes ervan ligt in het feit. dat zowel
toeschouwer als deelnemer het interes
sant en boelend vindt, zich in een an
dere wereld dan de tegenwoordige te
verplaatsen, zy het vooi luttele uren.
Een wereld, die spreekt van de ver
scheidenheid der dingen: niet een wereld
die in eentonigheid haar heil zoekt en
waarin geen plaats meer is voor beeld
rijke fantasie! Op zo'n 3 Octobermiddag
krygen de duizenden en de duizenden
die samenstromen, eindelijk weer eens
gelegenheid zich de ogen uit te kijken
aan de sprookjes van weleer, toen nog
een schittering van gewaden of unifor
men iemand strelen kon en waarnaar
de mens van de 20;te eeuw. ondanks het
ulteriyk uitwissen van iedere rang of
stand, toch nog een innerlijk heimwee
heeft!
De pracht en praal van vroeger eeuwen
mogen thans vervangen zyn dooi
de grauwheid van topcostuums voor de
mannen en van geiyk gepatroonde blne-
menjurkjea voor de dames: 3 October
bevredigt voor enkele momenten onze
hunkering naar een wereld, die in haar
kunst^-nnigheid de mensheid grypen
kon en nog niet door uniformiteit was
uitgeblust
ANNEER ge, zoals schrijver dezes, al hèèl wat jaren met de Leidse
3 Octoberoptocht meeloopt, of liever ziet, hoe anderen lopen dat is minder
vermoeiend! dan duizelt het een mens wel eens van de vele hoge perso
nages, die hij reeds zag en nu wéér heeft gezien: steeds trekken zij door de
Leidse Veste, al of niet te paard, in of buiten de karos, op of naast de praal
wagen, herkenbaar of niet herkenbaar in hun transformatie in mannen en
vrouwen, die in onze stad een dominerende rol speelden.
Kijk, zegt ge dan, die heb ik al vele malen in een ander pakje genoteerd,
maar dit costuum staat hem of haar toch wel het allerbest! Of hé,
die schone dame of dat charmante meiske, ging ze weleer niet in het paars
gehuld en in het satijn en doet ze 't nü met blauw of geel en hèèl vulgair maar
in een „katoentje"? Ach, wat komt 't er op aan
Heer, dame, edele, knecht of gedienstige: zij allen zijn Leidse burgers en
burgeressen, die graag ^et voorgeslacht eer aan doen! En of dit nu in het
fluweel, brocaat, satijn of katoen is: al te saam vormen zij steeds weer een
schilderij vol kleurig leven in onze straten, zoals dat hoort op 3 October!
Zij behoren tot de resultaten der toegewijde voorbereidingen van het
3 Octoberbestuur, dat in talrijke hoogst-ernstige vergaderingen de schoonheid
en de leut reeds voor zich zag en er voor de zoveelste maal voor zorgde, dat
3 October, met de „optocht" als hoogtepunt, weer tot een nieuwe verrassing
werd!
GE ziet dit alles gaan door een «tad.
van gulden herfstzon overgoten'.
Die gulden herfstzon spreidt rich
over met herfstb'oemen bedekte praal
wagens. over witte en oranje karossen,
over historische costuums en gewaden
en zet alles in een gloed van lichte
kleuren, en in een sfeer van hlijlit-id:
iedereen is er op z'n best aan toe!
Leiden doet heel zijn charme v.in
oud-Hollandse stad eer aan cn lijkt
zelf verrukt over zoveel tafereeltjes uit
vroeger ecuwen, .waaraan de herinne
ring met een schok fel opgeroepen
wordt!
De klok beiert, de trommels roffelen,
de fanfare klinkt en daar komen de
gioepen aan: een onder herfstbloemen
bedolven „Burcht" met vrienaelyke
paces, de fraaie Zylpoort met de tra
ditionele, prtichtlg beschilderde boeren-
blokwaccns. waarin de leden van „De
Witte Acoleyen". de witmaker en Keizer
Jacob Dlrcksz en vrouw, fier en plechtig
vooraan.
Op het oog gezien is het zo kwaad nog
niet in het .Gravensteen", waarin dit
maal de rechters en niet de boeven
zitten. Die laatsten. de ter dood ver
oordeelde samenzweerders tegen het
leven van Prins Maurlts lopen er ach:cr
aan, geboeid en wel. met predikanten
en nieuwsgierigen voor de terechtstel
ling in de achterhoede Een droef geheel,
waarvan niemand zich echter veel aan
trekt!
In de groep van het stadhuis maakt
de natuurgetrouw gegrimeerde Comman
dant Willem Heldemans een stoere
indruk- een mannetjesputter van het
eerste water, onder wiens hoede zich de
Prinsessen Amalia en Maria in haar
fleur1"" k"-c-sen h~»l veilig voelen
ZO trok men als van ouds met gratie,
zwier en één van zin. door Leidens
propvolle straten, begroet door dui
zenden. die deze niet bijzonder grote,
maar uiterst welverzorgde stoet, gretig
opnamen en er heel wat goede woorden
voor over hadden!
Niet alleen het kundig historisch in
zicht werd geprezen, maar ook en
vooral de beschaafde en smakeiyke
uitvoering cn de wijze, waarop ieder- j
een zich tot zijn rol had ingeleefd.
De bloemenpracht kwam uitzonderlijk 1
goed tot haar recht, de Muziekcorpsen
vielen op door discipline en een mar
tiale houding, waarby vooral het
kranige marcheren der jongeren op
viel. En de marsen en fanfares klonken
smalend door de pétlllnnte herfst
lucht!
De 3 Octoberbestuurderen met in hun
midden vanzelfsprekend ook oud-voor
zitter Van der Laan konden lachend en
tevreden in hun rijtuigen zitten Daar
toe was alle reden, want zelden maakten
wy een optocht mee. waarbij alle facto
ren zo ten gunste meewerkten, met als
bekroning het schitterende najaarsweer,
waardoor de stemming tot écht genieten
extra werd opgewarmdI
Talloos en talloos velen bewonderden
een optocht, die uitmuntte door goede
sma3k!
Dat er zoveel schatten uit de Leidse
schatkamer tevoorschijn zyn gekomen,
siert in gelijke mate ontwerpers als
uitvoerders.
En dat de deelnemers en deelneem
sters van jong tot oud er „écht"
„in" waren, bewyst. dat allen met
liefde nog altijd op 3 October de Leidse
burgerij iels willen geven, waarover
cocti lane kan napraten en dat het
Welaan dan: de Lcidenaar hééft zich,
als vanouds, ook Zaterdagmiddag aan
die praal vergaapt en er zich opnieuw
gelukkig onder gevoeld!
Vandaag loopt iedereen weer in z'n
confectiepakje van 't seizoen L'
geiyk aan m|J, ik gelyk aan U maar
Zaterdag konden velen zich tenminste
nog verbeelden Iets anders dan een
ander te ziin enmen heeft 't met
vreugde gedaan.
Om deze 3 October en deze optocht
weer tot hét Jaariykse succes van Lel
den te maken'.
Napoleon in een gevechtspauze. Moe
van zijn paard vond hij in Oud Hor-
tuszicht gelegenheid om zich te
ontspannen
(Foto Leidsch DagbladVan Vliet)
Het sierlijke gewaad van Marie Louise
kwam eigenlijk in de optocht, toen zij
in een rijtuig gezeten was, niet ten
volle tot zijn recht. Vindt U dat niet
jammer?
(Foto Leidsch DogbladVan Vliet)
WVT wilt ge In een stad vol traditie
op 3 October?
Ge wilt herinneringen aan het
glorieuze verleden en ge krijgt ze
volop!
Leiden is wcrkeiyk een „schatkamer":
men heeft er maar z'n neus in te ste
ken en .van alle kanten flonkeren V
gedenkwaardige episoden tegen, ge
behoeft l'w hand maar uit te strekken
en die hand zit onmlddellyk propvol!
Maar lang niet iedereen heeft in deze
gehaaste tüd gelegenheid in die schat
kamer Ie grabbelen en daarom deed
het 3 Octoberbestuur. gesteund door
de wijze raad van stadsarchiv.i
Men toverde een serie beelden tevoor
schijn van Ada van Holland tot aan
Napoleon toe waarin ook gedenkwaar
dige gebouwen aan hun trekken kwa
men: de Burcht, de zylpoort. het „Gra
vensteen". dat aloude „Huis der
Gerechtigheidhet Stadhuis, de Laken
hal, het Annahofje. de Hortus en het
Patricieërshuls Rapenburg 48. waarin
de grote Keizer Napoleon éénmaal heel
vluchtig zyn voeten zette.
Wethouder Jongeleen probeert eens in een andeie tunc tie aan gebrui- I
kelgk hoe hg bg het Stadhuis past, namelijk als gevelversiering. Hg had j
zich een voortreffelgk en rustig plek/e uitgekozen om de optocht gade j
te slaan. (Foto Leidsch DagbladVan Vliet)
In de Lakenhal
Confrontatie niet de
historie
1929 Personen bezochten
tentoonstelling
Ook dit Jaar weer richtten de schreden
van vele Leidenaren om precies te
zyn 1929 zich naar ons Sted. Museum
.J5e Lakenhal", dat. ook alweer volgens
traditie, van 1012 uur kosteloos te be
zichtigen was. Klokke 11 uur kwam de
1000ste bezoeker zich melden, aan wie
de directeur, de heer Van Wesaem, een
schilderyencatalogus aanbood.
Behalve het tapyt uit de tyd van het
beleg en het schlldery van Van der
Werf. zyn er de voorwerpen, welke svm-
bolisch zijn géworden, niet voor Lelden
alleen, doch voor heel de drang naar
vryheid en onafhankeiykheld van een
volk.
Verder is er dlmaal een aantal pren
ten en kaarten, welke betrekking heb
ben op het beleg en ontzet, afeestaan
door het Gemeente-archief.
In een benedenzaal heeft men voorts
uit het archief van de 3 October-ver-
eniging een vrij groot aantal affiches
opgehangen, die de herinnering levendig
houden aan vroegere glorieuze festlfl-
teiten. Herinnert U zich nog de grote
allegorische optocht van 1927. Oranje
in Lelden van 1933. Duizend en Een
nacht. 1935? De feestprogramma's van
1886 af. zyn ook al aanwezig. Voorts is
er het Huishoudelyk Reglement van de
13e Mei van dat Jaar en een brief van
27 December 1894. nr 1072 van B en
W. aan het bestuur van de 3 October-
vereniging. waarby medegedeeld wordt,
dat de Gemeenteraad ln zyn vergade
ring van 20 December besloten heeft
„dat voor de 3 Oelobervereniglng
voortaan geen stadswerklieden noch
materiaal der gemeente, met uitzon
dering van de muziekent en enige an
dere noodzakelüke hulp by hei ge
bruik van gemeen lelijke gebouwen
zullen worden beschikbaar gesteld en
om de Vereenlging tot wederopzeg
ging een jaariyksch subsidie uit de
Gemeentekas van maximaal f. 800.
toe te zeggen, onder bepaling, dat
van dit bedrag zooveel zal worden uit
gekeerd als, na overlegging van de re
kening der afgeloopen feestviering zal
biyken benodigd te wezen"
Blijkbaar is dit besluit naderhand her
roepen. want thans werkt de 3 Oct. Ver.
reeds vele jaren zonder gemeentelijke
subsidie.
Voor al wie voor deze zaken belang
stelling heeft. Is er nog tot 12 October
tyd Men verzuime deze unieke gelegen
heid niet. Op aantrekkelijke en over-
zlchteiyke wyze wordt men hier met de
historie geconfronteerd!
