De „Monnaie" te Brussel had in
1952 tekort van 7 millioen francs
Ergens op Be hellingen naar Rochers de Naye
zag ik mensen zonder geschillen of vetes
GELOOF, HOOP EN LIEFDE
W"
Belgische gemeentelijke auto
nomie beschermt 7 opera's
W';
WEKELIJKS BIJVOEGSEL van liet LEIDSCI1 DAGBLAD - ZATERDAG 19SEPTEMBER 1953 - Pagina 2
Het nieuws van Caux
Een vacantie-avontuur vol vreemde
gewaarwordingen
Wanneer het Vacantie-avontuur, waarover ik U ga
vertellen, aanvankelijk enigszins vreemd en dramatisch
klinkt, laat U dan niet ontmoedigen. Want het vreemde, de
dramatiek en de romantiek zijn nog niet van deze wereld
weggevaagd door de nuchterheid van het materialisme
integendeel, zij bloeien welig door de kracht van een heil
zame reactie. Welnu, mijn avontuur begon op dezelfde een
voudige. onsensationele wijze waarop de meeste vacantie-
reizen beginnen: Een retourtje voor de Lorelei-express naar
Easel, 'n daarop aansluitend vacantiebiljet voor de Zwitserse
spoorwegen met bestemming Montreux aan het Meer van
Genève, een paar zware koffers en een zucht van verlichting
toen de Hollandse conireien wegsnelden langs 't coupéraam.
Duizenden hebben deze zomer dezelfde tocht heen en terug
gemaakt, en zijn bruin en uitgerust teruggekomen.
Het vreemde, het dramatische begin voor mij ergens in de
buurt van Montreux. Met een kreunend tandradtrammetje
werd ik de berghelling in de richting van de naakte top
Rochers de Naye opgetrokken en steeg ik door de ijle nevelen
op naar de grazige weiden van een goed land.
BOVEN DE WOLKEN
De wereld met zijn materiële proble
men en zorgen was onder mij wegge
gleden naar het niets. De politieke
geschillen en de nationale vetes waren
opgelost in de wolken onder mij. De
weiden waar ik liep waren groer. ei
Iris onder een heldere zon de men
sen om mij heen hadden hun aardse
kommer afgelegd als overtollige kle
ren en lachter. en praatter met elkan
der alsof zij de eeuwigheid tot woon
stee hadden gekregen Ik zag negers
en Japanners cn Indiërs en blanken
bij elkaar aan welbeladen tafels zit
ten zij schudder. elkander de hand
en gaven elkander gelijk om strijd. Een
Engelsman met eer. monocle in zijn
rechteroog geklemd liep met een blad
vol bereide lekkernijen naar een tafel,
waar een echtpaar uit India in natio
nale kledij hem glimlachend verwel
komde, want de Indiërs hadden honger
en de Engelsman haastte zich om hen
te bedienen Ik zag een Japanner zich
achter de stoel van een Amerikaans
parlementslid in vrolijk gesprek met
eer. Engelse politicus, en zij spraken
niet over de Ierse nationale eisen, zo
:e zien. want de Engelsman amuseerde
zich kostelijk.
Dat alles zag ik tegen de achtergrond
van eer. reusachtig wit-geel gebouw
met sierlijke torentjes en monumen
tale ingangspoorten, dat op zijn beurt
een in de ïjlte verdwijnende, groen-
beboste berghelling tot décor had. Om
de torentjes van het paleis en langs de
berghellingen dreven witte wolken,
eer. tullen nevel steeg op uit de ravij
nen waarvan de bodem niet te zien
was Vaag door de mistige ruimte onder
mij schemerde een helderblauwe wa
terspiegel. die in grote mozaieken ge
rimpeld werd door een lauwe wind.
NAAR CAUX
Boven mij zag ik het trammetje als
een kleine blauwe rups omhoogkrui-
Cen. in een sleuf tussen het groen, bijna
ij de wolken. Hetzelfde trammetje,
„Mountain Houie", het centrum van Morele Herbewapening te Caux sur
Montreux. (Onderste gebouw, op 1200 meter hoogte aan de oever van
het Meer van Genève).
atoomgeleerde buigen om te vragen,
of de professor nog wat van het vlees
wenste. Ik zag een Zuid-Afrikaans
zakenman met het typische vierkante
gezicht van een Boer koffie schenken
voor een neger-echtpaar uit Nigeria,
dat lachend blanke tanden toonde toen
de Boer melk morste en zich blozend
verontschuldigde. Ik zag een million-
nair-bankier uit India de jus reiken
aan een Pakistaans journalist, terwijl
een inwoner van Kasjmir aan dezelf
de tafel geduldig op zijn beurt wachtte
Iets verderop zat een vrouwelijk Iers
dat mij van Montreux uit had meege
nomen naar ja, naar waar?
Naar een plaats op de wereld, lezer,
waar de mensen elkander ontmoeten
en bejegenen zonder wrok en zonder
haat. zonder vooroordelen en zonder
eigen-dunk, met welwillendheid en be
grip. zonder zelfzucht of berekening,
doch met een oprecht verlangen om
samen te zoeken naar een heilzame
oplossing van de probleben des tijds.
Ik zal u in enkele artikelen trachten
te vertellen hoe en waarom zU dat
doen, en wie die mensen zijn. Vooraf
echter moet ik u zeggen, dat ik het
met verbazing heb geconstateerd en
met twijfel heb bezien Ik moet be
kennen dat het mi) irreëel en onwaar
achtig voorkwam, en dat ik met even
veel scepticisme, als gij wellicht zult
doen. gezocht heb naar een ontmoedi
gende ontdekking achter de schermen
van dit voorportaal des hemels, in de
hoop een bevestiging te vinden voor
mijn laatdunkende verwachtingen. Ik
dacht: Dit vriendelilke gebaren tegen
elkander is slechts schijn. Dit elkan-
^r tegemoet treden in openhartigheid
en "goede wil is uiterlijk vertoon. Dit
begrip voor elkanders problemen en
zorgen Is een voorwendsel. Het leek
een grotesk spel van onwaarachtig
heid. een massaal melodrama van zelf
bedrog en irrealiteitEn nu. nadat
hetzelfde blauwe tandradtrammetje
mij naar de werkelijkheid heeft terug
gevoerd, moet ik bekennen dat ik te
vergeefs naar dat ontmoedigende,
doch troostende bewijs van al mijn
vooroordelen heb gezocht. Ik heb ge
tracht te begrijpen hoe dat alles mo
gelijk was en ik ben gaan vermoeden
dat er meer werkelijkheid, meer waar
achtigheid en meer nuchterheid stak
in deze mensen, dan in velen van ons
die menen, de nuchterheid zelve te
zijn in een maatschappij, die op de
werkelijkheid heet te zijn gebouwd.
Ik was in Caux geweest het Euro
pese centrum van de beweging voor
Morele Herbewapening, zoals de naam
luidt van deze voor een buitenstaander
tamelijk vaagomlijnde. moeilijk te
doorgronden stroming, die in vooroor
logse jaren als Oxfórd-beweglng be
kend stond en gesticht werd door de
onlangs 75 jaar geworden Frank
Buchman.
GOEDMOEDIGE SPOT
Er bestaan talrijke vooroordelen
tegen deze stroming maar nog tal
rijker waarschijnlijk zijn de goedmoe
dige grappen, die er over gemaakt
worden- Degenen die ha3r beschou
wen als een onschuldig tijdverdrijf van
ln de wolken wandelende idealisten
zijn veelvuldieer dan de werkelijke vij
anden en tegenstanders er van. Merk
waardig genoeg schijnen alleen de ver
beten vijanden precies te weten wat
deze beweging inhoudt: zij onderschat
ten niet meer met spot en laatdun
kendheid het belang van Morele Her
bewapening. doch weten hoezeer zij
een gevaar kan worden voor hun eigen
materialistische ideologie, welke thans
de wereld schijnt te veroveren. Die
verbeten vijanden kennen het gevaar
en bestrijden het fanatiek. De spotters
weten weinig van de dingen, waarover
zij hun grapjes ten beste geven en
vooral hun wil ik iets méér vertellen
over deze vreemde zaak die in de
grond toch weer niet zó vreemd is,
omdat zij hoe ongelofelijk het ook
klinken moge is gebouwd op de on
omstotelijke logica van het menselijk
leven.
Een logica, die wij allen, u en ik,
moeilijk kunnen afvallen zonder ons
zelf te stempelen tot het tegendeel van
wat wij zo gaarne zijn: Hollandse
nuchterlingen
Wat gebeurt er in Caux? Het is
gauw verteld:
Men komt er als de met zorgen en
waan denkbeelden, vooroordelen en
stokpaardjes beladen mens. doch met
het verlangen zijn taak in het leven zo
goed mogelijk te vervullen. Men staat
op een goede morgen op uit het zachte
hotelbed van Mountain House, gooit
de ramen die uitzien op het nevelige
meer van Genève open. en begint de
nieuwe dag onder leiding van Gods
wetten: Men neemt zich voor volko
men eerlijk, volkomen zulier. volko
men onbaatzuchtig en met grote liefde
zijn medemens tegemoet tc treden, zijn
woorden en argumenten en zo nodig
zijn verwijten in de geest van deze
vier maatstaven te beschouwen en alle
vooroordelen overboord te gooien, on
geacht wie deze medemens is: zijn
eigen vrouw, een neger uit Pretoria,
een buigende Japanner of een eigen
gereide Engelsman. Wat van een der
gelijke houding de Invloed op deze
medemens is, vormt een verrassing op
zichzelf, wat men met recht „het
nieuws van Caux" kan noemen.
Welnu, over dit ..nieuws van Caux"
hoop ik u de volgende weken naar
beste weten en ln strikte objectiviteit
nader in te lichten. J. L.
V V c
rlE PEILT de krachten, die
in een volk verborgen lig
gen
We denken soms, dat tegenslag,
zorg en leed een mens zó kunnen
knakken, dat hij er niet meer
tegenop kan en de zaken verder
op z'n beloop laat
Maar wie zó redeneert kent de
Nederlandse aard niet. begrijpt
niet. dat de Hollander, wit hem
ook moge overkomen, de strijd al
tijd weer opneemt, wanneer 't er
om gaat, het verlorene te her
winnen.
De tanden op elkaar, de spieren
sen terug konden keren, om te
doen, wat hun hand vónd om te
doen I
Dat was verschrikkelijk veel. Te
veel haast om zich in te denken!
En tóch werd er aangepakt: van
's morgens vroeg tot 's avonds laat.
Het was immers voor tallozen „er
op of er onder" en „er onder" liet
men zich niet krijgen: düar was de
aard niet naar!
ZO BOUWDE men óp wat ver
nietigd was. met ijzeren wil,
met niet te stuiten geestdrift.
een échte boerenzoon van dit land,
zijn eigendom bewerken met be
hulp van zijn drie trouwe, sterke
kameraden, die evenals hij de dood
overleefden en nu schijnen te wé
ten. waar 't om gaat!
De baas moet komende zomer
groen gras op zijn drooggelegde
gronden hebben en dus arbeiden
zü mee, zoals alleen paarden dat
kunnen doen. die beseffen wét hel
pen is: fier en onvermoeid, in het
bewustzijn straks hun beloning te
vinden.
gespannen, het oog gericht op dat
éne doel- herstel en nieuwe hoop
op „leven".
ONZE landgenoten bewezen het
in het verleden. Zij bewijzen
het ln het heden.
Wie had gedacht, dat op de Zuid-
Hollandse en Zeeuwse eilanden zo
krachtig „nieuw leven" zou op
bloeien na de catastrofe van Fe
bruari?
Wie tóen de geslagenheid zag.
de uitzichtloze wanhoop rond zich
voelde, wie tuurde over de einde
loze zee van water ln het rond.
had nooit kunnen denken, dat ln
hetzelfde jaar nog de boerentrots,
de boerenenergie en de boeren
klacht het zouden winnen met
Gods hulp! van de rampzalig
heid en de doffe berusting.
Had niet kunnen vermoeden, dat
slechts enkele maanden later grote
stukken land droog zouden liggen
en de radeloos weggevluchte men-
met verbeten energie, met de
eeuwenoude spreuk .Xuctor et
Emergo" voortdurend in gedachte.
En stuk voor stuk werden dijken
gedicht, landen herwonnen, huizen
bewoonbaar gemaakt.
Mens én dier spanden zich tot
het uiterste in, om het nieuwe
leven aan te vatten. Dit nieuwe
leven zou misschien ook in de toe
komst weer vol risico s worden,
maar men di.rfde 't aan.
Het leven is altijd de moeite
waard, als 't góed geleefd wordt.
De moeite waard, ondanks teleur
stelling. die onherroepelijk op zijn
tijd komt.
De moeite waard. omd3t er steeds
ver^r-sende mogelijkheden zijn,
zerenrijk en vruchtbaar, als men er
gebruik van weet te maken!
EN ZO ZIEN wii hier als van
ouds een van die stoere, jonge
krachtmensen in de Ouden-
hoornse polder op Voorne-Putten,
Geringe kansen voor een nationale opera
(Van onze Brusselse correspondent)
J ij hadden een uitvoerig onderhoud met een expert in
het opera-wezen van Belgié Men v/eet dat de Brusselse
opera, de Theatre royal de la Monnaie (Koninklijke Munt
schouwburg) sinds drie eeuwen bestaat, maar minder bekend
is het feit, dat België, naast de Monnaie, nog zes andere
opera's in leven houdt, namelijk te Antwerpen (de Konink
lijke Nederlandse Opera), te Luik. Gent, Verviers, Namen en
Mons. Al deze opera's worden door het Departement van
Onderwijs gesubsidieerd, waarbij natuurlijk het merendeel
der subsidies naar Brussel en Antwerpen gaat.
De vrienden van de Brusselse Mon
naie zijn nu ontevreden omdat de
verdeling van de subsidie tot gevolg
heeft dat de „Monnaie" een relatief
kleiner deel krijgt dan waaTop zij In
gevolge haar grotere prestaties, een
moreel recht heeft.
De Brusselse opera speelt tien maan
den per jaar en onafgebroken zes
dagen per weekHet is een pres
tatie. welke niet veel opera's in dc
wereld leveren.
maal per week. De algemene onkosten
ztin te Brussel veel hoger dan in Ver
viers of Bergen. De expert vertelde
ons dat de leden van het orkest, van
het koor en van de balletten, te Brussel
een jaar contract hebben met een
ealaris van minimum 100.000 frs. <of
7600 gulden) en maximum 136 000 frs.
De artisten hebben een maand repe
titie en een maand betaald verlof, en
moeten dus tien maanden lang zes
maal per week optreden De eigenlijke
artisten hebben natuurlijk een spe
ciaal engagement.
6 Millioen er op toegelegd!
De Brusselse Monnaie krijgt van de
stad Brussel een subsidie van zes mil
lioen frs, van de Staat 14 4 millioen
'of meer dan een millioen gulden per
jaar), van de provincie Brabant boven
dien nog 1 5 millioen frs De recettes
belopen ongeveer 12 millio"n frs. per
Jaar Ondanks dit enorme budget van
ca 34 millioen frs. per jaar heeft de
concessiehouder bedankt
Hij heeft er het vorige jaar niet min
der dan zes millioen frs. oil eigen
portemonnaie moeten bijleggen, want
de concessies voor de expoitatic van
de opera bevatten de conditie dat de
concessionaris persoonlijk verant
woordelijk ls voor het financieel be
leid van het theater.
Het standpunt van de regering en
van de overige subsidiërende organen
is dat die subsidies ruim genoeg zijn
berekend om, bij een zuinig beleid en
een kwalitatieve inspanning op het
gebied der programma's, een sluitende
exploitatie mogelijk te maken. Nu de
ex-concessionaris, die naar de agres
sieve en welluidende naam van Cor-
neille de Thoran luistert, er het bijltje
echter bij neerlegde, ls men ln de krin
gen van de kunstkenners cn van de
officiële milieu s toch even gaan na
denken.
Hoe ontstond dit verlies?
Hoe is het mogelyk dat een zo zwaar
verlies kon worden geleden?
Het feit dat er in Antwerpen en
Gen: opera's zijn, kan de positie van
Brussel niet in gevaar brengen, inte
gendeel. want wanneer er te Brussel
werkelijk grote dingen gebeurden,
kwamen de Sinjore en Gentenaren
toch naar Brussel' En het bestaan van
die twee provinciale opera's hield een
opera minnend publiek in het leven.
Overigens gaat een Antwerpenaar niet
gemakkelijk naar Brussel en zal hij
ln een gesprek nooit toegeven, dat de
hoofdstad een werkelijk kunstcentrum
is met z'n Brusselse avant-garde
bioscopen, de vele manifestaties van
het Paleis voor Schone Kunsten, de
musea en tentoonstellingen.
Op het artistieke peil van de „Mon
naie" is heel wat aan te merken, voor
namelijk omdat de troep van de Mon
naie in de oude sleur bleef van de
klassieke opera. Overigens heeft die
nog altijd haar publiek. Veel erger zijn
echter de technische tekortkomingen
en werd om. een slecht ballet ten
tonele gevoerd, terwijl juist in deze tijd
van lichte bioscoop- en theaterpro
gramma's een goe'd ballet een concur
rerend element is om de massa voor
de opera te Interesseren.
Troep behoeft verjonging
Wat wil men'
Het publiek voor Wagner smelt als
sneeuw voor dc zon Maar de hoofd
zaak van het financiële falen van de
Monnaie schijnt wel geweest te zijn.
dat de troep een grondige "ernieuwing
nodig had. De artisten van de Mon
naie begonnen te denken, dat zij een
baantje-voor-het-leven hadden en dat
is natuurlijk de dood van ieder artistiek
leven, dat steeds fris en nieuw dient
te zijn, dat voortdurend door hard
werken uit een greep van de sleur
dient te worden losgerukt.
Een frisse wind
De nieuwe concessionaris van de
Brusselse Monnaie heeft wijs gehan
deld aldus onze zegsman toen
hij alle contracten opzegde, hoe hard
dit sociaal ook moge wezen en besloot
de artisten slechts na een serie Indi
viduele audities te engageren. Deze
examens vinden momenteel te Brussel
plaats in het Kon. Vlaams-theater.
Want de stad Brussel heeft dan toch
één belangrijke concessie gedaan: op
het ogenblik wordt de „Monnaie". de
eerbiedwaardige, die sedert een gene
ratie niet meer was getiansformeerd.
bedolven onder de stofwolken van
cement en pleister Er is een grote
schoonmaak, van onder tot boven. De
nieuwe concessionaris is de Wit-Rus
Joseph Rogatchewsky. die een be
roemde bariton is geweest en die een
deel van zijn carrière als operazanger
in de Monnaie heeft gewerkt. Hij heeft
grootste plannen om het peil van de
opera op te voeren en tevens een rui
mer publiek te lokken Zo voert hij
besprekingen met het beroemde New
York City ballet en gaat hij de Duitse
dirigent Elmendorf engageren om de
Duitse opera's te lelden. Voor de
examens ma aki hi) geen onderscheid
tussen Belgische en buitenlandse
artisten en er zhn al heel wat Franse
en Italiaanse zangers komen opdagen.
Concentratie niet denkbaar!
Inmiddels rijst de vraag of de opera
op zichzelf niet een veroordeelde
kunstvorm is En of in België het be
staan van niet minder dan zeven
opera's verantwoord mag worden ge
noemd. Maar onze zegsman wees er
ons onmiddellijk op: iedere poging om
de zeven opera's, die ieder hun eigen
theater hebben, te kristalliseren tot
één nationale Franse en één nationale
Nederlandse opera van België, is bij
voorbaat tot mislukking gedoemd.
Waarom? Omdat de gemeentelijke
autonomie zo sterk leeft, tot in het
onzinnige toe. dat geen enkele der
zeven steden er ooit in zou toestemmen
om zijn opera op te geven en te zien
opgaan in een groter geheel. Van die
nationale rpera ls voorzichtig sprake
in de coulissen. Niemand durft echter
tot een daad over te gaan. Af en toe
laten de provinciale opera's een naam
van formaat op het affiche verschijnen
om dan spoedig weer ln te sluimeren.
Maar tegenover Brussel hebben zij dan
bewezen dat Zil de subsidie waardig
zijn En in Belgie ls de hoofdstad wer-
kelijL zo centraal gelegen dat Brussel
door alle provincialen van Imperialisme
wordt verdacht, overigens vaak terecht.
Iedere discussie over de cultuursprei
ding, het stimuleren van het artistiek
leven in de provincie ls dus ln België
kansloos.
t
f
t
t
t
t
f
f
t
t
t
t
t
t
t
I
t
t
t
t
f
t
f
f
t
t
f
t
f
f
t
t
t
t
t
f
f
t
i
f
t
f
t
t
t
t
t
t
't
t
t
t
t
t
f
f
t
f
f
f
f
t
f
tfl
Wat men ook zal zeggen voor of
tegen de opera in de provincie: de
vijf steden zullen steeds samenspan
nen om te beletten dat Brussel de
stad wordt van de franse en Ant
werpen van de Vlaamse „genationa
liseerde" opera.
En dan wordt het een politieke
kwestie, want ln die vijf steden wonen
ook heren député's en senatoren
Men zal mogen bewijzen, cijfers in I
de hand, dat alleen een concentratie j
van het operawezen een doelmatig
aanwenden van de subsidies mogelijk
kan maken, zowel technisch als ar
tistiek. het zal alles boter aan de galg
ziln. Geen enkele politicus zal het ver
wijt aandurven dat hij zijn arrondis-
sement of stad van de opera zou heb- I
ben beroofd om de „Brusseleers" ple
zier te doen Brussel heeft altijd plsn-
nen toevallig altijd tegen ons. zal
men zeggen.
Of het probleem van de twee natio
nale opera's ooit werkelük actueel
zal worden in Belgié, hangt intussen
in grote mate af van het experiment
van de nieuwe concessionaris van de
„Monnaie". Slaagt hü erin Brussel
vlot te brengen, dan zullen de overi
ge opera's verder hun subsidies krij
gen en moreel verplicht worden om
het peil van hun voorstellingen op
een artistiek hoger niveau te bren
gen.
MALLE GEVALLEN
Matt Bakula heeft een tochtje ge
maakt. Drie duizend kilometer nog
wel. en nog wel aJlcen in ccn roei
bootje op de Mississippi in Amerika.
Geen kleinigheid is dat. Zijn vrouw
wilde het niet hebben, maar Matt is
eigenwijs en heeft het toch gedaan.
Zij ls 96 Jaar cn hij 72
Een man en een vrouw in Amerika
hebben onenigheid gehad De vrouw
kwam thuis van boodschappen doen
en zag haar man ln de woonkamer
dansen met ctn vreemde blonde
vrouw. De vrouw rende weg, bij dat
gezicht. Ze was zó kwaad, dat ze
meteen echtscheiding aanvroeg Wat
hebben ze later gelachen, toen ze
hoorde, dat het een pop was. waar
dc man mee danste. Hu had haar
eens willen foppen! Eoht gTapplg
ALS de winter voorbij zal
zijn. ligt daar misschien het
oude verdronken land nog
schoner in bloei dan weleer.
Het wonder van een verjongde
aarde moge zich dan openbaren
voor het oog van hen. die éénmaal
in vertwijfeling meenden, dat alles
voor goed verdwenen was.
Maar zij zullen weten, dat één
maal alles teruggegeven wordt aan
hen. die ervoor strijden om het te
herwinnen, omdat Iedere inspan
ning ten goede tenslotte beloond
wordt door het geloof, de hoop en
de liefde, die er aan ten grondslag
liggen.
En ook door de kracht en het
vertrouwen I
Want Iedere beproeving heeft
haar bedoeling en gelukkig zij, die
dit zien'
Omdat zó aileen het leven te
dragen is voor hen, die er door
geslagen worden!
FANTASIO.
